Jean Piaget & «Γνωστική Στροφή» Έξι αρχές μάθησης που απορρέουν από τη γενετική επιστημολογία Piaget & Κονστρουκτιβισμός Βασικές έννοιες της θεωρίας της νοημοσύνης του J. Piaget Λειτουργίες αφομοίωσης – συμμόρφωσης – προσαρμογής Γνωστικά Σχήματα Στάδια διανοητικής ανάπτυξης Θεωρία Piaget και Τεχνολογία Η Κατασκευαστική Θεωρία του S. Papert

1. Λογικομαθηματική μάθηση J. Piaget Επιμέλεια και Σχεδιασμός ΠαρουσίασηςΣμαράγδα Σ. Παπαδοπούλου smapapaddedicated to foupou Ακαδ. Έτος 2009 – 2010

3. Έξι αρχές μάθησης που απορρέουν από τη γενετική επιστημολογία

4. Piaget & Κονστρουκτιβισμός

5. Βασικές έννοιες της θεωρίας της νοημοσύνης του J. Piaget

6. Λειτουργίες αφομοίωσης – συμμόρφωσης – προσαρμογής

7. Γνωστικά Σχήματα

8. Στάδια διανοητικής ανάπτυξης

9. Θεωρία Piaget και Τεχνολογία

12. Έξι αρχές μάθησης που απορρέουν από τη γενετική επιστημολογία: 1 2 3 4 5 6

13. Ο Piaget,στρέφοντας τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα από τις εξωτερικές συνθήκες της μάθησης, όπως έκαναν οι συμπεριφοριστές, στο εσωτερικό αναπτυξιακό επίπεδο του ατόμου, έφερε στοπροσκήνιο της εκπαιδευτικής και μαθησιακής διαδικασίας το ίδιο το άτομο που μαθαίνει και αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του.

14. Ο Piaget δεν στόχευε να προσφέρει κάποιες συγκεκριμένες οδηγίες για τη μαθησιακή διαδικασία στην τάξη. Δεν υπήρξε σχολικός ψυχολόγος ή παιδαγωγός. Ήταν βιολόγος και επιστημολόγος. Φιλοδοξία του υπήρξε να γίνει «ειδικός για την καθολική γνώση» αλλά μέσα από μια επιστημονική αντιμετώπιση των φιλοσοφικών προβλημάτων«Τι μπορούμε να γνωρίσουμε;» ή «Πώς μπορούμε να φθάσουμε στη γνώση ορισμένου θέματος;». Αποτέλεσμα των αναζητήσεών του ήταν οι σκέψεις του για μια άποψη προσανατολισμένη στον Κονστρουκτιβισμό (οικοδομισμό, διαδικασία με την οποία οικοδομείται η γνώση)σύμφωνα με την οποία «η γνώση συγκροτείται από την αλληλεπίδραση τόσο της αισθητηριακής εμπειρίας, όσο και της λογικής». Γνώση

15. Θεωρίας της νοημοσύνης Η θεωρία του Piaget για τη γένεση της νοημοσύνης ήταν η απάντησή του στο «Τι είναι γνώση;» και «Πώς την οικοδομούμε»… Υιοθετεί ένα βιολογικό μοντέλο ερμηνείας της νοητικής δραστηριότητας χρησιμοποιώντας και ανάλογους όρους: «ο ανθρώπινος νους είναι ένα προϊόν της βιολογικής οργάνωσης, προϊόν εξευγενισμένο και ανώτερο βέβαια, όμως πάντοτε προϊόν σαν τα άλλα»και «η νοημοσύνη είναι η κατάσταση ισορροπίας, προς την οποία τείνουν όλες οι διαδοχικές αισθησιοκινητικές και γνωστικές προσαρμογές, καθώς και όλες οι λειτουργικής φύσης ανταλλαγές του οργανισμού με το περιβάλλον του»

16. Βασικές έννοιες της πιαζετικής θεωρίας Στον ορισμό της νοημοσύνης περιέχονται οι βασικές έννοιες της πιαζετικής θεωρίας: Τοάτομο στη συνεχή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον πετυχαίνει την ισορροπία, δηλαδή προσαρμόζεται με άνεση και ευελιξία στις νέες καταστάσεις, όταν επιτύχει κάποια μορφή αρμονίας ή έναν αποτελεσματικό τρόπο επικοινωνίας με το περιβάλλον του. Αυτή η ισορροπία δεν πρέπει να γίνει κατανοητή σαν μια κατάσταση ανάπαυσης. Είναι μια κατάσταση συνεχούς δραστηριότητας, όπου ο οργανισμός αντισταθμίζει -ή ακυρώνει- τυχόν αναταράξεις στα συστήματα, που υφίστανται ή προσλαμβάνονται.

