1. МАРКЕТИНГИЙН УДИРДЛАГА
3.1 Маркетингийн удирдлагын тухай ойлголт
Нийгмийн аливаа үйл хэрэг тодорхой чиглэл, зорилготой, удирдлагын хүрээнд
явагддаг. Зах зээлийн харилцааны нөхцөлд түүнийг зохицуулдаг маркетингийн
удирдлага онцгой үүрэгтэй юм.
Маркетингийн удирдлага нь бизнесийн байгууллагын өмнө тавигдаж буй
зорилтыг тодорхойлон төлөвлөн хэрэгжүүлэх, хэрэглэгчдийн эрэлтийг судлан түүнд
үйлдвэрлэгч худалдан авагчдын үйл ажиллагааг зохицуулан, борлуулалтыг явуулах,
бизнесүүдийн зах зээлд эзлэх байр суурийг өргөтгөх, тэдний өндөр ашиг олох
боломжийг нэмэгдүүлэх хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах зэрэг үйл ажиллагааг
эрхлэн явуулна.
Өнөөдөр манайд маркетингийн удирдлага бүрэлдэн тогтох эхний шатанд ажил
хэрэг явагдаж байна. Манай зарим хүмүүс зах зээлд ямар ч удирдлага хэрэггүй өөрийн
жамаар явах ѐстой гэж үзэх явдал байна. Зах зээлийн харилцаа бол ямар ч
удирдлагагүй, замбараагүй наймааны урсгал биш, удирдлагын объект, субъектүүдийн
хоорондын харилцан хамаарал шүтэлцээтэй нэгдмэл зохицос юм. Энэ нь нэг талаас
төр засгийн бодлого, зохицуулалт, нөгөө талаас үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчдийн
маркетингийн менежментийн үйл ажиллагаанаас бүрэлдэнэ.
Төрийн ба төрийн бус байгууллага, бизнесийн байгууллагын удирдлага бол
төлөвлөлт, зохион байгуулалт, хүний нөөц бүрдүүлэлт, манлайлал, хяналт гэсэн
орчил эргэлтээр явагддаг байна. Энэ нь удирдлага бол шинжлэх ухааны аргад
тулгуурласан урлаг байхыг зүй ѐсоор шаарддаг.
Удирдлагын шинжлэх ухаан. Бүлэг болон хамтран ажиллаж буй хүмүүсийн зорилтыг
хэрэгжүүлэх үйлсийг зохион байгуулан явуулах үүрэг бүхий удирдах хүмүүс нь ажил
хэргээ амжилттай явуулахын тулд маркетинг, менежмент болон үйлдвэрлэлийн
технологи, эдийн засаг, эрх зүйн хангалттай мэдлэгтэй, хүмүүсийн сэтгэл зүйд
нийлсэн ажиллагаа явуулж чаддаг байх ѐстой. Чухам ийм чадварыг эзэмшсэний үр
дүнд удирдах хүн тухайн нөхцөлд, нийгэмд болж буй үйл явдлуудаас ойлгосон ерөнхий
бүдүүвч төсөөлөлөөс нарийн оюуны дүгнэлт хийж зорилго, зорилтоо
оновчтой^тодорхойлж, түүнийгээ хэрэгжүүлэх үзэл баримтлалаа боловсруулж чадна.
Йнгэсэн нөхцөлд бизнесийн үйл ажиллагаанд тохиолдох бэрхшээл, түүнд нөлөөлсөн
хүчин зүйлс, давах боломжийн учир шалтгааныг тайлж цаашдын арга замаа байнга
шинэчилж чадна.
Удирдлагын шинжлэх ухааны арга зүйн чухал хэрэглүүр нь маркетингийн судалгаа,
мэдээлэл хоѐр юм. Зах зээлийн нөхцөлд хаана, ямар бүтээгдэхүүн их эрэлт
хэрэгцээтэй байгаа, үнэ ханш ямарбайгааг бүх талын мэдээлэл авч түүндээ судалгаа
хийсний үндсэн дээр бизнесийн үйл ажиллагааг төлөвлөн явуулдаг. Мэдээлэл
судалгаагүйгээр арилжаа наймаа хийдгээс манай цөөнгүй бизнесүүд "шатаж" байна.
