2. Тодорхой шинжлэх ухаан бүр нь өөрийн судлах зүйлийн
онцлогоор хоорондоо ялгаатай байдаг. Сэтгэл судлалын
шинжлэх ухаан нь хүний сэтгэц, ухамсар үүсэж хөгжсөн
зүй тогтол, хүний сэтгэцийн процесс: сэрэл, хүртэхүй,
тогтоох ой, анхаарал, хэлэхүй, сэтгэхүй болон сэтгэцийн
шинж чанар болох зан төлөв, зориг, сэтгэлийг хөдөлгөөн,
темперамент зэрэг сэтгэцийн үзэгдлүүдийг судалдаг
ухаан юм. Сэтгэцийн эдгээр үзэгдэл нь хүний тархинд
тусгагдсан субъектив дүр юм. Ийм учраас сэтгэл судлал
нь объектив бодит юмсын шинж чанарыг тусгасан
тархины бүтээгдэхүүн болох хүний сэтгэцийн тухай
шинжлэх ухаан мөн.

3. Сэтгэл судлалын шинжлэх ухаан нь физиологийн
шинжлэх ухааны нээлт, ололт, онол дээр тулгуурлан байж
хүний сэтгэц, ухамсрын асуудлыг жинхэнэ шинжлэх
ухааны үүднээс үнэн зөв тайлбарлаж чадна. Ийм учраас
орчин үеийн сэтгэл судлалын ухааны хөгжилд
физиологийн шинжлэх ухааны ололт амжилт асар их
үүргийг гүйцэтгэж байгаа юм.
Орчин үед сэтгэл судлалын ухаан эрчимтэй хөгжиж улс
ардын аж ахуй, соѐл, шинжлэх ухааны хөгжилд чухал
үүргийг гүйцэтгэж материаллаг үйлдвэрлэлийг бүтээгч
хүмүүс, тухайн хамт олон бие хүн, хувь хүний үзэл санаа,
итгэл ухамсар төлөвшин бүрэлдэхэд түүний гүйцэтгэх
үүрэг асар өндөрт тавигдаж байна.

4. Ñýòãýë ñóäëàëûí õºãæëèéí ¿å øàò
1 үе
шат
Сэтгэл судлал
бол сүнсний
тухай шинжлэх
ухаан
Сэтгэл судлалын ийм тодорхойлолтыг 2000
гаруй жилийн тэртээ өгчээ.Хүний амьдралд
тохиолддог ойлгомжгүй бүхий л
үзэгдлүүлийг, түүний сүнстэй холбон
тайлбарлаж байсан.
2 үе
шат
Сэтгэл судлал
бол ухамсар
тухай
шинжлэх ухаан
Сэтгэл судлал
бол ухамсар
тухай
шинжлэх ухаан
Сэтгэл судлал
бол ухамсар
тухай
шинжлэх ухаан
Сэтгэл судлал
бол ухамсар
тухай
шинжлэх ухаан
. Байгалийн шинжлэх ухааны хөгжилтэй
холбоотойгоор XVII зуунаас эхэлсэн.
Бодох мэдрэх,хүсэх чадварыг ухамсар гэж
нэрлэн. Судалгааны үндсэн арга бол хүн
өөрөө өөрийгөө ажиглаж,баримт
явдлыг тодорхойлон бичих гэж
үзэж байсан.

5. 3 үе
шат
Сэтгэл судлал
бол зан үйлийг
судалдаг
шинжлэх ухаан
Энэ үе шат нь XX зуунаас
эхэлсэн.Сэтгэл судлалын зорилт бол
шууд харж болох зүйл,тухайлбал, зан
үйл,хүний хариу үйлдлийг ажиглаж 4 үе
шат судлахад оршино.Үйл
явдлуудыг өдөөгч сэдлийг харгалзаж
үздэггүй.
4 үе
шат
Сэтгэл судлал
бол сэтгэцийн
баримт, зүй
тогтол,механиз-
мыг судалдаг
шинжлэх ухаан
Ертөнцийн талаарх материалист үзлийн
суурин дээр бүрэлдсэн. Орчин үеийн
сэтгэл судлалын үндэс нь тусгалын
онол юм.

