1. Улаанбаатар Их Сургууль
Бизнес менежментийн тэнхим
Аж ахуйн нэгжийн санхүү
Лекц10
Санхүүгийн төлөвлөлт
Хичээлийн индекс: MG 301
Хичээлийн кредит: 3
Судлах анги: НББ-3

2. Сэдвийн агуулга
• Санхүүгийн төлөвлөлтийн зорилго, ач
холбогдол
• Урт хугацааны санхүүгийн төлөвлөлт
• Богино хугацааны санхүүгийн төлөвлөлт
• Мөнгөн хөрөнгийн төсөв зохиох
• Ашгийн төлөвлөлт

3. Санхүүгийн төлөвлөлтийн зорилго,
ач холбогдол
• Аливаа бизнесийн байгууллагууд нь эцсийн зорилгодоо
хүрэхийн тулд өөрийн үйл ажиллагааг зохицуулж хяналт
тавихад санхүүгийн төлөвлөлт зайлшгүй шаардлагатай
байдаг. Бизнесийн байгууллагууд нь үндсэн хоѐр төрлийн
санхүүгийн төлөвлөгөө зохиодог. Үүнд:
– Бэлэн мөнгөний төсөв
– Ашгийн төлөвлөлт
• Санхүүгийн төлөвлөлт нь урт хугацааны буюу стратеги
санхүүгийн төлөвлөгөөнөөс эхэлдэг бөгөөд энэ богино
хугацаан дах тухайн бизнесийн байгууллагын үйл
ажиллагааны удирдлагын боломж байдаг.

4. Төлөвлөлтийг хийснээр:
• 1. Ирээдүйн талаар тодорхой ойлголт төсөөллийг
бий болгоно. Төсөв төлөвлөгөө боловсруулахын
тулд эхлээд одоо болон ирээдүйн нөхцөл байдлын
талаар судалгаа шинжилгээ хийх хэрэгтэй болдог.
• 2. Төлөвлөлт нь ирээдүйд болох үйл явцуудад
анхаарлаа хандуулахыг шаарддаг. Ингэснээрээ
учирч болох бэрхшээлээс зайлсхийх арга замыг
цаг алдалгүй тодорхойлоход тусална.

5. Төлөвлөлтийг хийснээр:
• 3. Гүйцэтгэлийг үнэлэх хэмжүүр болно. Бизнесийн
үйл ажиллагаанд хяналт тавихын тулд гүйцэтгэлийн
явцыг ямар нэгэн зорилтот үр дүн ба норм
стандарттай харьцуулах шаардлагатай болдог.
• 4. Үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах боломжийг
олгоно. Ялангуяа томоохон компаниудын хувьд нэгж
хэсгүүдийн үйл ажиллагааг нэгдсэн нэг зорилгод
чиглүүлэн уялдуулан зохицуулахын тулзд урьдчилан
сайтар тооцоолсон алхмыг хийнэ.

6. Төлөвлөлтийг хийснээр:
• 5. Компаний үйл ажиллагааны онцлог болон төсөв
төлөвлөгөө хийж байгаа зорилгоос хамааран
хугацааны хувьд хугацааны хувьд янз бүр байж
болох боловч наад зах нь долоо хоног, сар,
улирлаар нарийвчилсан жилийн төлөвлөгөө
хийдэг.

7. Урт хугацааны (стратеги)
санхүүгийн төлөвлөлт
• Санхүүгийн төлөвлөлтийн явц нь санхүүгийн урт
хугацааны стратегийн төлөвлөгөө боловсруулахаас эхлэх
ба энэ нь богино хугацааны төсөв төлөвлөгөө зохиох үндэс
суурь болно.
• Бизнесийн байгууллага урт хугацааны стратеги зорилгодоо
хүрэхийн
тулд
богино
хугацааны
төлөвлөгөөг
хэрэгжүүлдэг ба энэ нь 2-10 жилийн хугацаатай хийгддэг.
• Бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагааны тодорхой бус
байдал хэдий чинээ өндөр байна төдий чинээ урт
хугацааны санхүүгийн төлөвлөлтийн хугацаа богино
байна.

8. • Урт хугацааны төлөвлөлтийн дараах хэдэн
үндсэн чиглэлүүд байна. Үүнд:
 Үндсэн хөрөнгийн шинэчлэл
 Судалгаа шинжилгээний ажил
 Маркетингийн төлөвлөгөө
 Урт хугацааны санхүүжилтийн эх үүсвэр
 Үйлдвэрлэлийн хэмжээг өргөжүүлэх төсөл
 Урт хугацааны зээлийг төлөх үйл ажиллагааны
боломжит нэгдэл гэх мэт

9. Богино хугацааны
санхүүгийн төлөвлөлт
• Компанийн богино хугацааны санхүүгийн үйл ажиллагаа,
түүний үр дүнг төлөвлөх үйл ажиллагааг богино хугацааны
буюу үйл ажиллагааны санхүүгийн төлөвлөгөөгөөр
хэрэгжүүлдэг ба 1-2 жилийн хугацаатай хийгддэг. Богино
хугацааны санхүүгийн төлөвлөлтөнд хэрэглэгддэг үндсэн
мэдээлэл бол:
• Борлуулалтын таамаглал (хүлээгдэж буй борлуулалтын
хэмжээ)
• Бусад санхүүгийн үйл ажиллагааны талаархи мэдээллүүд
(хэдий хэмжээний бэлэн мөнгөтэй байх, дансны авлагаа
ямар хэмжээтэй байлгах, дансны өрийг хэзээ, хэдий
хэмжээгээр төлөх гэх мэт)
•

10. МӨНГӨН ХӨРӨНГИЙН ТӨСӨВ
• Бэлэн мөнгөний төсөв зохионо гэдэг нь компанийн
төлөвлөж буй хугацаан дахь бэлэн мөнгөний орох,
гарах урсгалуудыг урьдчилан таамаглаж бэлэн
мөнгөний илүүдэл ба дутагдал хэр зэрэг байхыг
тооцно гэсэн үг.
• Бэлэн мөнгөний төсөв зохиох үе шатыг дараах
дөрвөн алхамд хувааж үздэг.
I. Борлуулалтын таамаглал
II. Бэлэн мөнгөний орох урсгалыг тодорхойлох
III. Бэлэн мөнгөний гарах урсгалыг тодорхойлох
IV. Бэлэн мөнгөний илүүдэл ба хомсдолыг тодорхойлох

11. • Жишээ нь: “C” co.LTD компанийн 10,11,12
саруудын бэлэн мөнгөний төсвийг зохиох
болсон. Гэхдээ
• 10 сарын борлуулалт – 400,000$
• 11 сарын борлуулалт – 300,000$
• 12 сарын борлуулалт - 200,000$ байна гэж
төлөвлөж таамаглажээ.

12. Үзүүлэл
Сарууд
8
Борлуулалтын таамаглал
Бэлэн мөнгөний орох
урсгал:
Бэлнээр хийх борлуулалт /
20 хувь /
Зээлийн борлуулалт
1 сарын хугацаатай /50%/
2 сарын хугацаатай /30%/
9
10
11
12
100 $
200$
400$
300$
200$
20
40
80
60
40
50
100
200
150
30
60
120
Бусад орох мөнгөн урсгал
Нийт орох мөнгөн урсгал
30
210
320
340

13. 8
100$
9
200$
10
400$
11
300$
12
200$
Нийт худалдан авалт /70%/
70
140
280
210
140
Бэлнээр хийх худалдан авалт /10%/
7
14
28
21
14
49
98
14
196
28
147
56
Борлуулалтын таамаглал
Бэлэн мөнгөний гарах урсгал:
Зээлээрхи худалдан авалт
- 1 сарын хугацаатай /70%/
- 2 сарын хугацаатай /20%/
Ноогдол ашиг төлөх
20
Түрээсийн зардал
5
5
5
Цалин хөлсний зардал
48
38
28
Татварын зардал
25
Шинээр худалдан авсан үндсэн хөрөнгө
130
Хүүгийн төлбөр
10
Үндсэн төлбөр
20
Нийт мөнгөний гарах урсгал
213
418
305

14. 10
11
12
Бэлэн мөнгөний нийт орох урсгал:
210
320
340
Хасах нь: Бэлэн мөнгөний нийт гарах урсгал:
213
418
305
Бэлэн мөнгөний цэвэр урсгал:
(3)
(98)
35
Нэмэх нь: Бэлэн мөнгөний эхний үлдэгдэл
50
47
(51)
Бэлэн мөнгөний эцсийн үлдэгдэл:
47
(51)
(16)
Хасах нь: Зайлшгүй байх бэлэн мөнгөний
нөөц
25
25
25
-
76
41
22
-
-
Шаардлагатай санхүүжилтийн хэмжээ
Бэлэн мөнгөний илүүдэл (дутагдал)

15. САНХҮҮГИЙН УРЬДЧИЛСАН
ТААМАГЛАЛ
• Нарийн тооцож гаргасан санхүүгийн урьдчилсан
таамаглал нь компани амжилттай ажиллаж их ашиг олох
үйл ажиллагааны үндэс болдог.
• Борлуулалтыг төлөвлөсөн хэмжээнд хүргэхийн тулд
хэдий хэмжээний актив шаардагдахыг судалгаа
шинжилгээгээр тооцож гаргаад, түүний санхүүжилтэд
анхаарлаа хандуулах ѐстой.
• Харьцааны
шинжилгээний
томъѐонуудын
тусламжтайгаар ашиг, ноогдол ашгийн хэмжээ хамгийн
оновчтой сайн байхаар тооцож түүнд тулгуурлан
урьдчилсан орлого үр дүнгийн тайлан, үлдэгдэл
балансыг гаргах шаардлагатай.

16. САНХҮҮГИЙН УРЬДЧИЛСАН
ТААМАГЛАЛ
• Энэхүү урьдчилж гаргасан санхүүгийн тайлангууд,
харьцааны
шинжилгээний
үзүүлэлтүүдэд
тулгуурлан ерөнхий менежер нь дараах асуудлуудыг
шийдвэрлэхэд бэлэн байх ёстой. Үүнд:
• Төлөвлөсөн хэмжээнд хүрэх боломж байгаа эсэх,
хэрэв хүндрэл тохиолдвол ашиг их, ногдол ашиг
өндөр авахын тулд үйлдвэрлэлийн процесст ямар
өөрчлөлт хийх вэ?
• Төлөвлөсөн үр дүнд хүрэх баталгаа байна уу? Үйл
ажиллагааны олон хувилбараас алийг нь сонгох вэ?
гэх мэт

17. САНХҮҮГИЙН УРЬДЧИЛСАН
ТААМАГЛАЛ
• Компанийн тодорхой хугацааны дараа олох
ашгийг төлөвлөх нь дараах үндсэн хоёр
төрлийн тайланг зохиох үйл ажиллагаа юм.
• Төсөвлөгдсөн орлогын тайлан
• Төсөвлөгдсөн тайлан баланс
• Эдгээрийг
зохиохын
тулд
өнгөрсөн
жилүүдийн санхүүгийн тайлангууд ба ирэх
жилийн борлуулалтын таамаглал гэсэн хоёр
үндсэн мэдээллийг ашигладаг.

18. Төсөвлөгдсөн орлогын тайлан
• Төсөвлөгдсөн орлогын тайлан нь төлөвлөж буй
хугацаанд
дахь
компанийн
борлуулалт, зардлууд, ашгийг таамаглах явдал юм.
• Төсөвлөгдсөн буюу Про-Форма орлогын тайланг
зохиохдоо хэрэглэдэг хамгийн энгийн арга нь
борлуулалтын хувиар тооцох (percent of sales) арга.
Энэ төлөвлөж буй борлуулалтын хэдэн хувь нь
ББӨ, хэдэн хувь нь үйл ажиллагааны зардлууд, хэдэн
хувь нь зээлийн хүүгийн зардал болохыг өмнөх
жилийн орлогын тайланг ашиглан тооцож гаргадаг.
• Өөрөөр хэлбэл төлөвлөж буй жилийн ББӨ-ийн
борлуулалтанд эзэлж байсан хувиар төлөвлөж буй
борлуулалтаа тооцно гэсэн үг.

19. Төсөвлөгдсөн тайлан тэнцэл
• Төсөвлөгдсөн тайлан баланс нь төлөвлөж буй
хугацааны
эцэст
компанийн
үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл ажиллагааны үр
дүнд тайлан балансад гарах ямар өөрчлөлтүүд
байгааг таамаглана гэсэн үг.
• Төсөвлөгдсөн тайлан балансын гол зорилго нь
тухайн хугацаанд хэдий хэмжээний хөрөнгө
шаардлагатай байгааг тодорхойлох явдал юм.

20. Төсөвлөгдсөн тайлан тэнцэл
• Үүнийг зохиоход хэрэглэгддэг хамгийн түгээмэл
арга нь “Тохируулах арга” юм.
• Энэ аргын гол зарчим нь ирэх жилийн тайлан
балансын дансанд гарах тодорхой өөрчлөлтүүдийг
урьдчилан тогтоох, түүний дараа шаардлагатай
гадны хөрөнгийн эх үүсвэрийн хэмжээг тооцож
гарган тайлангаа баланслуулах явдал юм.

21. Төсөвлөсөн санхүүгийн тайлангийн
давуу ба сул талууд
• Төсөвлөсөн
санхүүгийн
тайлангуудын
зарим
үзүүлэлтүүдийг урьдчилан таамаглахад нэлээд
бэрхшээлтэй
байдаг.
Гэвч
хөрөнгө
оруулагчид, зээлдэгчид, удирдлагууд шинжилгээ
судалгааны үр дүнд ирээдүйн хандлагыг тогтоодог.
•
Төсөвлөсөн тайлангуудыг гаргах хялбарчилсан
аргачлалууд нь үндсэндээ дараах сул талуудтай.
• Компаний өнгөрсөн хугацааны үйл ажиллагааны үр
дүн ирээдүйд мөн давтагдана гэж үздэг.
• Мөнгөн хөрөнгө, дансны авлага, бараа материалын
нөөц гэх мэтийн хэмжээг тайлан хийгч өөрийн хүсч
буй хэмжээгээр тогтоодог.

22. Ашигласан материал
• Л. Жаргал, Ж. Бат-Өлзий “Санхүүгийн менежмент”
гуравдугаар хэвлэл, УБ хот 2008 он
• Р. Баянсан “Бизнесийн санхүү” УБ хот 2003 он
• Б. Бүжинлхам “Санхүүгийн удирдлага” УБ хот 2004 он
• Ц. Аюурзана “Компаний санхүү” УБ хот 2009 он
• Stephen A.Ross, Randolph W.Westerfield, Jeffrey F.Jaffe “
Corporate finance” 1996 In the United States of America