17. Σχηματικήπαράσταση των λειτουργιών τηςαφομοίωσης και της συμμόρφωσης Αφομοίωση Ενσωμάτωση των σχέσεων των δεδομένων στις προϋπάρχουσες δομές Συμμόρφωση(Αναπροσαρμογή) Τροποποίηση των γνωστικών σχημάτων Προσαρμογή Ως εξισορρόπηση της ισορροπίας που διαταράχτηκε σε υψηλότερο επίπεδο

18. Αφομοίωση Η αφομοίωση επιβάλλει την παρουσίαση κάθε πληροφορίας με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να γίνει αντικείμενο επεξεργασίας από τα ήδη υπάρχοντα σχήματα σκέψης και δράσης, θα πρέπει δηλαδή η εμπειρία του παιδιού, να του επιτρέ­ψει να αναγνωρίσει, να κατατάξει και να συντονίσει το νέο με το ήδη υπάρχον πληροφοριακό υλικό, με τις ήδη υπάρχουσες νοητικές δομές. Θα πρέπει δηλαδή η εμπειρία του ατόμου, να του επιτρέψει να αναγνωρίσει, να κατατάξει και να συντονίσει το νέο με το ήδη υπάρχον πληροφοριακό υλικό, με τις ήδη υπάρχουσες νοητικές δομές. Αν η πληροφορία δεν μπορεί να ενταχθεί σε κάποιο οργανωμένο γνωστικό σύνολο, αν έρχεται σε αντίθεση με τις μέχρι τότε γνώσεις, απορρίπτεται. Αν πάλι παρουσιάζει κάποια ελάχιστα κοινά σημεία που αναγνωρίζονται από την ήδη υπάρχουσα εμπειρία, μπορεί να διαστρεβλωθεί τόσο και με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει αποδεκτή. Συμμόρφωση - Αναπροσαρμογή Από τη στιγμή που η πληροφορία θα ενταχθεί σωστά (χωρίς διαστρεβλώσεις) σε κάποια γνωστική δομή, θα την εμπλουτίσει, το άτομο θα την κάνει ευέλικτη και περισσότερο σύμφωνη με την πραγματικότητα του περιβάλλοντος κόσμου και ταυτόχρονα θα ευαισθητοποιήσει και θα τροποποιήσει τα ανάλογα γνωστικά σχήματα, δηλαδή το άτομο θα εναρμονίσει τη συμπεριφορά του με το περιβάλλον. Η συμμόρφωση ή αναπροσαρμογή συνυπάρχει ταυτόχρονα και είναι αδιάσπαστα συνδεδεμένη σε κάθε κατάσταση μάθησης με την αφομοίωση

19. Προσαρμογή ως εξισορρόπηση Οι διαδικασίες, της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης, είναι συμπληρωματικές και συντελούν κατά τον Piaget στην ανάπτυξη της νοημοσύνης, δηλαδή στην καλύτερη προσαρμογή στις ανάγκες του περιβάλλοντος, αφού γι' αυτόν «η νοημοσύνη είναι εξ ορισμού η προσαρμογή σε νέες συνθήκες». Η προσαρμογή αυτή είναι δυνατή μόνο όταν υπάρχει «μια ισορροπία ανάμεσα στην αφομοίωση και τη συμμόρφωση που τελικά ισοδυναμεί με μια ισορροπία αλληλεπίδρασης ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο». Όταν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία με την είσοδο ενός νέου γνωστικού στοιχείου στην περιοχή της μιας από τις δύο λειτουργίες, ξεκινά μια διαδικασία από τον οργανισμό, που σκοπό έχει την επίτευξη όχι της προηγούμενης, αλλά μιας καινούριας, πιο σταθερής γνωστικής ισορροπίας που θα περιλαμβάνει και τη νέα γνώση. Η διαδικασία αυτή, που ονομάζεται από τον Ρiagetεξισορρόπηση, αποτελεί ένα γενικό όρο και εκφράζει εκείνη τη διαδικασία σύμφωνα με την οποία πραγματοποιείται ηκαλύτερη ισορροπία ενός συστήματος. Η εξισορρόπηση αποτελεί μια διαδικασία αυτορρύθμισης και στοχεύει στην άρση των αντινομιών και την επίτευξη των ρυθμίσεων και αντισταθμίσεων εκείνων που είναι απαραίτητες για να επιτύχει το άτομο τη μεγαλύτερη δυνατή συνεκτικότητα και οργάνωση του γνωστικού υλικού και την καλύτερη δυνατή προσαρμογή

