Προτεινόμενα θέματα και απαντήσεις στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας για τις Πανελλήνιες 2024

1. ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Μπορεί να μας σώσει η τέχνη;
Ίσως καμία άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα να μην έχει τόσο πολύ μυθοποιηθεί όσο η Τέχνη, έτσι
καθώς περιβάλλεται από μιαν αύρα που γεννάει, καλλιεργεί επιθυμίες και προσδοκίες. Αποτελεί μέρος
του μύθου ότι η Τέχνη έχει τη δύναμη να εξασφαλίσει καταφύγιο, παρηγοριά, ανάταση, λύτρωση, διέξοδο
και θεραπεία. Με τέτοιους ρόλους έχουν ανά τον αιώνα συνδέσει την Τέχνη διάφορες κοινότητες, ομάδες,
ιδεολογίες, πολιτικά συστήματα ή άτομα, ανάμεσα στα οποία ξεχωριστή θέση κατέχουν οι ίδιοι οι
καλλιτέχνες συντηρώντας, ενισχύοντας αλλά και αμφισβητώντας τον μύθο της Τέχνης.
Η παράδοση του ευρωπαϊκού ουμανισμού συνδέθηκε με μια προοπτική της Τέχνης θετική για τον
άνθρωπο και τον πολιτισμό. Ευρύτερα επικράτησε η ιδέα ότι η Τέχνη προσφέρεται ως φορέας ελπίδας
και αισιοδοξίας ή ότι μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τον διαφωτισμό και τη διάδοση
ενός ωραίου σκοπού. Γι΄ αυτό και σε κάθε δύσκολη ώρα, κάτω από το βάρος μιας κοινωνικής ή
πολιτισμικής κρίσης, επίσης μέσα σε μεγάλες συγκρούσεις, επανακάμπτει το ζήτημα της
αναγκαιότητας της Τέχνης μαζί με το αίτημα να αρθρωθεί για ακόμη μία φορά ο λόγος για τον
προορισμό, τον προσανατολισμό και τις δυνατότητές της.
Πέρα όμως από τις επιδιώξεις των καλλιτεχνών, πέρα από τις προβολές των ανθρώπων όσον αφορά τα
έργα της Τέχνης ή τις συλλογικές παραστάσεις για την κοινωνική λειτουργία της Τέχνης, η
πραγματικότητα της καλλιτεχνικής εργασίας και δράσης μέσα στην κοινωνία είναι γεμάτη από
παράδοξα, αντιφάσεις, διαλεκτικές αντιθέσεις. Έτσι, η Τέχνη μπορεί σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό
περίγυρο να βοηθήσει αλλά και να βλάψει. Να ενθουσιάσει αλλά και να απογοητεύσει. Να παρηγορήσει
τον κρατούμενο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά και να διασκεδάσει τον δεσμοφύλακά του. Η Τέχνη
μπορεί να προωθήσει την κριτική σκέψη του ανθρώπου, μπορεί όμως και να τον τυφλώσει υπηρετώντας
μια πολιτική προπαγάνδα. Τελικά, μέτρο της Τέχνης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος καθώς μέσα
στους μηχανισμούς παραγωγής και κατανάλωσής της κινείται προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Προς
μια μεταφυσική της Τέχνης ή προς άλλες νοητικές συλλήψεις, προς μια Τέχνη κατευναστική ή προς μια
Τέχνη που κάνει την κρίση να φαίνεται βαθύτερη.
Ελένη Βαροπούλου, εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 27.06.2010
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
«Ρωτάτε αν είναι καλοί οι στίχοι σας. Ε λοιπόν (αφού μου ζητάτε να σας συμβουλέψω), σας
παρακαλώ να παραιτηθείτε απ’ ὀλ’αυτά. Έχετε στρέψει την προσοχή σας προς τα έξω και ειδικά αυτό
δεν επιτρέπετε να το κάνετε τώρα. Κανείς δεν μπορεί να σας συμβουλεύσει ή να σας βοηθήσει –
κανείς! Ο τρόπος είναι ένας και μοναδικός: Να εισχωρήσετε εντός σας. Ψάξτε να βρείτε το λόγο που
σας κάνει να γράφετε ελέγξτε αν απλώνει τις ρίζες του στα βάθη της καρδιάς σας, αναρωτηθείτε αν
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 30/4/2024
ΕΤΟΣ :2023 - 2024
ΜΑΘΗΜΑ : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΑΞΗ : Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

