1. LOGO
Сэдэв: Ой тогтоолт

2. Хүний уураг тархины нэгэн гайхамшигт чанар өнгөрсөн
туршлага, бодол, үйл явдал, мэдлэг чадвараа оюун ухаандаа
бататгах, үлдээн хадгалах, сэргээн санах, таних, санаандаа
буулгах, төсөөлөх, дүрслэн бодох сэтгэлийн нарийн процессыг ой
гэнэ.
Өөрөөр хэлбэл үзэгдэл юмсын ул мөр бидний тархинд
хадгалагдан үлдэх юм.
Хүний ойг хадгаламж, агуулахтай зүйрлэвэл илүү ойлгомжтой
юм. Ой нь хүний сэтгэцийн хөгжлийн тулгуур суурь бөгөөд
ойгүйгээр хүн ямарваа нэг үйл ажиллагаа хийх боломжгүй юм.

3. Хүн амьдралынхаа турш ой тогтоолтынхоо өчүүхэн бага
хэсэг буюу дөнгөж 10-15%-ийг ашигладаг болохыг эрдэмтэд
тогтоосон.
Хэрвээ хүн ой тогтоолтоо сайн ашиглавал 60 наслахдаа 3
дээд сургууль төгсөж, 6 гадаад хэл эзэмшихээс
гадна нэвтэрхий толь бичгийн зуун мянган өгүүллэгийг тогтоож
чадах болно гэсэн тооцоо байдаг байна.
Ой нь тухайн хүний мэргэжлийн онцлог, дасгал сургууль,
өмнөө тавьсан зорилго зэргээс ихээхэн хамаардаг байна.

4. Ой тогтоолт
Тогтоолт Хадгалах Сэргээн санах Таних
Дүрсэлж
үзэх
Үг -
Логикийн
Хөдөлгөөний Сэтгэл
хөдөлгөөний
Механик Логикийн
Физиологи үндэс
ПРОЦЕССУУД
Төрөл

5. Ой тогтоолтын физиологийн үндэс:
Ойн физиологи үндэс нь уураг тархи яаж ажиллаж байгаа,
мэдрэлийн эсүүдэд явагдаж буй өөрчлөлтийн чанар юу болох ба
хадгалагдан тогтох идэвхжих байдлын тухай ойлголт юм. И.П.
Павлов “Мэдрэлийн түр холбоо авцалдаа бол агуусны ертөнцөд
болон бидэнд байгаа физилогийн хамгийн боловсронгуй үзэгдэл
мөн” гэж тодорхойлсон.
Ой тогтоолтын физиологи үндэс бол мэдрэлийн тогтолцооны
уян хатан чанарын үр дүнд их тархины гадарт хадаглагдсан
мэдрэлийн тогтолцооны ул мөр юм.

6. Гадаад цочрогчоос хамаарч үүссэн мэдрэлийн процесс нь
хөөрөл,саатлын аль алинаас үл хамааран мэдрэлийн эрхтний
хувьд ул мөр үлдээлгүй арилдагүй бөгөөд түүнд бүтцийн
тодорхой өөрчлөлтийн хэлбэрээр үлдсэн ул мөр нь цочоогч
үйлдэл үзүүлсэн болоод үзүүлээгүй тохиолдолд тухайн
мэдрэлийн процесс дахин давтагдахад хялбар байх нөлөө
үзүүлдэг.
Ой тогтоолтын үндсэн процесс:
Ой тогтоолт нь хүний үйл ажиллагаа буюу хөдөлмөрийн хувьд
тодорхой нарийн процесс юм. Процесс нь хөдөлгөөнтэй,
хөгжилтэй гэх мэт олон янз байдаг.

7. Ойн үндсэн процесст:
Тогтоох, хадгалах, сэргээн санах, таних, мартах ажиллагаанууд
ордог.
Тогтоох - хүний хүлээн авсан мэдээлийг ухамсарт тогтоох нь
хүнд шинэ мэдлэг, зан үйлийн шинэ хэлбэр хуримтлагдахын
зайлшгүй нөхцөл болдог.
Механик тогтоолт бол хүртэгдэж буй мэдээллийг яг байгаа
хэлбэрээр нь тогтоохыг хэлдэг.
Утгын тогтоолт бол гадаад хэлбэрийг бус харин гол утгыг
тогтоох нь юм.

