1. Инноваци: үндсэн ойлголт,
технологийн хөгжил
Профессор Л.Дамдинсүрэн
2011.11.09

2. Инновацийн тухай үндсэн тодорхойлолт
• Инноваци (innovation) -ийн тухай
"Инноваци бол
бизнесийн зорилгоор "Энэ бол шинэ эрдэмтэд, олон улсын байгууллага, улс
үйлдвэрлэлийн хүчин санаанаас зах зээл
зүйлсийг шинжлэх дээр борлуулж буй
гүрнүүдийн хуулийн тодохойлолт олон
ухаан-зохион бэлэн бүтээгдэхүүн байгаа ч ерөнхийдөө “шинэчлэх” гэсэн
байгуулалтын хувьд хүртэлх бүхэл бүтэн
шинээр нэгтгэх үйл явц" санааг илэрхийлж байна.
явдал" Я.Кук, П.Майерс нар
Й.Шумпетер • Ямар ч тодорхойлолт, томъѐоллоор
инноваци бол шинэ буюу боловсронгуй
болгосон бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний
Инновацийн хэлбэрээр зах зээл борлогдож буй бүтээлч
тодорхойлол- үйл ажиллагааны, эсвэл практик үйл
тууд
ажиллагаанд ашиглагдаж буй шинэ буюу
боловсронгуй болгосон технологийн
Шинэ ба шинэчилсэн
бүтээгдэхүүнийг зах зээлд "Инноваци гэж эрдэм процессын үр дүн болно
нэвтрүүлэх, технологийн шинжилгээний ажлын
процессыг боловсронгуй
болгох, нийгмийн
үр дүнг эцсийн
бүтээгдэхүүн болгон
• Инновацийг шинэ санаа, бүтээлийг
үйлчилгээг сайжруулах
чиглэлээр явуулж буй үйл зах практикт хэрэглэн шинэ
ажиллагааны эцсийн үр зээл, үйлдвэрлэл, үйл
дүн" чилгээнд нэвтрүүлэх бүтээгдэхүүн, технологийн процесс буй
цогц үйл ажилагаа"
Олон улсын эдийн засгийн
хамтын
болгож байгаа нийгэм-технологийн ба
Монгол улсын ШУТ-ийн
ажиллагаа, хөгжлийн
байгууллага, 1993
тухай хууль, 2008 эдийн засгийн үйл явц гэж ойлгож болно

3. Инновацийн мөн чанарын зарим тайлбар
• “шинэ зүйл”, “инноваци” гэдэг
ойлголтуудыг ялгаатай авч үзэх ѐстой
шинэ зүйл нь:
- нээлт, шинэ бүтээл, бүтээгдэхүүний загвар,
барааны тэмдэг, шинэ санаа саналын
хэлбэрээр
- Бүтээгдэхүүний стандарт, технологийн
параметр, заавар, зөвлөмж, үйлдвэрлэл,
удирдлагын процессын баримт бичгийн
хэлбэрээр
- “ноу хау” хэлбэрээр
- Шинжлэх ухааны арга, зарчмын хэлбэрээр
- Технологийн туршилт, зохион бүтээлтийн
сэдэл болон зах зээлийн судалгааны үр
дүн хэлбэрээр байж болно
Инноваци нь:
- Удирдлагын объектыг өөрчлөн шинэчлэх,
эдийн засаг, нийгэм, экологи, ШУТ-ийн үр
дүн гаргах зорилгоор шинэ зүйлийг
нэвтрүүлсний эцсийн үр дүн нь инноваци
болно

4. Инновацийн ангилал
• суурь-бүтээгдэхүүн, технологийн • Инновацийг шинэлэг байдлаар
процесс бүхэлдээ шинэ, эсвэл нь ангилахдаа түүний
тэдгээрийн зарим элментийн технологийн үзүүлэлт, зах зээлд
үүрэг, шинж чанарт өөрчлөлт орсон
инновацийг байвал эзэлж буй байр суурийг мөн
харгалзан үзнэ. Технологийн
үзүүлэлтийг харгалзан:
 Бүтээгдэхүүний инноваци-Шинэ
материал, хагас боловсруулсан
• сайжруулах шинжтэй-бэлэн бүтээгдэхүүн, зарчмын шинэ
бүтээгдэхүүн, эсвэл ихээхэн бүтээгдэхүүн гаргаж буй
хэмжээнд боловсруулсан, түүнчлэн  Процессын инноваци-
үйлдвэрлэлийн шинэ аргыг, эсвэл үйлдвэрлэлийн шинэ
үлэмж хэмжээгээр боловсронгуй
технологи, автоматчиллын илүү өндөр
шинэлэг болгосон аргыг нэвтрүүлэхтэй
холбоотой түвшинг хэрэглэх, шинэ технологит
тохирсон үйлдвэрлэлийг зохион
байгуулах зэрэг
гэж ангилна.
• хуурмаг (псевдоинноваци)-тухайн • Зах зээлд хир зэрэг шинэ байна
бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэлийн процесст
чанарын шинжтэй өөрчлөлт гэдгээр нь дэлхий дахинд, улс
гаргаагүйөнгө, үзэмж төдий орны хэмжээнд, тухайн
байд- өөрчлөлттэй, бүтэц, чанар, орц, найрлага,
үнэ, өртөгт өөрчлөлт гараагүй байгууллага, үйлдвэрт шинэ
лаар нь инноваци гэж ангилж бас болно

5. Инновацийн иж бүрэн ангилал
Ангиллын шинж Бүлэглэл
Хэрэглэх салбараар - удирдлага, зохион байгуулалт, нийгэм, аж
үйлдвэрийн зэрэг
Инновацийн үндэс болсон шинжлэх ухаан, - шинжлэх ухааны, технологийн, техник-тоног
технологийн дэвшлийн үе шатуудаар төхөөрөмжийн, зохион бүтээлтийн,
үйлдвэрлэлийн мэдээллийн
Эрчимжилтийн түвшингээр - “давалгаа”, тэгш, сул, өргөн хэмжээний
Хэрэгжих хурдаар - түргэн, удаан, аажмаар өсөх, тэнцвэртэй,
үсрэнгүй
Цар хүрээгээр - тив дамжсан, үндэстэн хоорондын, бүс
нутгийн, үндэсний, томоохон, дунд, жижиг
Үр дүнгийн түвшингээр - өндөр, тогтвортой, нам
Үр нөлөөгөөр - эдийн засгийн , нийгмийн, экологийн,
интеграль
Хамрах хүрээгээр - эдийн засгийн, улс төрийн, эрх зүйн,
нийгмийн боловсролын
Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсээр - үйлдвэрлэлийн хэрэгслийн, хөдөлмөрийн
зүйлсийн, хөдөлмөрийн үр дүнгийн, ажиллах
хүчний
Зориулалтаар - сайжруулах, нэмж өөрчлөх, оруулах, солих

6. Инновацийн иж бүрэн ангиллын тайлбар
• Инновацийг ерөнхийд нь технологийн, технологийн бус гэсэн категорит
хувааж болно
• Технологийн инновацид шинжлэх ухаан, технологийн дэвшлийг тодорхойлж
буй үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл, арга, технологийг хөндсөн бүх өөрчлөлт,
шинэчлэлт багтана. Судлаачид, бизнес эрхлэгчдийн анхаарал технологийн
инновацид эрчимтэй төлвөрч байна. Технологийн инноваци нь бүтээгдэхүүн
хийх аргыг сайжруулж, илүү боловсронгуй болгоход, техникийн инноваци нь
шинэ буюу сайжруулсан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд үр өгөөжөө өгдөг
• Технологийн бус инновацид зохион байгуулалт, удирдлага, эрх зүй, нийгмийн
экологийн шинжтэй шинэчлэлт, өөрчлөлтүүд хамаарна. Удирдлага, зохион
байгуулалтын инноваци нь үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүний хуваарилалт, түгээлт,
тээвэр, борлуулалт, хангамжийн зүй зохистой зохион байгуулалтыг буй болгоно.
Нийгмийн инноваци нь хөдөлмөрийн нөхцөлийг сайжруулах, эрүүл, мэнд,
соѐлын асуудлыг оновчтой шийдвэрлэх арга зам болдог. Ер нь инновацийн үйл
явц нийгмийн агуулга, ач холбогдолтой байдаг тул инновацийн үйл явцыг
төлөвлөж, удирдахдаа нийгмийн үр дагаврыг нь харгалзан үзэх шаардлагатай
байдаг. Мэдээллийн инноваци нь мэдээллийн үнэн бодит, хурдан шуурхай
чанарыг нэмэгдүүлэх, шинжлэх ухаан-технологийн үйл ажиллагааны хүрээнд
мэдээллийн зүй зохистой урсгалыг хангахад үр нөлөөгөөр өгсөөр байна.

7. Инновацийн шалгуур үзүүлэлтүүд
• Шинэлэг санаа сэдэл нь зөвхөн
шинэ бүтээгдэхүүн, эсвэл шинэ
процесст шингэж, бодитой
шинжлэх-ухаан технологийн хэрэгжиж, инноваци болно
хувьд шинэлэг
• Зах зээлийн эдийн засгийн нөхцөлд
инновацийн салшгүй нэг шалгуур
үзүүлэлт нь худалдаалагдах буюу
таваар болох шинж чанар юм.
практик хэрэгжихүйц Инноваци худалдаалагдах
агуулгаараа бол зах зээлийн
эрэлт, хэрэгцээг дамжин
ухамсарлагдсан эдийн засгийн
хувьд зайлшгүй шаардлагатай зүйл
хэрэглэгчийн эрэлтэд
мөн
нийцэж, зах зээлд борлогдох
• Инноваци нь шинэ
санаа, бүтээлийг практикт хэрэглэх
замаар шинж чанараараа шилдэг
бүтээгдэхүүн, технологи буй болгож
байгаа юм

8. Инновацийн бүлэглэл,
үйлдвэрлэх хүчний хөгжилд үзүүлэх ач холбогдлоор
1. Суурь инноваци нь урт
хугацаа, зардал, хүч ихээр шаардах
боловч далайц, түвшингээрээ
эдийн засаг, нийгмийн ач холбогдол
өндөртэй
• технологийн • технологийн нэг үе 2. Суурь зарчмын үндсэн дээр
хувьсгал, шинэ чиглэл солигдоно
• чанарын • суурь зарчим дээр хавсрага судалгааны үр дүнд буй
өөрчлөлт, шинэ салбар шинэ технологи болсон технологи, шинэ
2
бүтээгдэхүүн, техник хэрэгсэл нь
1 ижил суурь
дээр буй
эрэлт хэрэгцээг хангах чадвар
Суурь бүхий үзүүлэлтүүдтэй байна. Ийм
шинжтэй, то болсон
м бүтээл зарчмын инновацийг хэрэгжүүлэх хугацаа
шинэ зэхэц
богино, зардал бага боловч үр ашиг
их бус байдаг
3. Дунд түвшний бүтээл, ноу хау
3 дунд 4
түвшний
бага зэргийн шинжтэй, хосолмол шинэ
хосолмол
бүтээл, ноу
шинж бүхий бүтээлийн инноваци нь тухайн үед
хау, шинэ
загвар
бүтээлүүд байгаа технологийг боловсронгуй
• технологиийн шинэчлэл • - үндсэн үзүүлэлтүүд болгох, техникийг
• техникийн шинэчлэл хэвээр
• бүтээгдэхүүний шинэчлэл шинэчлэх, бүтээгдэхүүний
• 2 догч параметрүүд
сайжирна техникийн болон хэрэглээний
үзүүлэлтүүдийг сайжруулах боломж
• олгоно
4. Бага зэргийн хосолмол шинж бүхий
шинэ бүтээлүүдийг багтаасан энэ
бүлгийн инноваци жижгэвтэр санал
болон үйлдвэрлэлтийн туршилтын

9. Инновацийн үйл явцын мөчлөг
Инновацийн үйл ажиллагаа –
• шинжлэх ухааны суурь судалгаа, шинжилгээ, марк
судалгаа, нээлт, бүтээл, пр етингийн хөтөлбөрийг
актикт нэвтрүүлэх туршилт
багтаасан бүх төрлийн
• шинэ
Судалгааны бүтээгдэхүүн, процесс буй үйл ажиллагаа
болгож, үйлдвэрлэлд • Судалгааны мөчлөг нь
мөчлөг нэвтрүүлэн зах зээлд
худалдаалан хэрэгцээнд харьцангуй урт хугацаа
нийлүүлнэ шаардах боловч суурь
судалгааны хөгжил нь өндөр
үр ашигтай инновацийн
үндэс болдог, төрийн
дэмжлэг чухал үүрэгтэй
• Худалдааны мөчлөг нь
• бодит үр дүнд хүрэх богино мэдлэгийг хэрэглээний
хугацаа
• хувийн сектороос хөрөнгө эргэлтэд оруулах
Худалдааны оруулах сонирхол механизмыг оновчтой
мөчлөг бүрдүүлснээр инновацийг
богино хугацаанд буй
болгоно

10. Инновацийн үйл явцын энгийн загвар
• Инновацийн үйл явц дотроо хэрхэн
Хавсрага судалгаа
Суурь судалгаа
Технологи, маркетинг
яаж өрнөж байгааг логикоор ангилж
үздэг хэд хэдэн загвар байдаг
• Инноваци суурь судалгаанаас
эхлээд тодорхой шатуудыг дамжин
бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх хүрээнд
дуусч байгааг энгийн загвар харуулж
Үйлдвэрлэлийн Туршилт, зохион байна
бэлтгэл бүтээлт
• Гэхдээ шинжлэх ухааны шинжлэх
ухааны шинэ мэдлэг эдийн засгийн
өсөлтөнд шууд нөлөөлөх ѐстой.
• Энэ загварын сайн тал нь тун
энгийн, сул тал нь салбар, хэсгүүд
хоорондын цогц хэлхээ холбоо,
Үйлдвэрлэл Борлуулалт эргэх холбооны механизмыг бүрэн
илэрхийлээгүй, гадаад нөхцөл
байдал, хүчин зүйлсийг тооцоогүйд
оршино

11. “Кибернетикийн хар хайрцаг” загвар
• Кибернетикт өргөнөөр
хэрэглэдэг “хар хайрцаг”-ийн
аргаар эрдэмтэд инновацийн
үйл явцыг загварчилжээ
• Кибернетикийн загвар нь
инновацийн үйл явцыг цогц
систем болгон төсөөлж, дотор
нь үйл явцын элментүүдээс өөр
хоорондоо байнгын
холбоо, шүтэлцээнд оршдог дэд
систем үүсгэж байгаа ба энэ
систем нь бас олон тооны эргэх
холбоотой
• Оролт буюу оюуны “шинэ
санаа” нь шинжлэх ухааны үр
Энэ загвар нь шинэ санаа, бүтээгдэхүүний дүн – патент, бүтээгдэхүүний
чансаа, инновацийг хэрэгжүүлж буй нарийн загвар, зохион бүтээлтийн
технологи, өрсөлдөх чадварын мэдрэмж хийц, ноу хау, лизенц болно
гэсэн 4 шинжийг тодорхойлох боломж • Гаралт буюу “чансаат
олгоно бүтээгдэхүүн” инновацийн
эцсийн зорилго, хамгийн гол
шалгуур юм

13. Инновацийн макрозагвар
• Инновацийн гадаад орчныг
макротүвшинд төсөөлсөн загварын
нь өрсөлдөхүйц бараа, үйлчилгээг
зөвхөн нарийн технологиор гаргаж
авах санааг илэрхийлж байна
• Инновацийн гадаад орчин – тухайн
инноваци макрозагварын утгаар
амжилттай хэрэгжих механизмыг
бүрдүүлэх
нөхцөлүүд, тодруулбал, шинжлэх
ухаан нь бизнес-маркетингийн
хэрэгцээг дээд зэргээр хангаж
чадахуйц; бараа, үйлчилгээ нь
дотоодод төдийгүй, гадаад зах зээлд
өрсөлдөж чадахуйц ; импортыг
орлох болон экспортын бүтээгдэхүүн
гаргаж чадахуйц орчин үеийн
тэргүүний ололт, үр дүн өгөх
шаардлагын хангалт

14. Хамтын ажиллагааны загвар
• Хамтын ажиллагааны загвар - нэг
байгууллагад нэгэн зэрэг өрнөж буй, эсвэл
цувран үйл ажиллагаанд орж буй тодорхой
үүрэг хүлээсэн үйл явцуудын харилцан
үйлчилгээг нэг системд холбоно
• Загварын давуу тал: үйл ажиллагааны
агуулгыг бие даасан хэсгүүдэд
хуваариалах, инновацийг төлөвлөх боломж
олгоно
• Үе шатуудын зорилтуудад нийцүүлэн нөхцөл
байдлын өөрчлөлтийг тооцон т
• Тодорхой үйл явцад үзүүлэх нөлөөллөөрөө
хамгийн чухал цэгүүд (нөөцийг байршуулах
хүрээ, шийдвэр гаргах хүрээ), хяналтын
цэгүүд (завсарын үр дүн, технологи
бойжуулалт, дамжуулалт зэрэг) ямар байхыг
урьдчилан тодорхойлох боломжтой
Инновацийн үйл явцыг: судалгаа→технологийн→худалдааны→маркетингийн гэх мэтээр
шат дараалсан үүрэгт хэсгүүдэд хуваарилна. Энэ үйл явц нь бэлэн байгаа нөөцийг
үнэлэх, хөгжлийн зорилгыг тодорхойлоход чиглэсэн судалгаа, шинжилгээний ажлаас
эхлээд хөрөнгө оруулалтыг нөхөн төлөх үйл ажиллагаагаар дуусгавар болно. Инновацийн
стратегиар тодорхойлогдсон чиглэлд хөгжлийн үйл явцыг шууд чиглүүлж байдагт энэхүү
загварын гол давуу тал оршино

15. Инновацийн сөрөг тал
• Бодлогогүй шинэ зүйл хохиролд
Буруу үйл ажиллагаанаас үүссэн хүргэдэг, манай улс 1990-иэд
илэрхий хохирол оны эхэнд эдийн засгийн
шинэчлэлтийг цочир эмчилгээ”
загвараар эхэлсэн нь хямралд
Үлэмж хэмжээний хүргэсэн гэж эрдэмтэд, эдийн
материал, санхүү, засагчид үздэг
хүний нөөцийн
хөрөнгө оруулалт • Шинэ мэдлэг, мэдээллээс
инноваци гаргаж авахад үэмж
хэмжээний хөрөнгө оруулалт
шинэ зүйл шаарддаг нь мэдээллийн
өмнөхийг шахна технологи, биотехнологи, наноте
хнологи зэрэг түргэн хөгжиж
байгаа салбарт ажиглагдаж
байна
• Шинэ зүйл өмнөхөө шахан
зайлуулдаг. Телевиз, интернет
дэлгэрснээр номын
хэрэглээ, театрын үйлчилгээ
багасав. Гэтэл одоогоор
мэдлэгийн үнэт баялаг номын
хуудсанд, номын санд
хадгалагдсан хэвээр байгаа нь
үнэн билээ

16. Технологийн хувьсгалын давалгаа
• Дэлхийн хэмжээнд шинжлэх ухаан, техникийн хувьсгал
давалгаа хэлбэрээр хөгжиж байгаа бөгөөд мөчлөг нь 50
жил орчим байна. Эндээс технологийн хувьслын 5 үеийг
тодруулбал:
1. 1785-1835 он, нэхмэлийн шинэ технологиуд, усны энергийн
ашиглалт
2. 1830-1890 он, төмөр замын тээвэр, уурын хөдөлгүүрийн
үндсэн дээр механик-үйлдвэрлэл бүх салбарт хөгжсөн
3. 1880-1940 он, цахилгаан эрчим хүчний ашиглалт, химийн
шинжлэх ухааны нээлт, цувимал ган ашиглан хүнд
машин, цахилгаан-техникийн үйлдвэрлэл хөгжсөн.
Радио, цахилгаан холбоо, автомашин, онгоц, буй
болж, өнгөт металл, нийлэг материал ашиглах болов.
Томоохон пүүсүүд буй болж, зах зээлд ноѐрхол
үүсэж, банк, санхүүгийн нэгдэл буй болжээ
4. 1930-1990 он, газрын тос, хий , холбооны хэрэгсэл, нийлэг
материал ашиглан эрчим хүч, мэдээллийн технологи
хөгжив. Компьютер, мэдээллийн бүтээгдэхүүн буй
болж, атомыг ашиглах болов. Зах зах зээлд
олигомонополь ноѐрхож, үндэстэн, тив дамжсан
компаниуд буй болж, янз бүрийн орны зах зээлд хөрөнгө
оруулах болжээ.
5. 1985–2035 он, бичил электронник, мэдээлэл
зүй, биотехнологи, генийн инженер
зүй, энерги, материалын шинэ эх үүсвэрт тулгуурласан үе.
Интернетийн сүлжээгээр том, жижиг пүүсүүд
технологи, бүтээгдэхүүний чанарын хяналт, инновацийн
төлөвлөлтийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа

17. Технологийн хөгжлийн үндсэн агуулга
• Улс орнуудыг аж үйлдвэр
хөгжсөн, хөгжиж буй гэж ангилж
байсан бол өндөр хөгжилтэй
орнуудад 4 түвшинт салбарын
хуваарь буй болов (зургийг үзнэ
үү)
• Нарийн технологийн (high
tech.), зөөлөн технологийн (soft
tech.) үйлчилгээний
салбар(сүүлийн2)-ын хувийн жин
Түүхий Хүнд аж Нарийн Прогармм байнга өсч байна. Эдгээр бүлэг
эд үйлдвэр техноло- хангамж, систем технологийн үндсэн шинж нь
олбор- гийн ийн
лолт, анх
мате-
материал, интеграци, конс
оюуны хөдөлмөр, өөрөөр хэлбэл
риал
ан хөдөл- хөдөлмө- альтинг зэрэг шинэ мэдлэгийн ашиглалтаар
шатны мөрийн рийн "зөөлөн" илэрч байдаг
болосруу багтаамж багтаамж технологийн
-лалтын ихтэй- багатай, үйлчилгээний • Уламжлалт (эхний 2) салбаруудад
салбар нэмүү өртөг
ийн
ихтэй
Салбар нэмэгдсэн өртгийн ихэнх нь түүхий
уламж-
лалт салбар эд олборлох, эсвэл анхан шатны
салбар HIGH TECH SOFT боловсруулалтын явцад буй
TECHNOLOGY
болдог, харин нарийн болон
“зөөлөн” технологийн салбарт
нэмүү өртгийн гол нь эрдэм
шинжилгээ, туршилт-зохион
бүтээлтийн ажил, оюуны өмчийн
эрхийг ашиглах болон үр нөлөөтэй
удирдлагын явцад буй болдог

18. Технологийн эрин үеийн шинж төрх
Технологийн цөм: Цахим болон тооцоолох
техник, программ хангамж, нислэгийн хэрэгслийн
үйлдвэр, оптик мяндас, робот байгууламж, мэдээллийн
йүлчилгээ, хийн үйлдвэрлэл, хэрэглээ
Шийдвэрлэх хүчин зүйлс: бичил электронник
бүтцүүд, технологийн шинэ үеийн цөмийг үүсгэгч –
биотехнологи, санасрын техник, нанотехнологи
Өмнөх үеэс давуу тал: үйлдвэрлэл, хэрэглээний
үйлдвэржилт, уян хатан, олон чиглэлийн
үйлдвэрлэлийн хөгжил, автоматжуулалтын үндсэн дээр
энерги, материалын хэрэглээний экологийн
хязгаарлалтыг туулж чадсан, тээвэр, телехолбоо,ны
технологийн үр дүнд үйлдвэрлэл, хүн амын
төвлөрлийн задрал
Тэргүүлэгч орнууд эдийн засгийн зохицуулалт: төрийн
орлцоо буурсан, мэдээлэл, харилцааны стратегийн
чиглэлүүдийг төрөөс зохицуулдаг
Эдийн засгийн зохицуулалтын олон улсын зарчим:
дэлхийн эдийн засгийн системийн төвлөрлийн
сааралт, бүс нутгийн бүлэглэлүүд , эдийн засгийн
идэвхи , оролцоог дэлхийн хэмжээнд зохицуулах
байгууллагууд шинээр буй болж байгаа
Эдийн засгийн үндсэн байгууллагууд: мэдээллийн
технологийн үндсэн д ээр жижиг, дунд
пүүсүүд, үйлдвэрлэл, борлуулалтын хоршилт буй болж
байгаа

19. Шинэ технологийн нийтлэг шинж, онцлог
Технологийн цөм орнуудад :
 эрдэм шинжилгээ, зохион бүтээлт-
туршилтын ажил, төсөл зохиомж,
сургалтыг хэвтээ чиглэлд хоршин
өргөтгөсөн
 Тооцоолох сүлжээнүүд олноор
байгуулсан
 Хамтын судалгааг өргөжүүлсэн
 Шинэ технологийг төрөөс дэмждэг
Шинэ технологийн нийтлэг шинж,
онцлог (зургийг үзнэ үү) нь Шинжлэх
ухаан, технологийн дэвшил (ШУТД)-д
тодорхойгүй, жигд бус байдал, хоосон
орон за үүсгэж байна. Энэ нь
яваандаа технологийн хүрээнд
давамгайлал, дангаар ноѐрхол үүсгэх
магадлалтай гэж эрдэмтэд үзэж
байна.

20. Технологийн хөгжил - инноваци
Инновацийн онол, практикт тулгуурлан технологийн хөгжлийн үйл явц
тодруулбал, бүтээгдэхүүн, процессыг хөгжүүлэх санаа, суурь болон хавсрага
судалгаа, туршилт, зохион бүтээлтийн ажлын үр дүн нь инновацийн
эхлэл, чухал хэсэг гэж үзэж болно.
Компанийн инновацийн бодлого, зорилго нь түүний бүтээгдэхүүний
үйлчилгээний өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлж, тогтвортой байлгах үндэс юм. Ер
нь улс гүрний болон байгууллагын эдийн засгийн хөгжлийн үе шатны мөн чанар
нь “инновацийн хөгжил” гэсэн шалгуураар илрэх болжээ. Байгууллагын
инновацийн хөгжил нь зөвхөн инновацийн процессын бус, харин түүнийг
хэрэгжүүлэхэд чухал шаардлагатай хүчин зүйлс, нөхцөлийн тогтолцооны
хөгжлийг харуулдгийг бүдүүвчээр үзүүлэв

21. Инновацийн стратегийн загвар
• Компанийн үйл ажиллагааны нийт
санхүүжилтын дотор инновацид зарцуулах
хөрөнгийн эзлэх хувийн жинг байгууллагын
удирдлага тогтооно. Энэ нь олон хүчин
зүйлээс хамааралтай боловч хамгийн гол
нь:
- Компанийн салбарын хамаарал
- Байгууллагын суурь стратеги
- Байгууллагын санхүүгийн нөөцийн хэмжээ
• Инновацийн үйл ажиллагааны төсвийг
боловсруулахын тулд тодорхой төслүүдийн
зардлын үнэлгээ, байгууллагын инновацийн
үйл ажиллагааг бүхэлд нь үнэлэхэд
борлуулалтын нийт хэмжээ, зах зээлд
давамгайлах түвшин, хөрөнгө оруулалтын
нэгжид ногдох орлого зэрэг эдийн
засаг, технологийн шалгууруудыг хэрэглэнэ.
Байгууллагын инновацийн стратегийн
үндэслэл, боловсруулалтын дарааллыг
математик загвараар төсөөлж болно.

