Download luận án tiến sĩ ngành kinh tế học với đề tài: Vận dụng một số phương pháp thống kê nghiên cứu tình hình phân phối thu nhập trong các doanh nghiệp ngành công nghiệp Việt Nam

1. B GIÁO D C VÀ ð O T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN
PH M ðĂNG QUY T
V N D NG M T S PHƯƠNG PHÁP TH NG KÊ
NGHIÊN C U TÌNH HÌNH PHÂN PH I THU NH P TRONG
CÁC DOANH NGHI P NGÀNH CÔNG NGHI P VI T NAM
Chuyên ngành: Kinh t h c (Th ng kê)
Mã s : 62.31.03.01
LU N ÁN TI N SĨ KINH T
Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. PGS.TS. NGUY N CÔNG NH
2. PGS.TS. PHAN CÔNG NGHĨA
Hà N i - 2007

2. 2
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u
c a riêng tôi. Các tài li u s d ng cho lu n án trích
d n t các ngu n ñã ñư c công b . K t qu nêu trong
lu n án là trung th c và có ngu n trích d n rõ ràng.
Tác gi lu n án
Ph m ðăng Quy t

3. 3
M C L C
Trang
Trang ph bìa
L i cam ñoan.........................................................................................................2
M c l c.....................................................................................................................3
Danh m c các ch vi t t t .........................................................................4
Danh m c các b ng.............................................................................................5
Danh m c các hình.............................................................................................9
M ñ u........................................................................................................................10
Chương 1: Nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v phân ph i thu
nh p và phương pháp nghiên c u th ng kê phân
ph i thu nh p trong doanh nghi p .................................15
1.1. Nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v phân ph i thu nh p .....................................15
1.2. Xác ñ nh h th ng ch tiêu và m t s phương pháp th ng kê nghiên c u
phân ph i thu nh p trong các doanh nghi p..................................................38
Chương 2: Nghiên c u th ng kê tình hình phân ph i thu
nh p trong các doanh nghi p công nghi p Vi t
Nam......................................................................................................81
2.1. Tình hình các doanh nghi p công nghi p Vi t Nam nh ng năm g n ñây .....81
2.2. Phân tích tình hình phân ph i thu nh p trong các doanh nghi p công
nghi p Vi t Nam ........................................................................................86
2.3. Phân tích các nhân t nh hư ng ñ n tình hình bi n ñ ng thu nh p trong
các doanh nghi p .........................................................................................113
2.4. Mô hình h i quy bi u hi n m i liên h tương quan gi a giá tr tăng thêm
(VA) và các b ph n c u thành c a nó v i các y u t ñ u vào là v n và
lao ñ ng........................................................................................................119
2.5. Phân tích tình hình thu nh p c a lao ñ ng trong các lo i hình doanh
nghi p công nghi p .....................................................................................137
Chương 3: Quan ñi m và gi i pháp hoàn thi n ch ñ
phân ph i thu nh p trong các lo i hình doanh
nghi p công nghi p Vi t Nam ...........................................148
3.1. Quan ñi m v phân ph i thu nh p................................................................148
3.2. Phương hư ng hoàn thi n phân ph i thu nh p trong các lo i hình doanh
nghi p Vi t Nam ......................................................................................153
3.3. Các gi i pháp hoàn thi n ch ñ phân ph i thu nh p trong các lo i hình
doanh nghi p công nghi p Vi t Nam ......................................................159
K t lu n ..............................................................................................................178
Danh m c công trình c a tác gi .......................................................184
Tài li u tham kh o ......................................................................................186
Ph l c

4. 4
DANH M C CÁC CH VI T T T
Vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Vi t Vi t ñ y ñ ti ng Anh
ASEAN Hi p h i các nư c ðông Nam Á Association of South - East
Asian Nations
CNTB Ch nghĩa tư b n Capitalism
CNXH Ch nghĩa xã h i Socialism
DN Doanh nghi p Enterprise
DNNN Doanh nghi p nhà nư c State Enterprise
ðTNN ð u tư nư c ngoài Foreign Investment
FDI V n ñ u tr c ti p nư c ngoài Foreign Direct Investment
GDP T ng s n ph m trong nư c Gross Domestic Product
GNI T ng thu nh p qu c gia Gross National Income
MPS H th ng s n xu t v t ch t Material Production System
NNI Thu nh p qu c gia thu n Net National Income
NVA Giá tr tăng thêm thu n Net Value Added
SNA H th ng tài kho n qu c gia System of National Account
SXKD S n xu t kinh doanh Bussines Production
TBCN Tư b n ch nghĩa Capitalist
TNCC Thu nh p cu i cùng Final Income
TSCð Tài s n c ñ nh Fixed Assets
UNDP Chương trình Phát tri n Liên
H p Qu c
United Nations Development
Progammes
VA Giá tr tăng thêm Value Added
WTO T ch c thương m i th gi i World Trade Organization
XHCN Xã h i ch nghĩa Socialist

