Санхүү үндэс

1. Санхүүгийн үндэс
ВА203
Л.Гүнжаргал

2. Татварын тогтолцоо
Lecture 116

3. Татвар - улсын үндэсний орлогыг
тодорхой хэсгийг төрийн мэдэлд авч төр
өөрийн үүргийг биелүүлэхэд
шаардлагатай санхүүгийн хэрэгцээг
хангаж буй мөнгөн харилцаа юм.

4. Албан татвар – хууль тогтоомжийн дагуу иргэн, ААНБ-ын
орлого, эд хөрөнгө, бараа ажил үйлчилгээнд тодорхой хугацаанд
тогтоосон хувь хэмжээгээр ногдуулж, хариу төлбөргүйгээр улс, орон
нутгийн төсөвт оруулж байгаа мөнгөн хөрөнгө.
Хураамж - Татварын хууль тогтоомжийн дагуу төрийн зохих
байгууллагаас иргэн аж ахуй нэгж, байгууллагад үйлчилгээ
үзүүлсний төлөө тэднээс тухай бүр авч улс орон нутгийн төсөвт
оруулж буй мөнгөн хөрөнгө.
Төлбөр - татварын хууль тогтоомжийн дагуу төрийн өмч болох
газар, хэвлий түүний баялаг, ой усны нөөц зэргийг ашиглуулсны
төлөө иргэн аж ахуй нэгж байгууллагаас авч улс орн нутгийн төсөв,
тусгай зориулалтын санд төвлөрүүлж байгаа мөнгөн хөрөнгө

5. • Шууд татвар - Энэ татварыг орлогоос нь
хамааруулж авдаг бөгөөд гол нь орлогын
ялгавартай байдлыг арилгахад чиглэгдэнэ.
• Шууд бус татвар - Энэ татварыг үйлчилгээ,
боруулалтаас нь авдаг.

6. Татварын объект - Татвар ногдуулж авах
үндэслэлийг тодорхойлогч үзүүлэлт юм.
Татварын субъект - Татварыг төлж байгаа
субъектыг татвар төлөгч гэнэ.

7. МУ-ын татварын бүрэлдэхүүн
Улсын татвар - УИХ, Засгийн газраас хувь
хэмжээг нь тогтоосон Монгол Улсын нутаг
дэвсгэрт хийтлэг үйлчлэх татвар
Орон нутгийн татвар - Аймаг нийслэлийн
иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас хувь
хэмжээг нь тогтоосон бөгөөд тухайн нутаг
дэвсгэрт үйлчлэх татвар

8. Татварын үүрэг
• Сан бүрдүүлэх (төсөв) үүрэг: энэ үүргийн
тусламжтайгаар төсвийн орлогын эх үүсвэрийг
нэмэгдүүлж ингэснээр эдийн засгийг тогтворжуулах
үндэс суурь нь болж өгдөг.
• Хуваарилалтын үүрэг: энэ үүргийн
тусламжтайгаар төсвийн орлогыг нийгмийн янз
бүрийн хүрээнд хуваарилах, төсвийн үүргийн адил
эдийн засгийн балансжилтийг хангахад чиглэгдэнэ.

9. • Урамшуулах үүрэг: энэ үүргийн гол ач холбогдол
нь үр ашиг бүхий үйлдвэрлэлийг дэмжихэд
чиглэгдсэн байдаг.
• Инфляцийн эсрэг үүрэг: нийгмийн
бүтээгдэхүүний өртгийн тэнцвэрт харьцааг барьж
байхын тулд орлогын болон үнийн зохиомол
өсөлтийг энэ үүргийн тусламжтайгаар
хязгаарлана.

10. Хяналтын үүрэг: энэ үүрэг нь татварын
хуваарилалтын үүрэг үйлчилж байгаа нөхцөлд
илрэн гардаг. Энэхүү үүргүүдийг оновчтой
хэрэгжүүлэхийн тулд татварын хуулийг төрөөс
баталж, улсын эдийн засгийн байдалтай
уялдуулан нэмэлт өөрчлөлт оруулан
боловсронгуй болгож байдаг.

11. Ашигласан материал
• Д.Оюунцэцэг “Санхүүгийн үндэс” УБ2006 он
• Д.Оюyнцэцэг “Төрийн санхүү” УБ2006 он
• Д.Намжил “Төрийн санхүү” УБ2002 он
• Д.Намжил, Ц.Цэнд-Аюуш “Санхүү” УБ2002 он
• Д.Мөнхдулам, Г.Балж” Төрийн санхүү”УБ 2001 он
• Ц.Аюурзана “Аж ахуй нэгжийн санхүү” УБ2001 он
• Д.Моломжамц “Санхүү, мөнгө зээлийн харилцаа”
УБ2006 он
• www.mongolbank.mn
• www.legalinfo.mn