ΕΛΠ 12 - Οι Ελληνιστικοί Χρόνοι & Η Τέχνη της Ελληνιστικής Περιόδου - onlearn.gr

1. EμμανουήλΜπενάκη76, Αθήνα Τ.Κ.10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
Α΄: Ενότητα 2.4: Οι ελληνιστικοί χρόνοι(323-31 π.Χ.),σσ. 192-202&
Ενότητα 3.4: Η Τέχνη της Ελληνιστικής περιόδου,σσ. 258-270
Η ελληνιστική είναι η περίοδος που καλύπτει το διάστημα από τον θάνατο του Μ.
Αλεξάνδρου μέχρι την οριστική κατάκτηση από τους Ρωμαίους (το 31 π.Χ. έπεσε και το
τελευταίο ελληνιστικό βασίλειο). Τα βασικά χαρακτηριστικά της περιόδου:
➢ Διάσπαση της αυτοκρατορίας σε μικρότερα βασίλεια
➢ Ελληνικοποίηση των μεσαίων & υψηλών τάξεων
➢ Ανατολικοποίηση στα νέα βασίλεια
➢ Συντήρηση των παραδόσεων στον ελλαδικό χώρο
➢ Εκλεκτικισμός (επιλεκτική διαλογή από παλαιότερα και νέα στοιχεία)
➢ Ατομικισμός: η νέα αξία που αναδύεται
➢ Τέχνες:
i. Υπέρβαση του ανθρώπινου μέτρου
ii. Λαϊκισμός
➢ Εκτεταμένη χρήση της τέχνης στις αυλές & από τους αστούς στις πόλεις
➢ Κύριος άξονας στις τέχνες παραμένει το ελληνικό στοιχείο → περισσότερα τα κοινά
σημεία από τις τοπικές διαφορές → τέχνη ελληνιστική
➢ Σε μεγάλο βαθμό η τέχνη γίνεται αυτοσκοπός (η τέχνη για την τέχνη)
Πλαστική-Γλυπτική:
Το θεωρητικό υπόβαθρο είναι το θέατρο, το οποίο εκφράζει συγκινήσεις & εκπλήξεις →
αναπτύσσεται ένας ρομαντισμός. Η έμπνευση των καλλιτεχνών προέρχεται από τα
θέματα του πόνου, του θανάτου κλπ. → στόχος η συγκίνηση & η απόλαυση. Η διαφορά
της ελληνιστικής από την κλασική τέχνη είναι η μείωση της πνευματικότητας υπέρ του
αισθησιασμού → η πνευματικότητα της κλασικής περιόδου προερχόταν από την πίστη
στα συλλογικά ιδεώδη. Στην ελληνιστική εποχή που δεν υπάρχουν πια αυτά τα συλλογικά
ιδεώδη και επικρατεί ο ατομικισμός, οι αξίες & προτεραιότητες έχουν αλλάξει.
Επιπλέον, στην ελληνιστική εποχή δημιουργούνται πολλά αντίγραφα & παραλλαγές
παλαιότερων έργων. Οι γλύπτες δημιουργούν έργα επηρεασμένα από την τέχνη των
παλαιότερων:
i. Αναφορές στον Πραξιτέλη: χαριτωμένοι σατυρίσκοι & ερωτιδείς
ii. Αναφορές στον Σκόπα: έκσταση του βλέμματος – έκφραση πόνου
iii. Αναφορές στον Λύσιππο: αρρενωπότητα θεών & ηρώων

2. EμμανουήλΜπενάκη76, Αθήνα Τ.Κ.10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
Προσωπογραφίες: αναπτύσσεται σε μεγάλο βαθμό το είδος της προσωπογραφίας →
i. Ενισχύθηκαν λόγω της απόδοσης τιμών στους ηγεμόνες
ii. Γενικευμένος ατομικισμός
iii. Ανάδειξη της ψυχολογίας του προσώπου
iv. Όλα τα παραπάνω → αντίθετα της εξιδανίκευσης της κλασικής εποχής
Πέργαμος: η πόλη αυτή γίνεται σημείο αναφοράς για την τέχνη της Ανατολής. Η ίδια η
πόλη και το ανάκτορο των Ατταλιδών αποτελούν μουσεία έργων. Γνωστά έργα είναι τα:
i. Αναθήματα δυναστείας του Αττάλου → επίδειξη δύναμης
ii. Βωμός αφιερωμένος στον Δία & την Αθηνά στην Πέργαμο (Ευμένης Β΄):
στη ζωφόρο → Γιγαντομαχία
Υπάρχει η επιδίωξη από τους καλλιτέχνες να αποδίδουν τα θέματά τους ρεαλιστικά.
Ρόδος: και στην περίπτωση αυτή υπάρχει η επιδίωξη της ρεαλιστικής απόδοσης, αλλά
με γλυκύτητα → το τραγικό ωραιοποιείται. Το πιο γνωστό έργο είναι το Σύμπλεγμα του
Λαοκόοντα:
✓ 160-130 π.Χ., Αγήσανδρος, Αθηνόδωρος, Πολύδωρος
✓ Στόχος: η απόδοση της τραγικότητας →
• Έντονο το στοιχείο της κίνησης
• Σώματα που συστρέφονται
• Πρόσωπα εκφραστικά με συσπάσεις
Απόδοση των γυναικών: θέμα που απασχολεί τις περιοχές Περγάμου-Ρόδου →
δημιουργούνται έργα με ερωτικές ευτραφείς γυναίκες:
i. Αφροδίτη του Δοιδάλσα (250-240 π.Χ.)
ii. Αφροδίτη με τον Πάνα & τον Έρωτα (100 π.Χ. περ.)
Αλεξάνδρεια: και εδώ επικρατεί ο ρεαλισμός, αλλά συνδυάζεται με τις τοπικές
παραδόσεις (ελληνική + αιγυπτιακή παράδοση). Δημιουργούνται ειδώλια με παραστάσεις
θεών, ερωτιδέων, ζώων, καθημερινών τύπων.
Έργα που υπάρχουν στο βιβλίο:
Φιλόσοφος των Αντικυθήρων (σελ. 196, εικ. 21)
✓ Χρονολογείται: 240-220 π.Χ., υλικό: χαλκός
✓ προσωπογραφία (μάλλον του Βίωνα του Βορυσθενίτου)
✓ γίνεται απόπειρα για απόδοση της προσωπικότητάς του:
i. δίνονται εξατομικευμένα χαρακτηριστικά (τα δικά του χαρακτηριστικά)
ii. εκφράζεται η ψυχολογία του προσώπου

3. EμμανουήλΜπενάκη76, Αθήνα Τ.Κ.10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
iii. δεν είναι ουδέτερη η έκφρασή του, αλλά όπως θα ήταν αν τον βλέπαμε
ζωντανό μπροστά μας
Διόνυσος (σελ. 196, εικ. 22)
✓ Χρονολογείται: 2ος αι. π.Χ., υλικό: χαλκός, βρέθηκε στην Ακαρνανία
✓ Περιγραφή: απεικονίζεται ο Διόνυσος αγένειος να φορά στεφάνι κισσού
✓ Τεχνοτροπικά το έργο ανήκει στη σχολή του Άργους
✓ Γίνεται απόπειρα να αποδοθούν ατομικά χαρακτηριστικά
Αφροδίτη με τον Πάνα & τον Έρωτα (σελ. 198, εικ. 23)
✓ Χρονολογείται: 100 π.Χ. περ., βρέθηκε στη Δήλο
✓ Κατασκευάστηκε σε συριακό εργαστήριο
✓ Περιγραφή: απεικονίζεται η Αφροδίτη, πρόθυμη για ερωτικά παιχνίδια, μαζί με τον
θεό Πάνα & τον Έρωτα
✓ Δε θυμίζει θεά, αλλά απλή γυναίκα → έχουμε φύγει από τη θρησκευτικότητα των
προηγούμενων εποχών
✓ Στόχος του καλλιτέχνη είναι περισσότερο να φανεί η δική του δεξιοτεχνία παρά να
εκδηλωθεί η ιερότητα του προσώπου
✓ Αποτυπώνεται το νέο πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς της ελληνιστικής
εποχής
Ζωγραφική:
Στην ελληνιστική εποχή γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη: εμφανίζονται πολλοί καλλιτέχνες και
υπάρχει πολλή ζήτηση από το κοινό για έργα. Επικρατεί μια έντονη διακοσμητική
διάθεση. Στόχος των καλλιτεχνών είναι η έκφραση της συγκίνησης & του πάθους, όπως
και στη γλυπτική.