6. 1.үе шат. Сэтгэцийн тухай анхны төсөөлөл нь анимистик
шинжтэй байсан бөгөөд эд зүйлс болгоныг сүнстэй гэж үздэг
байжээ. Үзэгдэл хөдөлгөөний хөгжлийн шалтгааныг амьд гэдгээр
авч үзэж байжээ. Аристотель сэтгэцийн ойлголтыг бүх органик
процессуудад хэрэглэж тэдгээрийг ургамал, амьтны, ухамсартай
сүнс гэж ангилжээ. Үүний дараа сэтгэцийн талаар материалист
|Демокрит| ба идеалист |Платон| гэсэн эсрэг хоѐр үзэл бодол бий
болжээ. Демокрит- сэтгэц бол байгалийн нэгэн адил материаллаг
хэмээн үзжээ. Сүнс нь атомаас бүтдэг, харин физик биетийг бодвол
нилээн нарийн атом юм. Мэдрэхүйн эрхтнүүдээр дамжуулан
ертөнцийг танин мэддэг. Платоны үзэж байснаар сүнс нь материтай
адил зүйл биш ба түүнээс идеаль байдлаараа ялгаатай. Ертөнцийг
танин мэдэх нь сэтгэц ба хүрээлэн буй орчны харилцан харсан
зүйлийн дурсамж юм гэж үзэж байжээ.

7. 2.Үе шат. XYII зуунд сэтгэц, ухамсрыг шинжлэх ухааны үүднээс
ойлгох арга зүйн урьдчилсан нөхцөл тавигдсан байна. Р.Декартын
үзэж байгаараа амьтан бол сэтгэл санаа байхгүй, тэдний зан үйл нь
гаднаас үзүүлсэн нөлөөллийн рефлекс юм. Түүний үзэл санаагаар
бол хүн ухамсартай бөгөөд сэтгэхүйн явцад өөрт дотоод амьдрал
байгааг тогтоодог. Д.Локк нь хүний ухамсарт мэдрэхүйн эрхтнээр
дамжихгүй зүйл гэж байхгүй гээд ухамсарт атомист задлан шинжлэл
хийх зарчим дэвшүүлсний дагуу сэтгэцийн үзэгдлүүд нь эхлээд
анхдагч, дараа нь задрахгүй элемент |сэрэхүй| болох ба ингэсний
үндсэн дээр нийлэмжээр дамжин нилээд нарийн бүрдлүүд
төлөвшинэ гэж үзэж байжээ. XYII зуунд Английн эрдэмтэн Т. Гоббс,
Д. Гартли нар сэтгэцийн үйлийн үндэс болох нийлэмжийн тухай
детерминист төсөөллийг хөгжүүлсэн. Харин Францын судлаач
П. Гольбах, К. Гельвеций нар хүний сэтгэц нийгмийн хамаарлын
талаар маш чухал үзэл санааг боловсруулжээ.

8. 3. үе шат. Сэтгэц судлалыг мэдлэгийн бие даасан салбар болоход
физиологи дахь нөхцөлт рефлексийн арга, сэтгэцийн өвчнийг эмчлэх
практик туршлага болон сэтгэцийн туршилт судалгаанууд их үүргийг
гүйцэтгэсэн. ХХ зууны эхэн үед амеркийн сэтгэл зүйч,
бихевиоризтыг үндэслэгч Д. Уотсон нь ухамсрын тухай декарт-
локкийн үзэл баримтлалыг үндэсгүй гэж үзээд сэтгэл судлал нь
ухамсрыг судлахаас татгалзаж, өөрийн анхаарлаа зөвхөн ажиглах
боломжтой, тухайлбал, хүний зан үйлд хандуулах ѐстой гэж үзжээ.
4. үе шат |орчин үе|. Сэтгэцийн мөн чанарт олон талаас хандах,
сэтгэл судлалыг хүний практик үйл ажиллагааны сонирхолд үйлчлэх
салбаруудтай мэдлэгийн хэрэглээний чиглэл болгон хувиргах
хандлага.
Оросын сэтгэл судлалтын шинжлэх ухаан нь сэтгэцийн үүслийн
талаар диалегтик-материалист байр суурь баримталж байна.

9. Бехтерев Владимир Иванович |1857-1927|- оросын нэрт
физиологч, мэдрэлийн эмч, сэтгэл судлаач, Оросын туршилтын
сэтгэл зүйн анхны лаборатори |1885|, Сэтгэц неврологийн
институт |1908| буюу дэлхийд хүнийг иж бүрнээр судлах анхны
төвийг үндэслэсэн. Зан үйлийн байгалийн шинжлэх ухааны онол,
шинжлэх ухааны рефлексологийг боловсруулсан.
Блонский Павел Петрович |1884-1941|-оросын нэрт сэтгэл
судлаач, сурган хүмүүжилэгч. Сэтгэл судлалыг амьд амьтаны
зан үйлийн тухай шинжлэх ухаан хэмээн үзэж байсан. Би хүний
судлалахдаа иж бүрнээр хадахыг дэмжиж, тогтоолтыг генетик
|шаталсан онолыг томъеолсон
Выготский Лев Семёнович |1896-1934| оросын гарамгай сэтгэл
судлаач. Хувь хүн соѐлын үнэт зүйлсийг эзэмших явцад дахь
сэтгэцийн үүргийн хөгжлийн тухай сургаал болон оросын сэтгэл
зүйн шинжлэх ухаан арга зүйн олон зарчмыг боловсруулсан.

10. Запорожед Александр Владимирович |1905-1981| оросын нэрт
сэтгэл судлаач. Онтогенетгийн талаас үйл ажилалгаан сэтгэл зүйн
ерөнхий онол перцетив үйл онолыг боловсруулсан.
Корнилов Константин Константинович |1879-1957| оросын нэрт
сэтгэл судлаач. Бие хүнийг судлах зарчим, сэтгэлийн тэнхээ-зориг
болон зан төлөвийн асуудлыг боловсруулж байсан.
Ланге Николай Николаевич |1858-1921| оросд туршилтын сэтгэл
судалыг үндэслэгчдийн нэг. Сэтгэцийн танин мэдэх процессууд
болон түүний физилиогийн үндсийн асуудлаар ажиллаж байсан.
Леонтьев Алексей Николаевич |1903-1979| оросын нэрт сэтгэл
судлаач Л.С.Выготский А.Р.Лурлия нартай хамтарч соѐл-түүхийн
онолыг боловсруулж байсан, оросын болон дэлхийн сэтгэл судлын
шинжлэх ухаанд хүлээн зөвшөөрсөн онолын чиглэл болох үйл
ажилалгааны сэтгэлийн болох ерөнхий үзэл баримтлыг дэвшүүлж,
нарийвчлан боловсруулсан.

11. Лурия Александр Романович |1902-1977| оросын нэрт сэтгэл
судлаач, оросод нейропсихологийг үндэслэч. Сэтгэцийн дээд
үүргийн локализацийн асуудлыг туршин судлахад гол анхаарлаа
хандуулж байсан.
Нечаев Александр Петрович |1870-1948| хувьсгалын өмнөх оросод
туршилтын сэтгэл судлалын үндэслэгчдийн нэг. Ой тогтоолт,
хүмүүсийн бодгаль судалж байсан .
Павлов Иван Петрович |1849-1936| оросын агуу их физилиологч
эрдэмтэн хүний дээд мэдэрлийн үйл ажилалгааны тухай сургаалыг
үндэслэгч.
Рубинштейн Сергей Леонидович |1889-1960| оросын гарамгай
сэтгэл судлаач, филосовч. Сэтгэл судлал дахь үйл ажилалгааны
хандалга, шалтгаан-үр дагварын зарчим, бие хүнд бодгаль хандах
хандалгын зарчмыг боловсруулсан.
Сеченов Иван Михайлович |1829-1905| оросын агуу их физиологч,
сэтгэл судлаач. Зан үйлийн сэтгэцийн зохцуулалтын байгалийн
шинжлэх ухааны онолыг боловсруулсан.

12. Психоанализ – ХХзууны эхэн үед Өрнөдөд ууссэн сэтгэл судлалын
томоохон чиглэлүүдийн нэг. Хүний зан үйл нь зөвхөн ухамсраар
төдийгүй, ухамсаргүйгээр тодорхойлогдоно гэсэн онолын байр суурь
дээр үндэслэдэг. Психоанализ нь З.Фрейд болон түүний сургаалыг
баримтлагчдын /фрейдизм, неофрейдизм/ үзэл санаанаас үүссэн ,
сэтгэцийг өвөрмец арга зүйгээр судалдаг. Психоанализийн үндсэн
аргууд: челөөт нийлэмжид задлан шинжилгээ хийх арга; зүүдийг
задлан шинжилж, тайлбарлах; хүний төрөл бүрийн алдаатай болон
тохиолдлын үйлдлийг тайлбарлах.
Бихевиоризм – XX зуунь/ эхэнд өрнөдийн сэтгэл судлалд үүссэн
чиглэл, ухамсрыг шинжлэх ухааны судалгааны судлах зүйлийн хувьд
үгүйсгэж, сэтгэцийг зан үйлийн төрөл бүрийн хэлбэр ттооцож,
түүнийг организмын гадаад орчны нөлөөлөлд өгөх хариуны үр дүн
хэмээн үздэг.

13. Бихевиоризмын үндсэн ойлголтууд нь “өдөөгч” /гадаад орчны
цочроогч/, “хариу үйлдэл” /организмын цочроогчид өгөх хариу/ болон
өдөөгч, хариу үйлдлийн хоорондын “холбоо” /нийлэмж/ юм. S-K
схемийн энгийн байдал нь /шаардлагатай тохиолдолд хүндрүүлж
болох/ сэтгэцийн үзэгдлийг тайлбарлах тоон боловсруулалтыг
хялбархан ашиглах, мөн судалгааны үр дүнг математикийн аргаар
боловсруулах боломж олгодог.
Гештальт сэтгэл судлал – XX зууны эхэн үед Германд үүссэн,
барууны сэтгэл зүйн чиглэл, сэтгэцийг гештальт-бүхэллэг
бүтцийн тусламжтай судлах хөтөлбөрийг дэвшүүлсэн. Хүртэхүй нь
сэтгэцийн танин мэдэхүйн процесс мөн, жишээ нь гештальт сэтгэл
зүйчдийн хувьд хүртэхүй бол сэрлийн нийлбэр биш, бөгөөд дүрсийн
шинж нь түүний хэсгийн шинжээр дамжин тодорхойлогддоггүй. Тэдний
үзэж байгаагаар, хүртэхүйн дотоод зохион байгуулалтын систем нь
түүнд хамаарах сэрлийн шинжийг тодорхойлдог байна. Гештальт
сэтгэл судлалд дүрс фоны ойлголт чухал байдаг.

14. Хүртэхүй нь сэтгэцийн танин мэдэхүйн процесс мөн, жишээ нь
гештальтсэтгэл зүйчдийн хувьд хүртэхүй бол сэрлийн нийлбэр биш,
бөгөөд дүрсийн шинж нь түүний хэсгийн шинжээр дамжин
тодорхойлогддоггүй. Тэдний үзэж байгаагаар, хүртэхүйн дотоод
зохион байгуулалтын систем нь түүнд хамаарах сэрлийн шинжийг
тодорхойлдог байна. Гештальт сэтгэл судлалд дүрс фоны ойлголт
чухал байдаг.
Гуманист сэтгзл судлал – ХХ зууны 60-аад онд үүссзн, орчин
үеийн өрнөдийн сэтгэл зуйн голлох чиглэлуудийн нэг. Тэд өөрсдийн
үзэл баримтлалыг психоанализ, бихевиоризмын эсрэг тавьдаг.

15. СЭТГЭЛ СУДЛАЛЫН СУДЛАХ ЗҮЙЛ
СЭТГЭЦ
УХАМСАР
УХАМСАРГҮЙ
БИЕ ХҮН
ЗАН ҮЙЛ
ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
-Сэтгэцийн үзэгдэлд чанарын судалгаа
хийх
-Сэтгэцийн үзэгдлийн төлөвшил
,хөгжилд задлан шинжилгээ хийх
-Сэтгэцийн үзэгдлийн физиологийн
механизмыг судлах
-Хүмүүсийн амьдрал,үйл ажиллагаа
сэтгэл зүйн мэдлэгийн төлөвлөгөөтэй
нэвтрүүлэхэд нөлөөлөх

16. Сэтгэл судлал –хүний сэтгэц, ухамсрын үүсэл, хөгжил ба илэрэх зүй
тогтолын тухай шинжлэх ухаан юм.
Сэтгэц- тархины шинж бөгөөд хүн болон амьтанд бодит ертөнцийн
юмс үзэгдлийг тусгах чадвар юм. Сэтгэц нь хэлбэр ба илэрлийн хувьд
олон. Хүний сэтгэц бол түүний мэдрэмж, бодол санаа, сэтгэл хөдөл
өөрөөр хэлбэл, үйлдэл үйл хэрэг, бусад хүмүүстэй харилцахад илрэх
сүбъектив дотоод ертөнцийг бүрдүүлэгч болно.
Хүний ухамсар- сэтгэцийн хөгжлийн дээд шат, нийгэм түүхийн
хөгжил, хөдөлмөрийн үр дүн юм. Үүнээс гадна сэтгэл судлал нь
ухамсаргүй бие хүн, үйл ажилгаа болон зан үйл зэрэг үзэгдлийг
судалдаг.
Ухамсаргүй- тусгагдаж буй бодит зүйлүүд хүний сэтгэл хөдлөлтэй
нийлэн илрэх , эх үүсвэр нь үл ухамсарлагдах, гадаад орчны тусгалын
хэлбэр.
Бие хүн- бодгалийн болон нийгэм-сэтгэл зүйн онцлогуудыг агуулсан
хүн.
Үйл ажиллагаа- энэ нь хэрэгцээ, сонирхолыг хангахад чиглэсэн хүний
үйлдлүүдийн нийлбэр болно.

17. Зан үйл- сэтгэцийн үйл ажиллагааны гадаад илрэл юм.
Сэтгэл судлын шинжлэх ухааны үндсэн зорилт нь объектив зүй тогтлыг
судлахад оршино. Сэтгэл судлал өөрийн өмнө хэд хэдэн үүрэг зорилт
тавьдаг. Үүнд:
1.Сэтгэцийн үзэгдэл, процессийн чанарын |бүтцийн| онцлогийг судлах
онолын төдийгүй, мөн практикийн ач холбогдолтой.
2.Амьдралын бодит нөхцөл ба хүмүүсийн үйл ажиллагаанаас шатгаалан
сэтгэц илрэхтэй уялдаатайгаар сэтгэцийн үзэгдэл ба процесийн бүрдэл,
хөгжлийг задлан шинжлэх.
3.Сэтгэцийн үзэгдлийн үндэс болох физиологийн механизмыг судлахын
учир нь түүнийг мэдэхгүйгээр сэтгэцийнг хөгжүүлэх, төлөвшүүлэх практик
хэрэглүүрийг зөв эзэмшүүлэх боломжгүй.
4.Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны онолын мэдлэгийг амьдралд
төлөвлөгөөтэй нэвтрүүлэхэд нөлөөлөх |сургалт, хүмүүжлийн шинжлэх
ухааны болон практик аргачлалыг боловсруулах, хүмүүсийн олон төрлийн
үйл ажиллагаан дахь хөдөлмөрийн процессийг үр ашигтай болгох|.

18. Сэтгэцийн үзэгдлийн үндэс болох физиологийн механизмыг
судлахын учир нь түүнийг мэдэхгүйгээр сэтгэцийнг хөгжүүлэх,
төлөвшүүлэх практик хэрэглүүрийг зөв эзэмшүүлэх боломжгүй.
Сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны онолын мэдлэгийг амьдралд
төлөвлөгөөтэй нэвтрүүлэхэд нөлөөлөх |сургалт, хүмүүжлийн
шинжлэх ухааны болон практик аргачлалыг боловсруулах,
хүмүүсийн олон төрлийн үйл ажиллагаан дахь хөдөлмөрийн
процессийг үр ашигтай болгох|.

19. СЭТГЭЛ СУДЛАЛ
Онцлогууд
1.Сэтгэл судлал –хүн төрөлхтөнд хамаарах,хамгийн
нарийн төвөгтэй үзэгдлийн тухай шинжлэх ухаан.
2.Танин мэдэхүйн объект нь нийлмэл байдаг учир сэтгэл
судлал нь өвөрмөц шинжлэх ухаан.
3. Сэтгэл судлалын онцлог нь түүний хосгүй нандин
практик үр дагаварт оршино.
4. Сэтгэл судлал нь хамгийн ирээдүйтэй шинжлэх ухааны
нэг.
Онцлогууд
СЭТГЭЛ СУДЛАЛ

20. 1. Сэтгэл судлал- бүтэц, үйл ажиллагааны зүй тогтол, организм,
механизмын хувьд хамгийн нарийн төвөгтэй тархи нь сэтгэцийг
агуулагч учраас сэтгэл судлал бол төвөгтэй шинжлэх ухааны нэг юм.
Тэгээд ч сэтгэл зүйн үзэгдлүүд олон талтай байдгаас сэтгэцийн
ихэнх хуулиуд нь одоо болтол судлагдагаагүй байна
Түүнээс гадна, сэтгэцийн процесс ба үзэгдэл, сэтгэцийн
үйлийг удирдаж сурах нь юутай ч зүйрлэхгүй хүнд хэцүү юм.
2. Хүн сэтгэцийн тусламжтайгаар хүрээлэн буй ертөнцийг танин
мэдэж, дараа нь түүний үндэсэн дээр өөрийн сэтгэц, энэхүү
ертөнцийн нөлөөллийг танин мэддэг учраас сэтгэл судлалын судлах
зүйл ба судлагдахууны тайлбарлагдана.
3. Хүн төрөлхтний бүхийл асуудал, хүний өөрийн сэтгэц ба
ухамсрын учир шалтгааныг сэтгэн тунгаахаас чухал зүйл үгүй бөгөөд
энэхүү шинжлэх ухааны судалгааны үр дүнг бусад мэдлэгийн
салбаруудтай харьцуулахад, хүмүүст субъектив болон объектив
чухал ач холбогдолтой байдгаас сэтгэл судлалын хосгүй нандин
практик үр дагавар илэрдэг.

21. 4. Сэтгэл судлал, түүний судалгааны хэтийн төлөв нь байнга
өсөн нэмэгдэж буй хүний үүрэг, ач холбогдол, түүний сэтгэц,
ухамсраас үүдэн гардаг юм. Ирээдүйд техникийн хүнд төслийг
боловсруулах нь бус, харин түүнийг хэрэгжүүлэх хүмүүсийн зан
үйл, үйлдлийг урьдчилан таамаглах нь илүү их бэрхшээлтэй
болно гэдгийг итгэлтэйгээр хэлж болно.

