Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Viewers also liked (20)
Similar to หลักฐานทางประวัติศาสตร์
Similar to หลักฐานทางประวัติศาสตร์ (20)
More from Pannaray Kaewmarueang
More from Pannaray Kaewmarueang (15)
หลักฐานทางประวัติศาสตร์
- 2. ความหมาย หลักฐานทางประวัติศาสตร์ หมายถึง ร่ องรอยของสิ่ งที่ มนุษย์ประดิษฐ์ สร้างสรรค์ รวมทั้งร่ องรอยของพฤติกรรมที่ เกิดขึ้นในอดีต และเหลือตกค้างมาถึงปัจจุบน ซึ่งสามารถใช้ ั เป็ นเครื่ องนาทางในการศึกษา สื บค้น แสวงหาข้อเท็จจริ ง เกี่ยวกับเรื่ องราวในอดีตของมนุษย์ได้ในระดับหนึ่ง
- 3. แบ่ งตามยุคสมัย 1. หลักฐานสมัยก่อนประวัติศาสตร์ 2. หลักฐานสมัยประวัติศาสตร์
- 4. หลักฐานสมัยก่อนประวัติศาสตร์ คือ หลักฐานที่เกิดขึ้นในสมัยที่ยงไม่มีการบันทึกเป็ นอักษร ั แต่เป็ นพวกซากโครงกระดูกมนุษย์ ซากสิ่ งมีชีวิตต่างๆ เครื่ องมือ เครื่ องใช้ เครื่ องประดับ ร่ องรอยการตั้งถิ่นฐานของชุมชน ตลอดจนความพยายามที่จะถ่ายทอดประสบการณ์ของมนุษย์ ก่อนประวัติศาสตร์ ในลักษณะของการบอกเล่าต่อๆกันมา เป็ น นิทานหรื อตานานซึ่งเราเรี ยกว่า “มุขปาฐะ”
- 5. หลักฐานสมัยประวัติศาสตร์ คือ หลักฐานสมัยที่มนุษย์สามารถประดิษฐ์ตวอักษร และ ั บันทึกในวัสดุต่างๆ มีร่องรอยที่แน่นอนเกี่ยวกับสังคมเมือง มี การรู้จกใช้เหล็ก และโลหะอื่นๆ มาเป็ นเครื่ องมือใช้สอยที่ ั ปราณี ต มีร่องรอยศาสนสถานและประติมากรรมรู ปเคารพใน ศาสนาอย่างชัดเจน
- 6. แบ่ งตามลักษณะหรือวิธีการบันทึก ได้แก่ 1. หลักฐานที่เป็ นลายลักษณ์อกษร ั 2. หลักฐานที่ไม่เป็ นลายลักษณ์อกษร ั
- 7. หลักฐานที่เป็ นลายลักษณ์ อกษร ั ได้แก่ จารึ ก บันทึก จดหมายเหตุร่วมสมัย ตานาน พงศาวดาร วรรณกรรมต่างๆ บันทึกความทรงจา เอกสารราชการ หนังสื อพิมพ์ กฎหมาย งานวิจย ั งานพิมพ์ทางประวัติศาสตร์ เป็ นต้น ( ผนังถ้ าที่เป็ นรู ปวาดแต่สามารถแปลความหมายได้ จะถือว่า เป็ นหลักฐานที่เป็ นลายลักษณ์อกษร เช่น ผนังของสุ สาน ั ฟาโรห์ )
- 9. หลักฐานที่ไม่ เป็ นลายลักษณ์ อกษร ั ได้แก่ หลักฐานจากการบอกเล่ า ที่เรี ยกว่า “มุขปาฐะ” หลัก ฐานด้านภาษา เกี่ยวกับพัฒนาการของภาษาพูด
- 10. หลักฐานทางศิลปกรรม ได้แก่ จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม นาฏศิลป์ ดุริยางคศิลป์ หลักฐานประเภทโสตทัศน์ ได้แก่ ภาพถ่าย ภาพสไสด์ แผนที่ โปสเตอร์ แถบบันทึกเสี ยง แผ่นเสี ยง ภาพยนตร์ ดวงตราไปรษณี ยากร
- 11. หลักฐานทางมานุษยวิทยาและสั งคมวิทยา เช่น ขนบธรรมเนียม ประเพณี คติความเชื่อ วิถีชีวตของกลุ่มชนต่างๆ ฯลฯ ิ ( กาแพงเมือง เมืองโบราณ โครงกระดูก นับว่าเป็ นหลักฐานที่ไม่เป็ นลายลักษณ์อกษร) ั
- 12. แบ่ งตามลาดับความสาคัญ • หลักฐานชั้นต้นหรื อหลักฐานปฐมภูมิ • หลักฐานชั้นรองหรื อหลักฐานทุติยภูมิ
- 13. หลักฐานชั้นต้ นหรือหลักฐานปฐมภูมิ เป็ นหลักฐานที่มาจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสมัยนั้นจริ งๆ โดยมี การบันทึกของผูที่เกี่ยวกับเหตุการณ์โดยตรง หรื อผูที่รู้เหตุการณ์ ้ ้ นั้นด้วยตนเอง ดังนั้นหลักฐานชั้นต้น จึงเป็ นหลักฐานที่มี ความสาคัญและน่าเชื่อถือมากที่สุด
- 14. เช่น จดมายเหตุ คาสัมภาษณ์ เอกสารทางราชการ บันทึกความทรงจา กฎหมาย หนังสื อพิมพ์ ภาพยนตร์ สไลด์ วีดิทศน์ แถบบันทึกเสี ยง โบราณสถาน ั แหล่งโบราณคดี โบราณวัตถุ
- 15. หลักฐานชั้นรองหรือหลักฐานทุตยภูมิ ิ เป็ นหลักฐานที่เขียนขึ้นโดยบุคคลที่ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้อง กับเหตุการณ์น้ นโดยตรง โดยมีการเรี ยบเรี ยงขึ้นภายหลังจากเกิด ั ่ เหตุการณ์น้ นๆ ส่ วนใหญ่อยูในรู ปของบทความทางวิชาการและ ั หนังสื อต่างๆ เช่น พงศาวดาร ตานาน บันทึกคาบอกเล่า ผลงาน ทางการศึกษาค้นคว้าของนักวิชาการ
- 16. สาหรับหลักฐานชั้นรองนั้นมีขอดี คือ มีความสะดวกและง่าย ้ ่ ในการศึกษาทาความเข้าใจ เนื่องจากเป็ นข้อมูลได้ผานการศึกษา ค้นคว้า ตรวจสอบข้อมูล วิเคราะห์เหตุการณ์และอธิบายไว้ อย่างเป็ นระบบโดยนักประวัติศาสตร์ มาแล้ว
- 18. ซึ่งสามารถแบ่งหลักฐานทางประวัติศาสตร์ออกตามยุคสมัย ได้แก่ 1. หลักฐานประวัติศาสตร์สมัยโบราณ 2. หลักฐานทางประวัติศาสตร์สมัยกลาง 3. หลักฐานประวัติศาสตร์ในสมัยใหม่และสมัยปัจจุบน ั
- 19. หลักฐานประวัติศาสตร์ สมัยโบราณ เป็ นสมัยเริ่ มต้นอารยธรรมของมนุษย์ในภูมิภาคต่างๆ ในแต่ละภูมิภาคต่างๆของโลก ได้แก่ หลักฐานประวัติศาสตร์ จีนสมัยโบราณ เริ่ มตั้งแต่ 1. หลักฐานลายลักษณ์ อกษรในสมัยราชวงศ์ ชาง ั ปรากฎเป็ นอักษรภาพจารึ กตามกระดองเต่า กระดูกสัตว์ และ ภาชนะสาริ ดที่ใช้ในพิธีกรรมต่างๆ
- 20. ผูจารึ กมักเป็ นกษัตริ ยและนักบวช โดยมีวตถุประสงค์เพื่อ ้ ์ ั กระทาพิธีเสี่ ยงทายเกี่ยวกับสภาวะของบ้านเมืองในขณะนั้น เช่น สภาวะการเพาะปลูก สภาวะทางธรรมชาติ การเมืองและ การสงคราม
- 21. 2. สื่ อจีหรือบันทึกของนักประวัติศาสตร์ เขียนโดยสื่ อหม่าเฉี ยน ้ โดยมีวตถุประสงค์ในการบันทึกงานประวัติศาสตร์ของจีน คือ ั การศึกษาพฤติกรรมของผูนาจีนกับปรากฎการณ์ธรรมชาติเพื่อ ้ ศึกษาเป็ นบทเรี ยน ของชนชั้นปกครอง
- 22. 3. สุ สานจักรพรรดิฉินซื่อหวงตี้ หลักฐานที่คนพบ คือ รู ปทหาร ้ ดินเผาจานวนมากกว่า 6,000 รู ป รู ปม้าศึก รถศึก จัดระบบทหาร ตามแบบกองทัพสมัยราชวงศ์ฉิน รู ปปั้ นทหารที่คนพบจะมี ้ ลักษณะหน้าตาที่เป็ นเอกลักษณ์เฉพาะแต่ละคน เครื่ องแต่งกายมี ลักษณะเหมือนจริ งและมีการเขียนด้วยสี
- 27. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ อนเดีย ิ มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์โบราณ คือ เมืองโบราณโมเฮนโจ ดาโรและฮารัปปา คัมภีร์พระเวทของชาวอารยัน ศิลาจารึ กของ พระเจ้าอโศกมหาราช
- 29. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ ตะวันตกสมัยโบราณ มีปรากฎในรู ปแบบของตัวอักษรของ อักษรคูนิฟอร์มของ เมโสโปเตเมีย อักษรเฮียโรกลิฟิกของอารยธรรมอียปต์ ิ อักษรกรี กและอักษรโรมัน เช่น ประมวลกฏหมายฮัมมูราบี บันทึกกระดาษปาปิ รุ ส งานประวัติศาสตร์ของกรี ก – โรมัน
- 30. อักษรคูนิฟอร์ ม
- 33. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ สมัยกลาง หลักฐานจีนสมัยกลาง หลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่สาคัญ ได้แก่ งานบันทึกประวัติศาสตร์ ราชวงศ์ หลักฐานแหล่ง โบราณคดีถ้ าพุทธศิลป์ ในสมัยราชวงศ์ฮนตะวันออก ั่ ซึ่งพระพุทธศาสนาได้เผยแพร่ เข้ามาในประเทศจีน โดยผ่านเส้นทางสายไหมในเอเชียกลาง
- 35. หลักฐานประวัตศาสตร์ ญปุ่นสมัยกลาง ิ ี่ ในช่วงนี้ญี่ปุ่นได้รับเอาวัฒนธรรมจีนและพระพุทธศาสนาเข้ามา ปรับปรุ งประเทศ หลักฐานที่สาคัญในช่วงสมัยต่างๆได้แก่ โคจิกิ คือการบันทึกเรื่ องราวของสิ่ งโบราณ นิฮงโชกิ เป็ นต้น
- 36. นิฮงโชกิ
- 37. หลักฐานประวัติศาสตร์ อนเดียสมัยกลาง ิ ได้แก่ ประวัติของชาห์ ฟี รุ ส งานวรรณกรรมของอะมีร์ คุสเรา Amir Khusrau
- 38. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ ตะวันตกสมัยกลาง ได้แก่ มหากาพย์ บทเพลงของโรลองด์ ทะเบียนราษฎร์ หนังสื อแห่งกาลเวลา เป็ นต้น
- 41. หนังสื อแห่ งกาลเวลา (Tres riches heures du Duc de Berry)
- 42. หลักฐานประวัตศาสตร์ ในสมัยใหม่ และสมัยปัจจุบัน ิ หลักฐานประวัติศาสตร์ จีน สมัยใหม่ และสมัยปัจจุบน ั เริ่ มขึ้นในสมัยราชวงศ์หมิง ราชวงศ์ชิงจนถึงปั จจุบน ได้แก่ ั - งานวรรณกรรมของหลู่ซุ่น - เอกสารแถลงการณ์ร่วมประชุมระหว่างประมุขแห่งผูนารัฐบาล ้ อาเซียนกับ ประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีน ณ กรุ ง กัวลาลัมเปอร์
- 43. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ ของ ญีปุ่นสมัยใหม่ ่ และสมัยปัจจุบน ั เริ่ มตั้งแต่ สมัยโตกุกาวา จนถึงปัจจุบน หลักฐานที่ ั ปรากฎคือ ประวัติศาสตร์ ญี่ปุ่น รัฐธรรมนูญฉบับ ค.ศ. 1947
- 44. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ อนเดีย ิ สมัยใหม่ และสมัยปัจจุบน ั เริ่ มต้นด้วยการที่พวกโมกุลสถาปนาราชวงศ์โมกุลจนถึง สมัยอังกฤษปกครองอินเดีย และได้รับเอกราชจนถึงปัจจุบน ั หลักฐานที่สาคัญได้แก่ ประวัติของอักบาร์ พระราชโองการของ พระราชินีวิกตอเรี ย
- 45. ประวัตอกบาร์ ิั
- 47. หลักฐานทางประวัติศาสตร์ ตะวันตก สมัยใหม่ และสมัยปัจจุบน ั หลักฐานที่ปรากฎได้แก่ คาประกาศสิ ทธิมนุษยชนและพลเมือง สนธิสญญาแวร์ซาย เป็ นต้น ั
- 51. การแบ่ งช่ วงเวลาทางประวัติศาสตร์ ตามแบบไทย นักประวัติศาสตร์ไทยไม่นิยมแบ่งช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์ ในสมัยโบราณ สมัยกลาง และสมัยใหม่ เหมือนที่ทาในประเทศ ตะวันตก แต่จะมีลกษณะเป็ นรู ปแบบของตนเอง ดังนี้ ั
- 52. แบ่ งตามสมัย (หรือตามเวลาที่เริ่มใช้ ตัวอักษร ) แบ่งได้ 2 สมัย ดังนี้ 1. สมัยก่ อนประวัติศาสตร์ หมายถึง ยุคหิ น (ยุคหิ นเก่า หิ นกลาง และหิ นใหม่) และยุคโลหะ (ยุคสาริ ด และเหล็ก) มีอายุประมาณ 700,000 - 1,400 ปี มาแล้ว ในสมัยนี้ยงไม่มีตวอักษรใช้ ั ั
- 53. 2. สมัยประวัติศาสตร์ เป็ นสมัยที่ผคนเริ่ มใช้ตวอักษรบันทึก ู้ ั เรื่ องราวเหตุการณ์ต่างๆ สาหรับดินแดนประเทศไทยเริ่ มเข้าสู่ สมัยประวัติศาสตร์ เมื่อตอนปลายพุทธศตวรรษที่ 12 จากหลักฐานทางโบราณคดีที่คนพบ คือ ้ ศิลาจารึ กที่ปราสาทเขาน้อย จังหวัดสระแก้ว ทาขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 1180
- 54. สมัยตามราชธานี เป็ นการแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ตามราชธานีของไทย เรี ยงตามลาดับ ได้แก่ สมัยสุ โขทัย, สมัยอยุธยา, สมัย ธนบุรี และสมัยรัตนโกสิ นทร์
- 55. แบ่ งตามสมัยพระราชวงศ์ เป็ นการแบ่งยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ตามพระราชวงศ์ เช่น สมัยราชวงศ์อ่ทอง, สมัยราชวงศ์สุพรรณภูมิ, สมัยราชวงศ์สุโขทัย, ู สมัยราชวงศ์ปราสาททอง และสมัยราชวงศ์บานพลูหลวง เป็ นต้น ้ ทั้งหมดนี้เป็ นชื่อพระราชวงศ์ ที่ครองราชสมบัติเป็ นกษัตริ ยในสมัยอยุธยา ์
- 56. แบ่ งยุคสมัยตามรัชกาล เป็ นการแบ่งยุคสมัยในช่วงเวลาที่พระมหากษัตริ ยพระองค์ ์ นั้นทรงครองราชย์อยู่ เช่น รัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ่ ั รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูหว เป็ นต้น
- 57. แบ่ งยุคสมัยตามระบอบการเมืองการปกครอง ได้แก่ สมัยสมบูรณาญาสิ ทธิราชย์ และสมัยประชาธิปไตย โดยถือตามเหตุการณ์การเปลี่ยนแปลงทางการเมือง เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 เป็ นเส้นแบ่งยุคสมัย ดังกล่าว โดย “ คณะราษฎร” ใช้กาลังทหารเข้ายืดอานาจและ เปลี่ยนแปลงจากระบอบสมบูรณาญาสิ ทธิราชย์เข้าสู่ ประชาธิปไตย
- 58. แบ่ งยุคสมัยตามรัฐบาลบริหารประเทศ เช่น สมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม สมัยรัฐบาลจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ สมัยรัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร เป็ นต้น
- 60. จารึก เป็ นหลักฐานประเภทลายลักษณ์อกษรที่เก่าแก่ที่สุดของไทย ั มีความคงทนถาวร เพราะทาด้วยวัสดุอย่างแท่งหิ น แผ่นเงิน แผ่นทองคา หรื อทองแดง และไม่ถูกดัดแปลงแก้ไขข้อความได้ง่ายๆ
- 61. ในประเทศไทยพบจารึ กเป็ นจานวนมาก เช่น ศิลาจารึ ก ฐานพระพุทธรู ป ปูชนียสถานต่างๆ ซึ่งจารึ กด้วยอักษรและภาษา ต่างๆ เช่น เขมร มอญ อินเดียใต้ และไทย บางจารึ กเป็ นของ ่ อาณาจักรที่มีอิทธิพลอยูในดินแดนไทย เช่น อาณาจักรทวารวดี ศรี วิชย ลพบุรี สุ โขทัย ล้านนา อยุธยา บางจารึ กไม่มีหลักฐานแน่ ั ่ ชัดว่าอยูที่ใด เช่น จารึ ก “ศรี จนาศะ” เป็ นต้น
- 62. จดหมายเหตุชาวต่ างชาติ เนื่องจากดินแดนไทยเป็ นเส้นทางการค้ามาตั้งแต่สมัยโบราณ ทาให้มีเอกสารต่างชาติบนทึกเรื่ องราวของดินแดนไทยไว้ เช่น ั วรรณคดีอินเดียที่เรี ยกว่า “คัมภีร์นิเทสะ และมิลินทปัญหา” ในราวพุทธศตวรรษที่ 6 นับเป็ นเอกสารต่างชาติที่เก่าที่สุด
- 63. ในพุทธศตวรรษที่ 8 มีนกภูมิศาสตร์ชาวกรี กเดินทางมาถึง ั ดินแดนแถบประเทศไทย และบันทึกไว้ในหนังสื อภูมิศาสตร์ ของปโตเลมี (Ptolemy’s Geography) เอกสารจีนโบราณ เช่น จดหมายเหตุของหลวงจีนอี้จิง ในพุทธศตวรรษที่ 13 มีรายงาน ของคณะทูตจีน “โจวตากวน” ในพุทธศตวรรษที่ 19 พ่อค้าชาว อาหรับและเปอร์เซียกล่าวถึงเมืองท่า หรื อรัฐโบราณในดินแดน ไทย ส่ วนเอกสารชาวตะวันตกมีมากในพุทธศตวรรษที่ 21 เช่น
- 64. ชาวโปรตุเกส ได้แก่ จดหมายเหตุของโทเม ปิ เรส์ (Tome Pires) จดหมายเหตุของบรัซ อัลบูแคร์ก (Braz d’ Albuquerque) จดหมายเหตุการณ์เดินทางของเฟอร์นนด์ เมนเดส ปิ นโต ั (Fernand Mendes Pinto) ชาวฮอลันดา เช่น จดหมายเหตุของนายสเคาเตน (Joost Schouten) นายเยเรเมียส ฟาน ฟลีท (Jeremias Van Vliet) จดหมายเหตุของหมอแกมป์ เฟอร์
- 65. ชาวฝรั่งเศส เช่น จดหมายเหตุลาลูแบร์ จดหมายเหตุนิโคลาส แชร์แวส จดหมายเหตุเล่าเรื่ องกรุ งสยามของสังฆราชปัลเลกัวซ์
- 66. ชาวอังกฤษ เช่น จดหมายของนายยอร์ช ไวท์ จดหมายเหตุของนายจอห์น ครอเฟิ ร์ด เอกสารของนายเฮนรี เบอร์นี และเซอร์จอห์น เบาว์ริง ชาวอเมริกน ั เช่น บันทึกของหมอบรัดเลย์ เป็ นต้น
- 67. พระราชพงศาวดาร เป็ นการรวบรวมพระราชกรณี ยกิจของพระมหากษัตริ ย ์ พงศาวดารไทยที่เก่าแก่ที่สุดคือ พระราชพงศาวดารฉบับ หลวงประเสริ ฐ ในสมัยพระนารายณ์มหาราช
- 68. จดหมายเหตุของไทย เป็ นการรวบรวมความทรงจาเกี่ยวกับประเพณี และพระราชพิธีเก่าๆ เช่น จดหมายเหตุขนโขลน จดหมายเหตุพระราชพิธีโสกันต์เจ้านาย ุ จดหมายเหตุสมโภชช้างเผือก เป็ นต้น
- 69. เอกสารการปกครอง ส่ วนใหญ่เป็ นเอกสารที่มีในสมัยรัตนโกสิ นทร์ หลังจากที่ได้ มีการจัดตั้งกรมหรื อกระทรวงขึ้นแล้ว เอกสารเหล่านี้จะมีการ จัดเก็บเป็ นระบบขึ้น เช่น ใบบอก ซึ่ ง เป็ นรายงานจากข้าราชการส่ วนภูมิภาคส่ งมาให้ รัฐบาลที่กรุ งเทพฯ เกี่ยวกับเรื่ องต่างๆ เช่น การส่ งส่ วย การส่ งสิ่ งของที่ถูกเกณฑ์ รายงานเรื่ องการเกษตร การรบทัพ เป็ นต้น
- 70. คาให้ การ เช่น คาให้การของคดีอุทธรณ์ คาให้การของข้าศึก เป็ นต้น บันทึก เป็ นเรื่ องราชการต่างๆ เช่น บันทึกที่ เรี ยกว่า “จดหมายหลวงอุดมสมบัติ”และ“บันทึก พระบรมราชโองการของพระบาทสมเด็จพระนัง ่ ่ ั เกล้าเจ้าอยูหว
- 71. บัญชีทูลเกล้า เป็ น รายงานจากเจ้าหน้าที่ ส่ วนกลางสรุ ปบัญชีเพื่อทูลเกล้าฯ ถวายให้ พระเจ้าแผ่นดินทอดพระเนตร เช่นเรื่ อง การค้ากับเมืองจีน บัญชีไพร่ กรมกองต่างๆ ตราสารศุภอักษร คือ หนังสื อจากเสนาบดีที่ กรุ งเทพฯ มีถึงเจ้าเมือง หรื อเจ้าประเทศราช
- 72. บันทึกเหตุการณ์ ของบุคคลต่ างๆ เช่น จดหมายเหตุความทรงจาของกรมหลวงนริ นทรเทวี ไทยกับสงครามโลกครั้งที่สองของนายดิเรก ชัยนาม เป็ นต้น
- 73. จดหมาย เช่น พระราชหัตถเลขาของ ่ ั พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูหว รัชกาลที่ 4 และรัชกาลที่ 5 เป็ นต้น
- 74. หนังสื อพิมพ์ ซึ่งมีข้ ึนในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้แก่ ข่าวราชการที่เรี ยกว่า “ราชกิจจานุเบกษา” “บางกอก รี คอร์เดอร์ ” รวมทั้งหนังสื อพิมพ์ในปั จจุบน ั
- 75. วรรณกรรม เช่น เรื่ องมหาชาติคาหลวง ลิลิตยวนพ่าย ลิลิตโองการแช่งน้ า เป็ นต้น
- 76. ตานาน เป็ นเรื่ องราวที่เล่าสื บต่อกันมาในเรื่ องเกี่ยวกับความเป็ นมา ของเมือง ปูชนียสถาน ปูชนียวัตถุ โดยการบอกเล่าต่อๆ กันมา แล้วรวบรวมเขียนขึ้นภายหลัง ตานานจึงมีเรื่ องนิทาน คติชาวบ้านและข้อเท็จจริ งในประวัติศาสตร์ร่วมกัน เช่น ตานาน เมืองหริ ภุญไชย ตานานหิ รัญนคร ตานานสิ งหนวัติกมาร ตานาน ุ พระธาตุช่อแฮ ตานานพระแก้วมรกต พงศาวดารโยนก เป็ นต้น มีงานนิพนธ์บางเรื่ องที่ใช้ชื่อเรี ยกว่า ตานาน แต่ไม่ใช่ เช่น ตานานวังหน้า ตานานการเลิกบ่อนเบี้ยและเลิกหวย เป็ นต้น
- 77. ผู้จัดทำ นางสาว ณิ ชา สัพโส นางสาว นิธิดา สิ ทธิกรไพบูลย์ ม.6.5 เลขที่ 13 ม.6.5 เลขที่ 21