1. БАРИЛГЫН 1м2 ТАЛБАЙН ҮНИЙГ ОНОВЧТОЙ ТОГТООХ
МЕНЕЖМЕНТ
“М2”- баг
Монгол Улс, ШУТИС, БИАС, Барилгын Технологи, Менежмент
E-mail: toogii_939@yahoo.com
Хураангуй
Орчин үеийн нийгмийн амьдрал, хүн амын нягтаршил зэрэг нь орон сууцны
хэрэгцээг ихээр нэмэгдүүлж байна. Энэхүү өсөлт нь барилгын байгууллагуудын
хувьд ихээхэн боломж олгож байна. Дээрх эрэлт хэрэгцээг хангахын тулд хүн
амыг юуны түрүүнд орон сууцжуулах хэрэгтэй бөгөөд үүнд тулгарч буй ганц
асуудал нь барилгын 1м2-н үнэ юм. Барилгын компаниуд барилгынхаа үнийг
маш нарийн судалгаа шинжилгээ хийсний үндсэн дээр тогтоох хэрэгтэй. Гэтэл
манай компаниуд үнэ тогтоох механизмыг буруу хэрэглэж байгаа нь ард
иргэдийн амьдралд ч, салбарын өсөлтөд ч муугаар нөлөөлж байгаа юм.
Одоогийн тогтоож буй барилгын үнэ нь үнэхээр оновчтой байна уу гэвэл үгүй.
Учир нь барилгын 1м2-н үнийг тогтоох барилгын норм ба дүрэм байдаг ба
энэхүү нормын дагуу бус ойролцоогоор тогтоож байгаа нь “өндөр үнэ” гэсэн
тодотгол авах болсон. Тиймээс энэхүү үнийг бодитой тогтоохын тулд манай
компаниуд үнийн зөв менежмент ашиглах ѐстой. Эцэст нь барилгын 1м2-н үнэ
оновчтой тогтож хэрэглэгч, нийлүүлэгч хоѐр хожих болно.
Түлхүүр үг
Барилгын норм ба дүрэм (БНбД), барилгын төсөвт өөрийн өртөг, захиалагч,
гүйцэтгэгч, үнийн менежмент.

2. Оршил
Монгол улсын хөгжлийг тодорхойлогч салбаруудын нэг бол барилгын салбар
юм. Барилгын салбар маань үүсэн байгуулагдаад өчнөөн олон жилийг ардаа
үджээ. Энэхүү олон жилийн турш унах үедээ унаж, сэхэх үедээ сэхэж хөгжлийн
үе болох энэ үед ирчихээд байгаа билээ. Тиймээс барилга барина гэдэг олон үе
шат дамжлагатай, нарийн түвэгтэй ажил байдаг нь дамжиггүй юм. Үүний нэг
бол барилгын салбарын үнэ бүрдэлтийн асуудал юм.
Барилгын үнэ бүрдэлт нь олон хүчин зүйлээс шалтгаалан бий болдог бөгөөд
түүнийг тодорхойлдог гол үндэс нь БНбД (барилгын норм ба дүрэм) гэж хэлж
болно. Тиймээс энэхүү илгэлт барилгын өөрийн өртгийг хэрхэн тодорхойлох,
түүнийг оновчтой сонгох, барилгын өөрийн өртгийг компаниуд хэрхэн тооцож
байгааг гаргаж ирэхийг зорисон юм.
Орчин үед орон сууцны эрэлт нэмэгдэж байгаа нь барилгын салбарын бүтээн
байгуулалтыг нэмэгдүүлэх, орон сууцны үнийг илүү бодитой тооцохыг шаардаж
байна.

3. Îíîëûí õýñýã
Áàðèëãûí òºñºâò ºðòºã ò¿¿íèéã òîäîðõîéëîõ òóõàé
Áàðèëãûí òºñºâò ºðòºã òîäîðõîéëîõ ¿íäñýí ºãºãäºë íü áàðèëãà óãñðàëòûí àæëûí õýìæýý,
òîíîã òºõººðºìæ õèéö ýäëýëèéí æàãñààëò, áàðèëãûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí òºñºë (ÇÁÒ) áà àæèë
ã¿éöýòãýõ òºñºë (ÀÃÒ) (àæèë ÿâóóëàõ òåõíîëîãèéí äàðààëàë àøèãëàëòàíä îðóóëàõ ýýëæ
äóãààðûã òîãòîîõ ãýõ ìýò) çýðãýýñ ãàäíà àæëûí çóðàã òºñºë áîëîí òóõàéí ¿åä ìºðäºæ áàéãàà
òºñâèéí íîðìàòèâ áîëíî.
Áàðèëãûí òºñºâò ºðòºãèéã òîäîðõîéëîõîä øààðäàãäàõ áàðèëãûí íîðì áà ä¿ðýì (ÁÍáÄ)-èéí
4-ð õýñýã áîëîõ “òºñâèéì ìîðí áà ä¿ðýí” òºñºâòýé õîëáîãäîëòîé áóñàä ýðõç¿éì àêò, òåõìîëîãèéì
áóñàä áàðèìò áè÷ãèéã õàìòàòãàí áàðèëãûí òºñâèéí íîðì÷ëîë áà ¿íý á¿ðäëèéí íîðìàòèâ ãýõ áºãººä
ýíý íü òºñºâò ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ ¿íäýñëýë áîëäîã.
Øèíýýð áàðèëãà áàðèõ áà çàñâàðëàõ, òîíîãëîõîä øààðäàãäàõ íèéò ìºíãºí õºðºíãèéí
íèéëáýðèéã áàðèëãûí ºðòºã ãýæ íýðëýõ áºãººä ¿¿íèéã òåõíèê-ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë
áîëîâñðóóëàõ ¿å øàòàíä òîìñãîñîí ¿ç¿¿ëýëòýýð (òîìñãîñîí òºñâèéí íîðìàòèâ) òîäîðõîéëíî. Òîìñãîñîí
òºñâèéí ¿íýëãýýã Çàñãèéí Ãàçðûí 1991 îíû 276 äóãààð òîãòîîëûí äàãóó áàðèëãûã õýëöëèéí ¿íýíä
øèëæ¿¿ëýõ çààëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð, ¿éëäâýð îðîí ñóóö, èðãýíèé áàðèëãûí á¿òýýö áà
àæëûí òºð뺺ð òîìñãîñîí ¿íýëãýýã áàðèëãà õîò áàéãóóëàëòûí êîìèññ, áàðèëãûí õ¿ðýýëýíãèéí
óäèðäëàãûí äîîð áîëîâñðóóëñàí áîëíî. (á¿ãä õóó÷èí íýðýýð) Ýíýõ¿¿ áàðèëãûí òîìñãîñîí ¿íýëãýýã
çºâõºí áàðèëãûí ºðòãèéã óðüä÷èëàí òîîöîõ, òºëºâëºõ, òåíäåð çàðëàõ àíõíû òºñºâò ºðòãèéí
õýìæýýã òîäîðõîéëõîä ¿íäýñëýë áîëãîí õýðýãëýõèéã çàõèàëàã÷ áîëîí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäàä
çºâøººðñ¿ãýé ãýæýý.
Òóõàéí áàðèëãûí çóðàã òºñëèéí áàðèìò áè÷ãèéã ¿íäýñëýí òîîöñîí áàðèëãà
áàéãóóëàìæèéã áàðèõàä øààðäàãäàõ íèéò ìºíãºí õºðºíãèéí íèéëáýðèéã áàðèëãûí òºñºâò ºðòºã
ãýíý.
Áàðèëãûí òºñºâò ºðòºã íü: õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ, áýëýí áîëñîí áàðèëãà
áàéãóóëàìæèéí ÷ºëººò õýëöëèéí ¿íý òîãòîîõ óãñðàëòûí áàéãóóëëàãûí ã¿éöýòãýñýí àæëûí òîîöîî
õèéõ, òîíîã òºõººðºìæèéã óãñðàõ òýýâýðëýõ çàðäàë, ò¿¿í÷ëýí áàðèëãûí íýãäñýí òºñºâò òóñãàñàí
áóñàä çàðäëûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, ã¿éöýòãýã÷ çàõèàëàã÷ áàéãóóëëàãûí òàéëàí òýíöýë çîõèîõ
ñóóðü ìàòåðèàë áîëäîã. Ò¿¿í÷ëýí áàðèëãûí òºñºâò ºðòãèéã ¿íäýñëýí àøèãëàëòàíä îðóóëñàí
¿íäñýí õºðºíãèéí ¿íýëýìæèéã òîãòîîíî.
