Санхүү үндэс

1. САНХҮҮГИЙН ҮНДЭС
ВА203

2. Lecture 2.
Мөнгө түүний мөн чанар

3. Агуулга
1. Мөнгөний үүсэл хөгжил
2. Мөнгөний үүрэг
3. Мөнгөний эрэлт, Мөнгөний нийлүүлэлт

4. Мөнгө нь хүн төрөлхтний түүхийн явцад
үүссэн эдийн засгийн ухагдахууны нэг юм.

5. Өртөг болон хөдөлмөрийн хуваарийн
өөрчлөлтүүдийг талаар тодруулая.
1. Тохиолдлын хэлбэр
2. Дэлгэрэнгүй хэлбэр
3. Түгээмэл хэлбэр

6. Тохиолдлын хэлбэр
Ямар нэг барааг нөгөө бараагаар солих
санамсаргүй хийсэн солилцооны дүнд бий болсон
өртгийн хамгийн энгийн хэлбэр юм.

7. Дэлгэрэнгүй хэлбэр
Солилцооны гол хэрэгсэл нь
гэрийн мал болсон.

8. Түгээмэл хэлбэр
Өөрсдийн таваарыг бусад бүх
таваараар солигдох чадвар бүхий тийм
таваараар арилжих шаардлага үүссэн.
Бартерын солилцоо.

9. Бартерийн солилцооны үед үүсдэг
бэрхшээл:
• Солилцоо хийж байгаа 2 талын хүсэл
сонирхол нь таарч тохирохгүй байх.
• Солилцооны ханшийг тодорхойлоход
хүндрэлтэй болох.
• Зарим барааг хадгалахад бэрхшээл
тохиолдох гэх мэт.

10. Мөнгөний шинж, чанар
• Бүх нийтээрээ уг зүйлийг бараа үйлчилгээнийхээ оронд
авахыг хүлээн зөвшөөрсөн байх.
• Мөнгөний залгамж чанар нь хууль ёсоор батлагдсан байх.
• Мөнгөний нийлүүлэлт хязгаарлагдмал, төрийн хяналтан дор
байх.
• Тоологдохуйц шинж чанартай байх.
• Авч явахад хялбар байх.
• Хүмүүс түүний залгамж чанарт итгэлтэй байх.

11. Мөнгө нь дараах хэлбэрүүдийг дамжин
ирсэн
• Эд зүйлсэн мөнгө
• Металл мөнгө
• Зоосон мөнгө
• Цаасан мөнгө
• Дансны мөнгө

12. Мөнгөний үндсэн үүргүүд
1. Арилжааны хэрэгслийн үүрэг
2. Тооцооны хэрэгслийн үүрэг
3. Хуримтлалын хэрэгслийн үүрэг
4. Төлбөрийн хэрэгслийн үүрэг
5. Дэлхийн мөнгөний үүрэг

13. Мөнгөний эрэлт
Мөнгөний эрэлт гэдэг нь гүйлгээнд
шаардлагатай байгаа мөнгөний тоо хэмжээ
юм.

14. Мөнгөний эрэлтийн Тооны онол:
Гүйлгээнд байгаа мөнгөний хэмжээ нь ҮО
буюу нэрлэсэн ДНБ-ийг мөнгөний эрэлтийн
хурдад харьцуулсантай тэнцүү байдаг.

15. Мөнгөний нийлүүлэлт
Эдийн засагт эргэж байгаа нийт мөнгөний
тоо хэмжээ буюу мөнгөний нийлүүлэлт нь
үний төвшин, ажил эрхлэлт, бүтээгдэхүүн,
үйлдвэрлэлийн хэмжээ гэх мэт эдийн засгийн
гол үзүүлэлтэд нөлөөлдөг.

16. М1 мөнгө
1. Гүйлгээнд байгаа бэлэн мөнгө буюу цаасан, зоосон
мөнгө.
2. Арилжааны банкин дахь харилцах дансны үлдэгдэл.
М2 мөнгө
Мөнгө М1 болон иргэд, байгууллагын төгрөгийн
гадаад валютын хадгаламж болон харилцах.
М3 мөнгө
Мөнгө М2 болон Банк хоорондын төлбөр тооцооны
үлдэгдэл, мөнгөний зах зээлийн төлбөрийн бичиг үнэт
цааснууд ордог

19. Ашигласан материал
• Д.Оюунцэцэг “Санхүүгийн үндэс” УБ2006 он
• Д.Оюyнцэцэг “Төрийн санхүү” УБ2006 он
• Д.Намжил “Төрийн санхүү” УБ2002 он
• Д.Намжил, Ц.Цэнд-Аюуш “Санхүү” УБ2002 он
• Д.Мөнхдулам, Г.Балж” Төрийн санхүү”УБ 2001 он
• Ц.Аюурзана “Аж ахуй нэгжийн санхүү” УБ2001 он
• Д.Моломжамц “Санхүү, мөнгө зээлийн харилцаа”
УБ2006 он
• www.mongolbank.mn
• www.legalinfo.mn