1. (ΜΑΚΡΗΣ Σ.)
ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 1 – ΠΑΡΑΤΑΞΗ –ΥΠΟΤΑΞΗ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:
ΘΕΩΡΙΑ
1. Οι προτάσεις, ως προς τις σχέσεις τους μεταξύ τους, παρουσιάζονται στο λόγο με δύο
μορφές
Κύρια ή ανεξάρτητη είναι μια
Κύριες προτάσεις
πρόταση που:εκφράζει ένα απλό
νόημα - μπορεί να «σταθεί» μόνη της
στο λόγο πχ: ήρθαμε αργά το βράδυ
Δευτερεύουσες
προτάσεις
Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη είναι η
πρόταση που: δεν μπορεί να «σταθεί» μόνη
της στο λόγο (εξαρτημένη) Χρησιμεύει για
να προσδιορίσει μια άλλη πρόταση ή όρο
πρότασης πχ: ήρθαμε αργά το βράδυ γιατί
δεν προλάβαμε το πρωινό τρένο
2. Οι προτάσεις παρουσιάζονται στο λόγο με τρεις συνδυασμούς
κύριες + κύριες
κύριες + δευτερεύουσες
κύριες + δευτερεύουσες + δευτερεύουσες
3. Αξιοσημείωτη παρατήρηση:
Σε κάθε περίοδο λόγου επιβάλλεται η ύπαρξη μιας τουλάχιστον κύριας πρότασης. Δεν μπορεί
να χρησιμοποιηθούν μόνο δευτερεύουσες
4.
Οι προτάσεις εμφανίζονται στο λόγο με τρεις τρόπους
 Συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμους πχ. κάτι θα έπαθε και δε φάνηκε
ΠΑΡΑΤΑΞΗ
1. Συμπλεκτικοί: και, ούτε, μήτε.
2. Διαζευκτικοί: ή, ή-ή, είτε, είτε-είτε, είτε-ή.
Λέγεται παρατακτική ή παράταξη,
γιατί με αυτήν παρατάσσουμε
δηλαδή τοποθετούμε ισοδύναμες
προτάσεις τη μία μετά την άλλη.
Κύρια + κύρια
Δευτερεύουσα + δευτερεύουσα
3. Αντιθετικοί: αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μόνο (που),
μα (χρησιμοποιείται κυρίως στον προφορικό λόγο),
εντούτοις, μολαταύτα, εκεί που, (κι) έπειτα, εξάλλου,
μάλιστα.
4. Συμπερασματικοί: λοιπόν, ώστε, άρα, έτσι, που, έπειτα,
τότε, ύστερα, επομένως.
5. Επεξηγηματικός: δηλαδή.

2. 
Συνδέονται με υποτακτικούς συνδέσμους πχ. φαίνεται ότι θα βρέξει σήμερα
ΥΠΟΤΑΞΗ
1. Ειδικοί: ότι, πως, που.
2. Χρονικοί: όταν, σαν, ενώ, καθώς, κάθε που, αφού, αφότου, πριν
(να), μόλις, προτού, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, εφόσον, άμα,
εκεί που (= μόλις), ευθύς ως.
3. Αιτιολογικοί: επειδή, αφού, καθώς, διότι, μια και, μια που.
4. Υποθετικοί: αν, εάν, (άμα, σαν).
5. Τελικοί: να, για να.
6. Αποτελεσματικοί: ώστε, ώστε να, έτσι που, που, (για να).
7. Διστακτικοί ή ενδοιαστικοί: μη(ν), μήπως.
8. Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί: αν και, μολονότι, μόλο
που, παρ’ όλο που, και που, και ας, και αν, και αν ακόμη,
ακόμη και αν, έστω και αν, παρ’ ότι, ενώ, και που, και ας.
Λέγεται υποτακτική , γιατί με αυτήν
παρατάσσουμε δηλαδή τοποθετούμε
ανόμοιες προτάσεις τη μία μετά την άλλη
Κύρια + Δευτερεύουσα
Δευτερεύουσα (χ)+ δευτερεύουσα(Ψ)

Μπαίνουν η μία μετά την άλλη με κόμμα ανάμεσά τους πχ. Χόρευαν , πηδούσαν ,
χάλαγαν τον κόσμο ΑΣΥΝΔΕΤΟ
Ασύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις ή προτάσεις
βρίσκονται στο λόγο η μία μετά την άλλη, χωρίς συνδετική
λέξη ανάμεσά τους.Αυτές τις λέξεις- φράσεις-προτάσεις
χωρίζουμε πάντα με κόμμα .π.χ ο γυμναστής
πυροβόλησε στον αέρα , ο κόσμος αλάλαζε , οι
αθλητές ξεχύθηκαν μπροστά.
Ασκήσεις εμπέδωσης
1. Στο κείμενο που ακολουθεί άλλες προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη χωρίς σύνδεσμο (ασύνδετο σχήμα),
άλλες συνδέονται παρατακτικά και άλλες συνδέονται υποτακτικά. Να βρείτε το είδος της σύνδεσης.
Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου στο Μάλι.,Όταν ήμουν ακόμη κοριτσάκι, μια γυναίκα ήρθε στο σπίτι και ζήτησε να με πάρει
στο Παρίσι, για να προσέχω τα παιδιά της. Είπε στη γιαγιά μου πως θα μ’ έβαζε στο σχολείο να μάθω γαλλικά. Μα στο
Παρίσι δεν πήγα ποτέ στο σχολείο. Δούλευα. Ολημερίς σκούπιζα το σπίτι, μαγείρευα, πρόσεχα τα παιδιά, έπλενα και τάιζα
το μωρό. Δούλευα από τις επτά το πρωί μέχρι τις έντεκα τη νύχτα. Η κυρά μου δεν έκανε τίποτα». Στα οκτώ της χρόνια η
Σέμπα έγινε δούλα. Την έδερναν, την κλείδωναν, τη βασάνιζαν. Το μαρτύριο της πήρε τέλος, όταν κάποιοι γείτονες το
κατάλαβαν
και
κάλεσαν
την
αστυνομία.
Ήταν
πια
είκοσι
ενός
χρόνων.
Η ιστορία της Σέμπα θα ήταν συγκλονιστική, αν ήταν μοναδική. Όμως υπάρχουν άλλες δύο χιλιάδες σαν αυτήν σήμερα στο
Παρίσι.
Σε
27
εκατομμύρια
υπολογίζονται
οι
σύγχρονοι
δούλοι
σε
όλον
τον
κόσμο.
από εφημερίδα
2. Να συνδέσετε παρατακτικά ή υποτακτικά τις προτάσεις που σας δίνονται, σημειώνοντας δίπλα το είδος της
σύνδεσης.
1.Διάβασα πολύ………………….δεν έγραψα καλά.
2. Λυπάμαι………………….σε στενοχώρησα.
3. Ήταν τόσο μεγάλη η χαρά του………………….έφυγε χοροπηδώντας.
4. Θέλεις……….του μιλήσω εγώ…….προτιμάς………….του μιλήσεις ο ίδιος;
………………………………….
………………………………….
………………………………….
………………………………….

3. 5. Έσκυψε πάνω του………………….του ψιθύρισε κάτι στο αυτί.
6…………………..μπες μέσα………………….βγες έξω.
7. Υποσχέθηκε………………….θα με βοηθήσει.
8. Τα είπε αυτά………………….με δοκιμάσει.
9. Θέλουν………………….δεν μπορούν………………….λησμονήσουν.
10. Νιώθω μεγάλη συγκίνηση…………………..πηγαίνω στο χωριό.
………………………………….
………………………………….
………………………………….
………………………………….
………………………………….
…………………………………………