Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi

1. Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
MONETARİZM VE
RASYONEL BEKLENTİLER TEORİSİ

2. MONETARİZM
Monetarizm,üretim fiyatlarının
belirlenmesinde birinci önemli faktörün
‘para’olduğunu savunan çağdaş iktisadi
düşüncelerden birisidir.

3. Para arzındaki büyüme oranı ile nominal
gelirinin büyüme oranı arasında bir ilişki
bulunmaktadır.
Para arzındaki artışların geliri etkilemesi zaman alır.
para arzındaki artış,nominal gelirleri 6 ve 9 ay arasında
etkiler.
Nominal gelirin büyüme oranındaki artış etkisi ilk
olarak üretim üzerinde görülür.
MONETARİZMİN TEMEL İLKELERİ

4.  Fiyat etkisi 6 ve 9 ay arasında ortaya çıkar.Para
arzındaki artış ile enflasyon arasındaki toplam gecikme
ortalama 12-18 ay arasındadır.
 Para arzındaki artışın nominal gelirlere ve fiyatlara
yansıması ilişkisi‘çok kesin ve belirli’değildir.
 Kısa dönemde(5 veya 10 ay kadar bir sürede) para
arzındaki gelişmeler öncelikle üretimi etkiler.10 ayı
aşan bir sürede para arzının büyümesi fiyatları etkiler.

5. Kamu finansman açığı başlıca beş ayrı
yoldan karşılanmaya çalışılmaktadır.
 Vergileme
 İç borçlanma
 Dış borçlanma
 Para basma
 Döviz rezervlerinin kullanılması

6. Parasal genişlemenin nedenleri,
etkileri ve sonuçları
1)Kamu ekonomisinin görev ve fonksiyonlarının genişlemesi.
2)Kamu harcamalarının tamamen vergi ile finanse edilmemesi.
3)Giderek artan dış borçlanma sayesinde ödemeler bilançosunda
denge bozulabilir.

7. PARASAL GENİŞLEME VE FİYATLAR GENEL SEVİYESİ
ARASINDAKİ İLİŞKİ
 Parasal genişleme ve fiyatlar genel seviyesi arasındaki
ilişkiler literatürde MiktarTeorisi olarak
adlandırılmaktadır.
 Paranın miktarındaki artışlar enflasyona yol açar.
Paranın miktarındaki azalma ise deflasyona yol açar.

8. KLASİK MİKTAR TEORİSİ
Para miktarındaki değişmelerin doğrudan
doğruya fiyatlar genel seviyesindeki
değişiklere yansıyacağını ifade eder.

9. FİSHER YAKLAŞIMI
z
p1
p
2
M M(s)
E
E1
Para Arzı
FiyatlarGenelSeviyesi
Şekil 2:Para Arzı ile Fiyatlar Genel Seviyesi Arasındaki İlişki

10. Fisher’in miktar teorisi ile ilgili formulü:
PT = MV + M’V’
M :Efektif para (nakit para yada itibari para)
M’:Kaydi para
V :Efektif paranın dolaşım hızı
V’ :Kaydi paranın dolaşım hızı
P :Fiyatlar genel seviyesi
T :Ticari (işlemler) hızı
M+M’= toplam para arzını gösterir.

11. Fisher denklemine göre varsayımlar
 M ile M’arasında istikrarlı bir ilişki vardır.
 V,V’veT kurumsal yapı tarafından ve teknik koşullarca
belirlenir.
 M/M’oranı sabittir.
 Para miktarındaki artış doğrudan doğruya ve aynı
oranda fiyatlar genel seviyesini artırır.

12. CAMBRİDGE YAKLAŞIMINDA MİKTAR TEORİSİ
M =M = k.P.Y
Cambridge denklemi ile Fisher denklemi
arasında önemli farklılıklar ortaya
Çıkmaktadır.Bunlar;
 Fisher yaklaşımının denkleminde
işlemler hacmi(T) yer alırken,Cambridge
yaklaşımında ulusal gelir(Y) yer almaktadır.

13. Fisher yaklaşımında paranın dolaşım hızı
Cambridge yaklaşımında paranın gelir
dolaşım hızı söz konusudur.
Cambridge yaklaşımındaki k katsayısı
elde tutulmak istenen para miktarını gösterir.

14. Cambridge yaklaşımı fisher yaklaşımına
göre farklılıklar içerir;
 Cambridge yaklaşımında vurgu para
arzından para talebine yönelmiştir.
 Parasal sorunlar para arzı ve para talebi
kavramları ile analiz edinmeye başlanmıştır.
 k katsayısının kurumsal ve ekonomik
faktörlerden etkilenen değişken olduğu
belirtilmektedir.

15. MODERN MİKTAR
TEORİSİ:MONETARİZM
Klasik miktar teorisinin yeni bir
yorumudur.
M.Friedman para miktarı ve fiyatlar genel
seviyesi üzerinde yaptığı teorik ve ampirik
çalışmalar literatürde monetarizm olarak
bilinir.

16. MONETARİZMİN PARASAL İSTİKRARI
SAĞLAMAYA YÖNELİK ÖNERİLERİ
 Friedman’a göre parasal otoritenin para stokunu
belirlenen sabit oranda artırmasına izin veren bir siyasal
düzenleme yapılmalıdır.
 Mevcut koşullarda en iyi çözüm parasal otoritenin parasal
tabanın büyüme oranını sabit bir şekilde artırmalarına
izin veren öneridir
 Para miktarı ile milli gelir ve fiyatlar arasında yakın ve
düzenli bir ilişki vardır.

17. Ilımlı büyüme öngören bir para politikasının
benimsenmesiyle parasal otorite, enflasyon ve
deflasyondan kaçınmış olur.
Parasal istikrar için ihtiyari para politikalarına
son verilmeli ve siyasi otoritenin parasal otorite
üzerindeki müdahaleleri kaldırılmalıdır.

18. Parasal istikrar:
 Açık piyasa işlemlerinin yönetimi parasal büyüme kuralına
uygun olarak yürütülmelidir.
 Merkez Bankası ticari bankaların kendi kasasında bulunan
mevduatlarına piyasa faiz oranları kadar faiz ödemelidir.
 Merkez Bankasının zorunlu rezerv oranlarını değiştirme
imkanı ortadan kaldırılmalıdır.

19. MONETARİZME YÖNELİK ELEŞTİRİLER VE
STRÜKTÜRALİZM
Sadece para arzındaki artışlarla enflasyon
olgusunun açıklanamayacağını ve çözümün de
sadece ekonomideki gelişmelerle paralel bir
para arzı büyümesi olmadığını savunan bazı
iktisatçılar monetarizme bir tepki olarak
Strüktüralizm adını verdikleri bir görüşü
gündeme getirmişlerdir

20.  Strüktüralistlere göre az gelişmiş
ekonomilerin sahip olduğu başlıca yapısal
bozukluk ve darboğazlar şunlardır ;
1.Tarımsal Ürünler ArzınınYeterince Esnek Olmaması
2.DışTicaret Dengesinin Sürekli AçıkVermesi
3.Ekonomik KurumlarınYetersizliği

21. Rasyonel beklentiler teorisi ilk olarak 1961 yılında J.Muth’
un“Rasyonel Beklentiler ve Fiyat HareketleriTeorisi”adıyla
yayınlamış olduğu makalesi ile ortaya çıkmıştır.
Muth,yayınladığı bu çalışmasında enflasyonist dönemlerde
ekonomik birimlerin“uyumcu beklentiler”den ziyade
“rasyonel beklentiler”e sahip olduğunu açıklamıştır.
RASYONEL BEKLENTİLER TEORİSİ

22. .
hipotez Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Kenneth J.Arrow
tarafından başlıca şu açılardan eleştirilmiştir.
1. Rasyonel beklentiler tezinde ekonomik birimler ekonominin
gelecek dengesini analiz etme yeteneğine sahip, süper
istatistikçiler olarak kabul edilmektedir.
2.Arrow’ a göre fiyat beklentilerine ilişkin tahminler çoğunlukla
sermaye birikimi konusundaki kararlar için doğrudur.
Sermayenin akışına ilişkin kararlarda ise fiyat beklentileri önemli
hatalar içerebilir.

23. SONUÇ
 1980’li yılların başlarından itibaren dünyada
adından sıkça söz ettiren Monetarizm,özü
itibariyle klasik politik iktisadın para teorisi
alanındaki görüşlerinin yeniden
yorumlanmasıdır.

24.  Monetarizme aynı zamanda Modern MiktarTeorisi adı da
verilmektedir.
 Rasyonel Beklentiler ise Monetarizm’den hareketle
geliştirilmiş bir teoridir.
 Bu teorinin iktisat bilimine getirdiği katkı ve yenilik“fiyat
beklentileri”konusunda olmuştur.

25.  Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
 Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
 http://www.sobiad.org
 Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
 http://www.canaktan.org