Арилжаа наймаа, маркетингийн бүх үйл ажиллагааг баримжаа таамаг, хар зоригоор
хийж болдогтүй ажил юм.
Удирдлагын урлаг. Удирдлага бол шинжлэх ухаан байхын зэрэгцээ бас урлаг юм.
Зорилгоо шийдвэрлэх арга замыг шинжлэх ухааны үндэстэйгээр тодорхойлон
зорилго, зорилт хэрэгжүүлэгч хүмүүсийн итгэл, үнэмшлийг өрнүүлж чаддаг байх нь
www.zaluu.comwww.zaluu.com

2. удирдлагын урлагийн гол илэрхийлэл юм. Өнөөдөр манайд байгууллага, бизнесийн аж
ахуй толгойлсон зоригтой, овсгоотой, хүнтэй эелдэг сайхан харилцан ажиллаж
чаддаг олон залуу удирдлагууд төлөвшиж байна. Тийм хүмүүс хамт ажиллагсад,
түншүүдээ өөртөө татаж, ажил үйлс нь өөдрөг, өндөр орлого ашигтай ажиллаж
байна. Гэтэл эрхэлсэн байгууллага, аж ахуй нь өр зээлд барйгдан, дампуурлын
ирмэгт тулсан компани цөөнгүй байна.
Удирдах хүний хүнтэй ажиллах гол хэрэглүүр, ухааны илэрхийлэл нь хэл яриа,
харилцааны соѐл байдаг. Удирдах хүний бодолгүй хэлсэн нэг үг буу алдаж осол
гаргахтай адил. Зарим удирдах хүмүүс бодож цэгнээгүй алдаатай үг хэлэх, оновчгүй
олныг нурших, эсвэл асуудлыг хэт өрөөсгөлөөр үзэж үгүйсгэх, улс төржүүлэх,
сэтгэлийн хөөрөлд автагдах зэрэг нь олны итгэлийг алдаж, хамт олныг өөрөөсөө
хөндийрүүлдэг.
Удирдлагын манлайлал. Байгууллага,бүлэг хүмүүсийн зорилтоо биелүүлэх,
түншүүдтэйгээ бат харилцаа тогтооход бүхий л талаар сайнаар нөлөөлж чаддаг
удирдах хүний үйл ажиллагааг меңежментийн ухаанд удирдлагын манлайлал гэж
нэрлэдэг. Энэ нь удирдах хүний мэдлэг боловсрол, зан харилцаа, ажил зохион
байгуулах авьяас, сэтгэн бодох чадвар, хүнийг үгэндээ итгүүлэн Сөөртөө татаж
чаддаг зэрэг чанаруудыг илэрхийлсэн чухал ойлголт юм. Удирдах хүний мэдлэг, ажил
зохион байгуулах авьяас чадвараас байгууллага, хамт олны нь амжилт, орлого
ашгийн хэмжээ шалтгаалдаг нь бодит үнэн. Удирдах хүн үнэнч шудрага, зохисгүй
явдалтай зөв тэмцэл хийж чаддаг, тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх, тохиоддсон
бэрхшээлийг давах арга замыг түргэн сэтгэн олдог, зорилгоо биелүүлэхийн төлөө
зоримог, шийдэмгий ажиллаж үр дүнд хүрсэн нөхцөлд манлайлагч болно. Хамгийн гол
манлайлагч байх ѐстой манай зарим удирдах хүмүүсийн үйл ажиллагаа олон түмэңц
мэдэгдэхгүй, зармынх нь нэр хүнд их тааруу байна.
Маркетингийн ухаан, удирдлага. Аливаа улс оронд зах зээлд шилжин орох нь зохих
хугацаа, үе шат шаарддаг үйл явц юм. Зах зээлийн харилцааг зохих ѐсоор
төлөвшүүлэх нэг чухал нөхцөл нь маркетингийн систем түүний удирдлагын
тогтолцоо юм. Нийгмийн эдийн засаг, соѐл, ухамсарын бүхий л эрэлт хэрэгцээг
мэдэрч түүнд зохицуулан үйл ажиллагаа явуулах маркетингийн ухааньіг хэрэгжүүлэх
удирдлагын бүтцийг бүрдүүлэх явдал манайд нилээд удаашралтай явагдаж байна.