2. θα θελήσετε να πεθάνετε στην περίπτωση που θα σας απαγορευθεί το γράψιμο. Μα πα΄νω απ΄όλα
ετούτο: την πιο ήσυχη ώρα της νύχτας ρωτήστε τον εαυτό σας: πρέπει να γράψω; Σκάψτε μέσα σας
για να βρείτε κάποια βαρύνουσα απάντηση. Και αν αυτή θα είναι θετική, αν σε μια τόσο σοβαρή
ερώτηση απαντήσετε με ένα ισχυρό και απλό «Ναι, πρέπει», τότε οικοδομήστε τη ζωή σας πάνω σ’
αυτή την αναγκαιότητα η ζωή σας πρέπει να γίνει ακόμα και στην πιο αδιάφορη και ευτελή στιγμή της
σημάδι και μαρτυρία αυτής της ακατανίκητης τάσης.
[…] Γυρίστε την πλάτη στα γενικά θέματα και στραφείτε σ’ αυτά που σας προσφέρει η καθημερινότητά
σας. Περιγράψτε τις θλίψεις, τις επιθυμίες, τις φευγαλέες σκέψεις και την πίστη σας σε κάποια
ομορφιά – περιγράψτε τα όλ’ αυτά με ήρεμη, εγκάρδια, ταπεινή ειλικρίνεια και χρησιμοποιήστε για να
εκφραστείτε τα πράγματα του περιβάλλοντός σας, τις εικόνες των ονείρων σας, τα αντικείμενα των
αναμνήσεών σας. Αν η καθημερινότητά σας σας φαίνεται φτωχή, μην την κατακρίνετε. Κατηγορήστε
τον εαυτό σας που δεν είναι αρκετά ποιητής για να αντλήσει τα πλούτη που κρύβονται μέσα της. Γιατί
για τον δημιουργό δεν υπάρχει φτώχεια, ούτε τόποι φτωχοί ή αδιάφοροι.
[…] Ένα έργο τέχνης είναι καλό, μόνο όταν το γεννάει η ανάγκη. Για’ αυτό, αξιότιμε κύριε, δεν μπορώ
να σας δώσω άλλη συμβουλή απ’ αυτήν: Να βυθιστείτε στον εαυτό σας και να ερευνήσετε τα βάθη απ’
όπου πηγάζει η ζωή σας. Σε εκείνη την πηγή θα βρείτε την απάντηση στο ερώτημα για το αν πρέπει
να δημιουργήσετε. Δεχτείτε την όπως ηχεί, χωρίς να επιχειρήσετε να την ερμηνεύσετε. Ίσως να
αποδειχτεί ότι είστε προορισμένος ν γίνεται καλλιτέχνης. Αν ναι, τότε πάρτε αυτή τη μοίρα επάνω σας
και κουβαλήστε την με όλο το βάρος και το μεγαλείο της, χωρίς να ζητήσετε ποτέ κάποια ανταμοιβή
που μπορεί να έρθει απ’ έξω. Γιατί ο δημιουργός πρέπει να αποτελεί ένα αυτόνομο κόσμο, να βρίσκει
τα πάντα στον κόσμο αυτόν, καθώς και στη φύση που τον περιβάλλει.
Ίσως όμως μετά από αυτήν την κάθοδο στον εαυτό σας και στη μοναξιά σας, να πρέπει να
παραιτηθείτε από το πεπρωμένο ενός ποιητή. Αλλά ακόμη και τότε, αυτή η ενδοσκόπηση που σας
ζητώ, δεν θα πάει χαμένη. Είναι βέβαιο πως η ζωή σας από εδώ και μπρος θα βρει καινούρια
μονοπάτια και σας εύχομαι, περισσότερο από όσο δύναμαι να το εκφράσω, να είναι άξια, πλούσια και
πλατιά.»
Ράινερ Μαρία Ρίλκε, Επιστολές σε έναν νεαρό ποιητή, μτφ. Αλέξανδρος Ίσαρης, διασκευασμένο
απόσπασμα
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Εισαγωγικό σημείωμα: Το ποίημα παρουσιάζει τα στάδια μιας ποιητικής δημιουργίας. Από τη
σύλληψη της ιδέας μέχρι την υλοποίηση της. Η ολοκλήρωσή της όμως αποτελεί εφαλτήριο νέας
σκέψης και ποιητικής δημιουργίας. Άλλωστε αυτή είναι η μαγεία της ποίησης, η συνεχόμενη
αναζήτηση που έχει θεραπευτικό ρόλο τόσο για τον ίδιο τον ποιητή όσο και για τους αναγνώστες.
Μιχάλης Γκανάς (γεν. 1944)

