AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENMEDE ÖĞRETİM TASARIMI MODELLERİ

2. İÇİNDEKİLER
Giriş……………………………………………………....3
Öğretim Tasarımı Modelleri………………………….…5
Addıe Modeli…………………….………………………7
Dick ve Carey Modeli…………………………………..14
Kemp, Merrison ve Ross Modeli……………………...21
Assure Tasarım Modeli……………………………..….31
ARCS Motivasyon Modeli……………………………..38
Kaynakça………………………………………………..48

3. GİRİŞ
Dünya genelinde ve ülkemizde açık ve uzaktan
öğrenmeye olan talep her sene gittikçe artmaktadır. Bu
talepler doğrultusunda uzaktan eğitim kurumları
diploma, sertifika ve kurs programları düzenlemektedir.
İlgili programlar için hazırlanacak öğretim
programlarının ve öğretim tasarımının iyi ve kaliteli
yapılması öğrencilerin başarısını doğrudan
etkileyecektir.

4. Öğretim tasarımı, açık ve uzaktan öğrenme için
kritik önem taşır. Etkili öğrenme için planlamaya
ihtiyaç vardır.
Öğretim tasarımı süreci planlamayı düzenler ve
sistematize eder.

5. ÖĞRETİM TASARIMI
MODELLERİ

6. Öğretim tasarımı, eğitim ve öğretim programlarının
tutarlı ve güvenilir biçimde geliştirilmesi için bir sistem
prosedürüdür.
Öğretim tasarımı modelleri eğitsel hedeflerin
belirlenmesi, eğitim-öğretim süreçlerinin planlanması,
bu süreçte kullanılacak materyallerin tasarlanması,
sürecin değerlendirilmesi ve gerekli düzenlemelerin
yapılması süreçlerini içermektedir. Bu amaçla pek çok
öğretim tasarımı modeli geliştirilmiştir.

7. ADDIE MODELİ

8. 1990’lı yıllardan sonra öğretim tasarımı çekirdek
modele göre; tüm modellerdeki ayrıntılı işlemleri
özetleyici nitelikte olan temel beş aşamada ifade
edilmiştir. Bu aşamalar; analiz, tasarım, geliştirme,
uygulama ve değerlendirme aşamalarıdır.
Bizim ele alacağımız model olan ADDIE modeli
ise; bu temel beş aşamayı içeriğinde barındırdığı ve
öğretimin genel tanımlarından yola çıktığı için
çekirdeksel öğretim tasarımı modellerinden biridir.

9. Analiz aşamasında öğretim problemi açıklığa
kavuşturulur. Öğretimin amaç ve hedefleri belirlenir.
Öğrencilerin mevcut bulunan bilgi ve becerileri tespit
edilir.

10. Tasarım aşamasında ise; öğrenme hedefleri, öğretim
etkinlikleri ve alıştırmalara belirlenip sonrasında ölçme-
değerlendirme araçları ve medya seçimi yapılır.

11. Geliştirme aşamasında ise; tasarım aşamasında
belirlenen öğrenme-öğretme ve ölçme-değerlendirme
materyallerinin hazırlaması ve geliştirilmesini içerir.
Uygulama aşaması, öğretimin belirlenen öğrenci
grubuyla gerçekleştirilmesi, içeriğin sunulması veya
ulaştırılması işlemlerini kapsamaktadır.

12. Değerlendirme aşamasında ise; gözden geçirmenin
yanı sıra biçimlendirici ve düzey belirleyici
değerlendirme süreçlerini içermektedir.

13. Tüm Öğretim Tasarımlarında Bulunması Gereken
Özellikler
1. Öğretim tasarımı, öğrenci merkezlidir.
2. Öğretim tasarımı, hedef odaklıdır.
3. Öğretim tasarımı, anlamlı performansa
odaklanmaktadır.
4. Öğretim tasarımı, sonuçların güvenilir ve geçerli bir
şekilde ölçülebileceğini varsayar.
5. Öğretim tasarımı, deneysel, tekrarlayıcı ve kendini
düzelten bir yapıya sahiptir.
6. Öğretim tasarımı, genellikle ekip çalışmasıdır.

14. DİCK VE CAREY MODELİ

15. Dick ve Carey’nin aşama aşama tasarım modeli,
tasarımcının öğrenme hedeflerini ve bu hedeflere
ulaşılmasını sağlayacak öğretim stratejilerini belirlediği
bir dizi olay ve olguları içermektedir.
Dick ve Carey tasarım modeline örnek olarak tek
yönlü öğretimsel televizyon veya video-kaset kullanımı
verilebilir.
Dick ve Carey tasarım modelinde, öğretmen
bütünüyle iletişimin başlatıcısı ve moderatörü
konumundadır.

