ÖĞRETİM TASARIMI MODELLERİ SEVCAN ÇATKIN

1. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ
AHMET KELEŞOĞLU EĞİTİM FAKÜLTESİ
Doç. Dr. AĞAH TUĞRUL KORUCU
SEVCAN ÇATKIN
18310341032 Okul Öncesi Öğretmenliği

2. ÖĞRETİM TASARIMI MODELLERİ
Öğretim tasarımı eğitim öğretim programlarının tutarlı
ve güvenilir biçimde geliştirilmesi için bir sistem
modelidir.

3. Öğretim tasarımlarında bulunması gereken
özellikler
Öğrenci merkezlidir.
Hedef odaklıdır.
Sonuçların güvenilir ve geçerli bir
şekilde ölçülebileceğini varsayar.
Deneysel tekrarlayıcı bir yapıya
sahiptir.
Genellikle bir ekip çalışmasıdır.

4. DİCK VE CAREY MODELİ
Öğretimsel strateji; genellikle, içeriğin organizasyonunun ve
sıralanmasının çeşitli hallerinin, öğrenme etkinliklerinin
belirtilmesinin, içerik ve etkinliklerin nasıl düzenleneceğinin
belirlenmesinde kullanılır.
Dick ve Carey’nin (1990) aşama aşama tasarım modeli,
tasarımcının öğrenme hedeflerini ve bu hedeflere ulaşılmasını
sağlayacak öğretim stratejilerini belirlediği bir dizi olay ve olguları
içermektedir. Dick ve Carey tasarım modeline örnek olarak tek
yönlü öğretimsel televizyon veya video-kaset kullanımı verilebilir.
Dick ve Carey tasarım modelinde, öğretmen bütünüyle iletişimin
başlatıcısı ve moderatörü konumundadır.

5. DİCK VE CAREY MODELİNİN BASAMAKLARI
1. Öğretim hedeflerinim belirlenmesi
2. Öğretim analizinin yapılması
3. öğrenci özelliklerinin belirlenmesi
4. Performans hedeflerin yazılması
5. ölçüt tabanlı ölçme araçlarının hazırlanması
6. Öğrenme için öğrenme stratejinin geliştirilmesi
7. Öğrenme materyalleri seçimi
8. Biçimlendirici değerlendirmenin yapılması
9. Düzey belirleyici değerlendirmenin yapılması

6. SİSTEMİN YAKLAŞIMI
• Birbiriyle ilgili olan ve birlikte çalışan parçalar,
hedefi gerçekleştirmek amaçlı çalışır.
• Sistem hedefe ulaşmışsa değerlendirme
yapılır, ulaşmamışsa modifiye edilir
• Öğretimsel hedefler üzerine dikkat toplanır.
• Her bir adım birbiriyle bağlantılıdır.
• Farklı seviye ve statüdeki öğrencilere
uygulanabilir.

7. MODELİN AŞAMALARI:
1.Öğretim Hedeflerinin Belirlenmesi:
Öğretimin Amacı:
Öğrencide meydana gelmesi istenilen davranışların amaç olarak
belirlenmesi
Öğretim tamamlandıktan sonra öğrencide hangi becerinin
geliştirilmek istendiğinin tanımı.
İhtiyaç Analizi:
İhtiyaçların analiz edilmesi, öğretimin amaçları ile kişisel
ihtiyaçlar arasındaki farkın analiz edilmesi.
.

8. Görev Analizi:
Adım adım kişinin hedefi uygularken ne yapacağının tanımı. Prosedür
boyunca her bir adımda kullanılan yetenekler.
Süreç Analizi:
Karmaşık becerilerin öğrenilmesinde bireyin gerçekleştirdiği zihinsel
çalışmalar.
Öğrenme - Görev Analizi:
Entelektüel beceri gerektiren öğretim hedefleri
2.Öğretimsel Analiz:
Amaç:
Hedefe ulaşmak için gerekli olan yetenekleri belirlemek