22. Инновацийн үйл явц
Шинэ зүйл нь олон нийтэд түгээх үеэс
эхлэн цоо шинэ шинж • Инновацийн үйл явц - шинэ
чанартай, жинхэнэ “инноваци” болж зүйлийг бүтээх болон
хувирна. Шинэ хэрэгжүүлэх процессын нэгтгэл
санаа, бүтээл, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ • Инновацийн үйл явцын бүх үе
хэрэглэгчээр хүлээн шатууд нь харилцан
зөвшөөрөгдөж, инноваци болно. уялдаатай, дараачийн үе шатуудыг
хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар бүр
эхний шатанд бодож, төлөвлөх ѐстой
• Инновацийн үйл явцын үр дүн нь
тодорхой үе шатны бодит
хэрэгжилтийн зэрэгцээ нэг үе шатаас
нөгөөд шилжих хурдцаас ихээхэн
хамааралтай, ийм учраас
удирдлагад үе шатуудыг ерөнхий
үйл явцад нэгтгэж, тэдгээрийн
хоорондын шилжилтийн хугацааг
багасгахад анхаарах нь чухал

23. Инновацийн үйл ажиллагааны мөчлөг
• Инновацийн үйл ажиллагаа нь логик нэг
Инновацийн мөчлөг хэлхээнд нэгдсэн олон арга хэмжээний
биелэлтээс юм. Энэ хэлхээний
холбоос, үе шат бүхэн өөрийн хөгжлийн
логикт захирагдахын зэрэгцээ өөртөө
зүй тогтол, агуулгатай
• Шинжлэх ухааны эрэл хайлт, туршилт-
зохион бүтээлтийн ажил, технологийн
боловсруулалт, хөрөнгө
оруулалт, санхүүжилт, худалдаа, үйлдвэ
рлэлийн бүхий л арга хэмжээ нь
нэгдэж, зөвхөн нэг зорилго – шинийг
бүтээхэд чиглэдэг
• Инновацийн үйл ажиллагаа нь нийтлэг
шинжтэй, тодорхойгүй байдал, эрсдэл
ихтэй, үр дүнг төсөөлөхөд төвөгтэй
Шинэ санаа төрөхөөс эхлэн шинэ зэрэг онцлог шинж чанартай
зүйлийг бүтээх, нэвтрүүлэх, • Инновацийн үйл ажиллагаа бүр нь шинэ
ашиглах бүх орчлыг “инновацийн санааг худалдааны хэрэгсэл болгох
амьдралын мөчлөг” гэж нэрлэдэг. хүртэл бүх үе шатыг хамарсан
“инновацийн мөчлөг” хэмээх

24. Байгууллагын инновацийн хэлбэр
Байгууллагын инновацийн стратеги нь түүний
хөгжлийн бүх талыг хамарна. Байгууллагын хувьд
инновацийн дараах хэлбэрүүд гол анхааралд
байх ѐстой:
бүтээгдэхүүнүйлчилгээний  Бүтээгдэхүүн (үйлчилгээ)-ий инноваци –
инноваци
борлуулалтын чадавхийг эрс шинэчилж, зах зээлд
эзлэх байр суурийг бэхжүүлэн үйлчлүүлэгчдийн
хүрээг тэлснээр компани бие даан хараат бусаар
үйл ажиллагаагаа эрхэлж, цаашид улам бэхжих
технологийн процессын нөхцөлийг бүрдүүлнэ
инноваци, эсвэл технологийн
инноваци  Технологийн инноваци - Үйлдвэрлэлийн
чадавхийг хөгжүүлэх процесс . Технологийн
инноваци нь хөдөлмөрийн бүтээмжийн
өсөлт, нөөцийн хэмнэлтэд чиглэж, ашгийг
өсгөх, аюулгүй ажиллагааг хангах, мэдээллийн
зохион байгуулалтын инноваци технологи нэвтрүүлэх, байгаль орчныг хамгаалах
арга хэмжээ хэрэгжүүлэх зэрэг өргөн боломж
олгоно.
 Зохион байгуулалтын инноваци –
үйлдвэрлэлийн удирдлага, зохион байгуулалтыг
нийгмийн инноваци сайжруулах процесс
 Нийгмийн инноваци - Байгуулллага дах нийгмийн
орчныг сайжруулах процесс. Энэ нь ажиллагсдыг
компанийн бодлого, зорилгыг хэрэгжүүлэхэд
дайчилж, байгууллагаас хамт олны болон
нийгмийн өмнө хүлээсэн үүргүүдэд улам итгэлтэй
болгоно

25. Байгууллагын инновацийн стратеги
Байгууллагууд ерөнхийдөө инновацийн стратегийн 2 хэлбэр, тухайлбал
“хамгаалалтын стратеги”, эсвэл “давших стратеги”-г хэрэгжүүлдэг
Бүтээгдэхүүний амьдралын • Хамгаалалтын стратеги нь зах
зээлд байр сууриа хэвээр
мөчлөг хадгалах, бүтээгдэхүүний
амьдралын мөчлөгийг тогтвортой
байлгахад чиглэнэ. Энэ
стратегийн хүрээнд 2 гол
асуудлыг тусгайлан авч үзнэ.
Үүнд:
• Бүтээгдэхүүний амьдралын
мөчлөгийг тогтвортой байлгах
технологийн шийдлүүд
• Богино болон урт хугацааны
өрсөлдөөний тогтолцооны
үндэслэл, арга хэмжээ
• Энэ 2 асуудал нь үйлдвэрлэлийн
процессын уламжлал, тогтвортой
байдалд нөлөөлдөг учраас нэг
нь нөгөөгөө үгүйсгэж, бас нөхөн
гүйцээдэг болно.

