Санхүү үндэс/sanhuu undes

1. САНХҮҮГИЙН ҮНДЭС
ВА203
Л.Гүнжаргал

2. Lecture-1
Санхүүгийн тогтолцоо

3. Агуулга
•Санхүү, түүний мөн чанар
•Санхүүгийн харилцаа түүний ангилал
•Санхүүгийн эдийн засагт гүйцэтгэх үүрэг

4. Санхүү буюу FINANCE
• Finis-дуусгавар, төгсгөл.
• Fine-төрийн болон шүүх засаглалын байгууллагад төлсөн
төлбөр шимтгэлийн эцэст гар дээр авдаг байсан баримт.
• Financia - мөнгөн төлбөр болж хувирсан.
• Finance - улсын орлого, зарлага

5. Санхүү нь мөнгөн хөрөнгийг төвлөрүүлж, хуримтлуулах,
хуримтлагдсан мөнгөн хөрөнгийг нийгмийн хэрэгцээг
хангахад зориулан хуваарилж, ашиглахтай холбогдон үүсч
байгаа эдийн засгийн мөнгөн харилцаа юм. Нөгөө талааc
мөнгийг удирдах урлаг гэж үзэж болно.

6. Санхүү, мөнгө хоёр ижил ойлголт уу?

7. Санхүү нь дараах гол шинж тэмдгүүдийг агуулж байдаг.
1. Санхүү нь нийгмийн янз бүрийн субъектуудын
хооронд үүсэх мөнгөн харилцааг илэрхийлдэг.
2. Бүхий л мөнгөн харилцаа нь санхүү болдоггүй, харин
төр оршин тогтнох нөхцөл болсон төрийн үүргийг
гүйцэтгэхэд зайлшгүй хэрэгцээтэй тэр мөнгөн харилцаа нь
санхүүгийн харилцаа болно.
3. Санхүүгийн харилцааны дахин хуваарилалтын шинж
чанар нь санхүү ба төрийн хоорондын нягт харилцаа
холбоог бий болгох нөхцөл болдог.
4. Төр өөрийн үүргийг гүйцэтгэх явцдаа мөнгөн
хөрөнгийн сан байгуулах замаар мөнгөн харилцааг
санхүүгийн харилцаа болгож, тодорхой зориулалт
чиглэлтэй ашигладаг.

8. Мөнгөний хөдөлгөөн нь
1. таваарын эргэлт: Т-Т*
(таваарын нөөц)
2. таваар мөнгөний эргэлт: М-Т-Т*
(таваар - мөнгөний нөөц)
3. мөнгөний таваарын эргэлт : М-Т-М*
(мөнгө-таваарийн нөөц )
4. мөнгөний эргэлт: М-М*
(мөнгөний нөөц, мөнгөнөөс бий болгох)

9. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг мөнгөн
хөрөнгийн фондуудаар дамжуулан хуваарилах ба
дахин хуваарилахтай холбогдон үүссэн мөнгөн
хөрөнгийн харилцааг санхүү гэнэ.

10. Мөнгөн хөрөнгийн фонд зориулалтын
хувьд
• Ерөнхий зориулалттай – улсын төсөв
• Тодорхой зориулалттай- төсвийн гадуурх төвлөрсөн фонд

11. Санхүүгийн үүрэг
1. Хуваарилалт
2. Хяналт

12. Хуваарилалтын үүрэг
• Нийт бүтээгдэхүүний (ДНБ) төвлөрсөн ба төвлөрсөн бус
мөнгөн хөрөнгийн фондуудаар дамжуулан улсын болон
ААНБ, нийгмийн гишүүдийн нөхөн үйлдвэрлэлийн
хэрэгцээг хангах зориулалтаар хуваарилна.
• Санхүүгийн хуваарилалт нь улс болон салбар бүс нутгийн
бизнесийн хүрээнд санхүүгийн нөөцийн тэнцвэрт харьцааг
тогтооход бүрэн чиглэдэг.

13. Хяналтын үүрэг
Санхүүгийн хяналт нь материаллаг үйлдвэрлэл,
өргөтгөсөн нөхөн үйлдвэрлэлийн бүхий л үйл
ажиллагаанд хяналт тавихаас гадна мөнгөн
хөрөнгийн төвлөрсөн фондын бүрдэлт,
ашиглалтанд хяналт тавина.

14. Санхүүгийн хяналтын чухал зорилт болох
төсвийн болон татварын алба, төсвийн гадуурх
фонд банк, ААН-ийн харилцан хүлээсэн үүргийн
биелэлтэнд хяналт тавина.

15. Нийгмийн нийт бүтээгдэхүүний хөдөлгөөний
илрэх хэлбэр нь үнэ юм.
үнэ нь нийт бүтээгдэхүүнийг мөнгөн хөрөнгийн
фондуудаар дамжуулан хуваарилах, дахин
хуваарилах, урьдчилсан нөхцөлийг бүрдүүлж, эдийн
засгийн салбар нэгжүүдийн шинж өртөг, цэвэр
орлогыг тодорхойлоход онцгой үүрэг гүйцэтгэдгээр
санхүүгийн харилцаанд чухал ач холбогдолтой.

16. Санхүүгийн харилцаа гэдэг нь төвлөрсөн болон
төвлөрсөн бус мөнгөн хуримтлалын төрөл бүрийн
сан байгуулж ашиглахтай холбогдож үүссэн олон
янзын мөнгөн харилцааны нийлбэр цогц болно.

17. Санхүүгийн харилцааны хэрэгжилт
•Төрийн санхүү
•Даатгалын санхүү
•Байгууллагын санхүү

18. Санхүүгийн тогтолцоо бол төрийн зүгээс улс
төр, эдийн засгийн үүргүүдээ биелүүлэхэд нөлөөлж,
хангах санхүүгийн салаа мөчрийн цогц болно.
Энэхүү цогц нь санхүүгийн харилцаанаас гадна
санхүүгийн байгууллагууд, санхүүгийн зах зээлийн
сүлжээнээс бүрдэнэ.

19. Ашигласан материал
• Д.Оюунцэцэг “Санхүүгийн үндэс” УБ2006 он
• Д.Оюyнцэцэг “Төрийн санхүү” УБ2006 он
• Д.Намжил “Төрийн санхүү” УБ2002 он
• Д.Намжил, Ц.Цэнд-Аюуш “Санхүү” УБ2002 он
• Д.Мөнхдулам, Г.Балж” Төрийн санхүү”УБ 2001 он
• Ц.Аюурзана “Аж ахуй нэгжийн санхүү” УБ2001 он
• Д.Моломжамц “Санхүү, мөнгө зээлийн харилцаа” УБ2006 он
• www.mongolbank.mn
• www.legalinfo.mn