Õºðºí㺠îðóóëàëòûí òåõíîëîãèéí á¿òöýýñ õàìààðóóëæ áàðèëãûí òºñºâò ºðòãèéã äàðààõ
áàéäëààð àíãèëíà. ¯¿íä:
Áàðèëãà óãñðàëòûí àæèë ÁÓÀ

4. Òîíîã òºõººðºìæèéí óãñðàëò
Òîíîã òºõººðºìæèéí ¿íý
Áóñàä çàðäàë
Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí òºñºâä: áàðèëãûí àæèë, áàðèëãûí òóñãàé àæèë, äîòîð ñàíòåõíèê,
ãýðýëò¿¿ëýã, öàõèëãààíû õ¿÷íèé òºõººðºìæ, òåõíîëîãèéí òîíîã òºõººðºìæ óãñðàõ, õýìæèí
øàëãàëòûí õýðýãñýë, àâòîìàòèê, õîëáîî, äîõèîëîëûí ñèñòåì, áàãàæ õýðýãñýë, òàâèõ òàâèëãà ãýõ
ìýò òîíîãëîëûí àæëóóä õàìààðíà.
Òºñºâò ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ íîðìàòèâ
Õ¿í àìûí àþóëã¿é îð÷èíä àæèëëàæ àìüäàð÷, àæ òºðºõ ýðõèéã áàòàëãààæóóëàõ íºõöëèéã
á¿ðä¿¿ëõýä øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí îëîëò, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãòàé çàð÷ìûã òóñãàñàí
áàðèëãûí íîðì íîðìàòèâûí òåõíèêèéí áàðèìò áè÷ãèéí òîãòîëöîî ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì. Òóñãàé
ýìõòãýëä íýãòãýñýí èæ á¿ðýí òºñâèéí íîðì, ¿íýëãýý, ¿íèéã òºñâèéí íîðìàòèâ ãýíý. Ýíýõ¿¿
íîðìàòèâ íü ¿éëäâýð àæ àõóé, îðîí ñóóö, îëîí íèéòèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã øèíýýð áàðèõ,
çàñâàðëàõ, áàðèëãûã ºðãºòãºõ, øèíý÷ëýõ, øèíý òåõíèêýýð äàõèí òîíîãëîõ çýðýã àæëûí òºñºâò
ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ ¿íäýñëýë áîëíî.
“òºñâèéì ìîðí áà ä¿ðýí” –ä çààñàí íîðì, òåõíèêèéí øààðäëàãûã áàðèëãûí àæèë ýðõýëäýã
òºðèéí òºâ áàéãóóëëàã áàòëàõ áºãººä Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýð äýýð áàðèãäàæ áàéãàà á¿õ
áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã áàðèõ ¿éë àæèëëàãààíä ñàëáàðûí àíãèëàë ºì÷èéí õýëáýðèéã
õàðãàëçàõã¿éãýýð ìºðäºíº. ÁÓÀ-í íýãæ õýìæèãäýõ¿¿íä íîãäîõ áàðèëãûí àæèë÷äûí öàëèí, ìàøèí
ìåõàíèçìûí àæèëëàõ õóãàöàà, ìàòåðèàë, õèéö ýäëýëèéí õýðýãöýýíèé íººöèéí íýãæèä íîãäîõ òîî,
çàðäëûí õýìæýýã òºñâèéí íîðì ãýæ íýðëýõ áºãººä ¿íäñýí çîðèóëàëò íü òóõàéí àæëûã ã¿éöýòãýõýä
øààðäàãäàõ á¿õ íººöèéí íîðìàòèâò òîî õýìæýýã òîãòîîæ, ¿¿íèé ¿íäñýí äýýð òóõàéí àæëûã
¿íýëýõýä îðøèíî.
Çàõ çýýëèéí õàðèëöàà ã¿íçãèéð÷ ºì÷èéí îëîí õýëáýð¿¿ä õºãæèõèéí õýðýýð ¿íäñýí
õºðºíãèéí çîíõèëîõ õýñýã áîëñîí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã õóäàëäàõ, áàðüöààëàõ, õóâü÷ëàõ çýðýã
ýäèéí çàñãèéí õàðèëöààíû öîî øèíý õýëáýð¿¿ä áèé áîëæ, ãàäààä äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàëò
íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áîëñîí ýíý ¿åä áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã ¿íýëýõ, õºðºí㺠îðóóëàëòûí
õýìæýýã òîäîðõîéëîõîä çàéëøã¿é øààðäàãääàã áàðèëãûí ¿íý á¿ðäýë òºñâèéí íîðì, íîðìàòèâûí
òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ íü çàõ çýýëèéí ºíººãèéí ç¿é ¸ñíû àñóóäàë áîëîí òàâèãäàæ áàéíà.