5. 5
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 1.1 M c tiêu và lý do can thi p c a Nhà nư c........................................34
B ng 1.2 Thu nh p c a dân cư trong 2 vùng...................................................76
B ng 1.3 B ng tính h s GINI .......................................................................78
B ng 2.1 S doanh nghi p công nghi p t i th i ñi m 31/12 năm 2000-2005
phân theo ngành c p I ......................................................................81
B ng 2.2 T ng s lao ñ ng trong các doanh nghi p công nghi p t i th i
ñi m 31/12 năm 2000-2005 phân theo ngành c p I.........................83
B ng 2.3 Ngu n v n có ñ n 31/12 năm 2000-2005 c a các doanh nghi p
công nghi p phân theo ngành c p I .................................................84
B ng 2.4 S doanh nghi p công nghi p s n xu t kinh doanh có lãi và l
năm 2000 và 2005 phân theo ngành c p I .......................................85
B ng 2.5 Phân b s doanh nghi p công nghi p ñi u tra theo ngành c p I và
lo i hình kinh t ..............................................................................88
B ng 2.6 S lao ñ ng và t c ñ tăng lao ñ ng bình quân c a 1 DN công
nghi p theo ngành c p I năm 2001 - 2003.......................................89
B ng 2.7 S lao ñ ng và t c ñ tăng lao ñ ng bình quân c a 1 DN công
nghi p nhà nư c theo ngành c p I năm 2001 - 2003.......................89
B ng 2.8 S lao ñ ng và t c ñ tăng lao ñ ng bình quân c a 1 DN công
nghi p ngoài nhà nư c theo ngành c p I năm 2001 - 2003 ............90
B ng 2.9 S lao ñ ng và t c ñ tăng lao ñ ng bình quân c a 1 DN công nghi p
có v n ñ u tư nư c ngoài theo ngành c p I năm 2001 - 2003.................91

6. 6
B ng 2.10 V n và t c ñ tăng v n bình quân c a 1 DN công nghi p theo
ngành c p I năm 2001 - 2003 ........................................................92
B ng 2.11 V n và t c ñ tăng v n bình quân c a 1 DN công nghi p nhà
nư c theo ngành c p I năm 2001 - 2003 .......................................93
B ng 2.12 V n và t c ñ tăng v n bình quân c a 1 DN công nghi p ngoài
nhà nư c theo ngành c p I năm 2001 -2003..................................93
B ng 2.13 V n và t c ñ tăng v n bình quân c a 1 DN công nghi p có v n
ñ u tư nư c ngoài theo ngành c p I năm 2001 - 2003 ..................94
B ng 2.14 Phân b s doanh nghi p công nghi p và s lao ñ ng ñi u tra
theo lo i hình kinh t .....................................................................95
B ng 2.15 Phân b s lao ñ ng ñi u tra theo lo i lao ñ ng và lo i hình kinh t .....96
B ng 2.16 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 doanh
nghi p công nghi p năm 2001-2003 (theo giá hi n hành)............98
B ng 2.17 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 doanh
nghi p khu v c nhà nư c năm 2001-2003 ....................................98
B ng 2.17.1 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN ngành
công nghi p khai thác m khu v c nhà nư c năm 2001 - 2003 ....99
B ng 2.17.2 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN ngành
ch bi n khu v c nhà nư c năm 2001-2003.............................100
B ng 2.17.3 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN ngành
s n xu t và cung c p ñi n, nư c và khí ñ t khu v c nhà nư c
năm 2001 - 2003 .......................................................................100
B ng 2.18 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN khu v c
ngoài nhà nư c năm 2001-2003 ...............................................101

7. 7
B ng 2.18.1 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN ngành công
nghi p khai thác m khu v c ngoài nhà nư c năm 2001-2003..........102
B ng 2.18.2 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN ngành
công nghi p ch bi n khu v c ngoài nhà nư c năm 2001-2003....102
B ng 2.18.3 Giá tr s n xu t và giá tr tăng thêm bình quân c a 1 DN có
v n ñ u tư nư c ngoài năm 2001-2003....................................103
B ng 2.19 Cơ c u giá tr tăng thêm thu n bình quân 1 DN công nghi p theo
ngành c p I năm 2001-2003.........................................................105
B ng 2.20 M t s ch tiêu hi u qu s n xu t kinh doanh bình quân 1 DN
công nghi p theo ngành c p I năm 2001-2003...........................108
B ng 2.21 Cơ c u giá tr tăng thêm thu n bình quân 1 doanh nghi p theo
lo i hình kinh t năm 2001-2003 ................................................110
B ng 2.22 M t s ch tiêu hi u qu s n xu t kinh doanh bình quân c a 1
doanh nghi p theo lo i hình kinh t năm 2001-2003..................111
B ng 2.23 Bi n ñ ng c a giá tr tăng thêm thu n theo năng su t lao ñ ng,
s lao ñ ng phân theo ngành công nghi p c p I.........................114
B ng 2.24 Bi n ñ ng c a giá tr tăng thêm thu n theo năng su t lao ñ ng,
s lao ñ ng phân theo lo i hình kinh t ......................................116
B ng 2.25 Bi n ñ ng thu nh p ròng c a doanh nghi p công nghi p theo t
su t l i nhu n, thu nh p l n ñ u c a lao ñ ng phân theo ngành
c p I ............................................................................................117
B ng 2.26 Bi n ñ ng thu nh p ròng c a doanh nghi p theo t su t l i nhu n,
thu nh p l n ñ u c a lao ñ ng phân theo lo i hình kinh t .............118
B ng 2.27 H s tương quan gi a các l i ích và các y u t s n xu t c a DN
khu v c nhà nư c........................................................................121