9. 3.Giriş Davranışların Değerlendirilmesi:
Amaç:
Öğrencilerin öğrenme görevine getirmesi gereken becerileri
belirlemek.(önbilgiler)
Zihinsel Beceriler
Sözlü anlama ve uzamsal yönelmeler gibi yetenekler
Kişilik Özellikleri

10. 4.Performans Hedefleri:
Amaç:
İhtiyaç ve amaçları özel ve detaylı hedeflere dönüştürmek.
İşlevleri:
Öğretimde gerçekleşmeyecek amaçların belirlenmesi.
Dersi öğretimin uygun şartları üzerine planlamaya dikkat etmek.
Ders planında hedef performansları belirlemek.
Öğrencilerin performanslarının artması için onlara rehberlik etmek.
Öğrencilerin çalışmalarını desteklemek.

11. 5.Kriter Referans Testlerinin Geliştirilmesi:
Yeni becerileri öğrenmek için gerekli olan bireysel hazır bulunuşlukları
belirlemek.
Öğrenme sırasında öğrencilerde meydana gelen oluşumları ders boyunca
kontrol etmek.
Aile ve yöneticiler için öğrencilerin ilerleyişini gösteren dokümanlar
hazırlamak.
Ders planını geliştirmeden ve öğretim materyallerini seçmeden önce yapılan
erken bir performans değerlendirmesi.
Öğrenci performansının ölçülmesi için değerlendirme araçlarının
geliştirilmesi.

12. 6.Öğretim Stratejilerinin Geliştirilmesi
Amaç:
Öğretimsel etkinliklerin, hedeflerin
başarısı ile nasıl ilişkilendirileceğinin
tasarlanması
Dersi en iyi şekilde düzenlemek:
Öğrenciler için bilgiyi tarafsız ve etkili
öğretim stratejisi ile sunmak.
Öğrenci bilgilerini, hedeflerde ifade
edilen görevleri ve öğretim
stratejilerinin etkilerini gösterir.
Örnek: Anlatım stratejisinin seçimi,
grup, öğrenci merkezli

13. 7.Öğretimin Materyallerinin Seçimi Ve
Geliştirilmesi
Amaç:
Basılı materyaller ya da diğer kitle iletişim
araçlarını öğretim için seçimi ve
tasarlanması,
Mümkünse kullanılması olanaklı olan
materyalleri kullanmak. Eğer yoksa yeni
materyallerin geliştirilmesine ihtiyaç
duyulur.
Öğretmenin rolü: Anlatım sisteminin
seçimine bağlı
Öğrenci el kitabı, öğretimsel materyal,
testler ve öğretici rehberi içeren var olan ya
da yeni geliştirilen materyallerin seçimi.

14. 8.Biçimlendirici Değerlendirmenin Geliştirilmesi
Amaç:
Öğretimsel materyali düzenlemek ve geliştirmek için bilgi
sağlamak.
Öğretim materyalleri ile sağlanan bilgiler arasındaki tutarsızlığı
belirlemek
Kalabalık öğrenci grupları için öğretimi etkili hale getirme amaçlı
düzenlemeler yapmak.
Birebir: Bir öğrenciyle birebir bir görüşme yapmak
Alan Sınavı
9.Öğretimi Düzenlemek
Hedeflere ulaşmayı engelleyen unsurları ortadan kaldırmak.

15. 10.Toplam Değerlendirmenin Yürütülmesi ve Geliştirilmesi:
Amaç:
Sistemin etkililiğini bütünleştirmek için çalışır.
Gelişme aşamasını geçirmiş olan sistemi yürütür.
Öğretimsel sistemin geliştirilmesinin bir parçası değildir.
Bağımsız değerlendirme.
Küçük- Büyük Ölçek

16. KELLER MOTİVASYON(ARCS) MODELİ
ARCS Motivasyon Modeli, motivasyona yönelik bir öğretim sürecinin
tasarlama ve uygulama boyutlarıyla ilgilenir. ARCS Motivasyon Modeli,
dört alt kategoriden oluşur. ARSC modelinin dört ana kategorisinin
altında üç alt kategori mevcuttur. Keller tarafından ilk sunulmasından
bu yana motivasyonel model bazı ufak tefek değişikliklere uğramıştır.
Dayandığı dört kategoriden ikisinin ismi “ilgi” den “dikkat” e ve
“beklentiden” “güvene” değiştirilmiştir. Her kategorinin İngilizce isminin
baş harfi alınınca modele ARSC modeli denmiştir.