Барилгын үнэ бүрдэлт
Барилгын үнийг бүрдүүлдэг зардлууд:
1. Төсвийн зардал
2. Бусад зардал

5. 3. Нэмэгдэл зардал
4. Төлөвлөгөөт хуримтлал
6. Зураг төсвийн үнэ
7. Нормчлолын сан
8. Экспертизийн үнэ
9. Магадлашгүй ажлын зардал
10. НӨТ
11. Зах зээлийн үнийн тохируулга (байршил, зориулалт, цаг хугацаа г.м)
Ãàäààä îðíû ¿íý á¿ðäýëòèéí æóðàì
Ìàíàé îðíû çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí íºõöºë, õóóëü òîãòîîìæ, óäèðäëàãûí á¿òýö
çîõèîí áàéãóóëàëòòàé óÿëäóóëàí îäîî ìºðäºãäºæ áàéãàà áàðèëãûí íîðì áà çààâàð
æóðìóóäûí á¿ðäýëä òóëãóóðëàí áàðèëãûí ñàëáàðûí íîðì, ä¿ðýì, òåõíèêèéí ýðõç¿éí áàðèìò
áè÷ãèéí òîãòîëöîîíû ò¿âøèíä õ¿ðãýõýä áàðèëãûí ¿íý á¿ðäýëò òºñâèéí íîðìàòèâûã
áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àæëûí ìàòåðèàëëàã áààç, õºðºí㺠õ¿÷ õîìñ áàéãàà ºíºº ¿åä ãàäààäûí
èæèë òºñòýé íîðì íîðìàòèâûã çîõèöóóëàí õýðýãëýõ çàìààð òîäîðõîé õýñãèéã øèéäâýðëýæ
áîëîõ þì. Èéìä áèä ÀÍÓ áîëîí ÎÕÓ-ä òîìñãîñîí ¿íýëãýýãýýð òºñºâ õýðõýí áîëîâñðóóëäàã
òàëàà𠺺ðèéí õýìæýýíä ñóäàëæ ñóäàëãààíûõàà àæèëä àøèãëàñàí áîëíî.
ÀÍÓ:òºñâèéí òîìñãîñîí ¿íýëãýý áîëîâñðóóëàõ ãîë àðãà íü íººö-òåõíîëîãèéí çàãâàðààð
òºñâèéí ñóóðü íîðìîíä òóëãóóðëàí çîõèîõ ÿâäàë áîëíî. Ýíýõ¿¿ çàãâàð íü òºñâèéí òîìñãîñîí
íîðìîíä îðîõ íººöèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã òºñâèéí ñóóðü íîðìóóäààñ òåõíîëîãèéí äàãóó òîîöîæ
ãàðãàõ, àæëûí çóðãèéã àøèãëàæ òºñâèéí òîìñãîñîí íîðìûí бүрэлдэхүүнд орсон ажлын
тоо хэмжээг бодож гарган нийт ажлын тоонд ажил тус бүрийн эзлэх хувийн
жинг гаргах тооцооны загвар юм. Нөөц-технологийн загварыг төсвийн суурь
нормын үзүүлэлт болон төсвийн томсгосон үнэлгээг зохиох тулгуурлах
үндэслэлийг бүрэдүүлэхэд бэлтгэсэн барилгын зургуудыг ашиглаж зохионо.
Мөн энэ аргаар Канад улсад томсгосон үнэлгээг зохиодог.
ОХУ: барилгын бүтээц ажлын төрлөөр зохиогдог төсвийн суурь нормын үндэс
болдог гол элементүүдийн тоог цөөрүүлэх замаар төрөл бүрийн бүтээцүүдийг
нэг группэд нэгтгэх аргаар зохионо.