26. Давших стратеги
• Инновацийн давших стратеги нь зах
зээлд нэвтрэх зорилгоор технологийн
шинэ шиидэл гаргахад чиглэнэ
• Энэ стратеги бас хамгаалалтын шинжтэй,
учир нь бүтээгдэхүүнийг хурдан
шинэчилснээр компани зах зээл дээр
байр сууриа хэвээр хадгалах боломжтой
• Том компаниуд инновацийн 2 стратеги йг
хослуулан “хамгаалалт-давшилт”
стратеги болгон хэрэгжүүлдэг
• ШУ-ны суурь болон хавсрага судалгааны
хөрөнгө оруулалтын зардал өндөр, эрсдэл
ихтэй учраас компани шинэ технологийн
лиценз, “ноу-хау”-г худалдан авч, өөрсдөө
технологи-инженерийн боловсруулалт
хийх нь эдийн засгийн хувьд ашигтай байх
тохиолдол бий

27. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг
I - эрдэм шинжилгээний бүтээлийг шинэ
Бүтээгдэхүүний бүтээгдэхүүний загвар болгон
амьдралын хувиргах, зах зээлд дасгах, эдийн засгийн
мөчлөгийн үе эргэлт оруулах нөхцөлийн үнэлгээ. Энэ
шатууд шатанд үйлдвэрлэлийн удирдлагын
аппаратыг шинээр байгуулах, эсвэл
зохицуулана өөрчлөнө. Туршилтын
журмаар шинэ бүтээгдэхүүнийг борлуулж
, маркетингийн судалгаа хийнэ.
Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн
эхний үе шат нь иж бүрэн шинжчанартай
II – үйлдвэрлэлийг
зүгшрүүлж, борлуулалтыг нэмэгдүүлэн
эдийн засгийн үр дүнг өсгөнө. Энэ үе шат
нь материаллаг үйлдвэрлэл учраас
бүтээгдэхүүний мөчлөгт маш чухал, чухам
энд л үндсэн мөчлөгийн бодит суурь буй
болдог

28. Бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг
III – Шинэ бүтээгдэхүүний цуврал үйлдвэрлэл ийн
Бүтээгдэхүүний хугацаа нь үр ашигт 2 талын нөлөөтэй. Нэг талаас
амьдралын , удаан хугацаагаар үйлдвэрлэх нь эрэлтийг
мөчлөгийн үе хангаж, нөхөн үйлдвэрлэлийн хуримтлал үүсгэнэ.
шатууд Нөгөө талаас, хэрэглэгчийн сонирхлыг харгалзан
бүтээгдэхүүнийг шинэчлэх нь зах зээлд байр
сууриа хадгалах, өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх
үндэс болдог. Эдийн өсөлтийн хурдацтай
уялдуулан бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн
хугацааг оновчлох шаардлагатай
IV – Өмнөх шатны үр ашиг буурах нь зардлыг
багасгах, эсвэл бүтээгдэхүүний хэрэглээний
үзүүлэлтүүдийг дээшлүүлэхийг сануулсан дохио.
Ийм өөрчлөлт хийвэл мөчлөгийг уртасгах
боломжтой, гэхдээ эдийн засгийн чадавхи
хязгаартай
V - Зах зээлд төсөөтэй шинэ бүтээгдэхүүн гарснаар
өмнө байсан эрэлт буурч, борлуулалт, үр ашиг
багасах нь “шинэ” байсан бүтээгдэхүүн хуучирсны
шинж. Энэ бол зайлшгүй үзэгдэл, үүгээр
бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөг дуусна

29. Шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх аргууд
• Шинэ бүтээгдэхүүнийг
цувралаар, өөрөөр
хэлбэл хуучин, шинийг
дараалан үйлдвэрлэж
болно (зур А)
• Хуучин болон шинийг
зэрэг үйлдвэрлэж
болно (зур Б)
Y • Хуучин, шинэ
бүтээгдэхүүнийг
зэрэгцүүлэн
цувралаар үйлдвэрлэж
болно (зур В)

30. Шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх аргууд
• Шинэ бүтээгдэхүүнийг
цувралаар, өөрөөр
хэлбэл хуучин, шинийг
дараалан үйлдвэрлэж
болно (зур А)
• Хуучин болон шинийг
зэрэг үйлдвэрлэж
болно (зур Б)
Y • Хуучин, шинэ
бүтээгдэхүүнийг
зэрэгцүүлэн
цувралаар үйлдвэрлэж
болно (зур В)

31. Технологийн хөгжлийн даяаршил
• Технологийн хөгжлийн даяаршил, олон
улсын хамтын ажиллагаа улам эрчимтэй
хөгжихөд нөлөөлж буй гол хүчин зүйлс :
- Санхүү, сангийн даяаршсан зах зээл
- Өрсөлдөөний хурцдал, даяаршил
- Үндэстэн дамжсан корпорациудын цар
хүрээний өсөлт
- Интернет, нарийн мяндсан шугам, тусгай
зориулалтын хиймэл дагуул зэрэг
холбоо, харилцааны хэрэгслүүдийн хөгжил
• Капитал болон эдийн засаг, шинжлэх ухаан
технологийн мэдээллийн урсгалыг
янзбүрийн бүс нутаг дах хүмүүн капиталын
нөөцтэй хослуулах нь эрс
өөрчлөлт, шинэчлэл-инновацийн үйл явцыг
улам хурдасгах боломж буй болгоно (зур.
үзнэ үү)

32. Инноваци – менежерийн үүрэг
Менежерийн үндсэн үүрэг • Инновацийн
хөтөлбөрийг
хэрэгжүүлэхийн тулд
удирдлагын бүтэц,
Стратегийн Инновацийг
үндэслэл, хэрэгжүүлэх зохион байгуулалт
хэрэгжүүлэх хэлбэр, арга өөрчлөгдөх ѐстой
механизм зам
• Менежерүүд нь
зөвхөн “дарга” бус,
Удирдлагын Байгууллагад шинийг эрэлхийлэгч,
Мэдээлэл,
шинэ бүтээлч харилцааны санаачлагыг тусгаж
бүтэц, шинэчлэ хандлага буй шинэ төсөл аван хэрэгжүүлэгч,
л болгох
манлайлагч байх
ѐстой
Инновацийг • Дэлхий томоохон
Цаг ашиглалтын компаниудын
урамшуулах
шинэ загвар
тогтолцоо туршлагыг үндэслэн
инновацийн нөхцөлд
менежерийн үүргийн
чиглэлийг гаргав

33. Технологийн удирдлага
Технологийн удирдлагын • Инновацийн нөхцөлд шинэ
чиглэл технологи болон процесс буй
болгох, нэвтрүүлэх удирдлагын
зарчим, арга замыг боловсруулан
хэрэгжүүлэгч “технологийн
менежмент” байгууллагад маш
чухал. Технологийн удирдлагын гол
чиглэл нь:
Технологи, технологи
процессын нэвтрүүлэх  ШУТ эрчимтэй хөгжиж байгаа үед
сонголт аргын сонголт технологи, процессыг оновчтой
сонгох
 Технологи, процессыг хэрхэн
нэвтрүүлэх, судалгаа, шинжилгээ, т
технологийг уршилтын үндсэн дээр өөрсдөө
ашгийн эх үүсвэр бүтээх, эсвэл патент худалдан авах
болгох  Технологи, процессын үр дүнд
гарсан гарсан
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зах зээлд
нийлүүлж, ашиг олох, өрсөлдөх
чадварыг дээшлүүлэх