16. 1. Aşama Öğretim hedeflerinin belirlenmesi
2. Aşama Öğretim analizinin yapılması
3. Aşama Giriş davranışlarının ve öğrenci özelliklerinin
belirlenmesi
4. Aşama Performans hedeflerinin yazılması
5. Aşama Açık ve uzaktan öğrenme için ölçüt tabanlı
ölçme-değerlendirme araçlarının geliştirilmesi
6. Aşama Açık ve uzaktan öğrenme için öğretim
stratejisinin geliştirilmesi
7. Aşama Öğrenme materyalleri ve çevrimiçi etkinliklerin
seçimi
8. Aşama Biçimlendirici değerlendirmenin yapılması
9. Aşama Düzey belirleyici değerlendirmenin yapılması
Tablo 1. Dick ve Carey Modelinin Açık ve Uzaktan Öğrenme için Aşamaları

17. Bu öğretim tasarımı modelinin birinci aşamasında
öğretim hedeflerinin ya da kazanımların belirlenmesi vardır.
İkinci aşamada önce öğrencilerin neleri bildikleri ve
bilmedikleri tespit edilir. Bu değerlendirmeler yüz yüze ya da
açık ve uzaktan öğrenme ortamında da yapılabilir.
Üçüncü aşamada ise; öğrencilerin giriş davranışlarını,
özelliklerini kişisel tercihlerini ve öğrencilerin yüz yüze yada
açık ve uzaktan öğrenme ortamına kaydolmasına neden olan
motive edici etmenleri belirlemek gerekir.

18. Dördüncü aşamada öğrenme hedeflerine ek olarak,
öğrenilmesi gereken görevi veya süreci açıkça tarif eden
performans hedefleri açık bir şekilde ifade edilmelidir.
Beşinci aşamada ise; biçimlendirici veya bütüne
dönük e-öğrenme değerlendirmesiyle açık ve uzaktan
öğrenme ya da e-öğrenme dersinin çevrimiçi
etkinliklerinin ve alıştırmalarının zayıflıkları ve güçlü
yanları ortaya konulabilir.

19. Altıncı aşamada hedefleri belirleyip diğer ilgili
aşamaları tamamladıktan sonra uygun bir öğretim
stratejisi oluşturmak gerekir.
Yedinci aşamada öğrenme hedeflerini
kazandırmaya yönelik öğrenme materyali, araç ve
çevrimiçi etkinliklerin seçimi yapılır.
Çevrimiçi materyalleri seçerken öğrencilerin tercihleri
göz önüne alınmalıdır.

20. Sekizinci aşamada ise; biçimlendirici
değerlendirme açık ve uzaktan öğrenme ya da e-
öğrenme ortamındaki bir derste zayıf alanların
bulunması ve bunların düzeltilmesi ve her uygulamanın
olabildiğince etkili olmasına yardımcı olur.
Dokuzuncu aşamada, biçimlendirici
değerlendirmeden sonra e-öğrenme kursunun gerçekten
istenen sonuçlara ya da hedeflere ulaşıp ulaşmadığının
değerlendirmesi ve sistemin bir bütün olarak
etkililiğinin araştırılması yapılır.

21. KEMP, MERRİSON VE ROSS MODELİ

22. Bu modeli diğer modellerden ayıran özelliği;
öğretimi öğrenci bakış açısıyla ele almasıdır.
Modelde daha çok konuların analizi, öğrencilerin
özellikleri, davranışlar, öğretme etkinlikleri, kaynaklar,
destekleme hizmetleri ve değerlendirme üzerinde
durularak tasarım etkinliklerine hareketlilik
getirilmektedir.

23. Bu model 1994 yılında Morrison, Ross ve Jerrold
Kemp tarafından ortaya konmuştur.
Bu modelde, her geliştirme aşamasının gelişim
süresince sürekli olarak değerlendirilmesi üzerinde
durulmaktadır.
Bu model, doğrusal değil dairesel bir modeldir ve
modeldeki 9 basamak birbirinden bağımsızdır, sıralı bir
şekilde ele alınmaları gerekmez.

24. Modelin Basamakları
1. Öğretim tasarımı problemlerinin belirlenmesi ve ilgili
hedeflerin belirlenmesi,
2. Öğrenci özelliklerinin tespiti,
3. Öğretim hedefleriyle ilgili konu içeriğinin
belirlenmesi ve görev bileşenlerinin analizi,
4. Öğrenciler için öğrenme hedeflerinin saptanması,

25. 5. Her ünitedeki içeriğin mantıklı bir öğrenme için
düzenlenmesi,
6. Her öğrenci için hedeflerin gerçekleşmesi için öğretim
stratejilerinin tasarlanması,
7. Öğretimin sunumunun planlanması,
8. Değerlendirme araçlarının geliştirilmesi ve
9. Öğrenme etkinliklerini destekleyici kaynakların seçimi.

26. Kemp Tasarım Modelinin Öğeleri
Öğretimsel Problemler: Problemler belirlenirken öncelik öğrenenlerin ihtiyaçlarına
verilir.
Öğrenci Özellikleri: Hedefler belirlenirken öğrenci özellikleri dikkate alınmalıdır.
Konu Alanı ve Görev Analizi: Konu ve görev analizinin üç tekniği vardır.
Konu analizi: Anlatılacak Konuların belirlenmesidir.
Teorik analizi: Teorik bilgilerin analizi bu aşamada yapılır.
Kritik olay metodu: Kişisel becerileri analiz edilir.
Öğrenci Gereksinimleri Hedefleri: Hedefler bilişsel, duyuşsal ve psikomotor
becerilerini geliştirmeyi amaçlar.

27. İçerikleri Sıralama: Konuların mantıksal anlatımı ve bütünlüğü
sağlanabilmesi için sıralamalar yapılır.
Öğretimsel Yöntemler: Öğretimdeki yöntemlerin aşamaları belirlenir.
Yani öğretilecek bilginin nasıl öğretileceği ve sınırlılıklar bu aşamada
belirlenir.
Öğretimsel Mesaj: Öğrenene iletilmek istenen ana düşünce burada yer
alır.
Değerlendirme Araçları: Değerlendirme bilgiyi, davranış ve beceriler
ve düşünceler kategorilerinde ele alınır.
Öğretici Kaynaklar: Bir öğretici programda kaynaklar seçilirken,
kolaylıkla elde edilebilen, kullanımı en rahat veya bilindik olmasına
dikkat edilmelidir.

28. Bu model; ilköğretim, ortaöğretim ve
yükseköğretimde kullanılabilir niteliktedir. Aynı
zamanda hizmet içi kurslarda kullanıldığı da
görülmektedir. Morrison, Ross ve Kemp Geliştirme
Modeli, genel olarak üç ana başlık altında
toplanmaktadır.

29. Burada yapılması gereken ilk etkinlik, öğrenci
ihtiyaçlarının ve hazır bulunuşluk düzeylerinin
belirlenmesini kapsayan genel bir değerlendirmenin
yapılmasıdır.
İkinci basamakta, yoğun bir öğretim etkinliği söz
konusudur. Öncelikle öğrenme sorunları ortaya çıkarılır.
Öğrenme sorunlarının öğrenci özellikleri ile ilgili olan
kısmı belirlenir. Daha sonra görev değerlendirmesi
yapılır.

30. Değerlendirme sonuçlarına göre kazandırılacak
davranışlar ortaya çıkarılır ve bu davranışlar ile ilgili konu
kapsamları saptanarak öğretim yöntemleri belirlenir.
Belirlenen öğretim yönteminin nasıl uygulanacağı
açıklanır. Öğrenme etkinliği gerçekleştirilirken, uygun olan
eğitim teknolojileri ortaya çıkarılır ve bunlara uygun bilgi
kaynakları açıklanır.
En son aşamada, yapılan eğitim öğretim etkinlikleri
değerlendirilir. Eğer eksiklikler ya da hatalar ortaya çıkarsa,
ikinci bölümden itibaren süreç tekrarlanır.

31. ASSURE TASARIM MODELİ

32. ASSURE modeli, öğretmenlerin normal sınıfta
kullanmaları için geliştirilmiş bir öğretim sistemi
tasarım süreci olmasına rağmen teknoloji kullanımı ve
entegrasyonunu destekleyen bir model olduğundan
karma ya da harmanlanmış öğrenme ortamları için
oldukça uygun bir modeldir. (Spencer, 2015)

33. Assure ModelininAşamaları

34. Hedeflerin Belirlenmesi
Harmanlanmış öğrenme
kursunun performans
hedefleri de dahil olmak
üzere hedefleri ya da
kazanımları belirlenir.

35. Yöntem, teknoloji, medya ve materyallerin seçimi
Kullanılacak yöntemin,
tekniklerin, çevrimiçi öğrenme
içeriğinin, hem çevrimiçi
etkinlikler hem de sınıf
egzersizleri için eğitim
hedeflerine ve kazanımlara
hizmet edecek çoklu ortam
materyallerin seçimi yapılmalıdır.

36. Teknoloji, medya ve materyallerin kullanımı
Çevrimiçi eğitim içeriklerini, medya ve materyalleri
seçtikten sonra, e-öğrenme eğitimcileri bu teknolojik
araçları ve çevrimiçi kaynakları en verimli şekilde nasıl
kullanacaklarına karar vermelidir.

37. Değerlendirme ve Düzeltme
ASSURE modelindeki
son adım, öğretim
tasarımının mümkün
olduğunca faydalı
olmasını sağlamak için
harmanlanmış öğrenme
stratejisini değerlendirme
ve gözden geçirme
sürecidir.

38. ARCS MOTİVASYON MODELİ

39. Motivasyon etkili ve yeterli bir öğrenme için en
önemli unsurlardan biridir. Özellikle açık ve uzaktan
öğrenme ortamlarında öğrenciler çoğu zaman
öğretmenleri ve arkadaşlarıyla yüz yüze
görüşemediklerinden etkili öğrenme için daha fazla
bireysel sorumluluklar almaları gerektiğinden
motivasyon seviyelerinin yeterli ya da yüksek düzeyde
olması gerekir.

40. Keller’in motivasyonu temel alan ARCS tasarım
modeline göre öğrenme sürecinde motivasyonu artırmak
ve sürdürmek için dört adım vardır:
- Dikkat
- Uygunluk
- Güven
- Doyum

41. DİKKAT
Öğrenciler için yeni, şaşırtıcı, uyumsuz ve belirsiz
olaylar dikkat çekici olabilir.
Öğrenme stilindeki bireysel farklılıkları hesaba
katarak materyalleri sunmada çeşitli yöntemler ve
materyaller kullanarak değişkenlik oluşturmak dikkat
çekmede etkili olabilir.

42. UYGUNLUK
Keller’e göre uygunluk düzeyi, öğrencilerin aşina
olduğu dil ve örnekler kullanılarak oluşturulmalıdır.
Keller, burada üç büyük strateji sunmaktadır:
Hedef tanıtımı: Bugünkü değeri açısından bilginin
öğrencilere bugün veya günümüzde nasıl yardımcı
olacağı açıklanabilir.

43. Güdü eşleştirme: Öğrencilere yeni bir konu öğrenirken
kendileri için uygun yöntem veya tekniği seçmelerine
fırsat verilmelidir.
Benzerlik: Öğrencilerin daha fazla kazanımda
bulunmaları için öğretmenin sahip oldukları bilgi, beceri
ve deneyimler onlara nasıl kullanabileceklerini
göstermesi öğrencilere benzerlik ve modellik sağlaması
açısından oldukça kullanışlı ve etkili olabilir.

44. GÜVEN
Güven unsuru öğrenciler arasında başarı elde etmek
için olumlu beklentiler sağlamaya odaklanmaktadır.
Keller, öğretim tasarımcılara güven artırıcı stratejiler
sunmuştur. Bunlar:
Performans Gereksinimleri: Başarıya ulaşmak ve
olumlu beklentiler oluşturmak için öğrencilere öğrenme
standartları ve değerlendirme kriterleri önceden
verilmelidir.

45. Başarı Olanakları: Öğrenme ortamlarında başarılı
olmak, sonraki çabalara güven oluşturmada yardımcı
olabilir.
Kişisel Denetim: Öğrenciler, öğrenmeleri ve
değerlendirmeleri üzerinde bir miktar kontrol
hissetmelidirler.

46. DOYUM
Son olarak Keller’e göre öğrenciler bir öğrenme
tecrübesinden bir miktar memnuniyet, doyum veya ödül
elde etmelidir. Keller, doyumun artırılması için üç ana
stratejiyi önermektedir. Bunlar:
İçsel Pekiştirme: Keller’e göre öğrenme tecrübesinin
içsel doyumunu teşvik etmek ve desteklemek gerekir.

47. Dışsal Ödüller: Öğrencilere pekiştireç ve motive edici
geri bildirim sağlamak öğrenme sürecinde çok
önemlidir.
Öğrenciler yaptıkları işler sonucunda takdir edilince,
öğrenmek için daha çok motive olurlar.
Eşitlik: Başarı için tutarlı standartlar ve ölçütlerin
kullanılması ve devam ettirilmesi gerekir.

48. KAYNAKÇA
- https://e-icerik.blogspot.com/2019/01/meltem-zengin-ogretim-tasarm-
modelleri.html
- https://ogretimtasariminef.wordpress.com/2011/03/09/addie-modeli/
- http://materyaltasarim.weebly.com/uploads/2/5/8/4/25841747/retim_tasarm_mod
elleri.pdf
- https://prezi.com/gv_8nxzivbi3/morrison-ross-ve-kemp-gelistirme-modeli/
- http://linoit.com/users/BusraOztel/canvases/Morrison%2C%20Ross%20%26%2
0Kemp%20Modeli
- Gürer, M. D. Ve Tekinarslan, E. (2020). Açık ve Uzaktan Öğrenme. Ankara:
Pegem.