17. ARCS Motivasyon Modeli, öğrencilerin öğrenme güdüsünü
uyarmayı ve bu güdüyü sürdürmeyi amaçlayan bir
öğretimde güdüsel stratejilerin nasıl kullanılacağı hakkındaki
sorulara yanıt bulmaya çalışır.
Dikkat, ilişki, güven ve doyum bütünleştirildiğinde birini
öğrenmeye motive edecek şartlar ortaya çıkar. Keller,
ARCS’nin sıralı bir süreç olarak oluşmasını önermektedir.
ARCS öğrencinin konuya odaklanması prensibine dayanır.

18. • Dikkat
• Uygunluk
• Güven
• Doyum
ARCS MODELİ BASAMAKLARI

19. Dikkat (Attention)
Motivasyonun ilk basamağıdır. Öğrencinin, derse karşı ilgisini dersin
başında çekmek ve bu ilgiyi dersin sonuna kadar sürdürme stratejisidir.
Bu strateji, öğrencinin derse yönelik merakını artırır. Bu stratejinin, 3 alt
başlığı vardır. Bunlar:
1-Algısal Uyarılma : Belirsizlik, sürpriz, yenilik v.s. gibi değişik, belirsiz ve
ilgi çekici ortamlar oluşturularak öğrencinin dikkatinin çekilmesi.
2-Araştırmaya Yönelik Uyarılma : Öğrencilerin problem çözmeleri ve
soru sormaları için teşvik edilmesi.
3-Değişkenlik : Çeşitli öğretim öğeleri ile öğrencinin derse karşı ilgisini
sürdürmesini sağlama.

20. Uygunluk (Relevance)
Bu strateji, öğrencinin ilgisi, beklenti ve ihtiyaçlarıyla bağlantılar kurup,
onların öğrendikleri şeyin önemi hakkında bilgilendirilmesini içerir.
Öğrencilerin, “bu derse niçin çalışmak zorundayım?” gibi bir sorusuna,
öğrencinin beklentisine uygun mantıklı bir cevap verilmelidir. Genelde, bir
dersin gerçek hayatla ilişkisini kurabilmek, o derse dikkati çekmekten daha
zordur. Bu stratejinin alt başlıkları:
1-Yakınlık-Aşinalık : Derste sunulan örnek, kavram ve ilkelerin öğrencilerin
daha önceki bilgileri ve ilgileri ile ilişkilendirilerek sunulması.
2- Hedefe Yöneltme: Dersin amaçlarını gösteren ifadelerin
kullanılmasıdır.
3- Güdü Uygunluğu : Öğrencilerin kafalarındaki motivasyona uygun
öğretim stratejilerinin kullanılması.

21. Güven (Confıdence)
Bu strateji, öğrencilerin başarı için olumlu düşünceler geliştirmesine
yardımcı olur. Öğrencilerin başarıları kişisel özellikleri, öğretmen, okul
idaresi, aile ve geçmiş tecrübelerinden etkilenmektedir. Ayrıca, soruların
zorluğu da başarıyı etkileyen faktörlerden birisidir. Bu stratejinin alt
başlıkları:
1-Başarı Beklentisi : Öğrencilerin, başarı elde etmelerinin bilincinde
olmaları ve bunu nasıl elde edebileceklerinin farkına varmaları
durumu.
2-Güç Deneme Durumu: Öğrencilere, başarılı olabilmeleri için uygun
fırsat ve olanakların sağlanması.
3-Destekleme Durumu: Başarı elde etmek için çaba gösteren
öğrencilere, çaba ve yeteneklerini destekleyici cevaplar verilmesi.

22. Doyum (Satisfaction)
Öğrenciler, beklentileri ile bu beklentilerini elde etmek için gösterdikleri
çabaların sonuçları arasında bir bağlantı bulamamaları durumunda,
motivasyon kaybına uğrayabilirler. Bu nedenle bu strateji, öğrencilerin
çaba ve gayretlerini sürdürmeleri için motive edilmeleri gerektiğini söyler.
Öğretim tasarımcıları, öğrencilerin bir derse yönelik motivasyonlarının
sürdürülmesi ve geliştirilmesi için davranışı oluşturacak unsurların dikkatli
bir şekilde kullanılmasını gerektiğini söyler. Doyum stratejisinin alt
başlıkları:
1- Doğal Sonuçlar: Yeni kazanılan bilgi ve yeteneklerin gerçek
ortamlarda kullanılması için imkanlar sağlanması.
2- Olumlu Sonuçlar: İstenilen davranışın sürdürülmesi için
pekiçtireçler ve dönütler verilmesi.
3- Eşitlik: Başarı elde etmek için oluşturulan hedefler ile
sonuçların uyumunun sağlanması.

23. ASSURE TASARIM MODELİ
 Öğrenci Analizi
 Hedeflerin belirlenmesi
 Yöntem teknoloji medya materyallerin seçimi
 Öğrenci katılımını sağlama
 Değerlendirme düzeltme

24. Assure tasarım modeli, öğrenenlerin karakteristik özellikleri ve
ulaşılmak istenen öğretim hedefleri doğrultusunda uygun
yöntemler, medya ve materyalleri seçerek hazırlanan öğretim
tasarımı modelidir. Assure modeli ile tasarlanan öğretim
programlarının sonunda en uygun yöntemleri, medyayı ve
materyalleri kullanılabilir ve öğrenenlerin yüksek öğrenme
performansı göstermeleri sağlanabilir.

25. 1. Öğrenenlerin Analizi: Bu bölüm 3 alt baslıkta toplanır: öğrencilerin genel karakteristikleri,
giriş yeterlilikleri, öğrenme stilleri. Yas, is, kültürel, sosyoekonomik etkenler v.b.,
öğrenenlerin başlangıç esnasındaki bilgi seviyeleri, ön gereksinim yetenekleri, düşünme,
davranış yöntemi vb., algılanabilir tercihler ve dayanıklılık, bilgi isleme alışkanlıkları,
motivasyonu etkileyen faktörler, psikolojik faktörler gibi etmenlerin analizi iyi yapılmalıdır.
2. Hedeflerin Belirlenmesi: Hedefler tasarımcı tarafından net bir şekilde belirtilmelidir.
Öğrenenlere kazandırılmak istenen davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalıdır. Öğretim
tasarımının hedefleri, ABCD formatında belirtilmelidir. (A)Audience (Öğretim programına
katılanlar), (B)Behaviour (Davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir
olmalıdır), (C)Conditions (Kazanılan yetenekler hangi şartlarda
tanımlanabilecek) (D)Degree (Kazanılan yeteneğin derecesi: zaman sınırlaması, doğruluk
oranı vb.)
3. Yöntem, Medya ve Materyallerin Seçilmesi: Bu aşamada nasıl öğretelim sorusuna
yanıtlar aranmaktadır. Öğretim yöntemi, ortam ve materyaller öğrenenlerin analizi ve
hedeflerin belirtilmesi aşamaları da dikkate alınarak seçilmelidir. Yöntem ve materyaller
seçilirken 3 seçenek vardır: Hazır olarak bulunan materyalleri kullanmak, Hazır olan
materyallerin geliştirilmesi, Yeni materyaller tasarlanması.

26. 4. Medya ve Materyallerin Kullanılması: Materyal seçiminden sonra, medyayı ve
materyalleri öğretim programının hedeflerine ulaşmasını sağlayacak, alıştırma ve
uygulamaların nasıl uygulanacağını belirten bir yöntem seçilmelidir. Tasarıma
başlamadan önce yapılması gerekenler:
(1) Materyali ve ortamı gözden geçirme,
(2) Materyali hazırlama: materyalleri toplama, belirli bir düzene koyma,
(3) Ortamı hazırlama, (Dersin içeriğini kapsamlı bir şekilde veren bir sunum
hazırlama, Çalışılan konu ile ilgisinin mantıksal açıklamasını yapma, Öğrencinin
dikkat etmekle ne fayda sağlayacağını dile getiren motive edici açıklama yapma,
Dikkati dersin çok özel yönlerine çeken sistematik ipuçları sunma ),
(4) Öğrencileri hazırlama: Konu ile gerçek hayatta uygulamakta oldukları arasındaki
iliskilerin kurulduğu ve öğrencilerin hazırlandığı asamadır.

27. 5. Öğrenen Katılımının Sağlaması: Bu aşamada öğrenci katılımının nasıl
sağlanacağı sorusuna yanıt aranmaktadır. Öğrenci öğrenme sürecine aktif
olarak katılmalıdır. Öğrencilerin aktif olarak katılmalarını sağlamak için onlara
ipuçları ve işaretçiler verilmelidir.
6. Değerlendirme ve Gözden Geçirme: Değerlendirme aşaması, su sorulara
verilen yanıtlar ile yapılabilir. “Öğrenenler, öğretim programının hedeflerine
ulaştı mı? Seçilen medya ve materyaller, hedeflere ulaşılmasında
öğrenenlere yardımcı oldu mu? Tüm öğrenenler materyalleri amacına
uygun bir biçimde kullanabildi mi?”

28. ADDIE TASARIMI MODELİ
1990’lı yıllardan sonra öğretim tasarımı çekirdek modele göre; tüm
modellerdeki ayrıntılı işlemleri özetleyici nitelikte olan temel beş
aşamada ifade edilmiştir. Bu aşamalar; analiz, tasarım, geliştirme,
uygulama ve değerlendirme aşamalarıdır. Bizim ele alacağımız model
olan ADDIE modeli ise; bu temel beş aşamayı içeriğinde barındırdığı ve
öğretimin genel tanımlarından yola çıktığı için çekirdeksel öğretim
tasarımı modellerinden biridir. ADDIE modelinin aşamaları;

29. ADDIE modelinin aşamaları;
♦ Analiz ( Analysis )
♦ Tasarım ( Design )
♦ Geliştirme ( Development )
♦ Uygulama ( Implementation )
♦ Değerlendirme ( Evaluation )

30. ADDIE modeli ismini aşamalarının İngilizce isimlerinin baş
harflerinden almıştır. ADDIE modelinde temel alınan üç soru
vardır:
♦ Nereye gitmek istiyoruz?
♦ Oraya nasıl gideriz?
♦ Oraya geldiğimizi nasıl anlarız?

31. Analiz (Analysis) aşamasında sorunlardan hareketle eğitim gereksinimleri
belirlenmekte, öğrenci niteliklerinin/özelliklerinin çözümlemesi yapılmakta,
kurumsal politikalar/ koşullar açıklığa kavuşturulmakta ve önceliklerden hareketle
eğitim hedefleri saptanmaktadır.
Tasarım (Design) aşamasında öğretim amaçları yazılmakta, içeriğin seçimi ve
düzenlemesi yapılmakta, öğretme-öğrenme süreçlerinde kullanılacak stratejiler
geliştirilmekte ve ulaşılan çıktıları ölçmeye dönük araçlar oluşturulmaktadır.
Geliştirme (Development) aşamasında daha çok öğretme-öğrenme süreçlerinde
yararlanılacak olan materyaller üretilmektedir. Bunlar arasında özellikle eğitimci
kılavuzları, katılımcı materyalleri, destekleyici ortamlar, kullanım gereçleri başta
gelmektedir.

32. Uygulama (Implementation) aşamasında tasarımı yapılan
öğretme sisteminin uygulamasını etkileyecek değişkenler
üzerinde çalışılmakta ve gerekli hazırlıklar yapılmaktadır.
Özellikle tesislerin ayarlanması, ortamların düzenlenmesi,
bütçeleme yapılması ve eğiticilerin eğitimi gibi konular
üzerinde durulmaktadır.
Değerlendirme (Evaluation) aşamasında ise taslağı
geliştirilen öğretim sisteminin ön denemesi, düzeltmeler,
son değerlendirilmesi ve geleceğe ilişkin kestirimler
yapılmaktadır. Böylece, tasarımı yapılan sistemin tüm
öğeleri işlerlik açısından test edilmiş olmaktadır.