8. Үг утгын ойд дохионы 2-р систем их үүрэгтэй бөгөөд энэ төрлийн
ой амьтанд огт байхгүй юм.
Сэргээн санах нь хэзээ хэрэгцээ болоход санаж байх процесс
юм. Уураг тархины зарим хэсэг тогтоосноо хадгалж байхад зарим
нь хэзээ ч хэрэглэхэд бэлэн байх зарим хэсэг нь тогтоосноо
эмхлэн цэгцлэх хасах нэмэх зэргээр өөрчилж байдаг байна.

9. Таних гэдэг нь бас нэгэн төрлийн сэргээн саналт юм. Энэ бол
ихэнхдээ дахин уулзах нутаг усандаа эргэн очих, өмнө сонсож
байсан дуу хоолойг сонсох зэрэгт таних процесс үүснэ.
Мартах нь ой ухаанд хадгалах, сэргээн санах дурдатгал бий
болохын эсрэг үйл боловч бас л байх ѐстой процессийн нэг юм.
мартах нь уураг тархины дээд газарт бий болох саатлын
процесстой салшгүй холбоотой юм. Энэ нь зарим үед уураг
тархийг илүү мэдээллээс чөлөөлөхөд тус болдог юм.

10. Хөндлөн нөлөөлөл : Хүний хүлээн авч байгаа шинэ мэдээлэл нь
хуучин мэдээлэлтэй холиолдсоноос болж ихэвчлэн марталт
үүсдэг. Хөндлөнгийн ямар нэгэн шалтгааны улмаас тогтоох гэж
байсан мэдээлэл гажих үзэгдэл юм.
Өргөн тохиолддог хоѐр төрлийн хөндлөнгийн нөлөөлөл байдаг.
• Өмнөх зүйл нь дараагийнхаа зүйлийг саатуулах нөлөөлөл
• Дараагийн зүйл нь өмнөх зүйлдээ саатуулах нөлөөлөл үзүүлэх
Хүний ойд шинээр орж ирж байгаа мэдээлэл хуучин тогтоосон
зүйлийн нөлөөгөөр сааталд орно.

11. Уураг тархины зарим хэсэг тогтоосноо хадгалж байхад зарим нь
хэзээ ч хэрэглэхэд бэлэн байх зарим хэсэг нь тогтоосноо эмхлэн
цэгцлэх хасах нэмэх зэргээр өөрчилж байдаг байна.
Хадгалах - хүлээн авсан мэдээллийг харьцангуй удаан хугацаанд
ой тогттоолтонд хадгалах үйл.

12. Дүрслэж үзэх ой- Дүрслэх ой нь юмыг хараад нүдлэх, сонсох,
амтлах, үнэрлэх, хүрэлцэх эрхтний тусламжтайгаар тогтоох ой
юм.
Үг логикийн ой- бол аливаа агуулга, түүний логик үгэн
хэлбэртэй мэдээллийн элементүүдийн хоорондын холбоонд
үүсдэг. Зарим хүн өөрийн болон бусдын хэлсэн үг яриан дээр
юмыг бусдаас илүү сайн тогтоодог. Ийм учир үг ба утгын ой нь
юмыг тодорхой хэлбэр, түүний шууд дүрсээр нь биш, харин
тэдгээрийн шинж чанарыг тусган илэрхийлсэн үг яриа ба сэтгэл
үйлийн үндсэн дээр түшиглэнэ.

13. Хөдөлгөөний ой- Хөдөлгөөний ой нь алхах, гишгэх, бичих,
зурах, хэмжих хөдөлмөрийн дадал дүй спортын ба бүжгийн
хөдөлгөөн юм. Энэ ой нь хүн бүрт байх бөгөөд уул хүний бие
махбодын төрөлхийн онцлог, хөдөлгөөний дасгал сургууль хийж
ирсэн байдлаас ихээхэн хамаарна.
Сэтгэлийн хөдөлгөөний ой- Сэтгэл мэдрэмж, хөдөлгөөнийг
тогтоох ой нь хүний сэтгэлийн өөрчлөлт, эерэг ба сөрөг
хөдөлгөөнийг тусган авдаг байна. Баярлах, бахдах, гайхах,
харамсах, хайрлах, дурлах, уйтгарлах, гомдох, үзэн ядах зэрэг
сэтгэлийн хөдөлгөөнийг хүн багаас нь хүлээн авч чаддаг.