34. Технологийн менежментийн үүрэг
• Технологийн инновацийн хөтөлбөр
боловсруулахад технологийг хурдан
эзэмших, үр дүнтэй
шинэ технологийг хурдан ашиглах, технологиийг
эзэмших хөдөлмөрийн зохион байгуулалттай
оновчтой зохицуулах асуудлыг
шийдвэрлэх шаардлагатай, энэ бол
ТЕХНОЛОГИЙН МЕНЕЖМЕНТИЙН
үндсэн үүрэг
• Технологийн менежментэд иж
зах зээлийн эрэлтийн бүрэн, хүч хөдөлмөрийг хоршсон
дагуу технологийг үр аргаар хандаж чадвал асуудлыг
дүнтэй ашиглах амжилттай шийдвэрлэнэ
• Үүний тулд технологи
эзэмших, нэвтрүүлэх арга замыг
удирдлагын үйл ажиллагааны 3
түвшинд боловсруулна:
шинэ
технологи, хөдөлмөр  Технологийн стратегийн менежмент
зохион байгуулалтын  Технологийн тактикийн менежмент
зохицол  Технологийн шуурхай менежмент

35. Технологийн стратегийн менежмент
Байгууллагын
хэрэгцээнд тохирох • Технологийн стратегийн менежмент нь
технологи сонгох шатанд технологи, түүнийг
бүтээх, хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон зарчмын
3 асуудал шийдвэрлэнэ (бүдүүвчийг үзнэ
үү)
Технологийг  Технологийн сонголт нь үйлдвэрлэлийн
бүтээх, эсвэл тодорхой үүргийг хэрэгжүүлэх, эсвэл урт
худалдан авах арга хугацааны зорилгод чиглэсэн чадавхи буй
замыг сонгох
болгоход чиглэнэ
 Технологийг өөрийн хүчээр
боловсруулах, эсвэл гаднын эх үүсвэрийг
Технологийг ашиглах асуудлыг дараагийн шатанд
удирдан шийдвэрлэнэ
хэрэгжүүлэх арга
замыг сонгох  Технологийг удирдан хэрэгжүүлэх арга зам
нь байгууллагат боловсруулсан бүтээлийг
ашиглах, эсвэл патентийг худалдан
авч, лицензийн гэрээ байгуулан бэлэн
технологи нэвтрүүлэх гэсэн 2 хувилбартай
байж болно

36. Технологийн тактикийн менежмент
Тактикийн менежментийн хүрээнд
дараах асуудлуудыг шийдвэрлэнэ:
 Өнөө үед болон алс хэтдээ
бүтээгдэхүүн гаргахад байгууллагад
шаардлагатай технологийн
процесс, чадавхийн тодорхой
төрлийг сонгох
 Технологийн процессыг өөртөө
ашиглах, эсвэл бусад байгууллагад
ашиглуулах асуудлыг шийдвэрлэх
 Технологийн сонгосон стратегийг
хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай
??? зохион байгуулалтын бүтцийг
боловсруулах

37. Технологийн шуурхай менежмент
• Технологийн сонгосон
стратегийг
байгууллагын ойрын
зорилготой уялдуулан
хэрэгжүүлэх
механизмыг
боловсруулна.
• Гол анхаарал эрдэм
шинжилгээ, туршилт-
зохион бүтээлтийн
ажил, хүний
нөөц, маркетинг, санхүү
житэд төвлөрнө.

38. Технологийн шийдлийн сонголт
Зорилгын
Технологийн
томъѐолол, технологийн Технологи, эдийн засаг, зах
зарчим, горимууд, тэдгээрийн
шийдлийн үзүүлэлтүүдийн зээлийн шалгууруудын сонголт
хязгаарын сонголт
тогтолцоо
Ажлын үр дүнгийн
Шийдэл, үйлдвэрлэл,
шинжилгээ, оновчтой
ашиглалтын нөхцөлийн сонголт
шийдвэрийн сонголт
Технологийн шийдлийг харьцуулалтын аргаар сонгодог. Технологийн
сонголтын 50 гаруй шалгуур байдаг боловч гол нь эдийн засгийн үр ашиг, уг
технологийг нэвтрүүлэх боломж. Шийдлийн хувилбаруудыг шинжлэхдээ
технологийн процессын техник, эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн харилцан
уялдаа, зохицлыг тогтоож, зардлыг багасган шинэ зүйлийн чанарыг дээд
зэрэгт хүргэхэд шууд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг илрүүлэх нь чухал

39. Шийдлийн зохион байгуулалтын хүчин зүйлс
• Технологийн процессын
үйлдвэрлэлийн
хэлбэр зохион байгуулалтын арга:
тасралтгүй
урсгал, үечилсэн
ажиллагаа
цувралын процессын • Процессын онцлог:
хэмжээ онцлог
урсгал, эсвэл үечилсэн
• Тоног төхөөрөмжийг бүрэн
ашиглах боломж
• Нэгж хугацаанд
үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүн бүтээгдэхүүний хэмжээ
төхөөрөмжийн
гаргалтын
хэмжээ
ашиглалт • Нэг цувралаар гарах
бүтээгдэхүүний хэмжээ
• Хүчин зүйлс хооронд
уялдаа зохицлыг онцгой
анхаарах нь чухал, энэ нь
хожим эерэг, сөрөг үрд
хүргэдэг тохиодол бий.

40. Технологийн шийдлийн шалгуурууд
Технологийн шийдлийн зорилго: шинэ бүтээгдэхүүнийг бага
зардлаар өндөр чанартай үйлдвэрлэх
хамгийн бага бүтээгдэхүү-ний
өндөр бүтээмж чанар, аюулгүйн
өртөг баталгаа
Технологийн шийдлийг үзүүлснээс гадна эдийн
засаг, экологи, нийгэм, аюулгүйн ажиллагаа, зах зээл, хэрэглэгчийн
зан төлөв зэрэг олон шалгуураар үнэлдэг.

41. Технологийн стратегийн боловсруулалт
Технологийн стратегийг боловсруулах үндсэн багийг иж бүрэн
бүрэлдэхүүнтэй байгуулах нь чухал. Ийм багийн санаачлагатай
ажиллагаа нь технологийн стратегийн амжилтын үндэс болно.
Технологийн стратегийн боловсруулалтын загварыг зургаас үзнэ үү.
“Үйлдэл” нь бизнес-процессын хэсэг бөгөөд бодит байдал, хүрэх
түвшин, шаардагдах арга хэмжээний үнэлгээгээр тодорхойлогдоно.