33. MORRİSON, KEMP, ROSS MODELİ
Öğretim geliştirme modellerinden son zamanlarda popüler olanlardan
birisi olan bu model ilk defa 1994’te Kemp, Morrison ve Ross tarafından
uyarlanmıştır. Bu modelin merkezinde öğretim problemleri, öğrenenin
karakteristiği, konu analizi, değerlendirme araçları, öğretim stratejileri,
öğretim amaçları, öğretimin değerlendirmesi gibi kriterlerin revize edilip
planlanması vardır. Kitabın üçüncü baskısında ilk isim Morrison olmasına
rağmen, en önemli yazar Kemp’dir. 1994 model olan bu öğretim tasarımı
geliştirme modeli proje yönetimi ve destek servislerini de sürecin içerisine
alarak modifiye olmuştur.

34. Morrison, Ross ve Kemp(2001) müfredat planlamasını odağa alan bir öğretim
tasarımı geliştirme modeli sunmuşlardır. Onların yaklaşımına göre öğretim,
içerik ve öğretim tasarımının geleneksel modelle olan zıtlığından ziyade
aşağıdaki soruların pratiğe dökümüdür yani öğrenen bireyin bakış açısıdır. (1)
Yetişkin öğrenciler hedeflerde başarı sağlama isteğindeki isteği hangi
seviyede? (2) hedefler ve öğrenci karakterleri açısından en uygun strateji
hangisi? (3) Kitle iletişim araçlarından veya diğer kaynaklardan en uygun olanı
hangisi? (4) Başarılı öğrenme için neler gerekli? (5) Belirlenen hedeflere nasıl
ulaşacağız? (6) Program denenmesi sırasında beklentileri karşılayamazsa
neleri gözden geçireceğiz.

35. Morrison, Ross ve Kemp (2001) çok yönlü olan öğretim tasarımında
dikkati çekmek için aşağıdaki dokuz kavramı tanımlamışlardır.
1- Yeni öğretim programı tasarımı yapmak için öğretim problemlerini ve
hedefleri açıkça belirtme.
2- Öğretim kararlarımızı etkileyecek öğrenen bireyin karakterlerini
gözden geçirmek,
3- Hedefle ilgil içeriklerin analizi ve başlık içeriğinin tanımı,
4- Öğretim hedeflerini açıkça belirtmek,
5- Mantıklı öğrenmek için içeriğin ilgili öğretim birimiyle sıralanması,
6- Öğretim stratejileri tasarlanır böylece her öğrenen birey hedeflerini
yükseltir.
7- Öğretim mesajının planlanması ve öğretimin geliştirilmesi,
8- Hedefleri ölçen değerlendirme araçlarının geliştirilmesi,
9- Öğretim ve öğrenme aktivitelerinin desteklenmesi için kaynakların
seçimi.

36. Morrison, Ross ve Kemp modeli; öğretim tasarımının, değer
elementlerle olan süregelen işbirliğinin revize edilmiş sürekli
çevrimi inancını açıklar. Onlara göre öğretmen/ tasarımcı
herhangi bir yerde başlayabilir. Bu modelde tüm elementler
birbirinden bağımsız olarak, kendiliğinden uygun bir şekilde
gösterilebilir. Aynı zamanda Morrison, Ross ve Kemp modeli
tasarımcının herhangi bir yerde başlayabileceğini, senaryonun
geleneksel çatı biçiminde konu analiziyle başlayacağını belirtir.
Morrison, Ross ve Kemp modeli sürekli gelişebilir.
Öğretmenlerin görüşüne göre, bu modelin etkililiği ‘neredesin’
yapısıyla başlamıştır. Aynı zamanda konu içeriği, amaçlar,
kaynakların seçimi bu modeli öğretmen için cazip kılar.