14. Ой тогтоолтын шинжүүд
Ой тогтоолтын бүтээмж
Багтаамж
Түргэн
шинж
Зөв шинж Удаан түргэн
Бэлэн
байдал
Ой тогтоолтын бүтээмж

15. Хүн бүрийн ой тогтоолт нь бүхэлдээ түүний бүтээмжийг
илэрхийлэх өөрийн өвөрмөц онцлогтой
Багтаамж - хүний, мэдээллийг тогтоох ,хадгалах сэргээн санах
тоон үзүүлэлт ба боломжыг тусгах ой тогтоолт болон түүнмй
үндэс процессуудын шинж .
Түргэн шинж - мэдээллийг тогтоох ,хадгалах сэргээн
санах явцад түүнийг боловсруулах , хэрэглэхэд илрэх хурдыг
тодорхойлох хүний чадвар.
Зөв шинж - хүний аливаа мэдээллийн агуулгыг чанартай,
бүтээмжтэй тогтоох ,хадгалах сэргээн санах чадвар.

16. Удаан, түргэн - хэрэгцээтэй мэдээллийн ухамсарт байлгах хүний
чадвар буюу ой тогтоолтыг бүхэлд нь болон түүний процессуудийг
тодорхойлох ой тогтоолтын чухал шинж. Үүнтэй холбоотойгоор ой
тогтоолтын богино хугацааны, урт удаан хурацааны шуурхай гэж
ангилдаг.
Богино хугацааны ой - мэдэээллийг нэг удаагаар болоод маш
богино хугацаанд хүртсэний дараагаар богино хугацаанд тогтоох
хадгалах нь юм.
Урт хугацааны ой - мэдээллийг олон дахин давтан хүртэхэд
ихэвчлэн үүсэх ба үүнийг урт хугацаанд хадгалах нь юм.

17. Шуурхай ой - шаардлагтай зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд
тухайн материалыг түр хугацаанд байдал.
Бэлэн байдал - ой тогтоолтыг тодорхойлох бас нэг чухал шинж
бөгөөд хэрэгцээтэй мэдээллийг идэвхтэй ашиглах хүний
ухамсарын тодорхой байдлыг тодорхойлдог.
Ой тогтоолтын багтаамж, түргэн, зөв, урт, богино гэсэн
шинжүүдийн илрэлийн иж бүрдэл ой тогтоолтыг бүхэлд нь болон
тухайн хүний ой тогтоолтын өвөрмөц онцлогийг тодорхойлдог.

18. Ой тогтоолтыг сайжруулах эдгээр олон хүчин зүйлүүдийн
дотроос мэдээллийг ойд байрлуулах /хадгалах/ ба ойгоос
мэдээллийг гаргахтай /сэргээн санах/ холбоотой зарим аргууд
байдаг.
Мэдээллийг ойд байрлуулахдаа мэдээллийг сайтар зохион
байгуулан хадгалах, тогтооход чиглэгдсэн тусгай аргууд байдаг.
Үүнийг мнемотехник гэдэг.
Хоорондоо утгын холбоогүй боловч зайлшгүй
шаардлагатай зүйлүүдийг цэгцлэн утгатай хэлбэрт оруулан
тогтоодог. Ж нь: Эгшигт долоон гийгүүлэгчийг тогтооход “Монгол
баавар” гэсэн байдаг.

19. Ой тогтоолтыг сайжруулах арга замууд: Хүний ой тогтоолтыг
сайжруулах олон хүчин зүйл байдаг байна. Эдгээр зүйлүүдийн
дотроос доорхи ерөнхий зүйлүүдийг дурьдаж болох юм.
• Тогтоолт түргэн хугацааны ойд хадгалагдаж байгаа
материалаас шалтгаална. Нэгж хугацаанд ойд хадгалагдах
мэдээллийн тоо (7-12) байна.
• Мэдээлэл түргэн хадгалагдах ойд байх хугацаанаас
шалтгаална. Материалыг дахин давтах замаар хадгалагдах
хугацаагий нь сунгаж болно.

20. • Саатуулагч хүчин зүйл нөлөөлнө. Материалыг тогтоохоор хүлээн
авахаас өмнөх болон хүлээн авсаны дараагийн 30 секундын
дотор хөндлөнгөөс үйлчилж байгаа зүйл нь саатуулах нөлөөтэй
байдаг.
• Сэдэл нөлөөлнө. Хүний сонирхол, эрэлт хэрэгцээ, сэтгэл хөдлөл
зэрэг нь тогтоолтонд нөлөөлдөг.
• Түргэн хугацааны ойд мэдээллийг оруулж хүлээн авч буй
хэлбэрээс шалгаална. Харах сонсох болон утгачлах цээжлэх
зэрэг төрөл бүрийн аргуудыг хослуулах нь үр дүнтэй байдаг.
• Тогтоолтын явцад материалыг утгын нэгж, бүлэглэлд хэрхэн
хувааж байгаагаас шалтгаална.

21. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа