Нийгмийн ажлын онол арга зүй 2015-09-23

1. СУДАЛГААНЫ САНАЛ БОЛОВСРУУЛАХ АРГА ЗҮЙН ТОВЧ

2. Агуулга
• Шинжлэх ухааны судалгаа энэ нь Шинжлэх
ухааны мэдлэгийн хэмжээ, далайц өсөхийн хирээр
болон бодит байгаль, нийгмийн ертөнцийн хууль, зүй
тогтлуудыг нээх үйл явцад шинжлэх ухааны танин
мэдэхүй нэвтрэн орохын хирээр эрдэмтэн, судлаачдаас
энэ мэдлэгийг олж авч буй арга, хэрэгсэлээ ухан ойлгох
гэсэн тэмүүлэл улам их болж байна.

3. • Судалгааны үндэслэл, асуудал
• Судалгааны зорилго, судалгааны асуулт,
• Онолын үндэс, тулгуур концепци
• Таамаглал дэвшүүлэх
• Арга зүй
• Гарах үр дүн, судалгааны ач холбогдол
• Ном зүй
• Судлаачийн ёс зүй

4. Шинжлэх ухааны судалгаа Асуулт асуух Сэдвийн
судлагдсан байдлыг тодорхойлох Таамаглал
дэвшүүлэх Туршилт хийж таамаглалыг шалгах Үр
дүнг шинжилж, дүгнэлт гаргах Таамаглал ҮНЭН
Таамаглал ХУДАЛ Зарим нь ҮНЭН Үр дүнг
тайлагнах, түгээх Эргэж бодох, дахин турших
Онол, концепцийн загвар/модель Бусад
судлаачдын шүүмж

5. Судалгааны үндэслэл, асуудал
• Судалгааг хийх болсон шалтгаан
• Практикт гарч буй асуудал, проблем
• Тоо баримтаар баталгаажуулах
• Судалгааны үндэслэл судалгааны зорилго
• Асуудлыг шийдвэрлэхэд оруулах хувь нэмэр

6. Судалгааны зорилго, асуулт
• Зорилго: илүү нарийвчилсан
• Судалгааны асуулт:
• Аль болох нарийвчилсан, ерөнхий бус
• Давхар утга ороогүй Жишээ:
– Бордоог хэрэглэх нь ургамлын ургацыг
нэмэгдүүлэх үү?
– Чинээлэг малчин өрх илүү хол зайд нүүдэллэдэг
үү?

7. Онолын үндэс, тулгуур концепци
• Тухайн асуудал аль хэр судлагдсан бэ?
• Гол онол, концепциуд нь юу байна?
• Нотолсон судалгаанууд юу байна?
• Миний судалгаанд тохирох уу?
• Онолын үндэслэл болж чадах уу?
• Дүрслэн бичих
• Өөрийн судлагдахуунтай холбох
• Дүгнэлт хийж таамаглал руу хандуулах

8. Таамаглал дэвшүүлэх
• Холбогдох онол, концепцид тулгуурлана
• Өмнө хийгдсэн судалгааны үр дүнд
тулгуурлана
• Мэдээлэл мэдлэгт тулгуурласан таалт
• Дүрслэлийн болон шалтгаан үр дагаварын
утгатай
• Судалгааны асуулттай холбогдоно
• Шалгаж тестлэгдэхүйц байна

9. Судалгааны арга зүй
Үндсэн бүрэлдүүнээс дээж сонгосон, судалгааны
талбараа тодорхойлсон байдал Өгөгдөл
цуглуулах аргыг дүрслэх
Цуглуулсан өгөгдөлөө тодорхойлж бичих
Тогтмол болон хувьсах утга, тэдгээрийг хэмжих
аргыг тайлбарлах
Шинжилгээ хийх аргаа тайлбарлах

10. Гарах үр дүн, судалгааны ач холбогдол
• Урьдчилан харж байгаа үр дүнгээ дүрслэн
бичих
• Үүнийгээ судалгааны онцлогтой уялдуулж
болно
• Үүнд үндэслэн судалгааны ач холбогдол
• Шинжлэх ухаан болон практик талаасаа

11. Судлаачийн ёс зүй
• Оюуны өмчийн асуудал: иш таталт, бусдын
хөдөлмөр, үр дүнг хүндэтгэх
• Плагаризм буюу бусдаас хулгайлах
• Өгөгдлийг засварлах, дүгнэлт үр дүнд
тааруулах
• Хүн болон амьтаны субьектийн асуудал:
тусгайлан зөвшөөрөл авах, хувь хүний нууцын
асуудал
• Амьтан зовоож тарчлаахгүй байх

12. Асуулт, асуулт, асуулт

13. Дасгал 3 бүлэг: Экологи, Нийгэм, Ус цаг уур,
гидрологи
• Судалгааны 2 асуулт гаргах
• Холбогдох онол, концепци эсвэл бусад
судалгааны үр дүнг бодож, загвар гаргах
• Хоёр таамаглал дэвшүүлэх
• Арга зүйгээ бодож үзэх, тоймлох
• Даалгавар тус бүр дээр нэг багт хоёр судлаач
ярих маягаар багийн бүх хүн аль нэг даалгавар
дээр санал бодлоо солилцсон байх • Дасгалаас
сурсан зүйл болон сургамжийг бусад багтай
хуваалцах

14. Бид аливаа анкетыг тухайн судалгааны зорилгын дагуу тусгайлан
боловсруулдаг. Анкетын судалгааг заавал туршсаны дараа зохих
түүврийг бүрдүүлж, авдаг.
орчуулгынх биш, харин судлах асуудлын хамрах хүрээ, холбоотой
асуудлуудыг нарийн нягт судалсан судалгаанд тулгуурлан
боловсруулсан хувьсагчдын анализ юм.
Энэ нь тодорхой агуулга, зохион байгуулалт, бүтэц, дараалал бүхий
асуулт хариултаас бүрдсэн анкетын судалгаа бөгөөд ихэнх
тохиолдолд сурвалжлагын хэлбэрээр судлаач биечлэн, зайлшгүй
цөөн тохиолдолд зориулалтын технологи ашиглан интернетээр
гүйцэтгэдэг.
АНКЕТЫН АРГА

15. Судалгааны зорилго зорилт, зориулалтаас хамааран судалгааны янз
бүрийн аргыг хослуулж ашиглах хэрэгцээ шаардлага үүддэг. Баримт
бичгийн шинжилгээний уламжлалт аргын зэрэгцээ мэдээлэл,
тэмдэглэлийг кодлох системийг боловсруулан шижлэх аргыг
ашиглах шаардлага цөөнгүй тулгардаг.
Бид энэ төрлийн судалгааг шинжилгээний томьёолсон буюу
баримтын агуулгад тусгай програмын тусламжтайгаар шинжилгээ
хийх замаар гүйцэтгэдэг. Энэ нь эдийн засгийн хувьд хэмнэлттэй,
урт хугацааг хамруулах боломжтой, харьцангуй субьектив нөлөөлөл
багатай судалгааны арга юм.
КОНТЕНТ АНАЛИЗЫН АРГА

16. Хүмүүс бие даасан бодгаль, өөр өөрийн гэсэн ертөнцтэй, тэдний үзэл бодлын
нарийн чимхлүүр зүйлсийг сонсох, харилцан ярилцах замаар л олж авна гэдэгт
бид итгэдэг. Судалгааны зорилго зорилтоос хамааран нээлттэй, хагас
бүтэцчилэгдсэн, гүнзгийрүүлсэн, экспертийн сурвалжлагын аргуудыг хэрэглэх нь
бий.
Нээлттэй ярилцлага нь энэ судалгааны аргыг ашиглах нэг хэлбэр бөгөөд
респондентод өөрийн үзэл бодол, итгэл үнэмшил, байр суурийг чөлөөтэй
илэрхийлэх боломжийг олгодог арга юм.
Хагас бүтэцчилэгдсэн сурвалжлага нь урьдчилан бэлтгэсэн асуулга ашиглахын
зэрэгцээ респондентод өөрийн санаа бодлыг илэрхийлэх боломжийг бас олгодог.
Тодорхой сэдэв чиглэлийн дагуу бүтэцчилэх нь судалгааны зорилгод илүү их
анхаарч, сурвалжлага үр өгөөжтэй байх нөхцлийг бас бүрдүүлдэг.
СУРВАЛЖЛАГЫН АРГА

