More Related Content Similar to Б.Батбилгүүн - БАРИЛГЫН ЗӨВЛӨХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ, ТҮҮНИЙГ НЭВТРҮҮЛЭХ, ХӨГЖҮҮЛЭХ Similar to Б.Батбилгүүн - БАРИЛГЫН ЗӨВЛӨХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ, ТҮҮНИЙГ НЭВТРҮҮЛЭХ, ХӨГЖҮҮЛЭХ (20) 1. “БАРИЛГЫН ЗӨВЛӨХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ,
ТҮҮНИЙГ НЭВТРҮҮЛЭХ, ХӨГЖҮҮЛЭХ”
Удирдагч багш: Б. Оюунчимэг /дэд профессор/
Гүйцэтгэсэн: Б. Батбилгүүн /Барилгын менежмент 3-р курс, batbilguun_mario@yahoo.com/
Хураангуй
Барилгын зөвлөх үйлчилгээ нь олон улсад аль хэдийн өөрийн байр сууриа олчихоод байна.
Монгол улсын хувьд барилгын зах зээл дээр энэ үйлчилгээ бүрэн утгаараа нэвтэрч, ач
холбогдлоо өгч чадаагүй байна. Энэхүү өгүүлэлд барилгын зөвлөх үйлчилгээг Монголын
барилгын салбарт нэвтрүүлснээр өнөөгийн тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэх нэгэн
гарц болохыг өгүүлнэ.
Түлхүүр үг
Барилгын зөвлөх үйлчилгээ, мэргэжлийн зөвлөх, хөрөнгө оруулагч (захиалагч), барилгын
зөвлөх үйлчилгээний гэрээ, барилгын чанар стандарт
“Барилгын зөвлөх үйлчилгээ”
1
2. Оршил
Нэгдүгээр бүлэг: Барилгын зөвлөх ажил үйлчилгээний тухай ойлголт
1.1. Барилгын зөвлөх үйлчилгээ ба түүний төрлүүд
1.2. Барилгын зөвлөх үйлчилгээний гэрээний төрлүүд
1.3. Барилгын зөвлөх-инженерингийн компаниудын хэлбэрүүд
Хоёрдугаар бүлэг: Монголын барилгын зах зээлийн өнөөгийн байдал цаашдын чиг
хандлага
2.1. Дэлхийн эдийн засаг дахь барилга ба зөвлөх үйлчилгээний өнөөгийн байдал
2.2. Монголын барилгын зах зээлийн судалгаа
2.3. Зөвлөх үйлчилгээг Монголын зах зээлд хөгжүүлэх нь
Дүгнэлт, санал
Ном зүй
Оршил
Барилга байгууламжийн төслийн хөрөнгө оруулагч нь төслийг үр ашигтай байлгахад
байнга анхаарч бүхий л үйл ажиллагаа, ялангуяа барилга байгууламжийн зураг төслийн
шийдэл, техник технологийн асуудал, үйлдвэрлэл зохион байгуулалт, чанарын хяналт,
захиалагч гүйцэтгэгчдийн ажиллагаа, эрсдлийн талаар тогтмол оролцох ажлын боломжгүй,
2
3. нөгөө талаас мэргэжил мэдлэг, ажлын туршлага хүрэлцэхгүй байдаг тул эдгээр үйл
ажиллагаанд мэргэжлийн үүднээс хянаж зөвлөх, болзошгүй эрсдлээс сэргийлэх, төсөлд
оролцогчдын ажлыг зохицуулан чиглүүлэх үүрэгтэйгээр барилга байгууламжийн төсөлд
зөвлөх үйлчилгээг авдаг нийтлэг практик гадаадын улс орнуудад бий болжээ. Иймээс
Монголын барилгын зах зээлд Барилгын зөвлөх үйлчилгээг сурталчилан таниулах, цаашид
хөгжүүлэх нь эдийн засгийн болоод цаг хугацаа цаашлаад барилгын чанарт онцгой сайн үр
нөлөөтэй учир энэ сэдвийг судлалаа.
Зорилго
Барилгын зөвлөх үйлчилгээг зах зээлд нэвтрүүлэн, хөгжүүлэхэд оршино.
Зорилт
• Барилгын зөвлөх үйлчилгээний онцлог
• Олон улсын барилгын зөвлөх үйлчилгээний талаарх судалгаа, Монгол улсад
нэвтрүүлэн, хөгжүүлэх боломж
Судалгааны объект
Монгол улс ба дэлхийн барилгын зах зээл
Судалгааны судлах зүйл
Барилгын зөвлөх үйлчилгээний онцлог, давуу тал
Судалгааны арга
Баримт бичгийн судалгаа
Судалгааны судлагдсан байдал
Энэтхэгийн ICRIER1
- ийн ерөнхий захирал Isher Judge Ahluwalia 2011 оны 11 сард “TRADE
IN CONSTRUCTION AND CONSULTANCY SERVICES: INDIA AND THE GATS” сэдэвт
судалгааны ажил бичсэн. Энэ судалгаандаа Энэтхэгийн барилгын зах зээлийн эдийн засагт
гүйцэтгэх үүргийг тодорхойлж, зөвлөх үйлчилгээний хөгжлийг судалсан байна.
Судалгааны шинэлэг тал
Монголын барилгын салбарт зөвлөх үйлчилгээг хөгжүүлэх явдал юм.
Судалгааны практик ач холбогдол
Энэхүү судалгааны ажлын дүнд монголын барилгын зах зээлд нэвтэрч буй үйлчилгээний
ашигтай талыг таниулах, хөгжүүлэх арга замыг хайхад орших бөгөөд ингэснээр чанаргүй
барилгын тоо эрс багасч, барилгын салбарт дэвшил авчрах юм.
1
Indian Council for Research and International Economic Relations
3
4. Нэгдүгээр бүлэг: Барилгын зөвлөх ажил үйлчилгээний тухай ойлголт
1.1. Барилгын зөвлөх үйлчилгээ ба түүний төрлүүд
Барилга байгууламжийг барьж байгуулах ажиллагаа нь олон субьекттэй, нарийн зохион
байгуулалт технологитой, хууль тогтоомж норм дүрмийг нягт баримтлан гүйцэтгэх ёстой, зах
зээлийн мэдрэмж эрсдлийн зэрэглэл өндөртэй байдаг тул томоохон барилга байгууламжийн
төсөлд бүрэн болон үе шатны зөвлөх үйлчилгээ зайлшгүй авч ажилладаг. Их хэмжээний
хөрөнгө оруулалтыг шаардах төсөл нь сайтар боловсрогдсон төлөвлөгөө сайн хяналтын
тусламжтайгаар тодорхой үр дүнд хүрдэг бөгөөд хөрөнгө оруулагч захиалагчийн хөлсөлж,
зөвлөх этгээдээс тухайн төсөл дээр ажиллах зөвлөх баг түүний ахлагч нь мэргэжил
туршлагаараа өндөр, зорилтыг хэрэгжүүлэх шалгуур үзүүлэлтэнд тэнцсэн байх ёстой байдаг.
Зөвлөхийг тендер зарлах болон зарлахгүйгээр сонгох бөгөөд юуны өмнө түүний ажиллах
чадвар туршлага мэдлэг мэргэшлийг чухалчилна.
Зөвлөхүүдийг авилгын асуудал эрхэлсэн төрийн байгууллагуудад бүртгэгдэж, эрх
зөвшөөрөлтэй болон хариуцлага хүлээх хөрөнгө санхүү материаллаг зүйлстэй, урьд өмнө энэ
чиглэлээр ажиллаж байсан нотолгоо бүхий мэргэжилтнүүдийг судлан тендергүйгээр гэрээ
байгуулан хөлслөн ажиллуулж болдог.
Үүнээс үзвэл төслийн зөвлөхүүд нь төслийн явц дахь өөрчлөлтийн болон эрсдлийн
менежментийг голлон анхаарч захиалагчаас гаргах шийдвэрийн оновчтой байдлыг хангах нь
маш чухал юм. Зөвлөхүүд нь зах зээлийн хандлагаас үүсч болох эрсдлээс зайлсхийх арга
тактик тооцоо судалгааг урьдчилан гаргаж хөрөнгө оруулагч захиалагчдад хүргүүлж
шийдвэрлүүлэх үүрэгтэй байдаг.
Түүнчлэн барилгын төслийн оролцогчдод мэргэжлийн зөвөлгөө удирдамж хүргүүлж
ажлын гүйцэтгэлийг хянах бөгөөд шаардлагатай гэж үзвэл олгогдсон эрх хэмжээний хүрээнд
зохицуулалт хийх үүрэг хүлээж болно. Зөвлөхийн ажиллах эрх үүрэг ажлын зааг хүрээ
хязгаар болон хариуцлагыг хөрөнгө оруулагчтай байгуулсан гэрээнд тодорхой тусгасан
байдаг.
Барилгын зөвлөх үйлчилгээний төрөл, ангилал
Барилгын төслийн зөвлөх үйлчилгээ нь :
-Барилгын төслийн судалгааны
-Төслийн удирдлага зохион байгуулалтын
-Төслийн боловсруулалтын
-Чанар технологийн хяналтын
-Төслийн болон зураг төслийн боловсруулалтын
-Ажлын гүйцэтгэл өөрчлөлт эрсдлийн менежментийн гэсэн үйл ажиллагааны шинж
байдлаар нь ангилагдана.
Зөвлөх үйлчилгээг хэрэгжүүлэх үе шатаас нь хамааруулан:
-Төслийн хэрэгжилтийн бүтэн мөчлөгийн зөвлөх үйлчилгээ
4
5. -Тодорхой үе шатны зөвлөх үйлчилгээ гэж ангилна.
Мөн зөвлөхийн харъяалалаас хамааруулан :
-Гадаадын
-Олон улсын
-Дотоодын гэж тус тус ангилна.
Барилгын төслийн хөрөнгө оруулагч нь төсөл боловсруулахаас өмнө төслийн зөвлөхийг
сонгож төслийн судалгаа хийхээс эхлээд төслийг бүрэн хэрэгжүүлж үр дүнг тооцох хүртэлх
бүх үе шатанд ажиллах зөвлөх үйлчилгээний этгээдийг хөлслөн өндөр хариуцлага хүлээлгэн
өөийнхөө өмнөөс зарим шийдвэр гаргах хэсэгчилсэн эрх олгож төслөө үндсэнд нь удирдуулж
ажиллах туршлага байдаг. Үүнийг бүтэн мөчлөгийн зөвлөх үйлчилгээ гэх бөгөөд энэ аргыг
томоохон цогцолбор ихэвчлэн ашиглах ба хариуцлагын талаарх хатуу болзол нөхцөлтэй гэрээ
байгуулдаг энэ тохиолдолд хөрөнгө оруулагч төслийн явц байдалд үе үе хөндлөнгийн
экспэртүүдээр давхар хяналт хийж болдог.