8. 8
B ng 2.28 H s tương quan gi a các l i ích và các y u t s n xu t c a DN
khu v c ngoài nhà nư c..............................................................122
B ng 2.29 H s tương quan gi a các l i ích và các y u t s n xu t c a DN
khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài..............................................123
B ng 2.30 H s tương quan riêng gi a các l i ích v i v n khi c ñ nh qui
mô lao ñ ng c a DN khu v c Nhà nư c.....................................124
B ng 2.31 H s tương quan riêng gi a các l i ích v i v n khi c ñ nh qui
mô v n c a DN khu v c Nhà nư c ............................................125
B ng 2.32 H s tương quan riêng gi a các l i ích v i v n khi c ñ nh qui
mô lao ñ ng c a DN khu v c ngoài nhà nư c............................125
B ng 2.33 H s tương quan riêng gi a các l i ích v i v n khi c ñ nh qui
mô v n c a DN khu v c ngoài nhà nư c ...................................126
B ng 2.34 H s tương quan riêng gi a các l i ích v i v n khi c ñ nh qui
mô lao ñ ng c a DN khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài ...........126
B ng 2.35 H s tương quan riêng gi a các l i ích v i v n khi c ñ nh qui
mô v n c a DN khu v c có v n ñ u tư nư c ngoài ..................127
B ng 2.36 Cơ c u thu nh p bình quân c a 1 lao ñ ng trong các DN công
nghi p phân theo lo i hình kinh t năm 2005..............................138
B ng 2.37 Ti n lương bình quân tháng c a 1 lao ñ ng trong các DN công
nghi p phân theo lo i lao ñ ng và lo i hình kinh t năm 2005 ......139
B ng 2.38 Phân b lao ñ ng theo m c thu nh p c a ngư i lao ñ ng và theo
lo i hình kinh t năm 2005 ..........................................................140
B ng 2.39 Tính h s Gini ñ i v i doanh nghi p công nghi p nhà nư c....141
B ng 2.40 Tính h s Gini ñ i v i doanh nghi p công nghi p ngoài nhà
nư c .............................................................................................141
B ng 2.41 Tính h s Gini ñ i v i doanh nghi p công nghi p có v n ñ u tư
nư c ngoài ...................................................................................142
B ng 2.42 Tính h s Gini ñ i v i các doanh nghi p công nghi p nói chung ...143

9. 9
DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1 M i quan h gi a Doanh nghi p và H gia ñình trên th trư ng .....17
Hình 1.2 Cân b ng cung - c u y u t s n xu t ................................................25
Hình 1.3 Giá c cân b ng.................................................................................26
Hình 1.4 ðư ng cong Lorenz c a hai vùng....................................................77

10. 10
M ð U
1. Tính c p thi t c a lu n án
Ngày nay, nư c ta ñã chuy n sang th i kỳ m i, th i kỳ ñ y m nh công
nghi p hoá, hi n ñ i hoá, xây d ng n n kinh t th trư ng ñ nh hư ng xã h i
ch nghĩa (XHCN). Trong giai ño n này, dư ng như h th ng xã h i cũ g n
v i n n kinh t k ho ch hoá t p trung v n song song t n t i. Trong ñó, còn
r t nhi u vi c ph i làm ñ hoàn thi n h th ng phân ph i sao cho phù h p v i
mô hình kinh t th trư ng m i.
Trong n n kinh t th trư ng, công c ñ th c hi n phân ph i thu
nh p là cung c u và giá c hàng hoá, d ch v trên các th trư ng. Các
doanh nghi p ch p nh n c nh tranh c a kinh t th trư ng, ch p nh n s c
lao ñ ng là hàng hoá và ch p nh n th c hi n phân ph i thu nh p chưa
công b ng theo các quy lu t c a kinh t th trư ng. Song trong n n kinh t
th trư ng ñ nh hư ng XHCN, Nhà nư c v i quy n ñi u hành n n kinh t
c a mình có th có các chính sách kinh t - xã h i phù h p nh m h n ch
m c ñ chênh l ch v thu nh p và s bóc l t lao ñ ng nh m ñ m b o và
duy trì trong công b ng 3 lo i l i ích c a 3 ch th : ngư i lao ñ ng,
doanh nghi p và Nhà nư c.
ðã có nhi u nghiên c u v ñ tài phân ph i thu nh p. Ch ng h n, nư c
ngoài, các tác gi D. Acemoglu và J. Ventura trư ng ð i h c công ngh
Massachusetts M , nghiên c u b c tranh phân ph i thu nh p c a th gi i cho
th y có s chênh l ch l n v thu nh p gi a các nư c. Ví d , các nư c như
Hoa Kỳ hay Canada giàu g p hơn 30 l n so v i các nư c như Mali hay
Uganda. M c dù ñã có nh ng phát tri n di u kỳ nhưng phân ph i thu nh p
c a th gi i tương ñ i n ñ nh t năm 1960, ñ chênh l ch thu nh p không
thay ñ i nhi u trong th i gian qua [58].