42. Технологийн бодит байдал, стратегийн бичиглэл

43. Шинжлэх ухаан, технологийн эрх
зүйн орчны бүтэц
• Шинжлэх ухаан, технологийн тухай  Шинжлэх ухаан, технологийн
(шинэчилсэн найруулга ), 2006 сангийн тухай, 1993
• Технологи дамжуулах тухай, 1998  Шинжлэх ухаан, технологийн төсөл
• Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн хэрэгжүүлэх, санхүүжүүлэх журам,
эрх зүйн байдлын тухай, 2009 2005
• Шинжлэх ухааны академийн эрх  Шинжлэх ухаан, технологийг
зүйн байдлын тухай, 1996 хөгжүүлэх тэргүүлэх чиглэл, цөм
• Патентийн тухай (шинэчилсэн технологийн жагсаалт, 2010
найруулга ), 2006
• Зохиогчийн эрх болон түүнд
хамаарах эрхийн тухай (шинэчилсэн
найруулга ), 2006
• Стандартчилал, тохирлын
үнэлгээний тухай, 2003

44. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÀÄ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÈÍÍÎÂÀÖÈÉÍ ÒÎÃÒÎËÖÎÎÃ
ÕªÃƯ¯ËÝÕ ÕªÒªËÁªÐ (2008-2015)
2007 он, №206
Хөтөлбөрийн зорилго: Монгол óëñûí ¿íäýñíèé èííîâàöèéí òîãòîëöîîíû çàãâàðûã
áîëîâñðóóëæ, ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé õºãæëèéã õàíãàõ, àæ ¿éëäâýðèéí
ñàëáàðûí ºðñºëäºõ ÷àäâàð, øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð
àøãèéã äýýøë¿¿ëýõ òàëààð òºð, çàñãààñ òýðã¿¿í ýýëæèíä àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ
çîðèëò, àðãà õýìæýýã òîäîðõîéëîí Ìîíãîë Óëñûí îíöëîãò òîõèðñîí ¿íäýñíèé èííîâàöèéí
¿ð àøèãòàé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýí õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñèéã òàâèõ
Хөтөлбөрийн бүтэц: “Èííîâàöèéí òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ”, “Äýâøèëòýò òåõíîëîãèéã
õºãæ¿¿ëýõ”, “Òºðèéí ºì÷èéí èõ ñóðãóóëèéí ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãàà
áîëîâñðóóëàëòûí àæëûã äýìæèõ”, “Çàëóó ñóäëàà÷äûã áýëòãýõ, äýìæèõ” ãýñýí
äºðâºí äýä õºòºëáºðтэй, äýä õºòºëáºð á¿ðýýð çîðèëãî, çîðèëò, õýðýãæ¿¿ëýõ ¿éë
àæèëëàãàà, õ¿ðýõ ¿ð ä¿íã òîäîðõîéлжээ.

45. Шинжлэх ухаан, технологийн талаар төрөөс
баримтлах бодлого,
УИХ,1998. 55 дугаар тогтоол
Бодлогын нийтлэг үндэслэл:
• Монгол Улсын хөгжин дэвших нэг үндэс нь шинжлэх ухаан, технологийн
давшингуй хөгжлийг хангах явдал;
• Шинжлэх ухаан, технологийн дэвшил нь эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийг
түргэтгэх, оюуны баялгийг арвижуулах эх сурвалж, эдийн засгийн аюулгүй
байдлын үндэс суурь. Иймээс шинжлэх ухаан, технологийг хөгжүүлэхэд төрөөс
онцгой анхаарал тавина;
• Ажиллах хүч, зах зээл хязгаарлагдмал Монгол Улсын хувьд эдийн засгийн
өсөлтийг хангах, хүн амын амьдралын түвшин, чанарыг сайжруулахдаа
шинжлэх ухаан, технологийг түлхүү хөгжүүлж, түүний ололтод тулгуурлан
дэлхийн зээлийн эрэлт, шаардлагад нийцсэн, экспортын зориулалт
бүхий, шинжлэх ухааны багтаамж ихтэй бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг
хөгжүүлэх нь нэн чухал
Бодлогын зорилго:
“Экспортод чиглэсэн зах зээлийн эдийн засагтай, хүмүүнлэг, чадавхийг
хөгжүүлэхэд оршино”

46. Монгол улсын мянганы хөгжлийн зорилтод
сууриласан үндэсний хөгжлийн цогц бодлого
“Шинжлэх ухаан, технологийн
хөгжлийн бодлого” хэсэг 4.7 -т:
“Шинжлэх ухаан, технологийн
чадавхийг бэхжүүлэх, үндэсний
инновацийн үр ашигтай тогтолцоог
бүрдүүлэн хөгжүүлэх, эдийн
засгийн тэргүүлэх салбаруудын
технологийн шинэчлэлийг
дотоодын судалгаа,
боловсруулалтын ажлын үр дүн
болон гадаадын дэвшилтэт
технологийн ололтыг
нутагшуулахтай хослуулах замаар
УИХ, 2008 хэрэгжүүлэх бодлого явуулна”

47. Монгол Улсын шинжлэх ухаан, технологийг
хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр, 1998
• Хөтөлбөрийн зорилго нь нэгдүгээрт, Байгалийн эрдэс
баялаг, амьтан, ургамлын гаралтай түүхий эдийн арвин их нөөц, хөдөө аж
ахуйн үйлдвэрлэл явуулах өргөн уудам газар нутаг, хүн амын боловсролын
харьцангуй өндөр түвшин зэрэг үндэсний давуу талуудад тулгуурлан, ардын
уламжлалт арга, шинжлэх ухааны орчин үеийн ололтод түшиглэсэн үндэсний
дэвшилт технологи, шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох, гадаад орны тэргүүний
технологийг эх орны байгаль, эдийн засгийн нөхцөлд тохируулж үр өгөөж
сайтай ашиглах замаар экспортыг нэмэгдүүлэх, импортыг орлуулахад
чиглэгдсэн үндэсний үйлдвэрлэлийг сэргээн хөгжүүлэхэд оюуны хүчийг
дайчилж хөгжлийн харьцангуй шинэ давуу тал олж авах;
хоёрдугаарт, шинжлэх ухаан, боловсрол, үйлдвэрлэл, бизнесийн үйл
ажиллагааг зохистойгоор хослуулах, өөрийнхөө хөрөнгө хүчээр шинжлэх
ухаан, технологийн үйл ажиллагааг явуулж чадахуйц бүтцийг бий болгон
хөгжүүлэхийн зэрэгцээгээр иргэдийн танин мэдэхүй, амьдрах ухааныг
дээшлүүлэх, дэлхийн шинжлэх ухааны мэдлэгийн хүрсэн түвшинг ахиулахад
онолын суурь судалгааны ажлыг чиглүүлэх; гуравдугаарт, Монгол Улсын
шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийг 2010 он гэхэд улс орны эдийн засгийг
тогтворжуулан сэргээх, бүтцийн өөрчлөлтийг гүнзгийрүүлэн түүний экспортын
баримжааг төлөвшүүлэхэд нөлөөлж чадахуйц түвшинд хүргэхэд оршино.

48. СУДАЛГААНЫ ТЭРГҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ
Хөтөлбөрийн зорилтуудыг дараах тэргүүлэх чиглэлүүдээр
тодорхойлсон:
• монгол орны амьтан, ургамал, эрдсийн түүхий эдийн
нөөц баялаг;
• ардын уламжлалт болон үндэсний дэвшилтэт технологи;
• биотехнологи;
• химийн технологи;
• электроник, мэдээллийн технологи;
• шинэ материал, машин үйлдвэрлэлийн технологи;
• эрчим хүчний сэргээгдэх эх үүсвэр ашиглах технологи;
• монгол хүний хөгжил, шинжлэх ухааны боловсрол;
• онолын суурь судалгаа.