Маркетингийн арга ухааныг мэдэхгүй, түүний удирдлагын үззл номлолыг
баримтлах тухай төсөл ч үгүй байгаагаас зах зээлцйн харилцааг зохих ѐсоор нь
эрхлэж чадахгүй явдал байна.
Зах зээлийн нөхцөлд зохицсон маркетингийн удирдлагыг буй болгоход аж ахуйн
нэгж, бизнесийн байгууллага бүрт маркетингцйн алба, засгийн газар, яамдын
түвшинд маркетингийн зохицуулзх зөвлөл, нийгэмлэг, газар байх зайлшгүй
шаардлагатай.
3.2 Маркетингийн удирдлагын үзэл баримтлал
Маркетингийн удирдлагын үйл ажиллагаагаа амжилттай явуулах нэг чухал нөхцөл
нь түүний үндсэн үзэл баримтлал юм. Үүнд:
Нэг: Үйлдвэрлэлийг боловсронгуй болгох узэл баримтлал Энэ үзэл баримталал нь:
• Бараа илүүдсэн үед хэрэглэгчдийн эрэлт, хэрэгцээнд нййцэх ШИЙЭ бүтээгдэхүүн
www.zaluu.comwww.zaluu.com

3. үйлдвэрлэх, хуучныг шинэчлэх.
• Барааны үнэ өндөржвөл хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх, шинэ техник,
технологи нэвтрүүлж зардал хэмнэх гэсэн хоѐр үндсэн зүйлд тулгуурладаг байна.
Манай өнөөгийн нөхцөлд хөдеө аж ахуйн бүтээгдэхүүн эрэлт, хэрэгцээ ихтэй учир
уйлдвэрийн бүтээгдэхүүний илүүдэл гэж одоогоор байхгүй юм. Харян нийлүүлэлтийг
зохион байгуулах явдал чухал юм. Хөдөө аж ахуйн түүхий эдийг боловсруулдаг
үйлдвэрүүдэд үйлдэрлэлййн техңик, технологийг шинэчлэх шаардлага зүй ѐсоор
тавигдаж байна.
Хоёр: Бараа бутээгдэхуйн узэл баримтлал. Тухайн үед ямар бараа чухал байгааг
мэдэрч,түүнд үйлдвэрлэлээ зохицуулах явдал чухал юм
Гурав: Худалдааиы уйл ажиллагааг идэвхжуулэх узэл баримтдал. Энэ нь
маркетингийн зорилгын гол ноѐн оргил буюу амин зүрх, түүний лугшилт болсон
худалдан борлуулах ажиллагаа юМ- Өнөөдер манай хөдөө аж ахуйд түүхий эд
бүтээгдэхүүнээ борлуулах ажцл зохих ѐсоороо явагдаж чадахгүй урсгалаар явагдаж
байна
Дөрөв. Маркетингийн узэл номлол. Маркетингийн ухаан анх үүсэн хөгжихдөө
бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт, борлуулалтьін чөлөөт өрсөлдөөнийг боосон капиталын
бөөгнөрөл, монополийн ноѐрхол&іг устгахын тулд үүсч хөгжсөн түүхтэй ажээ.
Маркетингийн энэ үндсэн зорилтоос түүний үзэл номлол урган гарчээ. Орчин үеийн
маркетингийн ухааны үзэл номлол нь үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, худалдаа арилжааны
талаар аж ахуйн нэгж бүрийн зорьсондоо хүрэх овсгоо, самбаатай ухаалаг үйл
ажиллагааны гол үндэслэл, чиглэл ЙЬ болдог байна. Пүүс, компани, хоршоо, аж ахуйн
нэгж бүр зорьсондоо хүрэхийн тулд зах зээлийн эрэлт, хэрэгцээг өрсөлдөгчөөсөө
байнга урьдчилан мэдэж, худалдан авагчдын хүсэж буй барааг хүргэнхудалдан
борлуулж ашиг, орлогоо цаг үргэлж нэмэгдүүлж байх явдал юм.
Үүнээс урган гарсан маркетингийн таван үндсэн үзэл номлол байдаг байна.
І.Хэрэгцээг хайж олоод түүнийг хангах.
2.Үйлдвэрлэж чадах зүйлийг бус, худалдан борлуулж чадах зүйлийг үйлдвэрлэх.
З.Бараагаа бус хэрэглэгчдээ хайрлах.
4.Таны тааллаар болог гэсэн зарчмаар үйлчилж байх.
5.Та дандаа манай түнш байж байнга үйлчлүүлж байгаарай гэсэн энэрэнгүй сайхан
сэтгэлийн үйл ажиллагаа явуулах нь маркетингийн гол зарчим, хөдлөшгүй дагаж
мөрдөх хууль юм.
Тав: Маркетингийн нийгэм-ѐс суртахууны үзэл номлол. Энэ номлоя бол хамгййн
сүүлд гарч ирсэн үзэл номлол юм. Энэ нь өнеөгийн дэлхий дахинд хурц асуудлууд болон
тавигдаж буй хэт үйлдвэржилт, байгалийн нөөц баялгийн хомсдол, газар, агаар
мандлын бохирдолт, хүн амын асар түргэн өсөлт зэргээс урган гарч ирсэн үзэл номлол
юм.
Дэлхийд анхны тэрбум хүн 1820 онд тоологджээ. Хоѐр дахь тэрбум хүн 1930 онд
тоологдон 110 жидц 1 тэрбум хүн өссен байна.
Маркетингийи удирдлагьш бүтэц, үүрэг
Маркетингийн бүхий л үйл ажиллагаа нь дотоодод хувь хүнээс засгийн газар, олон
улсын түвшинд нэг орноос харилцагч бүх орнуудыг хамарсан маш өргөн хүрээнд
www.zaluu.comwww.zaluu.com

4. явагддаг үйл явц байдаг учраас үйлдвэрлэгч, зуучлагч, борлуулагч бизнесийн нэгж,
аймаг, сум, салбар, төр засгийн түвшинд ажлаа явуулдаг удирдлагын бүтэц,
тогтолцоо зайлшгүй юм. Зах зээл өндөр хөгжсөн Америк, Япон зэрэг оронд засгийн
тазрын хэмжээнд зохицуулах үүрэг бүхий удирдлагын бүтэц, нийгэмлэг, аж ахуйн нэгж
бүрт маркетингийн албад, хэлтсүүд ажилладаг байна. Улс орны хөгжил, зах зээлийн
харилцааны үйл явцын өрнөлийн дагуу маркетинг нь байнга хувьеан хөгжиж,
удирдлагын бүтэц, зохион байгуулалт, уүрэг нь үеэс үед хувьсан өөрчлөгдөж иржээ.
Энэ нь юуны урьд маркетинг нь үйлдвэрлэлийн баримжаат зах зээлээс хэрэглэгчдийн
баримжаат бөгөөд өрсөлдөөнд зохицсон систем болон байнга шинэчлэгдэж байна.
Маркетингийн удирдлага нь хоѐр үндсэн асуудалд хуваагддаг байна.
Нэгдугээрт: Үйлдвэрлэлийн удирдлагад болж буй сэтгэлгээний төлөв байдалд
зохицсон маркетинг юм. Үүний гол зорилго нь зах зээлийн тухайн үеийн шаардлагад
зохицсон удирдлагын үйл ажиллагаа явуулах явдал юм. Энд үйлдвэрлэгчдийн ажлын
чанар, хариуцлага, үүргээ ухамсарласан хүнлэг энэрэнгүй үйл ажиллагаа явуулахад
чиглэгддэг. Үүний тудд үйлдвэр, худалдааны байгууллагын эзэд, санхүүгийн албаны
хүмүүсийн үүргийг нийгэмлэгийн эрх ашигтзохицуулан явуулах, хяналт тавихад бүрэн
чиглүүлэн явуулж байх нь чухал юм.
Хоёрдугаарт: маркетингийн удирдлага нь зах зээл дээрх үйлдвэ-рийн газрын үйл
ажиллагааны зохистой тогтолцоог буй болгон үйл ажиллагааны үр өгөөж бүхий
төрхийг бүрдүүлж байх явдал мөн.
Маркетинг гэдэг нь бизнесийн байгууллагын үйлдвэрлэл-борлуулалтын боломж,
хэрэглэгчдийн хэрэгцээ, эрэлтийг бодитойгоор тооцоолсоны үндсэн дээр бараа
үйлдвэрлэл, үйлчилгээг зах зээлийн баримжаанд тулгуурласан зах зээлийн үйл
ажиллагааг удирдах явдал юм. Манай орны нехцөдд маркетингийн удирдлагын бүтэц
дараах байдалтай байвал болох юм.
Монгол орны нөхцөлдмаркетингийнудирдлагын боломжитбүтэц
Маркетингийн удирдлагын үүрэг. Орчин үеийн нөхцөлд хэрэглэгчдийн эрэлт байнга
шинэчлэгдэн еөрчлөгдөн өеч, хүн бүрийн сонирхол олон янз болж байна. Энэ нь
хүмүүсийн боловсрол, соѐлын түвшин, амьдрал-ахуйн нөхцөл, худалдан авах чадвар
дээшилж байгаатай холбоотой юм. Үүнээс үндэслээд маркетингийн удирдлагын
зорилго, ажлын агуулга, чиглэл, үүрэг байнга өөрчлөгдөж байна. Энэ шаардлагын
улмаас маркетингийн удирдлагын үүрэг нь дараах дервөн үүргээс бүрдэнэ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

5. НЭГ. Судалгаа, шинжилгээний үүрэг:
1) Зах зээлийн боломж, багтаамжийг судлах
2) Эрэлт, хэрэгцээний өсөлт, өөрчлөлтийг судлах,
3)Үйлдвэрлэгчдийн бүтэц, байршил, ерсөлдөх чадварыг судлах
4)Бараа, үйлчилгээний төрел, чанар, чиглэл, бүтцийг судлах
5) Үйлдвэрлэлийн өөрийн дотоод үйл ажиллагааны шинжилгээ.
ХОЁР. Үйлдвэрлэлийн уурэг:
1) Шинэ бараа бүтээх, шинэ технологи боловсруулах,
2) Материал-техникийн хангамжийг зохион байгуулах,
3)Өрсөлдөх чадвартай, чанартай бараа үйлдвэрлүүлэх
4) Бараа, үйлчилгээний чиглэсэн тодорхой зорилготой бодлого явуулж, түүнийгээ
байнга шинэчлэж байх,
5)Үнийн уян хатан бодлого явуулах.
ГУРАВ. Удирдлага, хяналтын уурэг:
1)Үйлдвэрлэлийн цаг үеийн болон стратегийн төлөвлөгөө боловсруулж, биелэлтийг
зохион байгуулах
2)Маркетингийн мэдээллийг байнга цуглуулан үр дүнтэй ашиглаж байх,
3)Маркетингийн хяналтыг зохион байгуулах.
ДӨРӨВ. Идэвхжуулэлт, хуваарилалтын уурэг:
1) Бараагаа сурталчлах, баглаа боодол, хаяг, шошгыг байнга сайн байлган
шинэчлэн сайжруулж байх
2)3уучлагч, түншүүдтэйгээ байнгын сайн харилцаатай байж бараагаа борлуулах шат
дамжлага, сувгийг аль болМ бага зардлаар, цеөн дамжлагатайгаар явуулж байх
3)Үйлдвэрлэл, борлуулалтыг эрэлтэнд тулгуурлан зохицуулж байх
4)Бараа, үйлчилгээний сурталчилгаа, реклам, чимэглэл нь уул барааны чанар, хийц
хэлбэр, ашиглах, хэрэглэх арга замыг үнэн зөв тусгасан эсэхийг маркетингийн
удирдлага байнга хянаж байх
5)Өөрийн бараа, үйлчилгээний тухай мэдээллийг хэрэглэгчид, зуучлагчдад,
түншүүдэд хүргэж, түншүүдийн өмнө хүлээсэн үүргээ байнга биелүүлж тэдний
итгэлийг хангаж байх зэрэг болно.