11. 11
Ximing Wu và Jeffrey M. Perloff, trư ng ð i h c California, Berkeley
nghiên c u “Phân ph i thu nh p c a Trung Qu c th i kỳ 1985 – 2001” cho
bi t, cùng v i s tăng trư ng kinh t gây n tư ng b t bình ñ ng v thu nh p
c a Trung Qu c cũng tăng lên do b t bình ñ ng trong các khu v c thành th
và nông thôn tăng lên và kho ng cách v thu nh p gi a thành th và nông thôn
r ng ra [64].
Hafiz A. Pasha và T. Palanivel (Chương trình Phát tri n Liên H p Qu c)
nghiên c u “Chính sách và tăng trư ng vì ngư i nghèo, kinh nghi m Châu
Á”, ñã t p h p m t cách có h th ng s li u s n có c a các nư c Châu Á,sau
ñó phân tích quan h gi a tăng trư ng và nghèo ñói trong m t kho ng th i
gian dài. Nghiên c u này ñưa ra m t s khuy n ngh v chính sách tài khóa có
l i cho ngư i nghèo, hi u qu c a ñ u tư công, phát tri n khu v c tư nhân bao
g m c các doanh nghi p v a và nh , c i cách hành chính nh m ñ t ñư c
tăng trư ng nhanh, b n v ng và có l i cho ngư i nghèo, giúp ngư i nghèo
tham gia m nh m hơn vào quá trình phát tri n [17].
trong nư c, các tác gi John Weeks, Nguy n Th ng, Rathin Roy và
Joseph Lim (Chương trình Phát tri n Liên H p Qu c) trong Báo cáo “Kinh t
vĩ mô c a gi m nghèo: Nghiên c u trư ng h p Vi t Nam, tìm ki m bình ñ ng
trong tăng trư ng” nghiên c u các chính sách vĩ mô có th d n t i mô hình
tăng trư ng “vì ngư i nghèo”, v i ý nghĩa c th là l i ích c a tăng trư ng
ñư c phân ph i ñ u hơn trư c kia (t c là gi m b t bình ñ ng trong thu nh p).
Thông ñi p chính c a báo cáo này là chính s gia tăng b t bình ñ ng Vi t
Nam là tr ng i l n nh t cho ti n trình xoá ñói gi m nghèo b n v ng, và có l
cũng kìm hãm s n ñ nh chính tr - xã h i [20].
Các nghiên c u trên ch y u nghiên c u m i quan h gi a tăng trư ng
kinh t v i phân ph i thu nh p, thu nh p c a dân cư và b t bình ñ ng trong
phân ph i thu nh p. Ho c trong cu n “Phân ph i thu nh p trong n n kinh t

12. 12
th trư ng: Lý lu n, th c ti n, v n d ng Vi t Nam” PTS. Mai Ng c Cương
và ð ð c Bình (Trung tâm Kinh t Châu Á - Thái bình Dương) ñã nghiên
c u nh ng v n ñ chung v phân ph i thu nh p trong n n kinh t th trư ng
và phân ph i thu nh p Vi t Nam. Tuy nhiên, các tác gi m i ch d ng l i
vi c nghiên c u nh ng v n ñ v ti n lương, l i nhu n và ñ a tô Vi t Nam
nh ng năm ñ u ñ i m i (1989 - 1993) [10].
M i ñây (2003), Ti n s Nguy n Công Nh cùng t p th tác gi c a
Trư ng ð i h c kinh t qu c dân Hà n i ñã nghiên c u “V n ñ phân ph i
thu nh p trong các lo i hình doanh nghi p Vi t Nam”, phân tích th c tr ng,
nêu ra m t s quan ñi m và gi i pháp hoàn thi n vi c phân ph i thu nh p
trong các lo i hình doanh nghi p Vi t Nam. Song, nghiên c u này chưa có
ñi u ki n ñi sâu phân tích các nhân t nh hư ng t i thu nh p và phân ph i
thu nh p c a các doanh nghi p, cũng như nh ng bi n ñ ng c a chúng theo
th i gian [36]. Lu n án “V n d ng m t s phương pháp th ng kê nghiên
c u tình hình phân ph i thu nh p trong các doanh nghi p ngành công
nghi p Vi t Nam”, ngoài vi c nghiên c u nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v
phân ph i thu nh p, s s d ng m t s phương pháp th ng kê (truy n th ng
và hi n ñ i) ñ phân tích các m i quan h và các nhân t nh hư ng ñ n phân
ph i thu nh p c a các doanh nghi p công nghi p Vi t Nam trong nh ng năm
g n ñây. Lu n án ñã h th ng hoá lý lu n v phân ph i thu nh p, ch ra h
th ng các ch tiêu và phương pháp th ng kê ñ mô t , phân tích v n ñ thu
nh p và phân ph i thu nh p trong doanh nghi p. Thông qua vi c phân tích s
li u t m u ñi u tra (2001-2003) c a T ng c c Th ng kê và m u ñi u tra
(2005) c a B Lao ñ ng – Thương binh và Xã h i lu n án cho th y tình hình
phân ph i thu nh p c a các doanh nghi p công nghi p theo lo i hình kinh t
và ngành công nghi p c p I, nh hư ng c a các nhân t lao ñ ng, v n, l i
nhu n và thu nh p l n ñ u c a lao ñ ng ñ n bi n ñ ng thu nh p, ñ c ñi m

13. 13
phân b lao ñ ng theo m c thu nh p và s b t bình ñ ng trong phân ph i thu
nh p theo lo i hình doanh nghi p. Lu n án nêu ki n ngh v quan ñi m và gi i
pháp c góc ñ vĩ mô và vi mô ti p t c hoàn thi n chính sách phân ph i thu
nh p trong các doanh nghi p công nghi p. Vì v y, ñ tài lu n án mang tính
c p thi t, có ý nghĩa quan tr ng c v m t lý lu n và th c ti n, góp m t ph n
quan tr ng vào vi c hoàn thi n ch ñ phân ph i thu nh p phù h p v i mô
hình kinh t th trư ng theo ñ nh hư ng XHCN nư c ta.
2. M c tiêu nghiên c u c a lu n án
M c tiêu nghiên c u c a lu n án là:
a. H th ng hoá nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v thu nh p và phân ph i
thu nh p làm cơ s cho vi c xác ñ nh h th ng ch tiêu và phương pháp
th ng kê nghiên c u thu nh p và phân ph i thu nh p trong các doanh
nghi p Vi t Nam.
b. V n d ng m t s phương pháp th ng kê ñ nghiên c u tình hình phân
ph i thu nh p trong các doanh nghi p ngành công nghi p Vi t Nam trong
nh ng năm g n ñây. T ñó ñ xu t m t s quan ñi m và gi i pháp hoàn thi n
ch ñ phân ph i thu nh p ñ i v i các doanh nghi p trong n n kinh t th
trư ng theo ñ nh hư ng XHCN, nh m góp ph n ph c v ñ i m i chính sách
qu n lý kinh t c a Nhà nư c ñ i v i các doanh nghi p Vi t Nam.
3. Ph m vi nghiên c u
Trên cơ s các tài li u lý thuy t và s li u ñi u tra m u v doanh nghi p
trong nh ng năm g n ñây, lu n án s t p trung nghiên c u nh ng v n ñ lý
lu n cơ b n, hoàn thi n các khái ni m v thu nh p và phân ph i thu nh p; qua
ñó xác ñ nh h th ng ch tiêu th ng kê v thu nh p, phân ph i thu nh p và l a
ch n m t s phương pháp th ng kê ñ nghiên c u, phân tích tình hình phân
ph i thu nh p c a các doanh nghi p ngành công nghi p nh ng năm g n ñây
(2000-2005).

14. 14
4. Phương pháp nghiên c u
ð gi i quy t các v n ñ nêu ra, lu n án s d ng m t s phương pháp
c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng, các phương pháp th ng kê (truy n th ng
và hi n ñ i) và m t s phương pháp c a toán kinh t , c th :
a. Nghiên c u tư li u, kinh nghi m và phân tích tình hình phân ph i thu
nh p c a các doanh nghi p trong nư c và c a m t s nư c trên th gi i.
b. Thu th p các s li u ñi u tra doanh nghi p g n ñây; s d ng các
chương trình ph n m m phân tích th ng kê ñ nghiên c u, phân tích s li u.
c. Phương pháp mô t và phân tích ñ nh lư ng.
d. Nghiên c u ñ xu t các gi i pháp hoàn thi n ch ñ phân ph i thu
nh p trong các doanh nghi p Vi t Nam.
5. K t c u c a lu n án
Ngoài ph n m ñ u và k t lu n, lu n án có k t c u g m 3 chương c th
như sau:
Chương 1: Nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v phân ph i thu nh p và
phương pháp nghiên c u th ng kê phân ph i thu nh p trong
doanh nghi p
Chương 2: Nghiên c u th ng kê tình hình phân ph i thu nh p trong các
doanh nghi p công nghi p Vi t Nam
Chương 3: Quan ñi m và gi i pháp hoàn thi n ch ñ phân ph i thu
nh p trong các lo i hình doanh nghi p công nghi p Vi t Nam.
ð có ñư c s thành công c a lu n án tôi xin chân thành c m ơn s
hư ng d n t n tình c a t p th các giáo viên hư ng d n, c a các th y cô giáo
trong khoa Th ng kê trư ng ð i h c kinh t qu c dân Hà n i, các ñ ng
nghi p T ng c c Th ng kê và B Lao ñ ng - Thương binh và Xã h i.

15. 15
CHƯƠNG 1
NH NG V N ð LÝ LU N CƠ B N V PHÂN PH I THU NH P
VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U TH NG KÊ PHÂN PH I THU
NH P TRONG DOANH NGHI P
1.1NH NGV Nð LÝLU NCƠB NV PHÂNPH ITHU NH P
1.1.1 Khái ni m v thu nh p và phân ph i thu nh p trong n n kinh
t th trư ng
Lý thuy t v thu nh p và phân ph i thu nh p ñă ñư c nhi u nhà kinh t
h c khác nhau nghiên c u, phát tri n và hoàn thi n trong hơn 250 năm qua, t
Adam Smith (1723-1790) t i Karl Marx (1818-1883), John Maynard Keynes
(1883-1946) và Pual Antony Samuelson (1915-). Nhín m t cách t ng quát, lý
lu n v phân ph i thu nh p có liên quan ñ n cơ ch v n ñ ng c a các ch th
tham gia th trư ng, ñ ng th i nó g n ch t v i quan ñi m gi i quy t v n ñ
công b ng xă h i.
Xuyên su t ti n trình l ch s phát tri n s n xu t hàng hoá, m i hình thái
kinh t - xã h i ñ u ph i ñ i m t v i m t v n ñ kinh t cơ b n là vi c quy t
ñ nh ph i s n xu t cái gì?, và s n xu t cho ai?, trong ñi u ki n mà các ngu n
tài nguyên b gi i h n và ngày càng c n ki t. Trong n n kinh t th trư ng
hi n nay, th trư ng ñư c xem như m t h th ng th ng nh t c a c quá trình
tái s n xu t xă h i, trong ñó s n xu t - kinh doanh ñư c g n k t ch t ch v i
nhau. Vì v y có th hi u: Th trư ng là nơi di n ra các ho t ñ ng s n xu t
kinh doanh, là nơi phát sinh và gi i quy t các m i quan h gi a cung và c u.
Xét theo m i quan h gi a cung và c u, ngư i ta phân chia th trư ng
thành hai lo i: Th trư ng "ð u vào" và th trư ng "ð u ra". Th trư ng "ð u
vào" di n ra các ho t ñ ng mua bán các y u t dùng vào quá trình s n xu t
như lao ñ ng, ñ t ñai, v n, công ngh ... Vì ñây là nh ng y u t ñ u vào c a

16. 16
quá trình s n xu t nên g i là th trư ng "ð u vào". Bên c nh th trư ng y u t
ñ u vào là th trư ng mua bán nh ng k t qu do quá trình s n xu t t o ra. ðây
là th trư ng hàng hoá tiêu dùng và d ch v hay còn g i là th trư ng “ð u ra”.
Hai th trư ng này ñ c l p v i nhau, nhưng chúng l i g n li n nhau thông
qua các ch th tham gia th trư ng, ñó là nhà s n xu t (doanh nghi p) và
ngư i tiêu dùng (h gia ñình). Doanh nghi p (DN) là ngư i s n xu t hàng hoá
ñ bán trên th trư ng ñ u ra. Trên th trư ng "ð u ra", DN s n xu t là s c
cung. Tuy nhiên, ñ có các y u t s n xu t hàng hoá ñ u ra, DN ph i mua
chúng trên th trư ng y u t s n xu t - th trư ng "ð u vào". Vì v y trên th
trư ng này DN là s c c u.
Ngư c l i, h gia ñình (h tiêu dùng) là ngư i mua hàng hoá tiêu dùng
và d ch v . Vì v y trên th trư ng "ð u ra", h tiêu dùng là s c c u. Nhưng ñ
có ti n mua hàng tiêu dùng và d ch v , h tiêu dùng ph i "bán" s c lao ñ ng
(n u anh ta là công nhân), ho c ñ t ñai (n u là ch ñ t), ho c v n (n u là
ngư i s h u v n). Vì v y trên th trư ng y u t s n xu t, h gia ñình tiêu
dùng l i bi u hi n s c cung.
Chính vi c ñóng các vai trò khác nhau trên th trư ng c a DN và h gia
ñình như v y ñã n i li n và khép kín hai lo i th trư ng, ñưa hàng hoá luân
chuy n trong m t chu trình v n ñ ng khép kín, v i s h tr c a ñ ng ti n.
Cùng v i s luân chuy n c a hàng hoá, ñ ng ti n ñi t tay h tiêu dùng lên th
trư ng hàng tiêu dùng d ch v , qua quan h cung c u và giá c hàng hoá, nó
v tay DN. Và l i t DN nó gia nh p vào th trư ng y u t s n xu t ñ mua
các y u t s n xu t và thông qua quan h cung c u, giá c hàng hoá mà nó tr
v tay h tiêu dùng (Hình 1.1).
Hàng hoá bán trên các th trư ng nói trên có giá c và mang l i thu nh p
cho nh ng ngư i ch c a nó. Các DN bán hàng có ñư c thu nh p g i là
doanh thu c a DN. H gia ñình bán hàng có ñư c thu nh p.

17. 17
Hình 1.1. M i quan h gi a Doanh nghi p và H gia ñình trên th trư ng
Bán y u t s n xu t
S n ph m v t ch t và d ch v
Tr ti n s n ph m v t ch t và d ch v
Nh n ti n do bán y u t s n xu t
Trên th trư ng, ngư i công nhân bán hàng hóa s c lao ñ ng có ñư c
ti n lương hay ti n công. Ngư i có v n cho vay thu ñư c l i t c. Ngư i có
ru ng ñ t cho thuê thu ñư c ñ a tô. Nhà kinh doanh do ph i h p t t các y u t
s n xu t và s d ng m t cách có hi u qu các ngu n l c trong cơ ch th
trư ng nên thu ñư c l i nhu n. Ti n lương, l i nhu n, l i t c và ñ a tô là thu
nh p mang l i t các y u t s n xu t.
T s phân tích trên, chúng ta có th hi u theo nghĩa r ng, thu nh p
trong n n kinh t th trư ng bao g m doanh thu c a ch doanh nghi p và thu
nh p c a ch các y u t s n xu t. Còn theo nghĩa h p, thu nh p là ph n tr
cho ch các y u t s n xu t như ti n lương, l i nhu n, l i t c, ñ a tô.
ñây nói thu nh p và phân ph i thu nh p là theo nghĩa h p, t c là
nghiên c u v ti n lương, l i nhu n, l i t c, ñ a tô. V y phân ph i thu nh p
trong n n kinh t th trư ng là phân ph i v ti n lương, l i nhu n, l i t c, ñ a
tô,... cho ch các y u t s n xu t. T ñó hình thành nên thu nh p, ñó là t ng
s ti n mà ch th các y u t s n xu t ki m ñư c ho c thu góp ñư c trong
m t th i gian nh t ñ nh.
Theo các nhà kinh t h c tư s n, kinh t th trư ng là n n kinh t hàng hoá
ñã phát tri n ñ n m c ñ ñ y ñ , hoàn thi n, toàn b các y u t ñ u vào và ñ u
ra c a s n xu t ñ u ph i thông qua th trư ng. Các h c thuy t "Tư b n ch
Doanh
nghi p
H gia ñình

18. 18
nghĩa" (c ñi n, tân c ñi n, Keynes, ...) ñ t lòng tin vào th trư ng. Trong n n
kinh t có 3 tác nhân: Nhà s n xu t, ngư i tiêu dùng và ngư i cung c p v n.
Nh ng h c thuy t giáo ñi u nh t c a trư ng phái này, ví d h c thuy t tân c
ñi n thu n tuý, ph nh n vai trò c a nhà nư c, tuyên b th trư ng là phương
pháp m u nhi m ñ n ñ nh kinh t : cung, c u ngang nhau, tăng trư ng s ñư c
th c hi n. Các h c thuy t "xã h i ch nghĩa" giáo ñi u thì ph nh n th trư ng,
xem th trư ng là ngu n g c c a các b t n kinh t . Các nhà s n xu t, các nhà
cung c p v n ch y theo l i nhu n, bóc l t ngày càng nhi u th ng dư do t ng
l p lao ñ ng làm ra. ðó cũng là cơ s c a kh ng ho ng kinh t .f191
Các nghiên c u kinh tê t nh ng năm 80 c a th k 20 tr v ñây ñă ñưa
ra nh ng k t lu n mang tính th c ti n hơn. Các h c thuy t thông tin không
ñ i x ng (rational expectation) cho th y là m t n n kinh t c nh tranh hoàn
h o có th cũng có tính chu kỳ trong phát tri n. Do ñó, mu n n n kinh t ñ t
n ñ nh, c n có m t nhân v t nào ñó (t m g i là Nhà nư c) t o ra nh ng lu t
l ñ thông tin tr nên ñ i x ng hơn, ho c ñưa ra nh ng tín hi u mà các tác
nhân tin tư ng, và t ñó "d n d t" n n kinh t vào qu ñ o n ñ nh.
Th trư ng, như m i ngư i ñã bi t là m t công c ñ th c hi n tăng
trư ng kinh t , song nó cũng ñem ñ n nhi u m t tiêu c c như: Tình tr ng xă
h i phân hoá, tính ch t v k c a m i cá nhân tăng lên, ñ i kháng gi a các
t ng l p (lao ñ ng, ch doanh nghi p) s m nh hơn. Do v y, Nhà nư c c n và
ph i có s can thi p, tác ñ ng nh m hư ng d n, ñi u ti t th trư ng, h n ch
nh ng tác ñ ng tiêu c c do nó mang l i.
Khi nói ñ n vai trò qu n lý c a Nhà nư c ñ i v i quá trình phát tri n c a
n n kinh t cũng có nghĩa là nói ñ n vai trò, kh năng, m c ñ can thi p c a
Chính ph vào th trư ng, vào quá trình v n ñ ng c a n n kinh t . S can
thi p này ñ n ñâu, b ng bi n pháp gì, vào lĩnh v c nào trong t ng th i ñi m,
ñ m t m t v a ñ nh hư ng cho s phát tri n ñúng ñ n c a th trư ng, m t

