VERGİLEMENİN SINIRLARI VE ANAYASAL KURAL ÖNERİLERİ
Parasal Anayasa
1. Bu sunum aşağıdaki kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır:
C. C. Aktan, U. Utkulu, S Togay, Nasıl Bir Para Sistemi? Parasal Disiplin ve Parasal İstikrar İçin Alternatif Öneriler,
İstanbul: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 1998.
C. C. Aktan, D Dileyici, "Parasal Düzen ve Parasal Anayasa”,
Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Dergisi,Yıl1, Sayı 2, 2001.
Sunumu Hazırlayan:Yagmur Kılınç
2. Devletin para basma
yetkisini kullanırken
uyması gereken kuralları
ifade eder.
Devletin para basma
yetkisini anayasada
düzenleyen ve hangi
kurallar içerisinde para
arzını arttırabileceğini
belirleyen kuralları ifade
eder.
3. Günümüzde birçok ülke anayasasında para basma
yetkisini düzenleyen kurallar bulunmamaktadır.
Bunun bir sonucu olarak hükümetler:
Para arzının genişlemesine neden olur.
Para politikası araçlarını keyfi ve takdiri olarak kullanır.
Ekonomik birimlerin karar ve faaliyetleri üzerinde etkili olur.
5. Monetarist iktisatçıların ekonomik sorunların temelinde para arzı
artışlarını görmeleri, bu iktisatçıların çözüm olarak bir parasal kural
geliştirmelerine neden olmuştur.
BU KURAL: Para otoritesinin para arzını her yıl % 3 ila % 5 oranında artırmasını
öngörür ve parasal büyüklüklerin büyüme oranını hedef alır.
1
6. FRIEDMAN KURALI
ÖNCÜSÜ MILTON FRIEDMAN
GÖRÜŞLERİ:
Gümüş ve altın standardına dönülmesi mantıklı değildir.
En iyi düzenleme parasal tabanın sabit oranda büyümesini
öngören bir düzenlemedir.
bunu tasarlamak özel bir kurumsal yapıya bağlıdır.
7. Milton Friedman
‘’Kongrenin, toplam para miktarında önemli
artışlar yıllık %3’ten az, %5’ten fazla
olmayacak şekilde, hükümetin faiz
getirmeyen tahvilleri para şeklinde veya kaydi
olarak çıkarma yetkisini verme gücüne sahip
olması gerekir.’’
8. * John Taylor tarafından önerilmiştir.
Taylor kuralı, parasal otoritenin enflasyonun hedeflenen değeri ile
gerçekleşen değeri arasında bir fark olduğunda, bunun nominal faiz
oranını kontrol ederek değiştirilebileceğini varsayan bir kuraldır.
2
9. TAYLOR KURALI
Enflasyon Oranı
Faiz oranı
Hedeflenen Enflasyon Oranı
* Eğer enflasyon oranı, hedeflenen enflasyon düzeyinin üzerine çıkarsa, faiz oranı
yükseltilmelidir.
10. Irving Fisher ve Henry Simons tarafından geliştirilmiş bir Endeksleme Yöntemidir.
Buna göre para arzı fiyat endeksine bağlı olarak değişecektir.
Para arzı ile fiyat endeksi arasında ters yönlü bir ilişki olacaktır.
3
Amaç:
Fiyat endeksindeki
değişmelere karşı paranın
değerini korumaktır.
11. Fisher-simons kuralı
• AVANTAJI
Para yerine geçen
değerlere göre para
miktarında ayarlama yapma
esnekliğine izin veren
Friedman kuralından daha
kolaydır.
• DEZAVANTAJI
Bu kuralı izlemek parasal
büyüme kuralını izlemekten
daha zordur.
Friedman kuralıyla
karşılaştırıldığında
13. Enflasyon hedeflemesi
Parasal Otorite
• Enflasyon oranını
• belli bir miktara
• düşürürken kullanacağı
• yöntemi kendi belirler.
Para otoritesine bu hedefi izleme konusunda
takdir yetkisi verir.
Hedef-amaçlı bir kuraldır.
Farklı şekillerde uygulanabilir.
Otorite başka hedefleri izleyemez.
14. Konvertibilite prensibi de denir.
Axel Leijonhufvud üzerinde durmuştur.
5
MİKTAR PRENSİBİ
KONVERTİBİLİTE PRENSİBİ
2 öneri
15. Leijonhufvud:
Miktar kuralının fiyat seviyesi konusundaki beklentileri dengeleyerek
belirsizlikleri ve bankaların riskini azalttığını ileri sürmüştür.
Friedman’ın savunduğu miktar prensibini de geliştirerek, para ihracının yıllık
miktarının belirlenmesini ve merkez bankası kredilerinin sınırlandırılmasını
savunmuştur.
16. PETER BERNHOLZ : ‘’Anayasalara devletin parasal alandaki yetkilerini sınırlayacak hükümler
konulmalıdır. ‘’ der. Ona göre;
UYGULANMALIDIR.
Altın Standardı
Sistemi
Serbest
Bankacılık
Sistemi
Kaliteli
Çoğunluk
Yöntemi
6
17. Serbest bankacılık sisteminin uygulanmasını
Devletin para basma tekelinin anayasadan kaldırılmasını
Özel bankalara/firmalara kendi paralarını çıkarma
yetkisinin verilmesini önermiştir.
7
Hayek’in Serbest Bankacılık Sistemi Üzerinde
Durduğu 2 Eseri
18. Anayasal iktisat teorisinin kurucusu JAMES M. BUCHANAN.
Anayasada 2 tür kural olabilir der:
FRIEDMAN KURALI
FISHER-SIMONS KURALI
8
1.
2.
19. G. BRENNEN ve J. M. BUCHANAN’a göre
1
• Parasal rejim, anayasada kurallarla düzenlenecek parasal
sistemdir.
2
• Para otoritelerinin anayasada yer alan hükümlere uymaları
için parasal rejimin değiştirilmesi gerektiğini savunmuşlardır.
3
• Parasal anayasanın gerekli olduğu konusunda görüş birliği
içinde olunması gerektiğini belirtmişlerdir.
20. • Para otoritesi, belli bir
enflasyon hedefi belirlemeli ve
bu hedefi gerçekleştirecek
şekilde para politikalarını
uygulamalıdır.
• Para arzı artışları fiyat
endeksine bağlanmalıdır.
• Hedeflenen enflasyon ile
gerçekleşen enflasyon arasında
bir fark olduğunda, bunun
nominal faiz oranını kontrol
edilerek değiştirilmesi gerekir.
• Para arzı her yıl sabit bir
oranda artırılmalıdır.
Friedman
Kuralı
Taylor
Kuralı
Enflasyon
Hedeflemesi
Fisher-
Simons
Kuralı
21. • Anayasal para rejimi
oluşturulmalıdır
• Devletin para basma tekeli
kaldırılarak özel bankaların
para basımına izin
verilmelidir.
• Altın standardı veya
serbest bankacılık sistemi
uygulanmalıdır. Parasal
alandaki kararlar
kaliteli çoğunlukla
alınmalıdır.
• Toplam para miktarının yıllık
artış oranı sınırlandırılmalı
veya paranın konvertibilitesi
sağlanmalıdır.
Leijonhufvud’
un Önerisi
Bernholz’un
Önerisi
Buchanan’ın
Önerisi
Hayek’in
Önerisi
22. Prof.Dr. Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi &
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Professor Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylul University, Faculty of Economics and Management &
Social Sciences Research Society
http://www.sobiad.org
CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi
CAN AKTAN: Social Science Library
http://www.canaktan.org
CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı
CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel
http://www.canaktan.net