20. Μάθηση & Ανάπτυξη Σύμφωναμετον Piaget, ημάθησηδενείναισυνώνυμημετην ανάπτυξη. ΟPiagetτείνεινα εξισώνει τη μάθηση με την απόκτηση των γνώσεων από τις εξωτερικές πηγές. Η μάθηση είναι μια περιορισμένη διαδικασία και περιορίζεται σ' ένα συγκεκριμένο πρόβλημα ή μια συγκεκριμένη δομή και φαίνεται να υπακούει σε κάποιους νόμους, όπως η φυσική ανάπτυξη αυτών των δομών. Δηλαδή η μάθηση υποτάσσεται στην ανάπτυξη της γνώσης και όχι το αντίθετο. Η ουσιώδης και θεμελιώδης ανάπτυξη της γνώσης όμως πραγματώνεται με την εξισορρόπηση, δηλαδή την αναδόμηση και αυτορρύθμιση των καταστάσεων. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι «ενώ η μάθηση προκύπτει από ειδικές ανταλλαγές με τον έξω κόσμο, η ανάπτυξη προκύπτει από την εξισορρόπηση».

22. Η ενσωμάτωση και γνωριμία πολλών παρόμοιων αντικειμένων, προβλημάτων, μέσω της γενίκευσης.

24. Το παιδί αναπτύσσει το γνωστικό σχήμα για ένα σκύλο αφομοιώνοντας πληροφορίες για το σκύλο. Μετά το παιδί βλέπει μια γάτα και κάνοντας χρήση της συμμόρφωσης συγκρίνει την υπάρχουσα γνώση για το σκύλο με το γνωστικό σχήμα της γάτας. Animation created by DauriceGrossniklaus and Bob Rodes (03/2002).http://projects.coe.uga.edu/epltt/index.php?title=Piaget%27s_Stages

25. Τα στάδια της διανοητικής ανάπτυξηςσύμφωνα με τη θεωρία του Piaget [1/2]

26. Τα στάδια της διανοητικής ανάπτυξηςσύμφωνα με τη θεωρία του Piaget [2/2] Thanks @Κατερίνα Σούκη

28. Βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα σχολεία του Reggio Emilia είναι:

29. η έννοια της δημοκρατικής εκπαίδευσης,

30. η αντίληψη ότι τα παιδιά βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και αυτά ρυθμίζουν τη μαθησιακή διαδικασία,

31. το έντονο ενδιαφέρον και η συμμετοχή των γονέων σε μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων αλλά και

32. το μεγαλόπνοο όραμα ενός ανθρώπου όπως ήταν ο Loris Malaguzzi. (Gandini, 1996).

34. Η Κατασκευαστική Θεωρία του S. Papert

35. Η Κατασκευαστική Θεωρία του S. Papert Μια συγκεκριμένη παιδαγωγική προσέγγιση που βασίζεται στον κονστρουκτιβισμό είναι ηκατασκευαστική θεωρία ή θεωρία του κονστρουκτιονισμού που αναπτύχθηκε από τον Seymour Papertστα μέσα της δεκαετίας του ’60, μετά από μια πενταετή περίπου επίσκεψή του στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και τη συνεργασία του με τον Piaget. Η προσέγγιση του Piaget για τη μελέτη της μάθησης ενθουσίασε τον Papert, ακριβώς διότι αποτελούσε μια εναλλακτική θεώρηση σε σχέση με αυτή του συμπεριφορισμού, που επικρατούσε στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή. Ο Papert συμφώνησε πολύ στενά με τον πυρήνα της θεωρίας του Piaget, που - σε αντίθεση με τον επικρατούντα τότε συμπεριφορισμό - χαρακτηρίζεται από μια ανθρωποκεντρική διάσταση της σκέψης και από μια θεώρηση του ανθρώπου ως αυτορρυθμιζόμενης οντότητας.