Тодорхой үе шатны зөвлөх үйлчилгээний хэлбэрийг сонгосон тохиолдолд доор
дурьдсан чиглэлүүдээр зөвлөх үйлчилгээг авна:
Нийтлэг мөрдөх болон салбарын норматив баримт бичиг, хуулийн төсөл, төр засгийн төсөл
хөтөлбөр боловсруулах, бодлогын баримт бичгийн судалгаа хийх, үүнийг боловсруулах
зөвлөх үйлчилгээ
- Барилга байгууламжийн төслийн судалгаа хийж зураг төсөл боловсруулах
үйлчилгээ
- Барилгын зураг төслийг зохиогч, ажлын гүйцэтгэгч, ханган нийлүүлэгч,
санхүүжүүлэгчийг судлах, тэднийг сонгон шалгаруулах талаар зөвлөх үйлчилгээ
- Барилга байгууламжийн төслийн болон тендерийн баримт бичгийг боловсруулах,
тендер зохион байгуулах, төслийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих, төслийн
менежментийн зөвлөх үйлчилгээ
- Барилгын төслийн удирдлага, технологи зохион байгуулалтын зөвлөх үйлчилгээ
- Барилга байгууламжийн архитектур төлөвлөлт, зохиомжийн зөвлөх үйлчилгээ
- Барилга байгууламжийн хийц конструкци, байгууламжийн инженерийн тооцоо,
зураг төслийн ажлын зөвлөх үйлчилгээ
- Барилгын материал эдлэл, тоног төхөөрөмж, машин механизмын технологийн
болон гэрээний сонголт, үйлдвэрлэлийн чиглэлийн зөвлөх үйлчилгээ
- Барилгын төслийн хууль эрх зүйн зөвлөгөө барилга байгууламжийн төслийн явцын
зохицуулалт өөрчлөлтийн менежментийн асуудлаар зөвлөж үйлчлэх зэрэг болно.
Зөвлөх этгээд нь дээр дурьдсан ажил үйлчилгээнээс сонгож шаардах болзол хангавал
зөвлөх этгээдийн гэрчилгээг авч болно.
5
6. Хөрөнгө оруулагч нь хууль тогтоомжийн хүрээнд буюу төсөл хэрэгжих хугацаанд
өөрийн эрх үүргээ төлөөлүүлэн хэрэгжүүлэхээр эрх олгосон тохиолдолд гэрээний үндсэн
дээр төслийн захиалагчийн үүргийг зөвлөх хуулийн этгээд гүйцэтгэж болно.
Барилгын төслийн зөвлөх үйлчилгээний үндсэн зарчим
Барилгын зөвлөх үйлчилгээнд доорх зарчмуудыг баримтлана. Үүнд:
• Зөвлөх үйлчилгээ нь хөрөнгө оруулагчаас олгогдсон тэр хүрээ хязгаараас халихгүй,
зөвлөгчид нутаг дэвсгэрийн хязгаарлалт тогтоохгүй
• Зөвлөхийн ажиллагааны үр дүнг (тайлан болон зөвлөмжийн баримт бичиг ) захиалагч
нь заавал хэрэгжүүлэх албагүй.
• Захиалагчийн зөвлөхийн дүрэм журамд нийцүүлсэн сонгон шалгаруулахыг эрмэлзэх
бөгөөд онцгой тохиолдолд шууд сонгон гэрээлэх байгуулсан гэрээнээс татгалзах
эрхээр хангагдана.
• Зөвлөх үйлчилгээ нь барилгын төсөл болон түүний тодорхой үе шатны ажиллагааны
үндэслэл боловсруулах зөвлөх үнэлэлт дүгнэлт өгөх, хяналт хийх, өөрчлөлтийг
тусгах, удирдлага зохион байгуулалтын болон эрсдэлийн менежментийн зөвлөмж
туслалцаа үзүүлэх, шуурхай шийдвэр гаргахад төслийн хөрөнгө оруулагчдад зөвлөж
туслах
• Эрх бүхий этгээдээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн гэрчилгээтэй тухайн ажил үйлчилгээний
чиглэлийн тусгай зөвшөөрөлтэй хуулийн этгээд буюу мэргэшсэн үнэмлэхтэй хувь
хүмүүс зөвлөх үйлчилгээг эрхлэх
• Барилгын зөвлөх үйлчилгээ нь төслийг хэрэгжүүлэх ( зам барилгын ажил гүйцэтгэх
г.м) гүйцэтгэгчийн ажлыг орон буюу шууд гүйцэтгэхгүй.
• Төслийн хэрэгжилтэнд оролцогчдын ашиг сонирхлоос ангид байх
• Барилгын зөвлөх үйлчилгээнээс үүдэлтэй хохирлыг нөхөн төлөх санхүүгийн чадвар
мэргэжлийн баталгаатай байх
• Зөвлөх үйлчилгээ нь тохирсон үнэ хөлстэй үүрэг хариуцлагын баталгаатай байх
• Хөрөнгө оруулагч нь зөвлөхийн үүрэг хариуцлагыг давхар гүйцэтгэхгүй
• Зөвлөх үйлчилгээ нь барилгын даацын шийдэл тооцооны үнэ өртгийн архитектур
төлөвлөлтийн төслийн чанар, технологийн хяналтын төслийн удирдлага зохион
байгуулалтын, төслийн техник эдийн засгийн үндэслэлийн чиглэлээр экспертиз хийх
эрхтэй бөгөөд экспертиз хийсэн төсөлд зөвлөхийн үүрэг хүлээж гэрээ байгуулахгүй.
• Зөвлөх этгээд нь өөрийн гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээ болон экспертизийн дүгнэлтээс
үүссэн хохирол ба хариуцлагыг бүрэн хүлээнэ.
1.2 Зөвлөхийн гэрээний төрлүүд
6
7. Барилгын хөрөнгө оруулагч нь тендерт шалгарсан этгээдтэй үзүүлэх ажил үйлчилгээний
чанар байдал үнэ өртөг үүрэг хариуцлага эрх үүргийн хуваарь зааг болон шаардлагатай гэж
үзсэн болзол нөхцлүүдээр тохирсон гэрээ байгуулах тухай өмнө нь дурьдсан.
Зөвлөхийн гэрээ хэр зэрэг сайн хийгдсэнээр барилгын төслийн цаашдын ажиллагаанд
нөлөөлөх хандлагатай байдаг. Иймд хөрөнгө оруулагч нь зөвлөхийн мэдлэг туршлага
чадварыг бүрэн дайчлан ашиглах түүний боловсруулсан асуудал тавьсан санал зөвлөмжид
анхааралтай хандаж шаардлагатай гэж үзвэл хэрэгжилтийн шийдвэрүүдийг цаг алдахгүй
гаргах ёстой байдаг. Үүний тулд зөвлөхтэй байгуулах гэрээний төрлийг сонгох хэрэгтэй
бөгөөд төслийн хэрэгжилтэнд хөрөнгө оруулагч нь ямар үзүүлэлт параметрийг гол болохоос
гэрээний төрөл хамаардаг.
Гэрээний аль төрлийг сонгох болон ажлын шинж чанар хэмжээ үр дүнг хэмжих боломжтой
эсэх, эрсдлийг гэрээний талууд хуваан хариуцах эсэх зэргээс хамаарч доорх төрлүүд байдаг.
1. Хугацааны гэрээ
Энэ гэрээгээр үзүүлэх ажил үйлчилгээ нь бусдын эрхэлж буй дуусах хугацаа нь янз бүр
өөр ажил үйлчилгээнээс хамааралтай эсвэл зөвлөхийн ажлын хэмжээг тодорхойлох
боломжгүй учраас үйлчилгээний цар хүрээ үр дүн эхлэх хугацааг тодорхойлоход
бэрхшээлтэй үед хугацааны гэрээг ашиглана. Энэ төрлийн гэрээг цогцолбор судалгаа
барилгын ажлын хяналт зөвлөгөө өгөх болон сургалтын чиглэлд ашиглана. Зөвлөхийн орцоос
хамааран ихэвчлэн гэрээнд заасан мэргэжилтний сарын хөлс гарсан бодит зардал эсвэл
тохиролцсон нэгж хөлсөнд үндэслэн гэрээний төлбөрийг тохирдог.
2. Тогтмол хөлс ба магадлашгүй ажлын хөлсийн гэрээ
Энэ гэрээгээр зөвлөхүүд өөрсдийн боловсруулсан төслийн өмнөх судалгаа төслийн
төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх үед зөвлөхүүд оролцож байгаа үед тогтмол хөлсийг төлөхийн
зэрэгцээ үр дүнг харгалзан хөлсийг хэрэгжилтийн үр дүнгээс хамааруулан олгоно. Энэ гэрээг
бүрэн мөчлөгийн болон бүтэн үе шатны зөвлөх үйлчилгээний нөхцөлд ашигладаг.
3. Товлогдоогүй хугацаанд үйлчилгээ үзүүлэх гэрээ
Захиалагч болон хөрөнгө оруулагчид ажлын хэмжээ тов нь урьдчилан тодорхойлоход
төвөгтэй ямар нэг үйл ажилд дуудлагаар зөвлөгөө авах тусгай үйлчилгээ шаардлагатай үед
хэрэглэнэ. Цогцолбор төсөл хэрэгжүүлэх үед зөвлөхүүдийн маргаан таслах зөвлөлд
мэргэжлийн шүүгчдийг, бүтцийн өөрчлөлт худалдан авах ажиллагааны зөвлөгөө өгөх
техникийн эвдрэл осолд орох зөвлөхийг ашиглаж тэдгээрийн үнэ хөлсийг нөхцөл байдалд
хэлэлцүүлэн зарцуулсан бодит хугацаанд нь тохиролцдог.
3. Бөөнд нь төлөх гэрээ
Зөвлөхийн ажлын агуулга үргэжлжх хугацаа гаргах үр дүн нь тодорхой үед байгуулна. Үүнд
төслийг төлөвлөх ТЭЗҮ байгаль орчны болон зах зээлийн судалгаа стандарт түгээмэл бүцийн
нарийвчласан зураг төсөл гаргах үйлчилгээ тоо мэдээлэл дүгнэлт боловсруулах зэрэгт
тохиромжтой. Гэрээний үед бүх зардлыг оруулах ба үнийг тохиролцохгүй төлбөрийг
бүтээгдэхүүн болон үр дүнгээр олгодог.
4. Үр дүнд суурилсан гэрээ
7
8. Зөвлөхийн үйлчилгээний үр дүнг сайжруулснаар мөнгөний үнэ цэнийг өсгөх зорилгоор үр
дүнд суурилсан гэрээ байгуулдаг. Өөрөөр хэлбэл төслийн төлөвлөгөөний болон зөвлөхийн
өөрийн боловсруулсан баримт бичиг судалгаа дүгнэлт зөвлөмжийн үр дүнг тооцон төлбөр
төлөх хэлбэр бөгөөд энэ үед үе дүнг тооцох гэрээний үе шатуудыг тодорхой зааж өгөх ба үр
ашигтай хянаж магадлаж болохуйц хангалттай тоон үзүүлэлт бүхий байна. Ямар үе шатуудыг
сонгох ямар шалгуур үзүүлэлтээр тухайн үе шатанд хүрсэн үр дүнг хэмжих үр дүнг тооцох
талаар тохиролцсон байдаг.
Эдгээр гэрээнүүдээс нэг загварыг хэрэглэхээс гадна хөрөнгө оруулагч болон зөвлөхүүдийн
харилцан тохиролцон гэрээний зарим давуу талуудыг ашиглан зохистой зүйлсийг нэгтгэн
хосломол гэрээний хэлбэрийг ашиглах явдал ч байдаг. Тухайлбал хугацааны болон үр
дүнгийн гэрээний хосломол байдлыг ашиглах зэрэг болно. Өөрөөр хэлбэл зөвлөхийн
гэрээний үнийн тодорхой хувийг ажилласан хугацаанд үлдсэн хувийг эхэвчлэн гэрээний
эцэст эсвэл хэд хэдэн гол үр дүн гарсан эсэхээс хамааруулан олгоно гэсэн үг юм.
Зөвлөх үйлчилгээний гэрээнд заавал тусгах чухал заалтууд байдгийг дурдвал:
- Төлбөр тооцоо хийх мөнгөний нэгж тооцооны хэрэгсэл нь хөрвөх ямар валют байх,
- Гэрээний үнийн тохируулга тусгах эсэх,
- Төлбөрийн нөхцөл болзол,
- Төлбөрийн баталгаа хариуцлаггын даатгал
- Ашиг сонирхолын зөрчил
- Мэргэжлийн хариуцлага
- Зөвлөхүүдийг солих тэднээс татгалзах асуудлууд
- Зөвлөхийн ажил үйлчилгээний хяналт үнэлгээ
- Зөвлөгчийн эрх зйн болон санхүүгийн чадамж
- Хуурамч мэдээлэл ба авилгын асуудал
- Ажил үйлчилгээний үнэлгээ түүнийг тооцоолох аргачлал
- Зөвлөхийн ажлын тайлан мэдээллийн горим дэглэм зэрэг болно.
8
9. 1.3 Барилгын зөвлөх-инженерингийн компаниудын хэлбэрүүд
Барилга байгууламжийн төсөл хэрэгжүүлэх болон барилга хот байгуулалтын салбарын
аливаа ажиллагаа нь бүтээгдэхүүн ажил үйлчилгээнийхээ шинж байдлыг дагаад техникийн
маш нарийн тооцоо шийдэл, технологийн горимт ажиллагаа, зураг төсөл, инженерийн
хайгуул дүгнэлт гэх мэт техникийн болон инженерчлэлийн багтаамж зонхилсон байдаг.Ийм
шинж байдлыг агуулсан ажлын зөвлөх үйлчилгээ нь өөрөө маш өндөр мэргэжлийн
инженерчлэлийн шинж байдлыг агуулсан бүтэц зохион байгуулалттай байдаг байна. Одоо
эдгээр зөвлөх хуулийн этгээдүүдийн талаар товч авч үзье.
Инженерийн зөвлөх “инженеринг” байгууллага гэдэг нь инженерийн асуудлуудаар
мэргэжлийн зөвлөгөө өгч ажиллахаар дагнан төрөлжсөн зохион байгуулалттай байгууллагыг
хэлнэ. Инженерийн зөвлөх компани нь ямар нэг аж үйлдвэрийн, барилгын болон худалдаа
үйлчилгээний фирмүүдэд харъяалагддаггүй, хэлбэр төдий хамааралгүй байдаг боловч
чухамдаа барилгад суурилагдах болон ашиглах технологийн үндсэн тоног төхөөрөмжийг
ханган нийлүүлэгч компаниуд, технологийн шинэ процессийг боловсруулагч мэргэжлийн
баг, барилга обьектийг санхүүжүүлэгч зээлдүүлэгч банк зэрэгтэй маш нягт хамтран ажиллаж
байдаг байна. Олон улсын практикт барилгын инженерингийн аж ахуйн нэгжийг доорх
хэлбэрүүдээр ангилсан байдаг.
Барилгын ажлын зөвлөгөө өгөх компани- Энэ нь барилга байгууламжийн бүхий л
асуудлаар мэргэжлийн бус байгууллага хүмүүст зөвлөгөө өгөх бөгөөд төслийн тодорхой үе
шатны инженер технологийн асуудлаар зөвлөгөө өгч дүгнэлт гаргах аж ахуйн нэгжүүд
багтана.
Барилгын инженерингийн компани – Энэ төрлийн компаниуд нь үндсэндээ Иргэний ба
үйлдвэрлэл үйлчилгээний бүх төрлийн барилга байгууламжийн тодорхой төслүүдийг барьж
байгуулахтай холбогдсон бүтэн болон үе шатны зөвлөх үйлчилгээний гэрээлэгч байдаг.
Эдгээр төрлийн томоохон аж ахуйн нэгжүүд нь өөртөө зураг төсөл судалгааны хөрөнгө
оруулалтын төслийн хэрэгжүүлэлтийн тусгай албуудтай барилгын гүйцэтгэгч салбар болон
охин компаниудтай холдинг, групийн зохион байгуулалттай байх ба барилга обьектийг
“Түлхүүр өгөх” гэрээний хэлбэрээр барьж байгуулахаар ажилладаг тохиолдол нэлээд байдаг.
Барилгын инженерингийн зөвлөх компани - Ийм төрлийн аж ахуйн нэгжүүд нь өндөр
мэргэжлийн төслийн баг болон албадтай, зөвлөх үйлчилгээний төрөл чиглэл бүрээр ажиллах
чадвар бүхий мэргэжлийн чадамжтай барилга байгууламжийн төслийг бүтэн циклээр нь
хариуцан зөвлөдөг. Түүнчлэн засгийн газрын захиалга гэрээгээр хөтөлбөр, төсөл судалгааний
техник технологийн болон бодлогын баримт бичгийн судалгаа боловсруулалтаар дагнан
ажиллахын зэрэгцээ сонирхогч үйлдвэр байгууллагуудтай гэрээний үндсэн дээр ажилладаг.
Эдгээр аж ахуйн нэгжүүд нь барилга объектийг барьж байгуулах ажилд оролцдоггүй.
Барилгийн судалгаа технологийн инженерчлэлийн компани - Энэ чиглэлийн аж ахуйн
нэгжүүд нь барилгын үйлдвэрлэлийн ялангуяа барилгын материалын үйлдвэрлэлийн
технологийн процесс, шинэ материалын технологи боловсруулах, үйлдвэрлэлийн процессийн
норм карт тогтоох, үйлдвэрлэлийг механикжуулах, автоматжуулах, барилга байгууламжийн
ажил гүйцэтгэх төсөл гаргах, ул хөрсний тогтворгүйжилт, сейсмикийн хор уршиг гал усны
аюулд өртсөн, техногенийн нөхцөл байдлын үеийн барилга байгууламжийн төлөв байдлын
судалгаа дүгнэлт, барилга байгууламжийг хүчитгэж бэхлэх, төвөгтэй барилга байгууламжийг
9
10. буулгаж нураах зэрэгт технологийн боловсруулалт, тооцоо төсөл гаргах чиглэлээр ажиллах
бөгөөд ихэвчлэн өөртөө лаборатори болон ажиглалт судалгааны багаж хэрэгсэлтэй байдаг.
Ийм фирмүүд нь улсын эксперт шинжилгээ, чанарын баталгаажуулалтын онцгой эрхтэй байх
нь зохимжтой гэж үздэг байна.
Инженерийн зөвлөх аж ахуйн нэгжүүд нь объектийн хөрөнгө оруулагч зөвшөөрсөн
тохиолдолд объектийн төслийн тендерийн хороонд түүнийг татан оруулж хөдөлмөр аюулгүй
ажиллагааны бүхий л процессийг хянуулж зөвлүүлэх эрхийг олгуулах нь түгээмэл байдаг.
Харин барилгын инженерийн зөвлөх компаниудыг захиалагч болон төслийн тендэрт
өрсөлдөгчидтэй ямар нэгэн хэлбэрээр хамтран ажиллахыг хориглодог журамтай. Барилгын
зөвлөх компани захиалагч барилгын гүйцэтгэгчийн харилцаа тэдгээрийн хооронд байгуулах
гэрээнд маш тодорхой тусгасан байх ёстой.
Инженеринг / инженерчлэл /
Барилгын үйлдвэрлэлийн процессийн бэлтгэл хангах, бүтээгдэхүүнийг борлуулах болон
үйлдвэрлэлийн хэвийн ажиллагааг хангахад чиглэсэн инженерийн зөвлөх үйлчилгээг олон
улсын практикт нийцсэн оноосон хэллэг юм.
Төсөл боловсруулахын өмнөх инженеринг
/ТЭЗҮ боловсруулах, зах зээлийн судалгаа хийх топографийн зураглал үйлдэж хөрсний
инженер геологийн судалгаа гаргах, барилгажих талбай болон бүс нутгийн суурьшлын зураг
бүдүүвч гаргах, инженерийн дэд бүтцийн байршлыг дэвсгэр зураг бэлтгэж дээрх ажлуудыг
гүйцэтгэхтэй холбогдсон хяналт зөвлөмж бэлтгэх зэрэг ажлууд/
Төслийн дараах шатны инженеринг
Гэрээний баримт бичгийг бэлтгэх, ХаА болон тендерийг зохион байгуулах барилгын
ажлын явц байдалд хяналт тавих барилгын төслийг удирдаж зохицуулах төслийн нөөцийг
бэлтгэх ИТА-ыг бэлтгэх. Барилга объектийг хүлээлгэн өгөх зохион байгуулалт хийх гэх мэт.
Төслийн тусгай нөхцөл байдлын инженеринг
Барилга объектийн талбайн хорт бодис болон хог хаягдлыг устгаж зайлуулах, хуулиар
тогтоосон нөхцөл байдалд бэлтгэхтэй холбогдсон зөвлөмж бэлтгэх ажиллагааны хяналтын
асуудлууд гэх мэт
Ер нь инженерингийн үйлчилгээг дээр дурьдсан барилгын инженеринг зөвлөхийн
фирмүүдээс гадна барилгын болон үйлдвэрлэлийн компаниуд бас хэрэгжүүлдэг байна.
Хоёрдугаар бүлэг: Монголын барилгын зах зээлийн өнөөгийн байдал цаашдын чиг
хандлага
2.1. Дэлхийн эдийн засаг дахь барилга ба зөвлөх үйлчилгээний өнөөгийн байдал
Барилга бол бусад бүх аж үйлдвэрүүдийн дэд бүтцийг зохицуулдаг ууган салбаруудын 1
юм. Энэ салбарт ДНБ болон ажил эрхлэлтийн багагүй хэмжээг бүрдүүлдэг эдийн засгийн
10
11. томоохон үйлчилгээнүүд багтдаг. Япон, Солонгос зэрэг Азийн орнуудад нийт ДНБ-ий 20%-с
илүүг барилга, зөвлөх үйлчилгээ эзэлдэг2
.
Барилга болон зөвлөх үйлчилгээ их хөдөлмөр шаардсан үйлчилгээ ба ажил эрхлэлтэд их
хэмжээгээр хувь нэмрээ оруулдаг. Барилга, архитектур, инженерийн зөвлөх үйлчилгээ нь
нийт ажил эрхлэлтийн 28%-с илүү хувийг эзэлдэг аж үйлдвэрийн томоохон ажил олгогч юм.
Барилгын зөвлөх үйлчилгээний хувьд дэлхийд аль хэдийн энэ чиглэлээр дагнасан
корпорациуд бий болсон бөгөөд энэ салбар нь 1990-ээд оноос зах зээлд нэвтэрсэн. Энэ
үйлчилгээний нөлөөлөл сүүлийн жилүүдэд зах зээл дээр нэмэгдэж байгаа бөгөөд бусад
орнууд тус үйлчилгээг илүү хөгжүүлэн ажиллаж байна. Тус үйлчилгээ нь хариуцлагын
тогтолцоонд тулгуурладаг учир барилга захиалагч үүнд ээлтэй байна. Барилгын зөвлөх
үйлчилгээний салбарт АНУ тэргүүлэгч байр суурийг эзэлж байна. АНУ-ын хувьд барилгын
зөвлөх үйлчилгээг төрөөс дэмждэг бөгөөд эрх зүйн орчныг бүрдүүлж, зохицуулалтыг сайн
хийдэг. Бусад орны туршлагын судлахын тулд 1-н барилгын зөвлөх үйлчилгээний компанийг
судлан авч үзлээ.
АBB Consulting Company3
АBB Consulting нь үйлчлүүлэгчдийнхээ барилгатай холбоотой асуудлыг хялбаршуулж,
шийдвэрлэдэг 10-аад жилийн өмнөөс барилгын төсөлд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлж буй АНУ-д
үйл ажиллагаагаа явуулдаг байгууллага юм. Олон шатлал бүхий барилгын удирдлага,
инженерийн зөвлөх пүүс болох ABB Consulting олон төрлийн үйлдвэрүүд болон төслүүдээр
үйлчилдэг ба барилгын зөвлөх үйлчилгээг өндөр түвшинд санхүүгийн байгууллагууд,
архитекторууд, инженер, захиалагч, гэрээний талуудад хүргэдэг.
ABB өөрсдийн ажлын тушрлага, бизнесийн мэдлэгт тулгуурлан үйлчлүүлэгчиддээ
тэдний төслийг амжилттай дуусгах болон хугацаа хэтэрсэн маргаантай барилгын асуудлыг
шийдэхэд тусладаг. ABB consulting барилгын зөвлөх нь ерөнхийдөө захиалагчдаа зорилгодоо
хүрч төсвөө биелүүлэхэд нь төслийн эхлэхээс дуусгавар хүртэл хамтарч ажилладаг.
Үйл ажиллагааны чиглэл:
• Төслийн төлөвлөгөө
• Эрсдлийн удирдлага
• Эрсдлийн төлөвлөгөө
• Зардлын тооцоолол
• Барилгын нэхэмжлэл
• Шүүхийн зарга
• Барилга болон төслийн сургалт зэргээр мэргэжлийн цогц үйлчилгээ үзүүлдэг
байгууллага юм.
2
http://w3.unece.org/pxweb/quickstatistics/readtable.asp?qs_id=8
3
http://www.abb.com/consulting
11
12. Дээрх үйлчилгээг үзүүлэхдээ дараах зүйлсийг гүйцэтгэнэ.
1. Судалгаа ба тайлан илтгэл
Энэ нь тухайн барилгын ажлыг явуулахад шаардлагатай бүх л мэдээллийг боловсруулж
захиалагчид танилцуулах үе юм.
2. Дэлгэрэнгүй загвар ба гэрээний баримтын боловсруулалт
Барилгын зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх журмын дагуу хуулинд заасан гэрээнүүд байдаг боловч
зөвлөх үйлчилгээ авах захиалагчын хүсэл сонирхлоос шалтгаалан тогтсон гэрээг дагах
боломжгүй байдаг. Иймээс гэрээний боловсруулалт хийх шаардлагатай болдог.
3. Гэрээ байгуулах
ABB Consulting компаний ерөнхий үйл ажиллагааны гэрээ дараах 3 төрөл байдаг. Гэрээний
боловсруулалтын дүнд дараах гэрээнүүдэд нэмэлт заалтуудыг тусгаж өгдөг. Тус гэрээг
FIDIC-с баталдаг.
А. Барилгын зардал шингээгүй бөөн дүнгээр төлөх гэрээ – энэ тохиолдолд зөвлөх үйлчилгээ
зөвхөн хөндлөнгийн хяналтын үүрэг гүйцэтгэнэ. Ихэвчлэн богино хугацааны ажлууд байдаг.
Б. Зардал дээр тогтмол төлбөрийг нэмж тооцсон гэрээ – 2 жилээс ихгүй хугацаатай. Энэ
төрлийн гэрээний зорилго нь ажлын хүрээ нь тодорхой, бага хэмжээний төслийг мэргэжлийн
үйлчилгээгээр хангах явдал юм.
В. Барилгын зардал шингэсэн бөөн дүнгээр төлөх гэрээ - энэ тохиолдолд захиалагч болон
зөвлөх үйлчилгээ эрхлэгч компани хоорондоо зөвшилцсөний үндсэн дээр захиалагчыг зөвлөх
үйлчилгээний компани шууд төлөөлнө. Ихэвчлэн урт хугацааны ажлууд байдаг
Дээрх гэрээний аль ч тохиолдолд барилгатай холбоотой захиалагчаас ирэх санал
гомдлыг зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгч компани хариуцах болно.
4. Барилгын явц дах хяналтын үйлчилгээ
5. Гүйцэтгэлийн хүлээн авалт, ашиглалтад оруулах, данс тооцоо эцэслэн дуусгах
Тус компаний зөвлөх үйлчилгээний 1 төрөл болох төсөл боловсруулах үйл явцыг тодруулвал:
1. Төсөл зохиож, зураг төсөл гаргах, зардлыг үнэлэх
Гэрээ хийсний дараа зөвлөх үйлчилгээний компани захиалагчыг бүрэн төлөөлөх эрх
үүсдэг бөгөөд барилгын ажлыг эхлэхээс авхуулаад дуусах хүртэл үйл явцыг хянах хариуцлага
хүлээдэг.
Зураг төсөл боловсруулахдаа тухайн орныхоо хуулинд заасан барилгын норм
нормативыг үндэслэж хийдэг. Жишээ нь: Канадад үйл ажиллагаа явуулж байгаа тохиолдолд
CCDC4
- с гаргасан гэрээний заалтын дагуу төлөвлөгөө боловсруулна.
Барилгын төлөвлөгөө5
:
4
Canadian Construction Documents Committee
5
http://farestplanner.wordpress.com/2009/05/24/construction-project-planning-the-essentials/
12
13. Төслийн төлөвлөгөө зохиоход шаардлагатай зүйлс:
1. Төслийн эхлэх хугацааг тогтоох
2. Төслийн дуусах хугацааг тогтоох
3. Төслийн зохистой арга зүйг сонгох
4. Төслийн хамрах хүрээг тодорхойлох
5. Төслийн гүйцэтгэлийг хянах хяналтын аргыг сонгох
6. Бэлэн болгох эхлэл ба төгсгөл хугацааг тогтоох
7. Төслийг үеүүдэд хувааж үе бүрийн хийх ажлыг тодорхойлох
8. Үе бүрт шаардлагатай нөөцийг үнэлэх
9. Үе бүрт шаардлагатай боломжит нөөцийг үнэлэх
10. Үе бүрийн хяналтын арга
- Аль зорилт төлөвлөсний дагуу хэрэгжиж байна
- Аль зорилт өөр зорилтын хэрэгжилтийг хүлээж байна
11. Төслийн удирдлага болон хяналтын хэлбэрийг тогтоох
12. Төслийн зардлын тооцоолол болон ашигт ажиллагааны хэрэгжилт
13
14. 13. Төслийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих
14. Гүйцэтгэгчээс барилгыг хүлээн авах, захиалагчид хүлээлгэн өгөх
15. Барилгын нэхэмжлэл гаргах - захиалагч талаас барилгын талаар санал гомдол гарсан
тохиолдолд энэхүү маргааныг зохицуулах.
Барилгын зөвлөхийн үйлчилгээг хамгийн энгийнээр барилгын ажлын хөндлөнгийн
хяналт гэж ойлгож болно. Бусад улсын хувьд энэ үйлчилгээ хөгжиж байгаа бөгөөд эрэлт нь
их байна. Тэдгээрийн туршлагаас судлахад барилгын зөвлөх үйлчилгээний практик ач
холбогдол их байна. Тухайлбал:
• Хариуцлагын тогтолцоо бий болох – зөвлөх үйлчилгээг тусгай зөвшөөрөл, нарийн
боловсруулсан гэрээний дагуу хийдэг учир барилгатай холбоотой асуудлыг зөвлөх
хариуцна.
• Чанаргүй барилга эрс буурна.
• Байгаль орчинд сөрөг нөлөөтэй барилгын төслийг эхлэхээс нь өмнө зогсоох эсвэл
өөрчлөлт оруулах боломжтой болно. Үүгээрээ байгаль орчинд ээлтэй юм.
• Эрсдлээс урьдчилан сэргийлнэ.
• Хөрөнгө оруулагч ( захиалагч ), гүйцэтгэх байгууллагын хоорондын харилцааг
хялбаршуулна
• Барилга угсралтын ажлыг илүү эмх цэгцтэй илүү хурдан хугацаанд гүйцэтгэнэ.
Дараах хүснэгт тус компаний үзүүлдэг барилгын зөвлөх үйлчилгээний тоймыг харуулж
байна. Эндээс АНУ-ын барилгын зах зээл дээрх барилгын зөвлөх үйлчилгээний эрэлтийг
харж болох юм.
Хүснэгт – 1
Төрөл
Тайлбар
Үйлчлүүлэгчийн төрөл
Өмчий
н эзэн
Хөгжүүлэг
ч
Дотоод
аудит
Архитекто
р
Гэрээлэг
ч
Туслах
гүйцэтгэг
ч
Төслийн
удирдлагын
хяналт
Y Y Y Y
Гэрээний
хяналт, гэрээ
Y Y Y Y Y
Дүн
шинжилгээ
хийх
Y Y Y Y Y Y
Төлөвлөгөөни
й түвшин ба
хяналт
Y Y Y
14
16. аудитийнүйлчилгээ
Мөчлөгийн
аудит
Y Y Y Y Y
Барилгын
аудит
Y Y Y Y Y
Нэмэлт
нөөцийн
дотоод
хяналт
Y Y Y Y
Барилгыншүүхийнзаргынүйлчилгээ
Мэргэжилтни
й дүгнэлт
Y Y Y Y Y
Мэргэжилтни
й туслалцаа
Y Y Y Y Y
Мэргэжилтни
й нотолгоо
Y Y Y Y Y
Барилгыннэхэмжлэлийнзөвлөх
Зардал ба
гэрээгээр
хүлээсэн
үүргийн дүн
шинжилгээ
Y Y Y Y Y
Шүүхийн
заргын өмнөх
нэхэмжлэлий
н шинжилгээ
Y Y Y Y Y
Анхан шатны
шийдвэр
гаргалт
Y Y Y Y
3 талт
гэрээний
хөндлөнгийн
хяналт
Y Y Y Y Y
2.2 Монголын барилгын зах зээлийн судалгаа
Анхны барилгын компаниуд болох “Жигүүр гранд” групп, “Модун” ХХК, “Гангар
инвест” ХХК, “Заг” ХХК гэх мэтээр тоологдох цөөхөн аж ахуйн нэгж байсан бол одоо
барилгын тусгай зөвшөөрөлтэй 14526
аж ахуйн нэгж бүртгэгджээ. Үүнээс үйл ажиллагаа
6
“Аж ахуйн нэгж, байгууллагын 2011 оны улсын тооллого” Үндэсний статистикийн хороо
16
17. явуулдаг 8897
барилгын компани байна. Эдгээрийг үйл ажиллагааны чиглэлээр нь
нарийвчлан авч үзвэл:
Барилгын ажил гүйцэтгэгч байгууллага – 448
- Барилга угсралт
- Ган хийц, сэндвич барилга угсралт
- Инженер геологийн дүгнэлт, өрөмдлөг
- Зам гүүрийн барилга угсралт
- Засал чимэглэл интерьер, экстерер
- Хөргөлтийн тоног төхөөрөмж угсралт
- Сантехник халаалт, угсралт
- Холбоо дохиолол, интернет сүлжээ
- Лифт, өргөх механизмийн угсралт
- Цахилгааны угсралт, монтаж
- Эрчим хүчний барилга угсралт
- Ландшафт, гадна орчны тохижилт
- Шилэн хийцийн угсралт
Ажил үйлчилгээ – 38
- Барилгын зөвлөгөө хяналт
- Хүнд машин механизмын үйлчилгээ
- Хүнд даацын тээвэр
- Барилгын ажлын дараах цэвэрлэгээ
- Ажлын байрны зууч
Архитектур зураг төсөл, төсөв- 134
- Архитектур, зураг төсөл, геодези зураг
- Гадна тохижилт
- Интерер, экстерер дизайн
- Төсөв үнэлгээ нормчлол
Зуучлал – 40
7
http://barilga.mn/company.php/
17
18. - Худалдаа зуучлал
- Хөрөнгө оруулагч, захиалагч
- Үнэлгээ, сургалт
- Үл хөдлөх хөрөнгө зуучлагч
- Тээвэр зуучлал
Үйлдвэрлэл – 122 / түүхий эд материал нийлүүлэлт/
- Бетон зуурмагийн үйлдвэр
- Бетон, төмөр бетон эдлэлийн үйлдвэр
- Тоосго, блокны үйлдвэр
- Арматур, төмөр хийцийн үйлдвэр
- Дулаалгын материалын үйлдвэр
- Сэндвичэн хавтангийн үйлдвэр
- Хуванцар бүтээгдэхүүний үйлдвэр
- Сантехникийн материалын үйлдвэр
- Шил, шилэн хийцийн үйлдвэр
- Цонх, хаалганы үйлдвэр
- Цемент, шохойн үйлдвэр
- Элс, хайрга, дайрганы карьер
- Химийн нэмэлт бодисны үйлдвэр
- Тавилгын үйлдвэр
- Резинэн бүтээгдэхүүний үйлдвэр
Худалдаа – 107 / барилгын материал, түүхий эдийн дэлгүүр/
График - 1
18
20. 2012 оноос хойш Монгол улсын барилгын салбарын жилийн дундаж өсөлт хамгийн
багадаа 5.1%-тай байжээ. Сүүлийн 4 жилийн байдлаар барилгын салбар нь ДНБ-ий бодит
өсөлтийн 14.3% - ийг эзэлж байна.
2008 оны жилийн эцсийн байдлаар угсралт болон барилгын зураг төсөл боловсруулах
тухай тусгай зөвшөөрөл бүхий 1634 байгууллага аж ахуйн нэгж бүртгэгдсэний 89,7 хувь
буюу 1466 нь барилга угсралтын байгууллага байна.
Сүүлийн 2 жилийн хугацаанд улсын комисс 926 барилга хүлээж авснаас, өнөөдрийн
байдлаар улсын хэмжээнд 384 барилга баригдаж байна. Зам, тээвэр, барилга, хот
байгуулалтын салбарын статистик мэдээгээр 2010 онд 350.8 тэрбум төгрөгийн барилга
угсралт, их засварийн ажил хийгдсэний 326.5 тэрбум төгрөг буюу 93.1 хувь нь дотоодын,
24.3 тэрбум төгрөг буюу 6.9 хувь нь гадаадын барилгын байгууллагуудад ногдож байна.
Барилга угсралт, их засварын ажил өмнөх оныхоос 71.4 тэрбум төгрөг буюу 25.6 хувь, үүнээс
дотоодын байгууллагын гүйцэтгэх ашиг 75.9 тэрбум төгрөг буюу 30.3 хувиар өссөн гэсэн
тоон үзүүлэлт гарчээ. Хэдийгээр өссөн мэдээлэл гараад байгаа ч Улаанбаатар хотын талаас
илүү өрх нь гэр хороололд амьдарсаар.
Улсын хэмжээнд нийт 1.5 триллион төгрөгийн төсөвт өртөгтэй 30 орчим мянган айлын
400 орчим дуусаагүй орон сууцны барилга баригдаж байна.
2.3. Барилгын зөвлөх үйлчилгээг Монголын зах зээлд хөгжүүлэх нь
Монголд чанаргүй барилгын хариуцлагыг хэн хүлээдэг вэ?
Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд тулгуурласан барилгын салбар эрчимтэй хөгжиж буй яг
өнөө үед ччанаргүй, зөвшөөрөлгүй барилгууд үй түмэн олноороо бие болсныг дээр доргүй л
анзаарч байна. Анхнаас энэ салбарыг ийм мэргэжлийн бус түвшинд аваачихад хэн гол нөлөө
үзүүлэв. Асуултын хариултыг хайцгаая. Нэг бизнес эрхлэгч нэг барилга брихын тулд газрийг
эхний ээлжинд эрэлхийлнэ. Ингэхдээ газрын алба, дарга нарыг хормойдон гүйж, хахууль өгч
байж эсвэл дамлагчдаас өндөр үнэтэй худалдаж авна. Дараа нь барилгын зөвшөөрөл авах гэж
хичнээн олон хүний гарын үсэг цуглуулах хэрэгтэй вэ гэхээр дор хаяж 100 гарын үсэг. Гарын
үсэг зурах урх мэдлийн хүмүүс нь бүгд мэргэшсэн аргатай бөгөөд гэдийхээс эхлээж
шантаажийг бизнесменүүдэд тулгана. Бизнесмен бусдын жишгийн дагуу гэж бодоод л албан
тушаалтанд хахуулиа өгч байж сая зөвшөөрлөө авна. Одоо манай улсад авлига өгөхгүй өол
ажил бүтнэ гэж байхгүй “ Шудрага хүн усан тэнэгийн тоонд орох болсон”. Ийм хэцүү
замналыг туулдаг болохоор барилгын эзэн чанартай байшин бодохоосоо илүүтэй яавал дарга
нарт өгдөг авилгийнхаа хажуугаар ашиг унагах вэ гэдэгт толгойгоо гашилгана. Норм
дүрмээрээ барих ёстой өртөг дээр авилгыг нэмэхээр яаж бодсон чанаргүй хямдхан өртөгөөр
орон сууц босгохоос өөр арга үл олдоно. Энэ дүр төрх байдал бол банкны зээл авч ашигтай
гэх бизнес рүү орсон бизнесмений шаналгаа.
Энэ мэтчилэн олон асуудлаас үүдэлтэй чанаргүй барилга Монголд нэмэгдсээр байна. 1
жишээ дурьдвал “Дельта сан”-гийн байр. Тус компани барилгаа ямар компаниар бариулсан
нь тодорхойгүй. Ашиглалтанд ороод дөнгөж 5 дахь жилдээ орж байна. Гэтэл фасад нь бараг 3
жилийн өмнөөс хагарч, хуурч эхэлсэн гэж болно. Үүнд технологийн алдаа гаргажээ. Ямар ч
барилгын дотроос уур ялгарч байдаг. Мөнөөх уур хана нэвчин ууршсаар байдаг. Харин
гадагш нэвтрүүлэхгүйн тулд блок, шилэн хөвөнгийн завсраар ус тусгаарлагч материалыг
заавал хийдэг. Гэтэл “Дельта сан”-гийн барилгыг барихдаа тусгаарлагчыг хийгээгүй аж.
Үүнттэй холбоотойгоор ус нэвчснээр фасадны чанарт нөлөөлж, хуурч унах үндэс болжээ.
Үүнээс гадна 10 дугаар хороололд бас нэг орон сууцны халтар байшин сүндэрлэжээ. Ердөө
20
21. өнгөрсөн жилийн өвөл ашиглалтанд орсон 9 давхар орон сууц. Гэтэл хэдхэн сар болоод
хажуу талын хана зарим хэсгээрээ ховхорч эхэлжээ. Мөн хөөсөнцөр хавтангаа технологийн
дагуу бариагүйгээс дөрвөлжин хээ нь алаглан харласан. Ингэж хана нэг л өдөр томоороо
унаж хэн нэгнийг бэртээвэл хариуцлагыг хэн хүлээх вэ?
Мэргэжлийн хяналтын газраас мэдэгдэж буйгаар “зөвшөөрөлгй барилгыг хориглох эрх
үүрэг байдаггүй. Тиймээс хариуцлагыг хүлээж чадахгүй” гэдгээ ил тод мэдэгдээд байгаа.
Тэгвэл барилга, байгууламжийг байнгын ашиглалтанд өгөхөд аж ахуйн нэгжийн бүрдүүлэх
материалг сонирхоё. Нийт 13 төрлийн баримт бүрдүүлэх ёстой. Үүнд, экспертизээр
баталгаажсан ажлын иж бүрэн зураг төсөл, захиалагч байгууллага зураг төслийг гал, ариун
цэвэр, арихтектур, хот байгуулалтын байгууллагаар хяналт хийлгүүлж зөвшөөрөл авсан
тухай ойлголт, барилга байгууламжийн угсралт, тоног төхөөрөмжийн ажлын шаардлагыг
хамтран шалгасан тэмдэглэл, ил далд ажлын акт, техникийн баримт бичгүүд г.м зузаан
баримт бүрдүүлэх асуудалд дутуу зүйл үгүймэргэжлийн хяналлтын хяналт шалгалт, улсын
комиссоос тавих шаардлага зэргээс харахад ашиглалтанд орсон барилгууд хэдэн арав, бүр
100 жилийн настай мэт.
гэтэл хянаж, шалгаж ашиглалтанд оруулсан барилгуудын үнэн төрх тун тааруу байна.
Одоогын хуулиар ашиглалтанд орсон орон сууц, барилга байгууламжид гүйцэтгэгч
компаниуд нэг жилийн баталгаа өгч байнагэтэл ихэнх барилгуудн фасад 1-2 жилийн дотор
хуурч, будаг нь урсаж, хана нь нурж байхад хариуцлага хүлээх эзэн алга. Энэ тогтолцоог
халахын тулд Монгол улсын барилгын салбарт “Барилгын зөвлөх үйлчилгээ” зайлшгүй
хэрэгтэй байна.
Иймээс зөвлөх үйлчилгээг нэвтрүүлснээр дээрх асуудлуудаас зайлсхийж эрсдлээс
урьдчилан сэргийлж, барилгын салбарын доголдлыг арилгах боломжтой юм. Монгол улсад
зөвлөх үйлчилгээгээр дагнасан компани одоогийн байдлаар дутагдалтай байгаа бөгөөд
барилгын салбарын хөгжлийн дүнд энэ үйлчилгээ зах зээл дээр эрэлттэй байна. Зөвлөх
үйлчилгээ үзүүлдэг цөөн тооны (Бодь пропертийз, МССС корпорейшн, Гандирс од) компани
байгаа бөгөөд тэдгээр нь ерөнхийдөө барилгын угсралтын ажил гүйцэтгэдэг байгууллага
бөгөөд барилга угсралтын зөвлөгөө өгдөг. Нөгөөтэйгүүр бие даасан зөвлөхүүд байдаг боловч
шийдвэр гаргахад 1 зөвлөхийн үүрэг хангалтгүй байна. Иймээс үүнийг системчилж
зөвлөхийн мэргэшсэн үйлчилгээний компани байгуулах нь оновчтой юм . Засгийн газрын
2010 онд баталсан 185-р тогтоол нь барилгын зөвлөх үйлчилгээний хууль зүйн орчныг
бүрдүүлсэн юм. Тус үйлчилгээг зах зээлд нэвтрүүлснээр:
- Хариуцлагын тогтолцоо бий болох
- Чанаргүй барилгын тоо буурна.
- Захиалагч эрсдэл хүлээхгүй.
- Барилгын салбарын хөгжилд түлхэц үзүүлнэ гэх мэт ач холбогдол өндөртэй
үйлчилгээ юм.
Дүгнэлт
21
22. Шилжилтийн эдийн засгийн үед зогсонги байдалд ороод байсан Монголын барилгын
салбар 2001 оноос эхлэн сэргэж өдийг хүртэл эрчимтэй хөгжсөөр байна. Үүнд Монгол улсын
гадаад худалдааны таатай орчин, банк санхүүгийн тогтвортой байдал, хүн амын амьжиргааны
түвшний өсөлт зэрэг нь эерэгээр нөлөөлсөн.
Түүнийгээ дагаад эрэлт ч хурдацтай өсч байгаа энэ үед барилгын чанар стандартад
анхаарах нь төдийлөн харагдахаа байж. Чанар стандартын зөрчилтэй барилгуудыг дан ганц
мэргэжлийн хяналт хүлээн авдаг бөгөөд үүний дараа гарсан доголдол асуудалд хариуцлага
тооцох систем дутагдаж байна. Энэ бүхнээс урьдчилан сэргийлэх, чанар стандартын
зөрчилтэй барилга баригдлаа гэхэд дараа нь хариуцлага тооцох эзэнтэй, захиалагч болон
гүйцэтгэгч байгууллагын хоорондын тэнцвэртэй байдлыг хадгалахын тулд олон улсын
барилгын салбарт аль хэдийн байр сууриа олсон “Барилгын зөвлөх үйлчилгээний
байгууллага”-ийг Монголд сурталчилан таниулах, үр ашгийг мэдрүүлэх цаашид хөгжүүлэх
зайлшгүй шаардлагатай юм.
Монгол улсад зөвлөх үйлчилгээгээр дагнасан компани одоогийн байдлаар дутагдалтай
байгаа бөгөөд барилгын салбарын хөгжлийн дүнд энэ үйлчилгээ зах зээл дээр эрэлттэй байна.
Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг цөөн тооны (Бодь пропертийз, МССС корпорейшн, Гандирс од)
компани байгаа бөгөөд тэдгээр нь ерөнхийдөө барилгын угсралтын ажил гүйцэтгэдэг
байгууллага бөгөөд барилга угсралтын зөвлөгөө өгдөг. Иймээс захиалагчдын эрэлтэнд
нийцсэн барилгын ажлыг эхнээс нь дуустал хариуцаж ажилладаг байгууллага энэ салбарт
хэрэгтэй байна.
Хавсралт 1
Зөвлөхийн хариуцлагын болон санхүүгийн баталгаа даатгал
Зөвлөх этгээд нь гэрээний үүргийн биелэлтээр хохирол төлөх, хариуцлага хүлээх
чадвартай байх ёстой бөгөөд сонгон шалгаруулах шатанд түүнээ нотлосон байх хэрэгтэй.
Зөвлөхийн зөвлөмж ба үйлчилгээ нь төслийн үр дүнд алдагдал хохирол үзүүлэхгүй эрсдэлд
хүргэхгүй байх талаар өөрийн өмч хөрөнгө болон хөндлөнгийн этгээдээр батлан даалт
гаргуулахыг захиалагч шаардах хэрэгтэй байдаг. Зөвлөх этгээд нь өөрийн өмч хөрөнгийн
гэрчилгээ бүртгэл тайланг хөндлөнгийн этгээдээр батлан даалгасан баримт бичгийн хамт
захиалагчийн тендерийн баримт бичгийн хамт хүргүүлдэг.
Зөвлөхийн хариуцлагын даатгалын талаар зөвлөх сонгох тендерийн баримт бичигт тодорхой
хэмжээ төрлөөр нь бичиглэсэн байх үүргийг тендер зохион байгуулагчид гаргасан байх ёстой
байдаг. Нэр хүнд бүхий зөвлөхүүд болон зөвлөх хуулийн этгээдэд банк санхүүгийн болон
даатгалын компаниуд итгэл үзүүлж хариуцлагын даатгал хийсэн байдаг. Энэ нь зөвлөх
этгээдийн чадамжийг батлан даасан үнэлэмж итгэлийн илэрхийлэл юм.
Төслийн хөрөнгө оруулагч нь зөвлөхийг сонгохдоо түүнийг хэрэгжүүлсэн барилга объектууд
ажилласан жил эзэмшсэн мэргэжил туршлага нь хариуцлагын даатгалаас илүү үнэлгээтэй
байх явдал нийтдэг байдаг байна.
Зөвлөх үйлчилгээний зардал, санхүүжилт
22
23. Зөвлөх үйлчилгээний зардлын талаарх саналаа зөвлөгч нь тендерийн саналын хамт ирүүлэх
бөгөөд шалгарсан зөвлөхтэй энэ зардлын талаар хөрөнгө оруулагч болон түүнээс томилогсон
захиалагч хэлэлцэн тохирч гэрээнд тусгадаг.
Зөвлөх үйлчилгээний зардлыг доорх зүйлсээс бүрдэхээр тооцох журамтай байна.
- Төслийн багийн байнгын болон гэрээт зөвлөх ажилтнуудын үндсэн ба нэмэгдэл
цалин хөлс
- Зөвлөх этгээдийн захиргааны туслах ажилтнуудын цалин хөлс
- Төслийн зөвлөх үйлчилгээтэй холбогдсон тээврийн зардал
- Томилолтийн зардал
- Нөхөн төлөгдөх зардал
- Хайгуул судалгааны зардал
- Магадлашгүй ажлын зардал
- Сургалт танилцах аялалын болон уулзалтын зардал зэрэг багтана
Эдгээр зардал тооцоо нь ямар зүйлсийг оруулан тооцох аргачлалыг санхүүгийн
зааврын дагуу гаргана. Харин зөвлөх нь олон төслийн зөвлөхөөр зэрэг ажиллаж
байгаа бол тухайн төсөлд ногдох зардалыг энд хамаатуулах ёстой. Зөвлөхийн
гэрээнд зардлыг дэлгэрэнгүй тооцоо задаргааны үндсэн дээр тооцож оруулах
боловч тооцоолоход бэршээлтэй зарим зардлыг бөөн дүнгээр тусгана. Зөвлөхийн
ажил үйлчилгээний материаллаг биет болон мөнгөн дүнгээс гадна зөвлөхийн
мэдлэг туршлага ажлын чадварыг үнэлэх асуудал маш чухал байдаг бөгөөд
захиалагч гүйцэтгэгч нар хэлэлцээрийн үр дүнд тогтоох ёстой нарийн эмзэг
асуудал байдаг. Өөрөөр хэлбжл тухайн хүний чадавхийг үнэлэж хөлслөн авах
асуудал бөгөөд энд тогтоосон норм хэмжүүр үнэлгээ байдаггүй бөгөөд байх ч
ёсгүй байдаг.
Зөвлөхийн зардлийн санхүүжилтийг гэрэндээ тодорхой тусгах бөгөөд
санхүүжилттэй холбогдсон үйл ажиллагааны нормчлолыг барилгын зөвлөх
үйлчилгээний дүрмээр тогтоосон байх ёстой.
Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгчийг сонгох
Барилга байгууламжын төслийн хөрөнгө оруулагч нь төслийн ажилд гэрээгээр
ажиллуулах зөвлөх этгээдийг сонгон шалгаруулж авах бөгөөд юуны өмнө зөвлөх
үйлчилгээ авах ажил үйлчилгээний нэрс болон төслийн аль ч шатанд түүнийг
авахаа тодорхойлох үүрэгтэй.
Зөвлөхийн тулалцааг:
- Төслийн бүтэн мөчлөгөөр нь гэрээлэх
- Төслийн тодорхой үе шатанд авах / судалгааны, төлөвлөлтийн, хэрэгжилтйн г.м
23
24. - Төслийн үе шатны доторх тодорхой ажил процессд зөвлөгөө авах гэж бүлэглэнэ
Зөвлөх ажиллуулах эдгээр үе шатны ажиллаа сонгосны дараа төслийн удирдлагын
ямар чиглэлээр ажиллуулахаа тогтоох естой байдаг. Үүнд:
- төслийн чанар технологийн хяналтын менежмент
- санхүүгийн нөөцийн менежент
- материал техникийн нөөцийн менежмент
- хүний нөөцийн удирдлагын
- төслийн явцад гаргах өөрчлөлтийн ба эрсдлийн менежмент
- төслийн шуурхай удирдлага зохицуулалтын гэх мэт чиглэлийг сонгосон байх ёстой
дээрх асуудлууд тодорхой болмогц зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгчийг сонгох гол
үзүүлэлт шалгууруудыг тогтоож үзүүлэлт шалгуур бүрт өгөх үнэлгээ ба оноог
гаргаж тендерд оролцогчдын шалгаруулалтын оноог тооцон гаргах аргачлалыг
боловсруулдаг. Эдгээр нь зөлөх этгээдийг сонгох үндсэн өгөгдөл болох бөгөөд
сонгон шалгаруулах / ХаА /-ны ажлын тендерийн баримт бичгийг боловсруулах
боломжтой болж байгаа юм. Юуны өмнө тендерийн нээлттэй болон
хязгаарлагдмал хүрээнд эсвэл шууд судалгаагаар сонгох аргаар тогтоох ёстой
болдог. Зөвлөхийн тендерийн онцлог нь зөвлөхүүдийн мэдээллийн санд түшиглэн
судлахад оршино.
24
25. Хавсралт 2
Засгийн газрын 2010 оны 185-р тогтоол
Барилгын зураг төсөл боловсруулах, түүнд магадлал хийх, барилгын үе шатны хяналт тавих,
ашиглалтанд оруулах хүрээнд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх дүрэм
Нэг. Ерөнхий зүйл
1.1. Барилгын зураг төсөл боловсруулах, түүнд магадлал хийх, , барилгын үе шатны
хяналт тавих, ашиглалтанд оруулах хүрээнд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхэд энэхүү журмыг
мөрдөнө.
1.2. Төрийн нууцын жагсаалт батлах тухай хуульд заасан барилга байгууламжийн зураг
төсөл боловсруулах, түүнд магадлал хийх, барилгын үе шатны ажилд хяналт тавих,
ашиглалтанд оруулах хүрээнд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхтэй холбоотой харилцааг энэ
дүрмээр зохицуулахгүй.
1.3. Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх эрх нь барилгын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны
байгууллагад бүртгүүлснээр үүснэ. Бүртгэлийг барилгын асуудал хариуцсан төрийн
захиргааны байгууллага зохион байгуулна.
1.4. Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхдээ энэ дүрэм болон Иргэний хууль, Барилгын тухай,
Төрийн болон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай
хуулийн удирдлага болгоно.
1.5. Зөвлөх нь үйл ажиллагаандаа хууль дээдлэх, бусдын нөлөөнд үл автах, хөрөнгө
оруулагчийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэж, нууцыг чанд хадгалах зарчим
баримтална.
1.6. Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхтэй холбогдсон энэ дүрмээр зохицуулаагүй харилцааг,
Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх тухай гэрээ ( Цаашид “гэрээ” гэх)- ээрдаалгавар, хөтөлбөр,
график үйлчилгээний хөлс болон гэрээний хугацаа, талуудын эдлэх эрх, хүлжжх үүрэг
хариуцлага, гэрээг хугацаанаас өмнө дуусгавар болгох нөхцөл хөрөнгө оруулагч
зөвлөхийн харилцан тохиролсон бусад асуудлыг тусгана.
1.7. Зөвлөх нь гэрээнд заагдсан ажлыг чанарын өндөр түвшинд хийж гүйцэтгэн үр дүнг
хөрөнгө оруулагчидхүлээлгэн өгнө.
1.8. Зөвлөх дараах зохион байгуулалтын хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулна.
1.8.1. Зөвлөх хувь хүн
1.8.2. Зөвлөх мэргэжлийн баг
1.8.3. Зөвлөх компани
25
26. 1.9. Энд хэрэглэсэн дараах нэр томъёог дор дурьдсан утгаар ойлгоно:
1.9.1. “Зөвлөх үйлчилгээ” гэж төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа,
ажил,үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 5.1.15-д заасан тусгай мэдлэг, ур
чадварын үндсэн дээр үзүүлж байгаа төсөл зохиох, хэрэгжүүлэх, сургалт явуулах,
техникийн туслалцаа үзүүлэх, түүнчлэн судалгаа шинжилгээ хийх зураг төсөл
боловсруулах, гэрээний хэрэгжилтэнд хяналт тавих мэргэжлийн үйлчилгээг:
1.9.2. “Зөвлөх мэргэжлийн баг” гэж зөвлөх хувь- хүмүүс тодорхой хугацаанд хамтран
ажиллах зорилгоор Иргэний хуулийн 476 дугаар зүйлд заасны дагуу бичгээр
байгуулсан хамтран ажиллах гэрээний үндсэн дээр мөн хуулийн 481.1-д заасан
бүртгэгдээгүй нөхөрлөлд зохион байгуулагдсаныг.
Хоёр. Зөвлөх сонгон шалгаруулах
2.1. Хөрөнгө оруулагч нь төрийн байгууллага бол Зөвлөхийг Төрийн болон орон нутгийн
өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд заасан журмын дагуу
сонгон шалгаруулна.
2.2. Хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулагч нь зөвлөхийг шууд сонгож болно.
2.3. Зөвлөхийн чадавхийг үнэлэх, урьдчилан сонголтыг явуулахдаа Төрийн болон орон
нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн 12. 13
дугаар зүйлийн удирдлага болгоно.
2.4. Хөрөнгө оруулагч зөвлөхийг сонгохдоо мэргэжлийн ур чадварыг харгалзана.
2.5. Дараах этгээдийг зөвлөхөөр авч ажиллуулахыг хориглоно.
2.5.1. Захиалагч, гүйцэтгэгч болон барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, түүнд
магадлал хийх, барилгын үе шатны ажилд хяналт тавих, ашиглалтанд оруулах ажилд
оролцогч бусад этгээдтэй гэр бүл төрөл садангийн холбоотой.
2.5.2. Захиалагч гүйцэтгэгч болон барилга байгууламжийн зураг төсөл боловсруулах, түүнд
магадлал хийх барилгын үе шатны ажилд хяналт тавих, ашиглалтанд оруулах, ажилд
оролцогч компанийн хувьцааний 5- дээш хувийг эзэмшигч.
2.5.3. Гэр бүл төрөл садан нь тухайн компанийн эрх бүхий этгээд (төлөөлөн удирдах зөвлөл,
хамтын гүйцэтгэх удирдлагын гишүүн, гүйцэтгэх захирал, санхүүгийн албаны дарга, ерөнхий
нягтлан бодогч, ерөнхий мэргэжилтэн)
Гурав. Зөвлөх үйлчилгээний ангилал
3.1. Зөвлөх үйлчилгээг дараах байдлаар ангилна.
3.1.1. Хөрөнгө оруулалтын судалгаа хийх:
26
27. 3.1.2. Хот байгуулалтын баримт бичиг, барилга байгууламжийн зураг төсөл, норм норматив
боловсруулалтын болон архитектур төлөвлөлт, инженерийн техникийн шийдлийн түвшинг
тогтоож, магадлал хийж баталгаажуулах:
3.1.3. Барилгын ажил гүйцэтгэх явц, ашиглалтын үеийн чанар, аюулгүй байдлын төлөвт
хяналт тавин үзлэг хийж, үнэлэлт дүгнэлт өгөх:
3.1.4. Барилгын материалын үйлдвэрийн технологи, хийц бүтээц, эдлэхүүний чанар, аюулгүй
байдлынбаталгаажуулалт хийх:
3.1.5. Барилгын ажлын механикжуулалт, өргөх байгууламж, түүний эд ангийн үйлдвэрлэл,
угсралт оношилгоо, засвар, техникийн үйлчилгээ, тохируулга, зүгшрүүлэлт хийх технологи
аргачлал боловсруулах
3.1.6. Төслийн удирдлага, зохион байгуулалт, үйлдвэрлэл технлогийн зөвлөгөө өгөх.
Дөрөв. Зөвлөх үйлчилгээний ажлын бүрдэл
4.1. Хөрөнгө оруулалтын судалгаа хийх зөвлөх үйлчилгээнд дараах ажил хамаарна.
4.1.1. Хөрөнгө оруулалтын урьдчилан судалгаа хийх.
4.1.2. Төслийг хэрэгжүүлэх боломж, үндэслэлийг тогтоох.
4.1.3. Төслийн Техник-эдийн засгийн үндэслэл, төсвийн төслийг боловсруулах
4.1.4. Төсөл хэрэгжүүлэх байгууллагын талаар санал боловсруулах
4.2. Хот байгуулалтын баримт бичиг, барилга байгууламжийн зураг төсөл, норм
норматив боловсруулалтын болон архитектур төлөвлөлт, инженерийн техникийн
шийдлийн түвшинг тогтоож, магадлал хийж баталгаажуулах зөвлөх үйлчилгээнд
дараах ажил хамаарна.
4.2.1. Барилгын норм нормативын стандарт, хийц хэсгийн альбом каталоги
боловсруулалтын түвшинг тогтоох
4.2.2. Барилгын зураг төслийн даалгавар боловсруулах.
4.2.3. Инженер геологи, геодезийн хайгуул, судалгааны ажлын чанарын түвшинг
тогтоох
4.2.4. Технологи болон инженерийн ажлын дэлгэрэнгүй тойм-эх загвар зураг гаргах
буюу техникийн зураг төсөл боловсруулах.
4.2.5. Инженерийн нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулахад ажлын тоо хэмжээг
тогтоож төсөвт өртгийн тооцоо хийж тогтоох.
4.2.6. Барилгын ажилд тавигдах техникийн шаардлага боловсруулах
4.2.7. Тендерийн баримт бичгийн төсөл боловсруулах
4.2.8. Архитектур төлөвлөлт, инженерийн техникийн шийдлийн түвшинг тогтоож
магадлал хийх
27
28. 4.2.9. Хот байгуулалтын бармт бичиг, барилга байгууламжийн зураг төсөл, техник-
эдийн засгийн үндэслэл,төсөв тооцоо хийж, түвшинг тогтоох
4.3. Барилын ажлын гүйцэтгэлийн явцад үнэлэлт, дүгнэлт өгөх зөвлөх үйлчилгээнд
дараах ажил хамаарна
4.3.1. Барилга байгууламжийн ашиглалтийн үеийн чанар, аюулгүй байдалд үнэлэлт
дүгнэлт өгөх
4.3.2. Барилга байгууламжийн чанар технологид үнэлэлт дүгнэлт өгөх, тухай барилга
байгууламж, батлагдсан зураг төсөл, техникийн шаардлагын дагуу баригдаж
байгаа эсэхд үнэлэлт дүгнэлт өгөх.
4.3.3. Технологийн тоног төхөөрөмжийн суурилуулалт, тохиргоо, зүгшрүүлэлтийн
үйлажиллагааны технологи аргачлал боловсруулах
4.4. Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологи, хийц бүтээц, эдлэхүүний
чанар, аюулгүй байдлын баталгаажуулалт хийх зөвлөх үйлчилгээнд дараах ажил
хамаарагдана.
4.4.1. Барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологийн тохируулга ,зүгшрүүлэлт
хийх.
4.4.2. Тоног төхөөрөмжийн ашиглалт, засвар техникийн үйлчилгээ, технологийн
зааврийг мөрдүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулах.
4.4.3. Тухайн барилгын ажилд шаардагдах мэтериалын зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ,
үйлдвэрлэлийн технологийн дэвшил, аюулгүй ажиллагаа, хийц бүтээц,
эдлэхүүний нэр төрөл, чанар, стандарт, ашиглалтын үеийн аюулгүй байдлын
баталгаажуулалт хийж, эрдэс түүхий эд материалын ашиглалт боловсруулах
технологи, түүхий эд материалын болон бүвээглэхүүний орцын нормыг
тодорхойлох
4.4.4. Үйлдвэрлэлийн технологийн заавар, бүтээгдэхүүний стандарт, бүтээгдэхүүний
барилгал хэрэглэх аргачилсан заавар, үйлдвэрийн техник-эдийн засгийн
үндэслэл боловсруулах, барилгын материалын үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж
угсрах, туршилт тохируулга хийх арга ажиллагаа, шинэ нэр төрлийн
бүтээгдэхүүн турших
4.5. Барилгын ажлын механикжуулалт, өргөх байгууламж түүхий эд ангийн
үйлдвэрлэл, угсралт, оношилгоо, засвар, техникийн үйлчилгээ, тохируулга
зүгшрүүлэлт хийх зөвлөх үйлчилгээнд дараах ажил хамаарна.
4.5.1. Машин механизм, тоног төхөөрөмжийн ашиглалт, аюулгүй ажиллагааны талаар
норматив баримт бичгийн төсөл боловсруулах.
4.5.2. Өргөх байууламж, түүхий эд ангийн үйлдвэрлэлийн талаар техник-эдийн
засгийн үндэслэл боловсруулах.
28
29. 4.5.3. Инженерийн нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулах, төслийн ажлын тоо
хэмжээг тодорхойлох, өртгийн тооцоо хийлгэх.
4.5.4. Өргөх байгууламжийн угсралт, засвар техникийн үйлчилгээ, оношилгоо,
тохируулга зүгшрүүлэлтийн ажлыг гүйцэтгүүлэх
4.6. Төслийн удирдлага, зохион байгуулалт, технологийн зөвлөх үйлчилгээнд
дараах ажил хамаарна.
4.6.1. Төслийн баримт бичгийн боловсруулалтын хэрэгжилтийн үе шат бүрээр хянаж,
баталгаажуулах ажиллагаанд горим дарааллыг мөрдүүлэх
4.6.2. Зураг төслийн болон барилгын ерөнхий гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах
ажил, гүйцэтгэгчийн чанар технологийн хяналтийг хэрэгжүүлэх.
4.6.3. Төслийн багийн удирдамжийг боловсруулж, хэрэгжүүлэх явцад зөвлөгөө өгөх
4.6.4. Төслийн ажил,үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт, технологийн процессын
төлөвлөгөөнүүдийн биелэлтийг хянах.
4.6.5. Төслийн хэрэгжилтийн явцад гарсан өөрчлөлтийн үр дүнг тогтоох
4.6.6. Төслийн хэрэгжилтийг шуурхай удирдлагаар хангах, эрсдэлийн түвшинг
тогтоох
4.6.7. Техник технологийн сонголт, шийдлийн талаар санал боловсруулах
4.6.8. Төслийн үе шатны болон эцсийн тайлан тооцоо, өгөөжийг тайлагнах, дүгнэх
Тав. Зөвлөх компани
5.1. Зөвлөх компани нь энэ дүрмийн 3.1-д заасан зөвлөх үйлчилгээг үзүүлнэ
5.2. Зөвлөх компани зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх талаар дараах эрх эдэлнэ
5.2.1. шаардлагатай гэж үзвэл хөндлөнгийн магадлалын шалгалтыг хийлгэх Шалгалтын
явцад хөрөнгө оруулагчтай хамтран ажиллаж түүнд шаардлагатай туслалцаа үзүүлэх.
5.2.2. Хөрөнгө оруулагчаас олгосон зөвшөөрлийн үндсэн дээр гэрээнд заасан зарим
ажлыг туслан гүйцэтгэгчээр гүйцэтгүүлэх.
5.2.3. Гэрээнд заасан ажлыг гүйцэтгэхэд шаардлагатай хөрөнгө оруулагчын эзэмшлийн
эд хөрөнгийг түүний зөвшөөрөлтэй ашиглах.
5.2.4. Гэрээнд заасан ажлыг зохих ёсоор гүйцэтгэсэн боловч хөрөнгө оруулагч гэрээг
хугацаанаас өмнө цуцалсан тохиолдолд өөрт учирсан хохирлоо арилгуулахаар шаардах
5.2.5. Хууль тогтоомжид заасан бусад эрх.
5.3. Зөвлөх компани зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх талаар дараахь үүрэг хүлээнэ.
5.3.1. Гэрээнд заасан ажлын явц, үр дүнг хөрөнгө оруулагчийн хүсэлтээр цаг тухайд нь
танилцуулах
29
30. 5.3.2. Гэрээний хугацаа дуусгавар болсны дараа гэрээнд заасны дагуу хөрөнгө
оруулагчаас авч ашиглаж байсан бүх эд хөрөнгийг буааж хүлээлгэн өгөх.
5.3.3. Энэ гэрээний 5.2.4-т заасан нөхцөл үүсссэн тохиолдолд холбогдох хууль
тогтоомжид заасны дагуу учирсан хохирлыг нөхөн төлөх.
5.3.4. Ажиллах хүч нөөцийн талаар:
5.3.4.1. Гэрээнд туссан мэргэжилтнүүдийн жагсаалтад байгаа мэргэжилтнийг солих
зайлшгүй шаардлагагүй тохиолдолд мэдлэг боловсрол, мэргэжлийн хувьд чадварлаг хүнийг
томилон ажиллууллах бөгөөд уг ажилтныг солихтой холбоотой тээврийн болон бусад
зардлыг зөвлөх өөрөө хариуцах
5.3.4.2. Гэрээнд заасны дагуу өөрийн болон туслан гүйцэтгэгчийн бүх гэрээт ажил,
тайлан, мэдээг хөрөнгө оруулагчийн өмнө бүрэн хариуцах.
5.3.5. Нөхөн төлбөр даатгалын талаар:
5.3.5.1. Хөрөнгө оруулагчаас нийлүүлсэн, эсхүл түүний санхүүжилтээр худалдан авсан,
өөрийн эзэмшилд байгаа эд хөрөнгийн бүрэн бүтэн байдлыг хариуцаж учруулсан гэм хорыг
арилгах
5.3.5.2. Хөрөнгө оруулагчийн санхүүжилтээр худалдан авах бүх бараа, бүтээгдэхүүн
үйлчилгээ эрхийн зөрчилгүй болохыг баталж учрах үр дагаврыг хөрөнгө оруулагчийн өмнө
бүрэн хариуцах
5.3.6. Хууль тогтоомжид заасан бусад үүрэг:
Зургаа. Зөвлөх-мэргэжлийн баг
6.1. Зөвлөх мэргэжлийн баг нь энэ дүрмийн 3.1-д заасан зөвлөх үйлчилгээг үзүүлнэ.
6.2. Зөвлөх-мэргэжлийн баг нь зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх талаар энэ дүрмийн 5.2 5.3-д
заасан эрх эдэлж үүрэг хүлээнэ.
Долоо. Зөвлөх хувь хүн
7.1. Зөвлөх хувь хүн нь дараах чиглэлээр зөвлөх үйлчилгээг үзүүлнэ.
7.1.1. Гүйцэтгэх ажлын талаар гаргах судалгаа тооцоо нэр төрлийг бэлтгэх, төсөлд шүүмж,
нэмэлт, магадлал хийх:
7.1.2. Салбарын бодлого тодорхойлох судалгаа хийх, хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулахад
оролцуулах буюу туслуулах:
7.1.3. Зарим тусгай ажлыг хэрэгжүүлэхэд хөрөнгө оруулагч банкны болон санхүүжүүлэгчийн
мэргэжилтнүүдэд төсөв, тооцооны талаар ямар нэгэн тусгай үйлчилгээ үзүүлэх:
7.1.4. Аливаа төслийг хэрэгжүүлэхэд хөрөнгө оруулагч зээлдэгчид богино хугацааны
зөвлөгөө, мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх
30