3. [Το ποίημα έρχεται από μακριά...]
Το ποίημα έρχεται από μακριά
δεν ξέρεις αν χορεύει ή παραπατάει.
Μοιάζει ανάρρωση γλυκειά
με απουσίες δικαιολογημένες
μέρα που λείπουν όλοι από το σπίτι
κι οι θόρυβοι ακούγονται αχνά
μέσα και έξω από το σώμα.
Ο ήλιος συνομήλικος και σκασιάρχης
καπνίζει σιωπή
και φυσάει γύρη στο δωμάτιο.
Σιγά σιγά το ποίημα μεγαλώνει
με πόνους με χαρές και λύπες
και ξανά χαρές ώσπου κάποτε
βλέπει τις πρώτες άσπρες λέξεις
και τυφλώνεται.
Με τέσσερις αισθήσεις γυρίζει ή με έξι
ραβδοσκοπώντας φλέβες τ' ουρανού
ώσπου σκοντάφτει στον προτελευταίο στίχο.
Αυτός ο στίχος είναι αχθοφόρος
που σηκώνει στις πλάτες του το ποίημα
και σταθερός βατήρας για τον τελευταίο στίχο
που παίρνει φόρα και πηδάει στο κενό.
Ο τελευταίος στίχος δεν μένει πάντα τελευταίος.
Κάποτε γίνεται ο πρώτος στίχος ενός ποιήματος
που γράφει κάποιος αναγνώστης.
* αχθοφόρος: αυτός που βοηθάει στη μεταφορά
Παρατηρήσεις
Θέμα Α.
Να αποδώσετε περιληπτικά τη θετική συνεισφορά της τέχνης στο άτομο και στην κοινωνία, σύμφωνα
με την αρθρογράφο του Κειμένου 1 (60-80 λέξεις).
Μονάδες 20
Θέμα Β.
Β1. Να σημειώσετε την ένδειξη Σωστό ή Λάθος σε καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις,
λαμβάνοντας υπόψη σας το Κείμενο 1 και το Κείμενο 2. Να κάνετε αντίστοιχες αναφορές σε χωρία
των δύο κειμένων.

4. α. Σε περιόδους κοινωνικής ή πολιτισμικής κρίσης, καθώς και περιόδους μεγάλων συγκρούσεων,
επανέρχεται το ζήτημα της αναγκαιότητας της Τέχνης. (Κείμενο 1)
β. Η Τέχνη μπορεί να βοηθήσει, αλλά ποτέ να βλάψει. (Κείμενο 1)
γ. Σύμφωνα με τον επιστολογράφο, η ζωή ενός ποιητή πρέπει να οικοδομείται στην ακατανίκητη τάση
του να γράφει. (Κείμενο 2)
δ. Ο επιστολογράφος παροτρύνει τον νεαρό ποιητή να συμπεριλαμβάνει στην ποίησή του γενικά
θέματα που απέχουν πολύ από την καθημερινότητά του. (Κείμενο 2)
ε. Ο επιστολογράφος πιστεύει ότι, ύστερα από αυτήν την κάθοδο στον εαυτό μας και στη μοναξιά μας,
πρέπει να παραιτούμαστε από τη ποιητική δημιουργία. (Κείμενο 2)
Μονάδες 15
Β2. Ποια είναι η πρόθεση της αρθρογράφου στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 (Ίσως καμία
άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα… αλλά και αμφισβητώντας τον μύθο της Τέχνης) και πώς ο τρόπος με
τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση αυτή;
Μονάδες 10
Β3. Να εντοπίσετε μία πρόταση του Κειμένου 1 στην οποία εκφράζεται η δυνατότητα (μονάδες 2) και
στη συνέχεια να τη μετατρέψετε, ώστε να εκφράζει βεβαιότητα (μονάδες 4).
Μονάδες 6
Β4. Στο Κείμενο 2 ο επιστολογράφος παροτρύνει τον νεαρό ποιητή να καταφύγει στην ενδοσκόπηση,
που θα τον βοηθήσει στην ποιητική του δημιουργία. Να εντοπίσετε δύο (2) γλωσσικές επιλογές με τις
οποίες επιτυγχάνει τον σκοπό του και να αναφέρετε από ένα παράδειγμα χρήσης τους στο κείμενο.
Μονάδες 4
Θέμα Γ.
Το ποιητικό υποκείμενο αναδεικνύει τον μαγικό πλούτο της Ποίησης μέσα από μια σύνθετη και
κοπιαστική προσπάθεια, που θέτει ως στόχους τον αέναο κύκλο της ποιητικής δημιουργίας και την
συναισθηματική - ψυχική του λύτρωση. Να τεκμηριώσετε την παραπάνω θέση με τρεις κειμενικούς
δείκτες και να εκφράσετε τη δική σας προσωπική θέση (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
Θέμα Δ.
«Αποτελεί μέρος του μύθου ότι η Τέχνη έχει τη δύναμη να εξασφαλίσει καταφύγιο, παρηγοριά,
ανάταση, λύτρωση, διέξοδο και θεραπεία». (Κείμενο 1)
Λαμβάνοντας υπόψη και τις πληροφοριές από τα κείμενα που σας δίνονται, σε ένα άρθρο που θα
δημοσιευθεί στο προσωπικό σας ιστολόγιο να παρουσιάσετε τους λόγους για τους οποίους, κατά τη

5. γνώμη σας, η Τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως «καταφύγιο» για τον σύγχρονο άνθρωπο. Στη
συνέχεια, να αναφερθείτε στο δικό σας προσωπικό «καταφύγιο», καθώς και στους λόγους για τους
οποίους το επιλέξατε (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30