36. Papert & Μικρόκοσμοι O Papert (1980) τονίζει ότι η μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία και η αποτελεσματικότητά της συνδέεται με τον πειραματισμό και την κατασκευή της γνώσης, η οποία έχει νόημα για τον εκπαιδευόμενο, όπως είναι για παράδειγμα οι μικρόκοσμοι (microworlds). Ένας “μικρόκοσμος” (microworld) αποτελείται από ένα σύνολο από αντικείμενα (συγκεκριμένα και αφηρημένα) και σχέσεις, όπως επίσης από στοιχειώδεις λειτουργίες που έχουν τη δυνατότητα να επιδράσουν στα αντικείμενα, να τροποποιήσουν τις σχέσεις τους και να δημιουργήσουν νέα αντικείμενα (Laborde J., Strasser R., 1990).

37. Ο «μικρόκοσμος» ως υπολογιστικό περιβάλλον [1/2] Ένας “μικρόκοσμος”, ως εφαρμογή, είναι ένα ανοικτό υπολογιστικό περιβάλλον. Ο Papert (1984) αναφέρει ότι το περιβάλλον αυτό είναι αυστηρά περιορισμένο, πλήρως ορισμένο αλλά και πλούσιο. Οι μικρόκοσμοι αποτελούν χώρους για εξερεύνηση και είναι σχεδιασμένοι ώστε να είναι πλούσιοι σε ανακαλύψεις, με την έννοια ότι μικρά τμήματα γνώσης έχουν σκορπιστεί μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο τα οποία οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να τα εντοπίσουν. Μέσα στο εκπαιδευτικό περιβάλλον του μικρόκοσμου, που είναι ένα μικρό κομμάτι της πραγματικότητας, οι χρήστες έχουν μεγάλη δυνατότητα επιλογών, εξερεύνησης και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος σε αντίθεση με περιβάλλοντα που ουσιαστικά καθοδηγούν από μόνα τους τον κάθε χρήστη

38. Ο «μικρόκοσμος» ως υπολογιστικό περιβάλλον [2/2] To ζητούμενο για τους εμπνευστές μικρόκοσμων είναι η ανάπτυξη υψηλού επιπέδου γνωστικών ικανοτήτων και η μεταφορά των γνωστικών δεξιοτήτων σε νέες καταστάσεις. Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να εξετάσουν διαφορετικές υποθέσεις και να διερευνήσουν την ύπαρξη εναλλακτικών τρόπων επίλυσης ενός προβλήματος. ZΗΤΟΥΜΕΝΟ

39. Η φιλοσοφία του Papertγια τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας Η φιλοσοφία του Papert για τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίαςπηγάζει από την πρωτόγνωρη, τότε, φιλοσοφία σχεδιασμού και χρήσης μιας γλώσσας προγραμματισμού, που τότε αποτελούσε το βασικό εργαλείο στην εξέλιξη της επιστήμης της τεχνητής νοημοσύνης. Οι χρήστες της γλώσσας LΙSP, υψηλά εξειδικευμένοι πληροφορικοί επιστήμονες, είχαν θέσει ως στόχο να αναπτύξουν προγράμματα που απαιτούσαν σύλληψη και λύση εξαιρετικά δύσκολων γι’ αυτούς προβλημάτων. Χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα προγραμματισμού ως εργαλείο σκέψεων, προτάσεων και δημιουργίας αλλεπάλληλων υποπρογραμμάτων τα οποία άλλαζαν και διόρθωναν συνεχώς. Ο προγραμματισμός δηλαδή ήταν αναπόσπαστο εργαλείο σκέψης και δημιουργίας και όχι απλώς ένας κώδικας καταχώρησης έτοιμων αλγορίθμων στην μηχανή. Ο Papert σκέφτηκε ότι η δραστηριότητα αυτών των επιστημόνων ήταν μια γνήσια δραστηριότητα μάθησης. Γιατί να μην υπάρχει μια γλώσσα προγραμματισμού κατάλληλη, ώστε να μπορούν ακόμα και μικρά παιδιά να εμπλακούν σε τέτοιου είδους δραστηριότητα, στο δικό τους επίπεδο σκέψης, φυσικά; Έτσι συνέλαβε την γλώσσα Logo και την ανέπτυξε μαζί με τους συνεργάτες του στο MediaLab (Papert, 1971).

40. Λογισμικό συμβολικής έκφρασης μέσω προγραμματισμού & Γλώσσα προγραμματισμού Logo Το περιβάλλον της γλώσσας προγραμματισμού Logo είναι βασικό παράδειγμα προγραμματιστικού μικρόκοσμου. Η γλώσσα Logo σχεδιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄60, για εκπαιδευτικούς κυρίως σκοπούς, στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.) από ομάδα ερευνητών στην Τεχνητή Νοημοσύνη με επικεφαλής τον Papert. Η Logo θεωρείται σημαντικό μέσο για τη δημιουργία δυναμικών περιβαλλόντων, τα οποία να δίνουν την ευκαιρία εξερεύνησης ιδεών σε διαφορετικά επίπεδα και με διαφορετικούς τρόπους συμβολισμού.

42. Είναι γλώσσα φυσική (natural). Ο συμβολικός κώδικας της γλώσσας είναι σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένος με την καθομιλουμένη γλώσσα. Η σύνταξη της γλώσσας είναι στενά συνδεδεμένη με τον τρόπο σύνταξης γνωστών συμβολικών χώρων, όπως τα μαθηματικά.

43. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από χρήστες που δεν έχουν γνώσεις προγραμματισμού. Οι αρχάριοι μπορούν να αποκτήσουν ένα υπόβαθρο σε έννοιες και τεχνικές δομημένου προγραμματισμού (structured programming) ή διαδικαστικού προγραμματισμού (procedural programming). Το χαρακτηριστικό του δομημένου προγραμματισμού βοηθά τους εκπαιδευόμενους να δομήσουν έννοιες πιο σύνθετες, με τρόπο επαγωγικό, έτσι όπως δομείται η ανθρώπινη νόηση. Το χαρακτηριστικό του διαδικαστικού προγραμματισμού επιτρέπει στους εκπαιδευόμενους να αναλύσουν μια εργασία σε υποεργασίες.

44. Η σπονδυλωτή δομή των προγραμμάτων της γλώσσας Logo επιτρέπει τη συνεργασία ανάμεσα σε ομάδες εκπαιδευόμενων και τον καταμερισμό εργασίας για την εκπόνηση δραστηριοτήτων.

45. Δίνει δυνατότητα ανατροφοδότησης στο χρήστη διότι κάθε εντολή μπορεί να έχει άμεσα αποτελέσματα στην οθόνη. Είναι, δηλαδή, γλώσσα άμεσα αλληλεπιδραστική.

47. Το λογισμικό Χελωνόκοσμος Είναι ένα γενικότερο περιβάλλον στο οποίο συνδυάζεις διάφορες ψηφίδες για να πετύχεις διάφορα μαθησιακά αποτελέσματα. Μία τέτοια ψηφίδα είναι και η Logo. Στο παράδειγμα οι μαθητές μιας τάξης χωρίζονται σε ομάδες και συνεργάζονται για να φτιάξουν έναν μαίανδρο. Τον μαίανδρο τον σχηματίζει μια χελώνα η οποία αφήνει το ίχνος της καθώς προχωράει υπακούοντας σε εντολές Logo. http://etl.ppp.uoa.gr/_content/Anaptyxiako_ergo/mwd-senaria_Evreias_Xrisis.htm

49. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα παιδιά για τη δημιουργία εργασιών με διαδραστικό και πολυμεσικό χαρακτήρα, καθώς περιέχει όλα τα απαραίτητα εργαλεία (εικόνες, ήχοι, κινούμενα σχέδια, βίντεο, γεωμετρικά σχήματα, κουμπιά κ.λπ).

50. Περιλαμβάνει εργαλεία για απλή επεξεργασία κειμένου, επεξεργασίας εικόνας και σύνθεση ήχων.

51. Επιτρέπει τη δημοσίευση των εργασιών σε μορφή html, επομένως και την ανάρτησή τους στο διαδίκτυο (π.χ. στη σχολική ιστοσελίδα)

54. Elliott S, Kratochwill T, Littlefield-Cook J, Travers J. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία, Αποτελεσματική διδασκαλία – Αποτελεσματική μάθηση, Gutenberg.

55. Snowman, J. Biehler, R. (2006). Psychology Applied to Teaching, 11th Edition, Hougton And Mifflin.

56. Slavin R., E. (2007). Εκπαιδευτική ψυχολογία. Θεωρία και πράξη. Μεταίχμιο

57. Woolfolk, A. (2007). Εκπαιδευτική Ψυχολογία, ΕΛΛΗΝ.

58. Lehman J., Newby T, Russel J., Stepich D. (2009). Εκπαιδευτική τεχνολογία για διδασκαλία και μάθηση, Επίκεντρο.