1. LOGO
Сэдэв: Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны
судалгааны аргууд

2. Сэтгэл судлалын ухааны судалгааны зарчим, арга тэдгээрийн
онцлог
Шинжлэх ухаан бүр цаг ямагт шинэ баримт материал, мэдээ, тоо
баримтаар баяжин тэдгээрт дүн шинжилгээ хийж, агуулга, судалах
зүйлээ баяжуулж байдаг.
Иймд шинжлэх ухаан бүр өөрийн судалгааны аргатай.
Сэтгэл судлалын ухааны судалгааны аргуудыг судалгаа шинжилгээнд
хэрэглэхэд зайлшгүй мөрдөх зарчмууд байдаг. Үүнд:
 Сэтгэцийн үзэгдлийг объектив нөхцөлд үнэн зөв судлах зарчим
 Сэтгэцийн үзэгдлийг түүний хөгжил хөдөлгөөн зөрчил дүнд нь
судлах зарчим
 Сэтгэцийн үзэгдлийг хүний гүйцэтгэж байгаа үйл ажиллагаа, түүний
үр дүнтэй нягт холбон судлах
 Сэтгэцийн үйл ажиллагааг түүний нэгдэлд нь судлах зарчим
Сэтгэцийн үзэгдлүүд нь бие хүнийг бүрэлдүүлж байгаа учраас хүнийг
судлахад түүний сэтгэцийн үйлийг нэгэн нэгдэлд авч үзнэ.

3. Ñýòãýë ñóäëàëûí àðãà ç¿éí áîëîí îíîëûí ¿íäýñ
Õ¿ðýýëýí áóé áîäèò îð èí áà ñýòãýöèéã îéëãîõ
äèàëèêòèê ìàòåðèàëèñò õàíäëàãà
Ìàòåðè àíõäàã , óõàìñàð õî¸ðäîã áîëîõ òóõàé òºñººëºë
Ãàäààä áîäèò îð èí áà ñýòãýöèéýí õºãæëèéã õºäºëãºã
õ¿ íèé òóõàé òºñººëºë
Ãàäààä ìàòåðèàëëàã ç¿éë áîëîí ñýòãýöèéí ¿éë
àæèëëàãàà íýãäýëòýé áîëîõ òóõàé
Õ¿íèé ñýòãýöèéí õºãæèë íèéãìýýñ øàëòãààëäàã òóõàé
îéëãîëò
Àðãà ç¿éí
¿íäýñ

4. Ñýòãýц íü óóðàã òàðõèíû ¿éë áîëîõ òóõàé òºñººëºë
Ñýòãýöèéí õºãæëèéí äýýä øàò óõàìñàðûí òóõàé îéëãîëò
Ñýòãýöèéí èëðýõ ìºí àíàðûí òóõàé òºñººëºë
Ñýòãýë ñóäëàëûí øèíæëýõ óõààíû àðãà ç¿éí òóõàé
îéëãîëò
Ñýòãýöèéí ¿çýãäëèéã ñóäëàõ àðãà, àðãà ëàëûí òóõàé
òºñººëºë
Îíîëûí
¿íäýñ

5. Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны тусгай арга зүй нь:
 Сэтгэц нь өндөр зохион байгуулалт бүхий матери болох
уураг тархины үйл.
 Сэтгэцийн мөн чанар нь бодит орчны юмс ба үзэгдлийн
нөлөөллийг тусгахад оршино.
 Ухамсар бол сэтгэцийн хөгжлийн дээд шат.
 Сэтгэц ухамсар нь нийгмээс нөхцөлдөн шалтгаална.
Сэтгэл судлалын тусгай арга зүй нь урт удаан хөгжлийн үр
дүнд дэраах дүгнэлтэнд хүрсэн:
 Сэтгэл зүйн үзэгдлүүдийг судлан шинжлэх үндэс нь сэтгэл
 судлалын арга зүйн зарчмууд болно.
 -Сэтгэцийн үзэгдэл, процессын илрэн гарах мөн чанарыг
 тэдний тодорхой шинж, онцлогоор тодорхойлдог.