22. Ерөнхий сэтгэл судлал нь сэтгэцийн үйл, хүний ухамсар сэтгэцийн
процесс, шинж, байдлын ерөнхий зүй тогтлыг болон бие хүний ба бүрдлийн
агуулга, түүний онцлогийг судалдаг.
Нийгмийн сэтгэл судлал - хүнийг тодорхой бүлэг, хамтлагийн
харьяалалтай нь уялдуулан сэтгэл зүйн үзэгдэл, процессийг судалдаг.
Амьтны сэтгэл судлал /эсвэл харьцуулсан сэтгэл судлал -амьтны
сэтгэцийн онцлог, зүй тогтлыг тадний хөгжлийн янз бүрийн үе шатанд
судалдаг.
Сурган хүмүүжүүлэх сэтгэл судлал - өсвөр үеийхнийг сургах,
хүмүүжүүлэх үйл явцын сэтгэл зүйн онцлог, зүй тогтлыг судалдаг.
Сурган хүмүүжүүлэх сэтгэл судлалын зорилтонд мэдлэг эзэмших үйл
явц, дунд сургуулийн хэрэгцээтэй холбоотой чадвар, дадлын
төлөвшилт, сургалт хүмүүжлийн арга хэрэглүүрийн сэтгэл зүйн
/сэтгэцийн/ үндэслэл, сургуулийн хамт олон дотор суралцагч-бие
хүнийг хүртэн хүлээн авах асуудал, политехник сургалттай холбоотой
сэтгэл зүйн асуудал болон сурагчдыг практик үйл ажиллагаанд
бэлтгэх зэрэг асуудлууд орно.
Ñýòãýë ñóäëàëûí ñàëáàð

23. Спортын сэтгэл судлал-спортын үйл ажиллагааны сэтгэл
зүйн онцлогийг судална.
Сансрын сэтгэл судлал нь сансрын нислэгийн нөхцөлд хүний
организмд явагдах сэтгэцийн процессийн онцлог, ялангуяа хүний
сэтгэцэд бие бялдрын их ачаалал, орчны хэвийн бус нөхцөл,
жингүүдлийн байдлын нөлөөллийг судална. Мөн түүнчлэн, сэтгэл
судлалын энэхүү салбар нь нислэгийн үе дэх ажиллах чадварын
онцлог, тухайлбал, цаг хугацаа туйлын дутагдалтай нөхцөлд
ажиллах шаардлагатай байдал зэргийг шийдвэрлэнэ.
Хуулийн сэтгэл судлал нь гэмт хэрэгтэн, хууль зөрчигчдийн
сэтгэл зүй, мөн түүнчлэн шүүхийн практикт тохиолддог асуудлыг
судална.
Цэргийн сэтгэл судлал – байлдагч бие хүний сэтгэл зүй, цэргийн
хамт олны сэтгэл зүй болон тэдний мэргэжлийн үйл ажиллагааны
янз бүрийн хэлбэр, төрлийн сэтгэл зүйн онцлогийг судална.

24. Анагаахын сэтгэл судлал – янз бүрийн өвчлөлийн үеийн
сэтгэцийн үйл ажиллагааны хямрал, өөрчлөлтийг судалж,
түүнийг эмчлэх зохимжтой аргыг бсловсруулахад үйлчилдэг.
Эмгэг сэтгэл судлал – организмын бүтэц, үүргийн ямар
нэгэн өөрчлөлттэй холбоотой сэтгэцийн эмгэг онцлогт гол
анхаарлаа хандуулдаг.
Пара сэтгэл судлал нь бодгаль хувийн болон нийгэм-сэтгэ
зүйн хэвийн бус үзэгдлийг судална.