Θέματα: μυθολογικά, τοπιογραφίες, λιμάνια, ζώα + τέρατα, βουκολικά, ερωτικά, σκηνές
καθημερινής ζωής, νεκρές φύσεις → αυτές δημιουργούνται για πρώτη φορά.
Σπίτια της Δήλου: ανήκαν σε εύπορες οικογένειες. Έχουν βρεθεί πολλές τοιχογραφίες
σε αυτά.
Επιτύμβιες στήλες: έχουν βρεθεί πολλές στη Δημητριάδα → σε αυτές απεικονίζονται
οικογενειακές σκηνές.
Ζωγραφική σε λατρευτικούς χώρους & τάφους: κυριαρχούν τα στοιχεία της
υπερβατικότητας & της αφαίρεσης → οι θεοί απεικονίζονται απόκοσμοι σε μη χώρους
υποθετικούς

4. EμμανουήλΜπενάκη76, Αθήνα Τ.Κ.10681 Τηλ:2121069039 Φαξ:2110123481 email:info@onlearn.gr
www.onlearn.gr
Ψηφιδωτά:
Από το τέλος του 4ου αι. αρχίζουν να χρησιμοποιούνται νέες τεχνικές, όπως η χρήση
χαλικιού. Από τον 3ο ως τον 1ο αι. η τέχνη του ψηφιδωτού εξελίσσεται περαιτέρω →
χρησιμοποιείται η κατεργασμένη ψηφίδα → έτσι, αναπτύσσεται η ζωγραφικότητα.
Είναι έκδηλη η επίδραση της ζωγραφικής με την ύπαρξη της προοπτικής & της
φωτοσκίασης. Η χρήση του χρώματος αναθεώρησε τη χρήση της γεωμετρικότητας → η
γεωμετρία χρησίμευσε στη διακόσμηση με τα σχήματά της.
Τα ψηφιδωτά συνήθως βρίσκονταν:
i. Στον ανδρώνα
ii. Στην κεντρική αυλή του σπιτιού
iii. Σε χώρο λατρευτικό
Τα πιο γνωστά ψηφιδωτά της ελληνιστικής εποχής είναι αυτά που βρέθηκαν στην Πέλλα.
Ψηφιδωτό του Διονύσου (σελ. 201, εικ. 24)
✓ Χρονολογείται: 1ος αι. π.Χ., βρέθηκε στην Οικεία των προσωπείων στη Δήλο
✓ Περιγραφή: ο θεός Διόνυσος κρατά θύρσο & τύμπανο
✓ Η ένδυσή του είναι πλούσια με πολλά χρώματα
✓ Θυμίζει το ψηφιδωτό του Διονύσου (Πέλλα)
Κεραμική:
Αρχίζει να αναπτύσσεται ξανά (αγγεία-ειδώλια) ως τέχνη λαϊκή → ήταν προσιτή σε όλους.
Αγγεία: λίγα αγγεία είχαν φυτική διακόσμηση.
Ειδώλια: κατά κύριο λόγο πολύχρωμα. Απεικονίζουν παραστάσεις πολλών τύπων (θεοί,
γέροι κλπ.) → απόπειρα να μειωθούν οι διαφορές ανάμεσα στις τάξεις.