6. - Сэтгэл зүйн үзэгдэл, процессын тодорхой төрөл, хэлбэрийг судлах
тусгай арга, аргачлал, арга барилууд бий.
- Сэтгэл судлалын судалгаа шинжилгээний үр дүнд статистик
боловсруулалт хийж нэгтгэнэ.
- Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны бүхий л судалгаа шинжилгээг
тусгай боловсруулсан хөтөлбөр, төлөвлөгөөгөөр явуулах ѐстой.

7. Ñýòãýë ñóäëàëûí àðãóóä
Сэтгэл судлалын
судалгааны аргууд
ҮНДСЭН
Ажиглалт
Туршилт
Ахуйн Шинжлэх ухааны
Оролцоотой Оролцоогүй
Лабораторийн
Жирийн
Магадлах Төлөвшүүлэх
Туслах
Хамааралгүй тодорхойлогдох
шинжийг нэгтгэх арга
Асуулга:
1.Бичгийн
2.Аман
3.Ярилцлага
Үйл ажиллагааны үр дүнд
задлан шинжилгээ хийх
Тест:
1.Проектив
2.Сэтгэц заслын

8.  Ажиглалт- сэтгэл зүйн үзэгдлийг янз бүрийн нөхцөлд, үйл явцад
нь судалдаг нилээд өргөн дэлгэрсэн арга юм. Ажиглалт нь
ахуйн ба шинжлэх ухааны, оролцоотой ба оролцоогүй гэж
байдаг.
 Ахуйн ажиглалт нь баримт цуглуулалтаар хязгаарлагдах бөгөөд
зохион байгуулалтгүй, тохиолдлын шинжтэй. Шинжлэх ухааны
ажиглалт нь зохион байгуулалттай, нарийн төлөвлөгөөтэй,
тусгай дэвтэр дээр үр дүнг тэмдэглэдэг. Оролцоотой ажиглалт
нь судлаач судалж буй үйл ажиллагаанд оролцдог бол,
оролцоогүй ажиглалтан ийм шаардлага байдаггүй. Бие хүний
сэтгэцийн гадаад илрэлийг амьдралын хэвийн нөхцөлд нь
зорилго чиглэлтэй судлахдаа ажиглах аргыг хэрэглэнэ.
Энэ аргыг үндсэн шаардлага нь:

9.  Зорилго чиглэлтэй байх
 Судлаач юуг ямар учраас судлах гэж байгаагаа сайн ойлгосон
байх
 Судалгаа явуулах төлөвлөгөө хөтөлбөртэй байх
 Ажиглалтын явц үр дүнг тогтмол тэмдэглэж дүгнэх
 Судлагдаж байгаа хүнд өөрт нь мэдэгдэхгүйгээр ажиглалт хийх
 Хүний сэтгэцийн илрэл олон янзын байдгийг бодолцон янз
бүрийн нөхцөлд ажиглах
 Эрүүл мэндийн байдал сэтгэцэд юуны түрүүнд нөлөөлдгийг
бодолцох
 Ямар сэдлээр сэтгэцийн үйл ажиллагаа хийж буйг зөв тогтоох.

10. Туршилт- сэтгэл зүйн тодорхой үзэгдлийг судлах таатай нөхцлийг
бүрдүүлэх зорилгоор судлаач нь судлуулагчийн үйл ажиллагаанд
идэвхтэй нөлөөлдөг арга. Туршилтын арга нь тусгай нөхцөлд
сэтгэцийн үзэгдлийг зориудаар илрүүлж судлах арга юм.Энэ арга нь
судалгааны үр дүнг шалгах зорилгоор олон дахин давтах сэтгэцийн
үйл ажиллагаа илрэн гарахад хөндлөнгөөс нөлөөлөх боломжтой
ашиглалтын аргаас давуу талтай.Туршилтын аргаар л сэтгэцийн
үзэгдлүүдийн физиологийн механизм,зүй тогтлыг нээн илрүүлэх
боломжтой.Туршилтын ямар нөхцөлд явуулж байгаагаас нь
хамааруулан лаборторын ба ерийн туршилт гэж хоѐр хуваадаг