Маркетингийн үйл ажиллагааны зохион
байгуулалт, хамрах хүрээ
Үйлдвэрлэлийн баримжаат чиглэлээс хэрэглэгчдийн баримжаат
зэх зээлд шилжихэд зохион байгуулалтын хэд хэдэн үеийг дамжин
шилждэг байна. Энэ үйл ажиллагаа нь гурван шаттай бөгөөд зохион
байгуулалтын бүтцийн хувьд дараахи байдалтай байна.Үүнд:
1) маркетингийн баримжаат шат
2) борлуулалтын баримжаат шат,
3)хэрэглэгчийн баримжаат шат гэж байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

6. Маркетингийн үйл ажиллагааны хүрээ
Үйл ажиллагааны
чиглэл
Хамрагдах хүрээ
1 2
Маркетингийн
судалгаа, мэдээллийн
сан
1)Худалдаа, үйлдвэрлэл, хэрэглээ, барааны борлуулалт ба
рекламын хүрээн дэх судалгаа шинжилгээ
2) Мэдээллийн боловсруулалт, ангилал, 3)Маркетингийн үйл
ажиллагааны судалгаа, 4)Өрсөлдөгчдийн үйл ажиллагааны
судалгаа
Бүтээгдэхүүний нэр
төрлийн төлөвлөлт
1)Пүүсийн үйлдвэрлэлийн бүтцийн нэр төрлийг боловс-
руулахдодорхойлох
2) Бүтээгдэхүүний техникийн шинж байдлын зохицол,
тэдгээрийн сав, баглаа боодол, үнэ, хэрэглээний чанар, шинэ
барааг бүтээх болон байсан бараа, үйлчилгээг сайжруулах
замаар худалдан авагчдын хэрэгцээнд техникийн үйлчилгээ
хийх.
хүчин зүйлүүд нөлөөлдөг. Үүнд:
1) Биет урамшуулалууд
2) Нийгмийн шинжтэй урамшуулалууд
3) Хүний нас, хүйс, эрхэлж буй ажлын онцлог
4) Сэтгэл зүйн онцлог.
Маркетингийн судалгааны арга зүйн үндэс Зах зээл өндөр хөгжсөн орнуудад аж
ахуйн үйл ажиллагаа, туүнд нөлөеддөг орчин, хүчин зүйлүүдэд судалгааг олон
аргаар хийдэг.
Маркетинг нь өөрийнхөө хөгжлийн явцад судалгаа, шинжилгээнд шинжлэх ухааны
ололтуудыг өргөн ашиглаж судалгааны арга зүйг буй болгож, улмаар улам
боловсронгуй болгон өргөн ашиглаж байна. Маркетингийн судалгааны арга зүйг
шинжлэх ухааны ерөнхий аргууд ба шинжилгэз-төсеөллийн тусгай аргууд гэж
ангилна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com

7. Маркетингийн судалгааны аргууд
Ete .г
ерөшшш аргууд.
Адилтгал-төсөөллийн Олонсалбарын мэдлэгийн
хамаарлын арга зүйг
хэрэглэх
1) Системийн
Шинжилгээ
2) Иж бүрэн хандлага
3)Хөтөлбөр зорилтот
төлөвлөлт
1)Шугаман программчилал,
2)Нийтийн үйлчилгээний
Онол
3)Хамаарлын онол,
4)Магадлалын онол,
5)Сүлжээ-төлөвлөлт,
6)Тоглоомьш онол
7)Эдийн засаг- статистикийн арга
8)ТуршиЛт
1)Социологийн
2)Сэтгэл зүйн
3) Хүн судлалын
4)Экологийн
5)Гоо зүйн
6)Дизайны
Эдгээр аргуудын хоорондын хамаарал нь тус буртээ зах зээлийн тухайн үеийн
нөхцөл байдлыг тал бүрээс нь тод харуулна. Судалгааг доорхи дарааллын дагуу
явуулах нь ашигтай. Үүнд.
1) Судалгааны үзэл баримтлалыг боловсруулна.
2) Туршилтын баримт материалыг авч шинжлэнэ.
3) Судалгааны үр дүнг бэлэн болгох ба үндсэн дүгнэлтүудийг эмхлэн цэгцэлнэ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com