Açık ve uzaktan öğrenme dersine ilişkin harmanlanmış öğrenme ve ortamları

2. HARMANLANMIŞ ÖĞRENME ORTAMLARI
 HARMANLANMIŞ ÖĞRENME
 HARMANLANMIŞ ÖĞRENME MODELLERİ
 ÖĞRENME DEĞİŞKENLERİ ve
HARMANLANMIŞ ÖĞRENME TASARIMI
 FARKLI ÖĞRENME DURUMLARI İÇİN ÇEŞİTLİ
ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ
 KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRENME
 HARMANLANMIŞ ÖĞRENME ve TEKNOLOJİ

3. Harmanlanmış öğrenme (Blended learning), son yıllarda farklı hedef
kitleler ve amaçlar için sıklıkla kullanılmaya başlanılan bir öğrenme
ortamı olmasına rağmen harmanlanmış bir öğrenme ortamının ne olduğu
ve bu ortamın tasarımında hangi öğelerin nasıl harmanlanacağına ilişkin
farklı bakış açıları olduğu da bir gerçektir. Uluslar arası alanyazınında
“blended”, “hybrid” veya “mixed”; Türkçe alanyazınında ise
“harmanlanmış” veya “karma” öğrenme olarak adlandırılan bu öğrenme
ortamı; yüzyüze öğrenme ile elektronik veya uzaktan öğrenmeyi
bütünleştirme, farklı öğrenme kuramlarını, yöntem ve tekniklerini
bütünleştirme, sınıftaki öğrenme sürecini çeşitli çevrimiçi teknolojiler ile
destekleme şeklinde tanımlanabilmektedir (Brown, 2001; Mantyla, 2001;
Driscoll, 2002; Singh, 2002; Young, 2002; Osguthorpe ve Graham, 2003).

6. Öğrenme ortamlarında işlenen her bir dersin elbette ki çeşitli hedefleri
bulunmaktadır. Derslerin içeriği göz önüne alındığında, bu derslerin
hedefleri de değişiklik gösterecektir. Osguthorpe ve Graham (2003),
öğretmenlerin harmanlanmış ortamları tasarlarken benimseyebilecekleri
altı hedef belirlemişlerdir. Bu hedefler şöyle sıralanmaktadır:
 Pedagojik zenginlik (Pedagogical richness),
 Bilgiye erişim (Access to knowledge),
 Sosyal etkileşim (Social interaction),
 Öğrenen kontrolü(Personal agency-Learner control),
 Maliyet etkililiği (Cost effectiveness)
 Revizyon: Yeniden gözden geçirip düzeltme kolaylığı (Ease of revision)

8.  Harmanlanmış öğrenme uygulamalarında yüz yüze öğrenme ile e-
öğrenmenin dengesi dersten derse farklı olabilmektedir. Dolayısıyla,
bazı derslerde yüz yüze öğrenme yöntem ve stratejileri daha baskın
olarak kullanılırken, bazı derslerde ise e-öğrenme teknolojileri daha
fazla kullanılabilmektedir. Başka bir derste ise hem e-öğrenme hem de
yüz yüze öğrenme eşit oranda kullanılabilmektedir (Osguthorpe ve
Graham, 2003; Singh, 2003).
 Buna göe belirtmek gerekir ki, harmanlanmış öğrenme sadece e-
öğrenmede kullanılan bazı stratejilerin (tartışma forumları, mail, içerik
sunumu,..vb.) yüz yüze öğretimde ve çoğunlukla yüz yüze öğretimi
destekleyici bir araç olarak kullanılması gibi sınırlı kapsama sahip
değildir (Usta, 2007). Bir öğretim tasarımı yaklaşımı olarak kabul
edilmesi gereken harmanlanmış öğrenme bir ders için öğretimin
gerçekleştirilmesi boyutunda, bir öğretim programı veya bir öğretim
kurumu boyutunda uygulanabilmesi için stratejik olarak planlanması
gereken bir süreçtir (Sharpe ve dig., 2006; Oblinger, 2006; Mortera-
Gutierrez, 2006).

9. Valiathan, (2002) tarafından harmanlanmış öğrenme için sunulan üç
uygulama metodu ana hatlarıyla bir harmanlanmış öğrenme
uygulamasının planlaması konusunda araştırıcılara fikir vermektedir.
Buna göre;
 Beceri odaklı uygulama modeli
 Tutum/davranış odaklı model
 Yetenek odaklı model
Harmanlanmış öğrenme bir öğrenme alanı için beceri geliştirme
amacıyla uygulanabilir. Bu uygulama biçimi “beceri odaklı uygulama
modeli” olarak tanımlanmaktadır. Bu modele göre; dersin temel
konularıyla ilgili geleneksel sınıf ortamında yapılan dersleri takiben
öğrencilere kendi kendilerine öğrenmeyi sürdürmeleri için web tabanlı
kurslar, simülasyonlar, elektronik kitaplar veyabasılı kitaplar ya da
makaleler sunulabilir. Bunun yanında öğrenci-öğretmen ve öğrenci-
öğrenci etkileşimi için eposta, tartışma forumları kullanılabilir. Yüz yüze
öğrenme ile kendi kendine (self-paced) öğrenme harmanlanır.

10.  Valithan, (2002)‟de belirtildiği üzere, beceri odaklı model bir kimyasal
reaksiyona benzetilebilir. Burada öğretim elemanı öğrenme reaksiyonunun
oluşmasında bir katalizör görevi yapmaktadır. Bu modeli, bireylerin bir
öğrenme içeriğini bilme ve uygulama düzeyinde olmalarını sağlamak için
kullanmanın başarılı sonuçlar verdiği belirtilmektedir.
 Harmanlanmış öğrenme bir öğrenme alanı için tutum geliştirilmesi amacıyla
uygulandığında ise bu model “tutum/davranış odaklı model” olarak
tanımlanmaktadır. Bu modelde, geleneksel sınıf öğretimi çevrim içi işbirlikçi
öğrenme aktiviteleri ile desteklenmelidir. Bu durumda öğrenme içeriği yeni
tutumlar geliştirmeye ve gerekli davranışların sağlanmasına uygun olarak
planlanmalıdır. Web tabanlı kursların veya ÖYS (Öğrenme Yönetim Sistemi)
üzerinden takip edilebilen ders içeriğinin yanında, işbirlikçi öğrenmenin
özelliklerine uygun grup projeleriyle desteklenen veya rol tabanlı davranışların
istendiği öğrenme ortamları tasarlanmalıdır. Bu modelin, bir alanın
öğretiminde öğrenciler için risksiz bir ortamda yeni davranışların denenmesi
gerektiği durumlarda kullanılması önerilmektedir.

11.  Üçüncü ve son model göre, harmanlanmış öğrenme ile amaçlanan
bireylerin hızlı karar verme yeteneklerini geliştirmek ise bu model
“yetenek odaklı model” olarak tanımlanmaktadır. Bu modele göre
tasarlanan bir öğrenme ortamında, öğrencilerin bir alan uzmanının
danışmanlığında karar verme sürecini yaparak yaşayarak
öğrenmelerine olanak sağlamak gereklidir. Öğrencilerin karşılıklı
olarak e-posta, tartışma forumu, sohbet araçları, anlık mesaj servisleri
gibi çevrim içi teknolojiler aracılığıyla sürekli etkileşimde olabildikleri
ve çalışma grupları oluşturarak bir alana dair problem çözme
aktivitelerini çevrim içi performans destek araçları ile alan
uzmanından canlı danışmanlık alarak gerçekleştirmeleri bu modelin
uygulama biçimi olarak sunulmaktadır.

12. Bunun yanında, Graham, (2006) harmanlanmış öğrenmenin farklı
öğretim seviyelerinde uygulanabileceğine vurgu yapmaktadır. Buna göre,
sadece ders içinde anlaşılması zor olan veya zaman alacak bazı öğrenme
aktiviteleri harmanlanmış olarak tasarlanabilir veya bir dersin bütünü için
harmanlanmış öğrenme uygulanabilir. Ders düzeyinde harmanlanmış
öğrenme tasarımı olarak tanımlanabilecek olan bu uygulama modeli,
incelenen harmanlanmış öğrenme araştırmlarında en sık karşılaşılan
uygulma modelidir.

13. En yaygın kullanılan harmanlanmış öğrenme modelleri
şunlardır:
1- Rotasyon model
2-Esnek model
3-Zenginleştirilmiş sanal model
4-Kendinden karma model

14.  Tüm karma öğrenme modelleri arasında yüz yüze model tipik bir okul
yapısına en yakın modeldir. Bu yaklaşımla, online öğretimin
verilmesine duruma göre karar verilir. Yani, karma öğrenmenin
herhangi bir biçimine belli bir sınıftaki sadece belli öğrenciler
katılırlar. Yüz yüze yaklaşımı zorlanan veya seviyelerinin üstünde
çalışan öğrencilerin sınıfta teknolojiyi kullanarak kendi hızlarında
gelişme kaydetmelerini sağlamaktadır.

15.  Karma öğrenmenin bu versiyonunda öğrenciler belli bir programa göre
farklı istasyonlar arasında –online çalışarak veya öğretmenle yüz yüze
vakit geçirerek- dönüşümlü olarak çalışırlar. Rotasyon model
ilköğretim okullarında daha çok kullanılmaktadır – Kaliforniya’daki
karma öğrenme yaklaşımı kullanan ilköğretim okullarının yüzde 80’i
rotasyon modelini takip etmektedir.

16.  “İstasyon rotasyon modelinde öğrenciler belli bir derste veya konuda
belli sürelerde en az bir tanesi online olan farklı öğrenme
istasyonlarında çalışırlar. Diğer istasyonlarda küçük grup veya tüm sınıf
öğretimi, grup projeleri, kişiye özel ders verme ve kalem-kâğıt ödevleri
gibi çalışmalar yapılabilir.
 Bazı uygulamalarda tüm sınıf aktiviteler arasında birlikte geçiş
yaparken, bazı uygulamalarda da sınıf iki küçük grup rotasyonuna
ayrılır. İstasyon Rotasyon Modelinde öğrenciler tüm istasyonlarda
çalışırlar.”

18.  “Laboratuvar rotasyon modelinde öğrenciler sınıf ile bilgisayar
laboratuvarı arasında belli sürelerle geçiş yaparlar. Sınıf genellikle diğer
öğrenme çalışmalarına ayrılmıştır.”

19.  Geleneksel olmayan ve risk altında olan çok sayıda öğrenciyi destekleyen
okullar çoğunlukla esnek karma öğrenme modelini tercih etmektedir. Bu
yaklaşımda, materyal önce online olarak verilir. Öğretmenler gerektiğinde
destek vermek için sınıftadır ancak, öğrenciler bağımsız olarak öğrendikleri ve
yeni kavramların alıştırmasını dijital ortamda yaptıkları için öğrenme öncelikle
öğrencilerin kendi rehberliğinde gerçekleşir.
 “Esnek modelde online öğrenme, öğrencileri bazen ofis çalışmalarına
yönlendirse bile, bir öğrencinin öğreniminin bel kemiğidir ve öğrenciler
öğrenme deneyimlerini kendi spesifik ihtiyaçlarına göre en iyi hale getirme
amacıyla farklı öğrenme modelleri arasında geçiş yapabilmektedirler. Aslında
her öğrencinin öğrenme modelleri arasında kendine özgü, akıcı bir programı
vardır. Öğretmen sınıftadır ve öğretmen veya diğer yetişkinler gerektiğinde
küçük grup öğretimi, grup projeleri ve bireysel ders verme gibi çalışmalarla
esnek ve uyarlanabilir yüz yüze destek vermektedir. Bazı uygulamalar önemli
ölçüde yüz yüze destek içerirken bazıları minimal yüz yüze destek
içermektedir.”

20. Liselerde popüler olan bu karma öğrenme
modeli öğrencilere okulda verilenlerin dışında
ders alma fırsatı vermektedir. Bu bireyler
geleneksel bir okul ortamında bulunacaktır, ancak
aynı zamanda öğrenimlerini uzaktan verilen
online derslerle de desteklemeyi seçmektedirler.
Bu karma öğrenme yönteminin başarılı olması
için öğrencilerin öz motivasyonunun çok yüksek
olması gerekmektedir. Bireysel model Advanced
Placement dersleri almak isteyen veya okul
programına dâhil olmayan bir alanla ilgilenen
öğrenciler için idealdir.

21.  “Ters-yüz edilmiş sınıf veya tersine öğrenme yöntemi teknolojinin
sınıfta harcanan geleneksel zamanı tersine çevirmek için kullanıldığı
bir öğrenme yaklaşımıdır. Geçmişte sınıf süresi öğrencilere ders
anlatmak için kullanılıyorsa, artık tersine bir modelde bu süre bireysel
öğrenmeyi teşvik etmek ve öğrencilere birebir yardım etmek ve
öğrenci-öğretmen etkileşimini geliştirmek için kullanılmaktadır.
Öğretim içeriği hala sınıfta verilebilir, ancak bu içerik esas olarak sınıf
dışında erişilecek şekilde tasarlanmıştır; bu da derste zorlanan
öğrencilerin kendi hızlarında öğrenmeleri için harika bir yoldur.”

24.  Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, Haziran
2011 Özel Sayı, Sayfa 73-97.
 Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of
Education) Cilt(Sayı), SS-SS [YIL]
 Harmanlanmış Öğrenmenin Gerçekleştirildiği Çevrimiçi Öğrenme
Araçlarına Yönelik Bir İnceleme / 4 th International Contemporary
Educational Research Congress October 04-07, 2018.
Bodrum/Mugla/Turkey
 AKÇAY, Behiye, Fen Öğrenme ve Öğretim Yaklaşımları, Nobel
Yayınları, 2019, sayfa 162-165.

25. HAZIRLAYAN:
RUMEYSA ÜNAL
Necmettin Erbakan Ünversitesi/ Ahmet Keleşoğlu
Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Öğretmenliği 2. Sınıf
19310191004
«BİLİM, GERÇEĞE GİDEN YOLLARI AYDINLATAN
IŞIKTIR.»
Hacı Bektaş-ı Veli