19. 19
khác v n khuy n khích tính ch ñ ng, sáng t o c a cơ s và các doanh
nghi p, t o ñ ng l c phát tri n m nh m cho n n kinh t . Tuy nhiên, trong
h u h t các trư ng h p, vai trò c a Chính ph không ph i là thay th th
trư ng, mà là c i thi n các ch c năng c a th trư ng. Hơn n a, b t c quy t
ñ nh nào nh m quy ñ nh ho c can thi p vào ho t ñ ng c a các l c lư ng th
trư ng (cung và c u) ñ u ph i ñư c cân nh c c n th n gi a cái h i do các quy
ñ nh ñó ñưa ra v i l i ích mà các can thi p ñó ñem l i [12].
Song cũng c n lưu ý r ng s tương tác l n nhau gi a cung, c u và giá c
di n ra t t c m i nơi, m i c p ñ khác nhau c a n n kinh t . Vi c tiêu
dùng cũng liên quan ñ n các hàng hóa trung gian – t i ñ u vào mà các DN
ph i mua ñ s n xu t các hàng hóa và d ch v c a mnh. Giá c c a các hàng
hóa trung gian này, hay còn g i là các hàng hóa ñ u tư, s dao ñ ng nh
hư ng ñ n t t c n n kinh t th trư ng, làm thay ñ i ñ ng th c cung - c u
m i c p ñ (vi mô và vĩ mô).
Trên c p ñ vĩ mô, Nhà nư c v i vai trò ñi u ti t n n kinh t s thu thu
ñ i v i thu nh p t s n xu t và lưu thông hàng hoá (thu thu nh p cá nhân,
thu thu nh p doanh nghi p, ...) nh m ñ ng viên m t ph n thu nh p c a ngư i
có thu nh p cao, ñi u ch nh thu nh p gi a DN v i nhà nư c ñ tăng thu cho
ngân sách nhà nư c, góp ph n th c hi n m c tiêu công b ng xã h i.
Trên c p ñ vi mô, ph n giá tr th ng dư không ph i hoàn toàn là c a ch
doanh nghi p (k c các doanh nghi p tư b n ngày nay), mà m t ph n trong
ñó ñ phân ph i l i cho ngư i lao ñ ng thông qua các phúc l i xă h i (thư ng
ph n l i nhu n sau thu ñư c các doanh nghi p trích m t ph n làm qu phúc
l i). Như v y, cơ ch phân ph i thu nh p bao g m c quá trình phân ph i l n
ñ u và phân ph i l i.
N u ta g i thu nh p qu c dân sau khi ñă tr kh u hao tư b n là NI; ti n
lương tr cho ngư i lao ñ ng là V và giá tr th ng dư là M, ta có:

20. 20
NI = V + M (1.1.1)
Trong th ch kinh t th trư ng v i m t n n kinh t nhi u thành ph n, M
g m ít nh t 3 ph n: L i nhu n sau khi tr thu c a doanh nghi p, thu nh p
c a Nhà nư c t thu l i nhu n doanh nghi p và ti n lăi ngân hàng c ng v i
c t c. Ph n th ba này có nhi u ch s h u, không ch c a riêng ngân hàng
mà c c a ngư i lao ñ ng vì h có ti n g i ngân hàng ho c tham gia mua c
phi u c a doanh nghi p. Như v y, trong b t c n n kinh t th trư ng nào, giá
tr th ng dư (M) ñ u ñư c t o ra và là ngu n g c c a nh ng kho n thu nh p
nh t ñ nh, ch khác là m c ñ ñi u ti t các ngu n thu nh p ñó c a Nhà nư c
qua các chính sách tài chính [49].
Có l khó có các cu c th o lu n nào v chính sách và c v kinh doanh
mà t ‘hi u qu kinh t ’ l i không ñư c nh c t i. Tuy nhiên c n phân bi t hai
khái ni m v hi u qu :
- M t là hi u qu (qu n lý) s n xu t, hàm nghĩa r ng vi c qu n lý ñã t i
thi u hoá ñư c chi phí s n xu t (t i ña hoá l i nhu n) ng v i m t m c s n
lư ng ñã ch n;
- Hai là hi u qu Pareto (hay còn g i là hi u qu phân b ): Khi xã h i ñ t
“hi u qu Pareto” hay “t i ưu Pareto”thì s không th phân b ngu n l c theo
cách khác ñ m t (nhóm) ngư i nào ñó ñư c l i mà không làm cho m t
(nhóm) ngư i khác b thi t [13]. Lưu ý r ng hi u qu s n xu t là ñi u ki n c n
ñ có ñư c hi u qu Pareto.
Nguyên lý hi u qu Pareto là m c so sánh quan tr ng trong ñánh giá
chính sách. H n ch c a khái ni m này là trên th c t , không bao gi th c ñ t
ñư c hi u qu Pareto, b i l m i h th ng kinh t ñ u có ít nhi u ‘méo mó’
trong phân b các ngu n l c. Chính vì v y, ngư i ta dùng nguyên lý v s
c i thi n Pareto (t c khi có m t s ngư i có l i hơn mà không ai l i b thi t
ñi) ñ làm tiêu chu n ñánh giá chính sách. Tuy nhiên, ngay s c i thi n Pareto
cũng r t hi m. ð kh c ph c, khái ni m thư ng ñư c dùng nh t là s c i
thi n Pareto ti m năng, nghĩa là khi nh ng ngư i ñư c l i (ch ng h n, t

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52832
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562