11. Лабораторийн туршилт нь тусгай зохион байгуулагдсан нөхцөлд
явагдах ба харин судлуулагчийн үйлдлүүд тусгай заавраар
тодорхойлогдоно: жирийн туршилт-амьдралын ердийн нөхцөлд
явагддаг: магадлах-шаардлагатай сэтгэл зүйн үзэгдлийг судалдаг:
төлөвшүүлэх-түүний явцад судлуулагчийн тодорхой чанаруудыг
хөгжүүлдэг.
Хамааралгүй тодорхойлогдох шинжүүдийг нэгтгэх арга нь янз
бүрийн хүмүүсээс авсан сэтгэл зүйн үзэгдэл, процессийн тухай үзэл
бодлыг илрүүлэх болон анализ хийх арга.
Анкетын буюу асуулгын арга нь бэлэн өгөгдсөн тодорхой асуултад
өөрийгөө дүгнэсэн товч тодорхой хариулт өгөх арга юм.Судалгааны
зорилго,түүнийг явуулах арга хэлбэрээс хамаарч нийтийг хамарсан,
хэсэгчилсэн, ганцаарчилсан аман ба бичгийн,нэээлт ба хаалттай
анкет байна.

12. Асуулга - судлаачийн тавьсан тодорхой асуултанд судлуулагч
хариулт өгдөг арга
Асуулга нь бичгийн |анкет|- асуултууд нь цаасан дээр бичигдэж
өгөгдөнө: амаар- асуултууд амаар тавигдана: ярилцлага-түүний
явцад судлуулагчтай холбоо тогтоохоор байж болно.
Үйл ажиллагааны үр дүнд задлан шинжилгээ хийх- хүмүүсийн
авъяас чадвар, бүтээлч хүч шингэсэн хөдөлмөрийн бүтээл,
практик үр дүнгээр сэтгэцийн үзэгдлийг дамжуулан судлах арга.
Хүний зан төлөв,авъяас билэг,чадвар,дадал гэх мэт сэтгэцийн
үзэгдлүүдийг үйл ажиллагааны үр дүнгээр судалдаг.Үүний тулд
зохион бичлэг хийлгэх,дасгал ажиллуулах,тоо бодуулах,зураг
зуруулах,хөгжим тоглуулах гэх мэт үйл ажиллагаа явуулж үр
дүнгээр судална. Энэ аргаар хүний бүтээлч үйл ажиллагаа,
авъяас, сонирхол, хүрээлэн буй орчиндоо хандах хандлгыг нээн
илрүүлдэг.

13. Тест – судлаачийн өгсөн даалгаврын дагуу судлуулагч тодорхой
үйлдэл хийдэг арга юм.
Тестийг бодгалийн сэтгэцийн олон янзын илрэлийг судалдаг
проектив тест |контитутив, интерпретатив, катарсик, импрессив,
экспрессив болон аддитив аргачлалыг хэрэглэдэг|: сэтгэц заслын
тест зан үйл, танин мэдэхүйн засал,психоанализ, гештальт- болон
бие- баримжааны терапи, психодрам, психосинтез ба трансперсональ
хандлага зэрэг аргачлал| байдаг. Энэ төлөвшин бүрэлдсэн сэтгэцийн
үзэгдлүүдийн түвшинг тогтоох зорилгоор тусгай даалгавар өгч судлах
арга юм.Хүмүүсийн оюун ухааны хөгжил , авъяас , чадвар , дадлын
түвшинг судлахад чиглэсэн тусгай даалгавар асуулт бодлогын цогцыг
тест гэдэг.

14. Тестийн судлагаагаар хүмүүсийн өнөөгийн хөгжлийн түвшинг тогтоох
төдийгүй үр дүнд хүргэсэн үйл явц , түүнд нөлөөсөн хүчин зүйлс , учир
шалтгааныг нээн илрүүлэх боломжтой.
Дээрх үндсэн аргуудын зэрэгцээ өөрийгөө ажиглах , магадлалын
үнэлгээ өгөх , харилцан ярилцах социометрийн гэх мэт аргыг сэтгэц
судлалд нэлээн өргөн хэрэглэдэг.

15. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа