Açık ve Uzaktan Öğrenme

2.  ADDIE MODELİ
 DİCK ve CAREY TASARIM MODELİ
 KEMP, MORRİSON ve ROSS MODELİ
 ASSURE TASARIM NODELİ
 KELLER’ İN GÜDÜLEYCİ TASARIM MODELİ (ARCS)

3. • Analyze, Design, Develop, Implement, Evaluate” kelimelerinin
ilk harflerinin oluşturduğu bir kısa ad olan ADDIE aslında bir
model değildir; öğretim tasarımı modellerinin genelindeki
temel bileşenleri ihtiva eder.
• ADDIE’yi oluşturmuş bir kişi yoktur, zaman içinde insanlar
arasında aktarım silsilesiyle kendi kendine oluşmuş ve sonunda
öğretim tasarımının sistematik bir yaklaşımını ifade eder hâle
gelmiştir.

5. • ADDIE’deki aşamaların herkesçe kesin olarak kabul edilmiş bir
sıralaması yoktur; hangi aşamanın hangi sırada yer alacağı ya
da aşamalar arası tekrarlı geçişlerin ve geriye dönüşlerin
yapılıp yapılmayacağı öğretim tasarımcılarının takdirindedir.
• ADDIE’nin ilk aşaması olan “analiz”de, var olan problemin
muhtemel sebepleri araştırılır. Bununla beraber öğretime
katılacak olan topluluğun yani öğrencilerin özellikleri, öğretim
için gereken kaynaklar (mali kaynaklar, insan kaynağı, fiziksel
alan, teknolojik araçlar) belirlenir .
• Öğretime katılacak öğrencilerin özelliklerini anlamak için
temelde öğrencilerin kendine has özelliklerine, geçmişten
hangi bilgileri getirdiklerine ve neleri ihtiyaç olarak
gördüklerine bakılabilir.

6. • Öğretimin amacı da analiz aşamasında kararlaştırılır. Analiz
aşaması, öğretim tasarımının bir proje olarak planının
oluşturulduğu yerdir.
• İkinci aşama olan “tasarım”da, öğrenim hedefleri ve öğrenim
hedeflerinden yararlanılarak ölçme-değerlendirme stratejileri
belirlenir. Öğrenim hedefleri, bir önceki aşamada belirlenen
amaçların bilişsel, motor ve prosedürel (işlemsel) görevlere
(task) bölünmesinden hemen sonra çıkarılır. Seçilen
ölçmedeğerlendirme stratejilerinin öğrenim hedefleri ile
uyumlu olması önemlidir.

7. • “Geliştirme”, ADDIE’de üçüncü aşamadır. Bu aşamada içerik,
öğretim stratejisi ve öğretimde kullanılacak materyaller ele
alınır. Öğretimi kolaylaştırmak için kullanılacak görsel, işitsel ve
kinestetik (bedensel) araçlardan uygun olanları seçilir. Ayrıca
eğiticiler ve öğrenciler için kolaylaştırıcı rehberler hazırlanır.
Bunların ışığında, yine bu aşamada öğretimin küçük çaplı bir
denemesi de yapılır. Çünkü hemen ardından dördüncü aşama
olan, “uygulama” aşaması gelecektir.

8. • “Uygulama” aşamasında öğrenme ortamı düzenlenir ve
uygulama stratejisi belirlenir. Öğrenciler ve eğiticiler uygulama
için çeşitli bilgilendirmeler ve gerekirse eğitimlerle hazırlanır.
Bu hazırlıkta hedeflenen; eğiticilerin kolaylaştırıcı rolünü,
öğrencilerin ise etkin katılımcı olma ve öğrenme sorumluluğu
duyma rolünü benimsemesini sağlamaktır. Bütün bunlar
yapılarak öğretim uygulanır.

9. • Son aşama olan “değerlendirme”de ise öğretimin kalitesinin
ölçülmesi için araçlar belirlenir ve ölçütler oluşturularak
öğretim değerlendirilir. Değerlendirmenin sadece uygulama
sonrasında değil, öğretim tasarımı sürecinin tamamında yer
aldığı unutulmamalıdır.
• Ancak değerlendirmenin türü, nerede yapıldığına göre değişir.
Baştan sonra doğru gidildikçe biçimlendirici (formative)
değerlendirme azalırken, düzey belirleyici (summative)
değerlendirme ağırlığını artırır.

10. • Sayılan bütün bu aşamalar “girdi-süreç-çıktı” paradigmasına
(değerler dizisi) dayanılarak tamamlanır ve yukarıdaki aşamalar bu
paradigmadaki “süreç” bileşenine tekabül eder. Girdi, mevcut hâli
ifade eden veriler, bilgiler ve durumlardır. Öğretim tasarımcısı bu
girdileri alır ve ADDIE’de saydığımız aşamaların her biri için gerekli
girişimleri, yöntemleri ve prosedürleri (işlemler) kullanarak yaratıcı
bir öğretim faaliyeti oluşturmak ister. Bunun sonucunda çıktı
meydana gelir. Paradigmanın son bileşeni olan çıktı, o noktaya kadar
bilinenlerin ve planlananların uygulamadaki hâlini ifade eder. Her bir
aşamanın çıktısı, bir sonraki aşamanın girdisi olarak kullanılabilir.
Mesela analiz aşamasının çıktısı olan analiz raporu, tasarım
aşamasında girdi olarak kullanılabilir. Tasarım aşamasının çıktısı olan
öğrenim hedefleri ve değerlendirme stratejisi raporu da geliştirme
aşamasının girdisi olarak kullanılabilir.

11. • Öğretimsel strateji; genellikle, içeriğin organizasyonunun ve
sıralanmasının çeşitli hallerinin, öğrenme etkinliklerinin
belirtilmesinin, içerik ve etkinliklerin nasıl düzenleneceğinin
belirlenmesinde kullanılır.
• Dick ve Carey’nin (1990) aşama aşama tasarım modeli,
tasarımcının öğrenme hedeflerini ve bu hedeflere ulaşılmasını
sağlayacak öğretim stratejilerini belirlediği bir dizi olay ve
olguları içermektedir. Dick ve Carey tasarım modeline örnek
olarak tek yönlü öğretimsel televizyon veya video-kaset
kullanımı verilebilir. Dick ve Carey tasarım modelinde,
öğretmen bütünüyle iletişimin başlatıcısı ve moderatörü
konumundadır. konumundadır.

13. • SİSTEMİN YAKLAŞIMI:
• Birbiriyle ilgili olan ve birlikte çalışan parçalar, hedefi
gerçekleştirmek amaçlı çalışır.
• Sistem hedefe ulaşmışsa değerlendirme yapılır, ulaşmamışsa
modifiye edilir
• Öğretimsel hedefler üzerine dikkat toplanır.
• Her bir adım birbiriyle bağlantılıdır.
• Farklı seviye ve statüdeki öğrencilere uygulanabilir.

14. • MODELİN AŞAMALARI:
1.Öğretim Hedeflerinin Belirlenmesi:
• Öğretimin Amacı:
• Öğrencide meydana gelmesi istenilen davranışların amaç olarak belirlenmesi
• Öğretim tamamlandıktan sonra öğrencide hangi becerinin geliştirilmek istendiğinin
tanımı.
• İhtiyaç Analizi:
• İhtiyaçların analiz edilmesi, öğretimin amaçları ile kişisel ihtiyaçlar arasındaki farkın
analiz edilmesi.
2.Öğretimsel Analiz:
• Amaç:
• Hedefe ulaşmak için gerekli olan yetenekleri belirlemek.
• Görev Analizi:
• Adım adım kişinin hedefi uygularken ne yapacağının tanımı. Prosedür boyunca her bir
adımda kullanılan yetenekler.
• Süreç Analizi:
• Karmaşık becerilerin öğrenilmesinde bireyin gerçekleştirdiği zihinsel çalışmalar.
• Öğrenme - Görev Analizi:
• Entelektüel beceri gerektiren öğretim hedefleri

15. 3.Giriş Davranışların Değerlendirilmesi:
• Amaç:
• Öğrencilerin öğrenme görevine getirmesi gereken becerileri
belirlemek.(önbilgiler)
• Zihinsel Beceriler
• Sözlü anlama ve uzamsal yönelmeler gibi yetenekler
• Kişilik Özellikleri
4.Performans Hedefleri:
• Amaç:
• İhtiyaç ve amaçları özel ve detaylı hedeflere dönüştürmek.
• İşlevleri:
• Öğretimde gerçekleşmeyecek amaçların belirlenmesi.
• Dersi öğretimin uygun şartları üzerine planlamaya dikkat etmek.
• Ders planında hedef performansları belirlemek.
• Öğrencilerin performanslarının artması için onlara rehberlik etmek.
• Öğrencilerin çalışmalarını desteklemek.

16. 5.Kriter Referans Testlerinin Geliştirilmesi:
• Yeni becerileri öğrenmek için gerekli olan bireysel hazır bulunuşlukları
belirlemek.
• Öğrenme sırasında öğrencilerde meydana gelen oluşumları ders boyunca kontrol
etmek.
• Aile ve yöneticiler için öğrencilerin ilerleyişini gösteren dokümanlar hazırlamak.
• Ders planını geliştirmeden ve öğretim materyallerini seçmeden önce yapılan
erken bir performans değerlendirmesi.
• Öğrenci performansının ölçülmesi için değerlendirme araçlarının geliştirilmesi.
6.Öğretim Stratejilerinin Geliştirilmesi
• Amaç:
• Öğretimsel etkinliklerin, hedeflerin başarısı ile nasıl ilişkilendirileceğinin
tasarlanması
• Dersi en iyi şekilde düzenlemek:
• Öğrenciler için bilgiyi tarafsız ve etkili öğretim stratejisi ile sunmak.
• Öğrenci bilgilerini, hedeflerde ifade edilen görevleri ve öğretim stratejilerinin
etkilerini gösterir.
• Örnek: Anlatım stratejisinin seçimi, grup, öğrenci merkezli

17. 7.Öğretimin Materyallerinin Seçimi Ve Geliştirilmesi
• Amaç:
• Basılı materyaller ya da diğer kitle iletişim araçlarını öğretim için seçimi ve
tasarlanması,
• Mümkünse kullanılması olanaklı olan materyalleri kullanmak. Eğer yoksa yeni
materyallerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulur.
• Öğretmenin rolü: Anlatım sisteminin seçimine bağlı
• Öğrenci el kitabı, öğretimsel materyal, testler ve öğretici rehberi içeren var olan
ya da yeni geliştirilen materyallerin seçimi.
8.Biçimlendirici Değerlendirmenin Geliştirilmesi
• Amaç:
• Öğretimsel materyali düzenlemek ve geliştirmek için bilgi sağlamak.
• Öğretim materyalleri ile sağlanan bilgiler arasındaki tutarsızlığı belirlemek
• Kalabalık öğrenci grupları için öğretimi etkili hale getirme amaçlı düzenlemeler
yapmak.
• Birebir: Bir öğrenciyle birebir bir görüşme yapmak
• Alan Sınavı

18. 9.Öğretimi Düzenlemek
• Hedeflere ulaşmayı engelleyen unsurları ortadan kaldırmak.
10.Toplam Değerlendirmenin Yürütülmesi ve Geliştirilmesi:
• Amaç:
• Sistemin etkililiğini bütünleştirmek için çalışır.
• Gelişme aşamasını geçirmiş olan sistemi yürütür.
• Öğretimsel sistemin geliştirilmesinin bir parçası değildir.
• Bağımsız değerlendirme.
• Küçük- Büyük Ölçek

20. • Öğretim geliştirme modellerinden son zamanlarda popüler olanlardan birisi
olan bu model ilk defa 1994’te Kemp, Morrison ve Ross tarafından
uyarlanmıştır. Bu modelin merkezinde öğretim problemleri, öğrenenin
karakteristiği, konu analizi, değerlendirme araçları, öğretim stratejileri,
öğretim amaçları, öğretimin değerlendirmesi gibi kriterlerin revize edilip
planlanması vardır. Kitabın üçüncü baskısında ilk isim Morrison olmasına
rağmen, en önemli yazar Kemp’dir. 1994 model olan bu öğretim tasarımı
geliştirme modeli proje yönetimi ve destek servislerini de sürecin içerisine
alarak modifiye olmuştur.

21. • Morrison, Ross ve Kemp(2001) müfredat planlamasını odağa alan bir
öğretim tasarımı geliştirme modeli sunmuşlardır. Onların yaklaşımına
göre öğretim, içerik ve öğretim tasarımının geleneksel modelle olan
zıtlığından ziyade aşağıdaki soruların pratiğe dökümüdür
yani öğrenen bireyin bakış açısıdır. (1) Yetişkin öğrenciler hedeflerde
başarı sağlama isteğindeki isteği hangi seviyede? (2) hedefler ve
öğrenci karakterleri açısından en uygun strateji hangisi? (3) Kitle
iletişim araçlarından veya diğer kaynaklardan en uygun olanı
hangisi? (4) Başarılı öğrenme için neler gerekli? (5) Belirlenen
hedeflere nasıl ulaşacağız? (6) Program denenmesi sırasında
beklentileri karşılayamazsa neleri gözden geçireceğiz.

22. Bu anahtar faktörlerin temelinde, Morrison, Ross ve Kemp (2001) çok
yönlü olan öğretim tasarımında dikkati çekmek için
aşağıdaki dokuz kavramı tanımlamışlardır.
1- Yeni öğretim programı tasarımı yapmak için öğretim problemlerini
ve hedefleri açıkça belirtme.
2- Öğretim kararlarımızı etkileyecek öğrenen bireyin karakterlerini
gözden geçirmek,
3- Hedefle ilgil içeriklerin analizi ve başlık içeriğinin tanımı,
4- Öğretim hedeflerini açıkça belirtmek,
5- Mantıklı öğrenmek için içeriğin ilgili öğretim birimiyle sıralanması,
6- Öğretim stratejileri tasarlanır böylece her öğrenen birey hedeflerini
yükseltir.
7- Öğretim mesajının planlanması ve öğretimin geliştirilmesi,
8- Hedefleri ölçen değerlendirme araçlarının geliştirilmesi,
9- Öğretim ve öğrenme aktivitelerinin desteklenmesi için kaynakların
seçimi.

23. • Morrison, Ross ve Kemp modeli; öğretim tasarımının, değer
elementlerle olan süregelen işbirliğinin revize edilmiş sürekli çevrimi
inancını açıklar. Onlara göre öğretmen/ tasarımcı herhangi bir yerde
başlayabilir. Bu modelde tüm elementler birbirinden bağımsız olarak,
kendiliğinden uygun bir şekilde gösterilebilir. Aynı zamanda
Morrison, Ross ve Kemp modeli tasarımcının herhangi bir yerde
başlayabileceğini, senaryonun geleneksel çatı biçiminde konu
analiziyle başlayacağını belirtir. Morrison, Ross ve Kemp modeli
sürekli gelişebilir. Öğretmenlerin görüşüne göre, bu modelin etkililiği
‘neredesin’ yapısıyla başlamıştır. Aynı zamanda konu içeriği, amaçlar,
kaynakların seçimi bu modeli öğretmen için cazip kılıyor.

24. • Assure tasarım modeli, öğrenenlerin karakteristik özellikleri ve
ulaşılmak istenen öğretim hedefleri doğrultusunda uygun yöntemler,
medya ve materyalleri seçerek hazırlanan öğretim tasarımı
modelidir. Assure modeli ile tasarlanan öğretim programlarının
sonunda en uygun yöntemleri, medyayı ve materyalleri kullanılabilir
ve öğrenenlerin yüksek öğrenme performansı göstermeleri
sağlanabilir.

25. A
Öğrenenlerin analizi
(Analyze Learners )
· Genel özellikler
· Ön yeterlilikler
· Öğrenme stilleri
S
Kazanımların belirlenmesi
(State Objectives )
· Beklentiler
· Performans durumları
· Kabul edilebilir performans derecesi
S
Öğretim yöntem, medya ve materyallerinin seçimi
(Select Methods, Media and Materials )
· Elde edilebilir materyallerin seçimi
· Var olan materyallerin elden geçirilmesi
· Yeni materyallerin tasarlanması
U
Medya ve materyallerden yararlanma
(Utilize Media and Materials )
· Materyallerin ön izlemesi
· Materyal ve ortamın hazırlanması
· Öğrenme deneyimlerinin sağlanması
R
Öğrenen katılımını sağlama
(Require Learner Participation )
· Sınıfta ya da etkinlikler sırasında öğrenenlerin bilgiyi işlemesi
E
Değerlendirme ve gözden geçirip düzeltme
(Evaluate and Revise )
· Öğretim öncesi, sırası ve sonrasında
· Öğrenen, medya ve yöntemlerin değerlendirilmesi

26. • Öğrenenlerin Analizi: Bu bölüm 3 alt baslıkta toplanır: öğrencilerin
genel karakteristikleri, giriş yeterlilikleri, öğrenme stilleri. Yas, is,
kültürel, sosyoekonomik etkenler v.b., öğrenenlerin başlangıç
esnasındaki bilgi seviyeleri, ön gereksinim yetenekleri, düşünme,
davranış yöntemi vb., algılanabilir tercihler ve dayanıklılık, bilgi
isleme alışkanlıkları, motivasyonu etkileyen faktörler, psikolojik
faktörler gibi etmenlerin analizi iyi yapılmalıdır.
• Hedeflerin Belirlenmesi: Hedefler tasarımcı tarafından net bir
şekilde belirtilmelidir. Öğrenenlere kazandırılmak istenen davranışlar
ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır. Öğretim tasarımının hedefleri,
ABCD formatında belirtilmelidir. (A)Audience (Öğretim programına
katılanlar), (B)Behaviour (Davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir
olmalıdır), (C)Conditions (Kazanılan yetenekler hangi şartlarda
tanımlanabilecek) (D)Degree (Kazanılan yeteneğin derecesi: zaman
sınırlaması, doğruluk oranı vb.)

27. • Yöntem, Medya ve Materyallerin Seçilmesi: Bu aşamada nasıl öğretelim
sorusuna yanıtlar aranmaktadır. Öğretim yöntemi, ortam ve materyaller
öğrenenlerin analizi ve hedeflerin belirtilmesi aşamaları da dikkate
alınarak seçilmelidir. Yöntem ve materyaller seçilirken 3 seçenek
vardır: Hazır olarak bulunan materyalleri kullanmak, Hazır olan
materyallerin geliştirilmesi, Yeni materyaller tasarlanması.
• Medya ve Materyallerin Kullanılması: Materyal seçiminden sonra,
medyayı ve materyalleri öğretim programının hedeflerine ulaşmasını
sağlayacak, alıştırma ve uygulamaların nasıl uygulanacağını belirten bir
yöntem seçilmelidir. Tasarıma başlamadan önce yapılması gerekenler:
• (1) Materyali ve ortamı gözden geçirme,
• (2) Materyali hazırlama: materyalleri toplama, belirli bir düzene koyma,
• (3) Ortamı hazırlama, (Dersin içeriğini kapsamlı bir şekilde veren bir
sunum hazırlama, Çalışılan konu ile ilgisinin mantıksal açıklamasını
yapma, Öğrencinin dikkat etmekle ne fayda sağlayacağını dile getiren
motive edici açıklama yapma, Dikkati dersin çok özel yönlerine çeken
sistematik ipuçları sunma ),
• (4) Öğrencileri hazırlama: Konu ile gerçek hayatta uygulamakta oldukları
arasındaki iliksilerin kurulduğu ve öğrencilerin hazırlandığı asamadır.

28. • Öğrenen Katılımının Sağlaması: Bu aşamada öğrenci
katılımının nasıl sağlanacağı sorusuna yanıt aranmaktadır.
Öğrenci öğrenme sürecine aktif olarak katılmalıdır.
Öğrencilerin aktif olarak katılmalarını sağlamak için onlara
ipuçları ve işaretçiler verilmelidir.
• Değerlendirme ve Gözden Geçirme: Değerlendirme aşaması,
su sorulara verilen yanıtlar ile yapılabilir. “Öğrenenler, öğretim
programının hedeflerine ulaştı mı? Seçilen medya ve
materyaller, hedeflere ulaşılmasında öğrenenlere yardımcı
oldu mu? Tüm öğrenenler materyalleri amacına uygun bir
biçimde kullanabildi mi?”

29. • ARCS Motivasyon Modeli, motivasyona yönelik bir öğretim sürecinin
tasarlama ve uygulama boyutlarıyla ilgilenir. ARCS Motivasyon
Modeli, dört alt kategoriden oluşur. ARSC modelinin dört ana
kategorisinin altında üç alt kategori mevcuttur. Keller tarafından ilk
sunulmasından bu yana motivasyonel model bazı ufak tefek
değişikliklere uğramıştır. Dayandığı dört kategoriden ikisinin ismi
“ilgi”den “dikkat”e ve “beklentiden” “güvene” değiştirilmiştir. Her
kategorinin İngilizce isminin baş harfi alınınca modele ARSC modeli
denmiştir (Keller ve Kopp,1987).
• ARCS Motivasyon Modeli, öğrencilerin öğrenme güdüsünü uyarmayı
ve bu güdüyü sürdürmeyi amaçlayan bir öğretimde güdüsel
stratejilerin nasıl kullanılacağı hakkındaki sorulara yanıt bulmaya
çalışır.
• Dikkat, ilişki, güven ve doyum bütünleştirildiğinde birini öğrenmeye
motive edecek şartlar ortaya çıkar. Keller, ARCS’nin sıralı bir süreç
olarak oluşmasını önermektedir. ARCS öğrencinin konuya
odaklanması prensibine dayanır (Fernandez,1999). ARCS Modeli’nin
kategorileri aşağıda verilmiştir.

30. • ARCS Motivasyon Modeli, öğretim boyutunda motivasyon
faktörünün dikkate alındığı ve öğretimde motivasyon
boyutunun artırıldığı, hatta merkeze konularak sunulduğu bir
modeldir. ARCS Motivasyon Modeli, beklenti-değer teorisine
dayanmaktadır. Beklenti-değer teorisi (B-D), bireylerin
beklentileri ve herhangi bir aktivite üzerindeki çalışma
performanslarına göre verilecek ödüllerin sonucu olarak
ortaya çıkabilecek motivasyonla ilgilenir. Keller, ARCS
Motivasyon Modeli’nin doyum ve güven bileşenlerinin B-D
teorisinin beklenti boyutuyla, dikkat ve ilgi bileşenlerinin ise B-
D teorisinin değer boyutuyla çok yakın ilişkiler içinde olduğunu
belirtmiştir (Arnone ve Small, 1995).

31. Dikkat
Algısal uyandırma Öğrenenlerin ilgisini çekebilmek için ne yapmalıyım?
Sorgusal uyandırma Sorgulama becerisini nasıl harekete geçirebilirim?
Değişkenlik Dikkatlerini sürekli uyanık tutabilmek için çeşitli taktikleri nasıl kullanabilirim?
Uygunluk
Kazanım (hedef) tanıtımı Öğrenenlerin ihtiyaçlarına nasıl cevap verebilirim?
Güdü eşlemesi Öğrenenlere nasıl ve ne zaman uygun seçenek ve sorumluluk verebilirim?
Benzerlik Öğrenenlerin deneyimleriyle örtüşen öğrenme yaşantılarını nasıl düzenleyebilirim?
Güven
Öğrenme gereklilikleri Başarı için olumlu beklentinin yapılandırılmasına nasıl yardımcı olabilirim?
Başarı fırsatları Öğrenme deneyimleri, öğrenenlerin yeterliliklerine inancını nasıl destekleyip artırabilir?
Kişisel kontrol Öğrenenler başarılarının kendi güç ve yeteneklerine bağlı olduğunu nasıl bilebilir?
Doyum
İçsel pekiştireçler Öğrenenlerin yeni edindikleri bilgi ve yetenekleri kullanmaları için nasıl fırsatlar sağlayabilirim?
Dışsal ödüller Öğrenenlerin başarısı ne ile pekiştirilebilir?
Adalet Öğrenenlerin başarıları ile ilgili olumlu duygular hissetmesine nasıl yardımcı olabilirim?

32. • Kıyak YS, Budakoğlu II, Coşkun Ö, Öğretim Tasarımı, Modelleri
ve Program Geliştirme İle İlişkisi 2020;19(58):5-23.
• http://ogretimtasarimidunyasi.blogspot.com/2012/12/ogreti
m-tasarm-modelleri.html