Жишиг үнэ: жишиг үнийг төсөл, барилгын үнийг урьдчилан тодорхойлох,
техник эдийн засгийн үндэслэл зохиох төлөвлөх, тендерийн үйл ажиллагааны

6. шалгаруулалтанд үнийн хяналт тогтоох, судалгаа тооцооны ажилд хэрэглэнэ. Уг
үнийг санхүүжүүлэлтэнд хэрэглэхгүй. Суурь жишиг үнийг 1994 оны 9-р сарын
үнийн түвшингөөр тогтоосныг хүчингүй болгож Дэд бүтцийн хөгжлийн сайдын
1999 оны 343-р тушаалаар үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээг зардлын аргаар
тооцоход хэрэглэх 1м2 талбайн жишиг нормативыг батласан байна. Үл хөдлөх
хөрөнгийн үнэлгээний бодиь зардлыг тооцох, төслийн хөрөнгө оруулалтыг
тооцоход энэхүү нормативыг хэрэглэнэ. Жишиг үнэлгээ нь 5 жил тутамд
шинэчлэгдэн гарч байдаг. Жишиг үнэнд гадна шугам сүлжээ, дотоо цахилгаан,
дулаан, цэвэр, бохир ус, радио телефон цахилгааны хүчит төхөөрөмжүүд орж
тооцогдсон болно. Суурилагдах тоног төхөөрөмжийн үнэ ороогүй болно. Туслах
барилгууд буюу дэд өртөө, уурын зуух зэрэг барилга байгууламжуудыг тусад нь
тооцно. Хэтийн төлөвлөгөөгөөр барилгын өртгийг тооцож байгаа бол мөнгөний
ханш, инфляцийн өсөлтийг урьдчилан тооцож үнэнд оруулж болно.
2010 оны байдлаарх үнийн судалгаа
Улаанбаатар хотын 6 дүүргийн орон сууцны 1м2-ын дундаж үнийг доорхи
байдлаар үзүүлэв.

7. 2000000
1500000
1000000
500000
0
Үүнээс үзэхэд, барилгын ажил үйлчилгээ, барилгын материалын үнэ, машин
механизм, тээврийн биржийн үнийн мэдээллийн тогтолцоо бий болоогүйгээс
үнийн зохиомол хөөрөгдөл бий болж байна. Өөрөөр хэлбэл, барилгын
материалын бэлтгэн нийлүүлэгч, аж ахуй нэгж, арилжаа эрхэлдэг хувь хүмүүс
борлуулатын үнийг ямар ч хэмжээгээр тогтоох бололцоотой байгаа юм. Мөн
материал тээврийн зардал өссөөр байгаа ба ийм нөхцөлд төсвийн норм,
нормативыг технологийн процесстой уялдуулан аль болох хураангуй
,ойлгомжтой болгох, зардлын бүтэц, ангилалтай нягт уялдаатайгаар төсөв
зохиох явдал юм.
Барилгын 1 ам метр талбайн үнийг тооцдог аргууд
1. Бүтээгдэхүүнээр тооцох арга:
- Микро эдийн засагт үйлдвэрлэлийн үр дүн болон
шаардлагатай хөрөнгийн хоорондын харилцаа нь тухайн

8. бүтээгдэхүүнээс хамаардаг. Харин барилгад бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэл нь барилга өөрөө буюу хөдөлмөр зарцуулалт,
материал болон тоног төхөөрөмжийн нийт дүнгээр
илэрхийлэгдэнэ.
2. Туршлага дээр үндэслэсэн үнийн санд түшиглэн тооцох арга:
- Тухайн салбарын цөөн хэдэн онцлог зүйлүүдээр буюу
барилга барих үйл ажиллагаа, тоног төхөөрөмж, машин
механизмын үнэтэй холбоотой статистикийн мэдээлэл дээр
суурилдаг. Туршлага дээр үндэслэсэн үнийн сан нь өртөг
тооцох хамгийн бодит параметр болж чаддаг.
3. Ажлын тоо хэмжээ буюу нэгжийн үнээр тооцох арга:
- Нэгж ажилбар болон төрөл бүрэлдэхүүн бүрээр тооцно.
Тухайн ажлыг гүйцэтгэхэд гарах зардлуудын нийлбэр буюу
нэгж үнээр ажлын тоо хэмжээг үржүүлж тухайн ажлын
өртгийг гаргана. Дээрх төрөл, бүрэлдэхүүний нийлбэрээр
нийт өртгийг тооцоолно. Нэгж өртгөөр тооцоолох арга нь
бодит үнийг гаргахад дөхөмтэй боловч нилээд ажиллагаа
шаарддаг.
4. Нэгдсэн үнийн хуваарилалтаар тооцох арга:
- Дээрх аргын үндсэн зарчим нь зардал бүр өөрийн гэсэн
зориулалттай байх. Жишээ нь барилгын ажлын өртөг нь
хөдөлмөр цалин, материал, тоног төхөөрөмж, хяналт,
оффисын
зардал
гэх
мэтээр
хуваарилагдсан
хуваарилагдахгүй орхигддог тал бий.
Барилгын 1 ам метр талбайн үнийг íàìàé îðîìä äýýðõ 4 àðãààð òîäîðõîéëæ áàéãàà
áºãººä ýõíèé 2;3 àðãûã õàìãèéí àøèãòàé ãýæ ¿çëýý.1,4-ð àðãûí õóâüä çàðèì çàðäëóóä
îðõèãääîã ìü ó÷èð äóòàãäàëòàé áàéìà. Иймээс цаашид 2,3-р аргуудыг харьцуулан
авч үзье.
1-р хувилбар
Ажлын тоо хэмжээ буюу нэгжийн үнээр тооцох арга
Ýíý àðãà íü õàìãèéí áîäèòîé ¿íýí çºâ òîäîðõîéëäîã, íîðìûí äàãóó ÿâàãääàã, èë¿¿ íàðèéí
òîîöäîã, ÷àìàðòàé àðãà þí. Энэ аргаар Барилгын 1 ам метр талбайн үнийг
тооцохдоо ”Барилгын ажлын тоо хэмжээ бодох аргачилсан заавар БД81-101-01”ийг ашигладаг. Барилгын ажлын тоо хэмжээг төслийн болон гүйцэтгэлийн
шатанд ажлын төрөл, зүйл ангийн онцогтой уялдуулан бодох, хэмжилт явуулах
ажлыг нэгдсэн аргачлалаар хангахад энэхүү зааварын үндсэн зорилго болно.
Барилгын ажлын тоо хэмжээ бодох аргачилсан заавар нь зураг төсөл ба
барилгын үйлдвэрлэлийн дүрмийн цомгийн бүрдэл хэсэг бөгөөд заавал мөрдөх
баримт бичиг мөн. Барилгын үйлдвэрлэлийн технологи, зохион байгуулалт,

9. аюулгүй ажиллагааны шаардлагатай нягт хэмжлийн оновчтой, зөвшөөрөгдсөн
нэгжээр тогтоосон барилгын цогц ажил, түүний бүрэлдэхүүн
ажиллаварын үг дүнгийн хэмжигдэхүүний тоон илэрхийлэлийг ажлын тоо
хэмжээ гэнэ. Энэ аргаар барилгын нийт өртгийг тооцож гаргасан жишээ авч
үзье:
75 айлын орон сууцны áàðèëãûí
òºñºâò ºðòãèéí òîâ÷îî
Дээрх барилга нь 720м2 харьцаатай 5давхар барилга болно. Нийт ашигтай талбай
нь 2500м2. Барилгын ашгийг төсөвт өртгийн цалингийн зардлын 95%-р тооцдог
ба дээрх барилгын ашгийн хэмжээ 136880147,7 төгрөг болж байна. Үүнээс үзхэд
Ä/ä
Çàðäëûí íýð
Áàðèëãûí àæëûí ºðòºã
1
Öàëèíãèéí çàðäàë
144’084’366
2
Ìàòåðèàëûí çàðäàë
330’618’095
3
Ìåõàíèçìûí àøèãëàëòûí çàðäàë
3004116,7
4
Òýýâðèéí çàðäàë
8571752
5
Ä¿í
486278330
6
Íýìýãäýë çàðäàë (57%)
82128088,62
7
Áóñàä øóóä çàðäàë (58.4%)
84145269,74
8
Òºëºâëºãººò õóðèìòëàë 95%
136880147
9
Ä¿í
303153506,1
10
Ìàãàäëàøã¿é àæèë (2%)
9725566,6
11
Ä¿í
48627833
12
ͪÀÒ 10%
48627833
15
Á¿ãä ä¿í
838059669

10. дээрх барилгын 1м2 –н үнэ 390000 төгрөг болж байна
2-р хувилбар
Туршлага дээр үндэслэсэн үнийн санд түшиглэн тооцох арга:
Ýíýõ¿¿ àðãûã îäîîãîîð ìàíàé îðîíä õàìãèéí ºðãºí õ¿ðýýòýé õýðýãëýæ áàéãàà þì. Ó÷èð íü
àæèëëàãàà áàãàòàé, õýíýýñ ÷ õàðààò áóñ, õóãàöàà áàãà çàðöóóëäàã, òóõàéí çàõ
çýýëèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýýì äýýð ¿ìäýñëýñýì ãýäãýýðýý äàâóó òàëòàé áàéäàã. Зах
зээлийн барилгуудын байрлал зэрэглэлээс хамааруулан үнийн судалгаа авч бааз
байгуулан түүн дээрээ тулгуурлан м2-н үнээ тодорхойлдог. Жишээ нь одоогийн
монголын зах зээл дээр байгаа барилгуудын үнийн дүнг дунджаар харуулъя.
дүүрэг
Баян зүрх дүүрэг
Хан уул дүүрэг
Сүхбаатар дүүрэг
Сонгино хайрхан дүүрэг
Чингэлтэй дүүрэг
Баянгол дүүрэг
нийт дундаж
м2-н үнэ
1000962
1183877
1032000
1060000
1725000
1620000
1270307
1-р хувилбар дээр тооцсон барилгын нийт төсвийг зэрэглэлээс нь хамааруулж
бодож үзвэл 880000*2500=2200000000 төгрөг болж байна.
Дээрх хоѐр хувилбараас дүгнэж үзвэл нийт төсөвийн үнийн дүнгүүдийнх нь
зөрүү 1225060184 төгрөг байна. Энэ бол маш харьцангуй тоо юм. Энэ 2
хувилбараас үзхэд 1-р хувилбар нь нарийвчилсан бөгөөд үнэнд ойрхон,
тодорхойлж буй байдал нь тодорхой хэрэглэгч болон захиалагчид илүү ашигтай
байна. 2-р хувилбар нь гүйцэтгэгч нарт ашигтай бөгөөд үнэ тодорхойлж буй
байдал нь далд, хэрэглэгчдэд нээлттэй биш гүйцэтгчийн талд өндөр ашигтайгаас
үүдэн хэрэглэгчдэд хохиролтой байна. Иймээс 1-р хувилбар буюу “Ажлын тоо
хэмжээ буюу нэгжийн үнээр тооцох арга”-ыг ашиглах нь зохистой гэдэг нь
харагдаж байна.

11. Барилгын 1 ам метр талбайн үнийг тооцдог аргуудын
зах зээлийн хэрэглээг график дээр харуулъя
2-р арга
3-р арга
Барилгын 1 ам метр талбайн үнийг íàìàé îðîìä äýýðõ 1;4 àðãààð òîäîðõîéëæ áàéãàà
áºãººä ýõíèé 3 àðãûã õàìãèéí àøèãòàé ãýæ ¿çëýý. 4-ð àðãûí õóâüä çàðèì çàðäëóóä
îðõèãääîã íü ó÷èð äóòàãäàëòàé áàéíà.
Туршлага дээр үндэслэсэн үнийн санд түшиглэн тооцох арга:
Ýíýõ¿¿ àðãûã îäîîãîîð ìàíàé îðîíä õàìãèéí ºðãºí õ¿ðýýòýé õýðýãëýæ áàéãàà þì. Ó÷èð íü
àæèëëàãàà áàãàòàé, õýíýýñ ÷ õàðààò áóñ, õóãàöàà áàãà çàðöóóëäàã, òóõàéí çàõ
çýýëèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýýí äýýð ¿íäýñëýñýí ãýäãýýðýý äàâóó òàëòàé áàéäàã.
Ажлын тоо хэмжээ буюу нэгжийн үнээр тооцох арга
Ýíý àðãà íü õàìãèéí áîäèòîé ¿íýí çºâ òîäîðõîéëäîã, íîðìûí äàãóó ÿâàãääàã, èë¿¿ íàðèéí
òîîöäîã, ÷àíàðòàé àðãà þì.
2-р арга дээр хийсэн SWOT шинжилгээ

12. Давуу тал
Сул тал
Аюул занал
Нарийвчлал
сайтай
Хугацаа их
шаарддаг
Барилга
ихсэхийн
хирээр энэхүү
аргы ашиглах
нь
учир
дутагдалтай
болж ирнэ
Эрсдэл
багатай
Ажиллагаа
ихтэй
Инфляцийн
нөлөөлөл их
MNS
дээр
тулгуурласан
учир чанарын
түвшин өндөр
Боломж
Эрсдэл
багатай учир
барилга
байгууламжи
йн
загвар
хийц,
сэдлүүдэд
хязгаар үгүй
Чанар
стандартын
дагуу
үнэлснээр
Олон улсын
жишиг
түвшинд
ойртоно
Өртөг
өндөр
Хөдөлмөрийн
үнэлэмж
шударга
Нарийн
тооцооллын
үндсэн дээр
бэлтгэгдсэн
мэргэжилтнүү
д нь чадварлаг
Менежментийн талаас SWOT буюу нөхцөл байдлын шинжилгээ хийж үзэхэд
дээрхи байдлаар харагдаж байна. Хэдийгээр өртөг өндөр, ажиллагаа ихтэй
боловч хамгийн гол зорилго нь хэрэглэгчдийг аюулгүй, найдвартай чанартай
бүтээгдэхүүнээр хангах чухал шаардлагыг сайтар багтаасан гэдгээрээ онцлог
юм.

13. Дүгнэлт
Эцэст нь дээрх судалгаандаа тулгуурлан дүгнэхэд Барилгын 1 ам метр талбайн
үнийг үнэн зөв, зүй зохистой тогтоохийн тулд “Ажлын тоо хэмжээ буюу
нэгжийн үнээр тооцох арга”-ыг хэрэглэх нь чанартай бас аюулгүй гэж үзлээ.
Монголд Барилгын 1 ам метр талбайн үнийг “туршлага дээр үндэслэсэн үнийн
санд түшиглэн тооцох арга”-аар зах зээлийн 95% нь хэрэглэж байгаа ба энэ арга
нь үнийн хөөрөгдөл маш их бөгөөд, Монгол улсад баригдаж байгаа барилгуудын
дийлэнх нь үнийг хэт хөөрөгдүүлж тогтоож байгаа нь хэрэглэгчдийг эдийн
засгийн талаас нь хохироож, үйлдвэрлэгчдэд өндөр ашиг өгч байгаа юм. Улс
орны Эдийн засгийн байдал муу, хэрэглэгчдийн худалдан авах чадвар доогуур
байгаа өнөө үед энэ арга нь тохиромжгүй бөгөөд “Ажлын тоо хэмжээ буюу
нэгжийн үнээр тооцох арга”-ыг хэрэглэснээр барилгын үнийг үнэн зөв тогтооно.
Түүнчлэн хэрэглэгчдийн худалдан авах чадварт ойр дөхөм болсноор барлгын
худалдаа өргөжин нэмэгдэж, үүнээс үндэслэн барилгын хөгжилд үсрэлт гарах ба
орон сууцны тоо нэмэгдсэнээр гэр хорооллыг чөлөөлж, монголын хувьд
гамшгийн хэмжээнд хүрээд байгаа утааны асуудал шийдэгдэнэ. Дээрх бүхнээс
дүгнэн үзэхэд барилгын хөгжлийн зам зөв голдиролд орж барилгын салбарт
төдийгүй монголын хөгжилд томоохон хувь нэмэр болохоос гадна үсрэлт хийж
чадах юм.

14. Ашигласан номын жагсаалт
1. Барилгын байгууллагын цалин хөлсний системийн үлгэрчилсэн заавар
БНбД 1.01.03-88
2. Барилгын ажлын тоо хэмжээ бодох аргачилсан заавар БД 81-101-01
3. Барилгын бүтээц ажлын төрлөөр төсвин суурь норм түүний
хавсралтуудыг боловсруулах, хэрэглэх дүрэм БНбД 81-10-02
Түүний хавсралтууд болох:
Барилга сантехникийн ажлын төсвийн суурь норм БНбД8110-04
Барилга сантехникийн ажлын төсвийн суурь нормын
хавсралт материалын орц, хүндийн жингийн лавлах БНбД
81-10-04
Барилга сантехникийн ажлын төсвийн суурь нормын
хавсралт машин цагийн лавлах БНбД 81-10-04
4. Монгол улсын барилгын салбарыг 2010 он хүртэл хөгжүүлэх мастер
төлөвлөгөө /5-р бүлэг/
5. Тээврийн хэрэгслийн 1тн/км-н үнэ тодорхойлох аргачилал БНбД 81-24-02
6. Барилгын томсгосон үнэлгээ /БХБ-н сайдын 1992 оны 45 тоот тушаал/
7. “Менежмент” Болормаа
Ашигласан мэдээ материалууд:
1. www.barilga.mn
2. Барилга.мн сэтгүүл
3. Төсвийн томсгосон норм, үнэлгээнд экспертиз хийсэн группын санал
дүгнэлтийг шийдвэрлэсэн танилцуулга
4. Төсвийн томсгосон норм, үнэлгээ боловсруулах техникийн даалгавар
5. Их барилга сэтгүүл