17. Гүнзгийрүүлсэн сурвалжлагаар тодорхой асуудлаар хариулт авахаас гадна
талуудын үйл хөдлөлийг ойлгох, үйл хөдлөлийн учир шалтгаан, уг сурвалж, үзэл
бодол, мэдрэмж, хандлагыг илрүүлэхэд тусалдаг.
Экспертийн сурвалжлага нь тодорхой сэдвээр хангалттай мэдлэг, туршлага бүхий
экспертүүдийн санаа бодлыг судалгаанд тусгах, бодлогын шийдэл боловсруулахад
ашиглах, оролцоог бий болгох зорилгоор гүйцэтгэдэг судалгааны арга юм.
Сурвалжлагын аргуудыг ашиглах үед ярилцлагын орчин нөхцөл бүрдүүлэх,
харилцан итгэлцлийг бий болгож, хувийн нууцыг хадгалах нь чухал байдаг бөгөөд
бид үүнд тэргүүн зэргийн ач холбогдол өгч ажиллах болно.

18. Бид тухайн судалгааны зорилгын дагуу, тодорхой асуудлаар
талуудын санаа бодол, байр суурь, итгэл үнэмшил,
үнэлэмж, хандлагыг судлах зорилгоор фокус ярилцлагыг
гүйцэтгэдэг.
Энэ нь тухайн судалгааны зорлго, зорилтын дагуу
судалгаанд тулгуурлан урьдчилан бэлдсэн удирдамж,
асуултуудын дагуу ярилцах арга бөгөөд манай мэргэшсэн
судлаачдын баг ажиллаж, хөндлөнгийн байр сууринаас
шууд чиглүүлэхгүйгээр судалдаг юм.
Олон нийт, талуудын санаа бодол, байр суурийг ойлгох,
нийгмийн ялгаатай бүлгүүдэд тулгамдаж буй асуудлыг
ойлгох, эрсдлийг илрүүлэхэд энэ судалгааг үр
нөлөөтэйгээр ашигладаг.
ФОКУС БҮЛГИЙН ЯРИЛЦЛАГА

19. Үйл явц, процессийг ажиглах, үйл явдлын
өрнөлийг явцын дунд ажиглалтын аргаар судлах нь
зайлшгүй шаардлагатай, өөр аргаар орлуулах
боломжгүй судалгааны арга байдаг. Бид тухайн
судалгааны зорилго, зорилтоос хамааруулан
урьдчилан боловсруулсан төлөвлөгөөний дагуу
гаднаас болон бүрэн, идэвхтэй, дунд зэргийн,
идэвхгүй оролцоотойгоор ажиглах аргыг
хэрэглэдэг.
АЖИГЛАЛТЫН АРГА

20. Бид судалгаанд кейс судлалын аргыг өргөнөөр хэрэглэдэг
энэ нь бидэнд тодорхой асуудалд төвлөрөн тодорхой,
бодитой жишээгээр олон талаас нь авч үзэж судалдаг арга
юм. Кейсийн судалгааны дизайныг аль болох урьдчилсан
байдлаар боловсруулж, дэвшүүлсэн гипотезүүдийн дагуу
болон урьдчилан бүтэцчилээгүй байдлаар судалдаг.
Кейсийн судалгааны арга нь экспертийн мэдлэг шаарддаг,
тухайн асуудлаар мэргэшсэн байх, асуудлыг олон талаас нь
авч үзэж судлахыг шаарддаг боловч судалгааны үр дүнг
практикт нэвтрүүлэх, хэрэглэхэд дөхөмтэй, ихээхэн үр
дүнтэй судалгааны арга юм.
КЕЙС СУДЛАЛЫН АРГА

21. Судалгааны чанарын болон чанарын бус аргуудыг
хослуулан хэрэглэх нь судалгаа үр дүнтэй байхын үндсэн
нөхцөл юм.
Чанарын аргаар судалсан судалгааны дүнг боловсруулахаас
гадна эдийн засаг, статистикийн мэдээллийг
боловсруулахад тоон судалгааны аргууд нь үндсэн арга
хэрэгсэл болдог.
Хувьсагчдын хоорондын харилцан хамаарлын шинжилгээ,
статистикийн ач холбогдол, стандарт алдааны шинжилгээ
зэрэг олон аргууд нь судалгааны чанарын арга, судлах
хувьсагчийг сонгоход зам заагчийн үүргийг гүйцэтгэх нь
бий.
МАТЕМАТИК, СТАТИСТИКИЙН
ШИНЖИЛГЭЭНИЙ АРГУУД