Inspiratiedag bibliotheken SURF 29-3-2017. Onderzoek naar adoptie van OER

1. Adoptie van open delen en
hergebruiken in Nederland
Inspiratiedag OER – 29-3-2017

2. Agenda
• Aanleiding
• Onderzoeksvraag en aanpak
• Resultaten
• Conclusies & aanbevelingen
2

3. Aanleiding
• Strategische agenda Ministerie 2015-2025
• Diverse eerdere onderzoeken
– Survey eind 2015
– Verkenning task force Ministerie
• Brede adoptie van open delen en hergebruiken blijft
achterwege
3

4. Onderzoeksvraag
• Wat leidt tot c.q. is nodig voor een brede adoptie van
open delen en hergebruiken door docenten in het
bekostigde hoger onderwijs in Nederland?
4

5. Terminologie en aannames
• Brede adoptie: adoptie door early majority (Rogers)
• Open delen en hergebruiken: delen en hergebruiken van
open leermaterialen en online cursussen
• Open delen en hergebruiken wordt beschouwd als een
innovatie in het hoger onderwijs in Nederland (OECD, 2014)
• Docenten zijn de bepalende change agents in het proces van
adoptie (autonomie) {(Rogers, 2003), (Sloep & Jochems,
2007)}

6. Docent
6
Docent
Bestuur
Ondersteuning
Motieven
Ambitie
Hindernis
Ervaring
Docent
DocentDocent
Docent
Docent
OCW Instelling
Versneller Docent
Instelling
Opleiding/faculteit/team
Beleid
Randvoor
waarde

7. Model
• Open licentie
• In OER repository
of op MOOC-site
• Voor de wereld
• Gratis hergebruik
• Copyright
clearing
• Metadatering

8. Aanpak
• 55 semi-gestructureerde interviews (30-60‘)
• Transcripts laten maken
• Coderen
– Uitspraken koppelen aan code (excerpts)
• Analyseren
8

9. Codeboom
9
Code
Ambitie Rol docent
Beleid
Rol open online onderwijs Opvatting over open
Motieven Delen, hergebruik
Gedrag Delen, hergebruik
Versneller Stimuleren delen, stimuleren hergebruik
Hindernissen Cultuur, infrastructuur, juridisch, kwaliteitsborging,
organisatie, professionalisering
Ondersteuning
Randvoorwaarde Beleid, financieel, infrastructuur, juridisch, kennis over
open, kwaliteitsopvatting, organisatie
Invloed Van bovenaf, van onderaf, van buitenaf

10. Resultaten

11. Resultaten kwantitatief
11

12. Resultaten kwantitatief (2)
12

13. Resultaat: motieven
• Instelling (marketing, benaderen nieuwe doelgroepen,
financieel (dure materialen))
• Onderwijskundig (blended leren, efficiency, omgaan met
diversiteit, kwaliteitsverhoging)
• Persoonlijk (erkenning, ideëel, tegenwicht tegen
commercie)
13

14. Enkele quotes
14
Docenten merken dat welk materiaal ze
ook voorbereid hebben, het een
houdbaarheidsdatum van een jaar
heeft. (...) Het tempo gaat gewoon zo
snel dat we ontmoedigen nog zelf
materiaal te ontwikkelen.
Maar bijvoorbeeld de basale
wiskunde, mijn hemel, waarom
zouden we dat zelf ontwikkelen?.
Ik heb een steeds grotere hekel
gekregen aan die copyrights-terreur
(...). Ik vind overigens sowieso dat (...)
als een boek tien jaar uit is, dan zou het
eigenlijk gewoon helemaal open access
moeten worden, altijd. Per definitie.
De planeet heeft het nodig dat al die
kinderen, al die mensen
samenwerken en dingen oplossen
Dus zo zijn er heel veel voorbeelden
van docenten die anderen met hun
kennis ook echt willen helpen en
raken. En vaak daarmee ook weer
input krijgen voor hun onderzoek. Ik
noem het weleens de
kenniscommunisten..

15. Resultaten: delen
• Delen van leermateriaal komt in allerlei varianten voor
– Informeel circuit (meer in hbo dan wo) (tussen 2 docenten
instellingsoverstijgend)
– Met en zonder open licentie
– Allerlei kanalen (Youtube, Slideshare, Facebook, Dropbox)
– In teams, binnen opleiding, binnen instelling, tussen
instellingen, voor de wereld
• Feedback op gedeeld materiaal cruciaal
• MOOC als vorm aantrekkelijker
15
Dan weet je dat je heel voorzichtig
moet zijn. Zeker als je dat ook nog
ergens gaat opslaan, dus om mezelf
te beschermen, als ik dingen gebruik
waaraan ik twijfel, dan probeer ik dat
niet ook op onze portal op te slaan of
zo. Omdat anders de school de
problemen gaat krijgen..
Mijn indruk is dat, in ieder geval bij
docenten met wie ik spreek, ze allemaal
zeer bereid zijn om te delen

16. Resultaten: hergebruik
• Veel genoemd: video’s, slides
• Niet altijd besef van copyright (open licentie)
16
Hergebruik heeft grotere voordelen
wanneer je een basiscursus geeft, terwijl bij
een cursus in de Masterfase of een meer
geavanceerde cursus je het materiaal
aanpast in lijn met het eraan gekoppelde
onderzoek.

17. Resultaten: hindernissen
• Meest genoemd: tijd en auteursrecht
• ICT-vaardigheid en ICT-afkeer
• Niet bewust van (on)mogelijkheden van open materialen
• Te weinig ondersteuning ervaren
• Onzekerheid (kwaliteit)
17

18. Enkele quotes
18
Ik zou zelf ook huiverig zijn hoor want al
dat werk wat je hebt gedaan om een
vak op te zetten dat leg je gewoon op
straat en je hoort nooit meer wat.
Er leeft hier ook wel heel sterk van not
invented here (...). En dat geldt voor alles,
behalve dan voor de uitgevers. En ik krijg
daar niet mijn vinger achter waarom
daarvoor het wel goed is.
Een van de dingen die ik heel erg merk,
is de onbekendheid bij docenten bij ook
maar alles met copyright. (..). En ze
hebben geen idee wat ze doen. En daar
hebben wij dus met Creative Commons
als je het open wilt maken, last van.
Een excellente onderzoeker zijn en
minder goed in onderwijs wordt veel
meer geaccepteerd dan andersom
Zo’n instellingssysteem zoals Blackboard,
verhindert het delen van leermaterialen.

19. Resultaten: ondersteuning
• Juridisch
• ICT
• Onderwijskundig
• Absolute voorwaarde
• Vaak onbekend of ondersteuning aanwezig is
19
Zo af en toe is het alsof je zo’n ja-maar-type aan
boord hebt in je projectteam, die zegt van ja, is
wel leuk maar heb je hieraan gedacht? Heb je
hieraan gedacht? Dus dat is niet altijd even
prettig, maar ik denk dat het uiteindelijk wel
helpt om de kwaliteit te verbeteren.
Wat ik belangrijk vind is gemak, dus automatisch
metadateren, automatisch aanbevelingen op
basis van het leermateriaal dat je op dat
moment aan het maken bent, contacteren van
collega's, etc

20. Conclusies &
aanbevelingen

21. Conclusies (1)
• Autonomie van docenten wordt (h)erkend
• Docenten weten onvoldoende over aanwezigheid of inhoud van beleid
m.b.t. delen en hergebruik van leermaterialen
• Ondersteuning en duidelijkheid over de “what’s in it for me” vraag zijn
noodzakelijke voorwaarden voor brede adoptie
• Koppel brede adoptie aan majeure onderwijsontwikkeling
– Blended leren, kantelen curriculum, deeltijd met meerdere instellingen

22. Conclusies (2)
• Publiceren van MOOC’s wordt ervaren als een versneller
voor brede adoptie binnen een instelling
• Acceptatie van open delen en hergebruik op
instituutsniveau, vastgelegd in een beleid en vertaald in
concrete activiteiten en richtlijnen, beïnvloedt brede
adoptie door docenten op een positieve wijze

23. Aanbevelingen (1)
1. Maak de toegevoegde waarde van open delen en
hergebruiken van leermaterialen duidelijk aan docenten;
2. Verzeker dat een verandering naar open delen en
hergebruik gepaard gaat met structurele ondersteuning, in
termen van tijd (geld), infrastructuur, IT-gerelateerde
services, juridische en onderwijskundige ondersteuning,
en een veilige ruimte voor experimenten;

24. Aanbevelingen (2)
3. Formuleer beleid op open delen en hergebruik, zowel
op instellings- als op afdelingsniveau, om de activiteiten
die onder aanbevelingen 1. en 2. zijn genoemd mogelijk
te maken;
4. Koppel dit beleid aan andere onderwijskundige
innovaties of thema’s als internationalisatie

25. Dank u!
@fagottissimo
bassoonvenlo
http://nl.linkedin.com/in/robertschuwer
robertschuwer.nl
+31 - 6 1446 9300
r.schuwer@fontys.nl

26. Colofon
References
Issack, S.M. (2011). OERs in Context--Case Study of Innovation and Sustainability of Educational Practices at the University of Mauritius.
European Journal of Open, Distance and E-Learning.
OECD (2014). Measuring Innovation in Education: A New Perspective, Educational research and Innovation, OECD Publishing. Series.
Rogers, E.M. (2002). Diffusion of preventive innovations. Addictive Behaviors, 27, 989–993.
Rogers, E.M. (2003). Diffusion of innovations. 5th. Edition, Free Press, New York
Sloep, P. B., & Jochems, W. (2007). De e-lerende burger. In J. de Haan & J. Steyaert (red.), Jaarboek ICT en samenleving 2007; Eindelijk digitaal
(171-187). Amsterdam: Boom
Afbeeldingen
Open Lion: CC-BY Hester Jelgerhuis