Κείμενα Νεοελλ. Λογοτεχνίας Α Λυκείου, Παραδοσιακή ποίηση

1. Διονύσιος Σολωμός
Εργασία στα ΚΝΛ Α Λ.
Μαθητές: Ορφανός, Μιμηγιάννης
Υπεύθ. Καθ.: Μαγαλιού Λαμπρινή
Ο θάνατος της ορφανής

2. Πες μου, θυμάσαι, αγάπη μου, εκείνη την παιδούλα,
οπού ’χε στα ξανθά μαλλιά νεοθέριστη μυρτούλα;
Οπού ’χε σαν παρθενικό τραντάφυλλο το στόμα,
που ’χε τα μάτια γαλανά σαν τ’ ουρανού το χρώμα; 5
Που προς το βράδυ πάντοτε μονάχη επερπατούσε,
κι είχε κοντά της κι έν’ αρνί που την ακολουθούσε;
Που καθισμένη ευρίσκαμε στο έρμο περιγιάλι,
και λυπηρά ετραγούδαε της άνοιξης τα κάλλη;
Αχ! το τραγούδι ακλούθαε, κοιτάζοντας το κύμα 10
με τόση λύπη που έλεγες οπώς εκοίταε μνήμα.

3. Τη μαύρη! την απάντησα το χάραμα στο δρόμο,
αλλά την κόρη τέσσεροι την είχανε στον ώμο·
χυμένα ήταν σ’ όλο της το λείψανο που ευώδα
γιούλια, μοσκούλες και γαντσιές, τραντάφυλλα και ρόδα.
15
Σβημένα ήταν τα μάτια της που φέγγαν σαν αστέρια,
και με κορδέλες κόκκινες δεμένα είχε τα χέρια.
Αχ! κατεβάζοντάς τηνε οι τέσσεροι απ’ το βράχο,
κανείς δεν την ακλούθαε πάρεξ το αρνί μονάχο,
και μαραμένα ήτανε τα ανθηρά στολίδια, 20
που κάθε αυγή τού εμάζωνε και του έπλεκεν η ίδια.

4. Τ’ αρνί μόνον ακλούθαε, μπε μπε, μπε μπε φωνάζει,
πάντα μπε μπε, πάντα μπε μπε, και την παιδούλα κράζει.
Με το κουδούνι στο λαιμό εις τους γκρεμούς περπάτει·
ντιν ντιν κουδούνιζε κοντά εις το στερνό κρεβάτι. 25
Ετούτη είναι, κόρη μου, η όμορφη παιδούλα,
οπού ’χε στα ξανθά μαλλιά νεοθέριστη μυρτούλα.

5. Λίγα λόγια για τον ποιητή,
Διονύσιο Σολωμό
• Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στις 8 Απριλίου του 1798
στη Ζάκυνθο, ως εξώγαμο τέκνο του κόντε Νικόλαου
Σολωμού και της υπηρέτριάς του Αγγελικής Νίκλη.
• Σε πολύ μικρή ηλικία έμεινε ορφανός και το 1808 έφυγε για
σπουδές στην Ιταλία και επτά χρόνια αργότερα πήρε το
απολυτήριο από το Λύκειο της Κρεμόνας και γράφτηκε στο
πανεπιστήμιο της Πάβιας, απ' όπου πήρε το πτυχίο της
Νομικής. Παράλληλα με τις σπουδές στη νομική, άρχισε να
γράφει στίχους στην ιταλική γλώσσα, ενώ ήρθε σε επαφή με
διαπρεπείς φιλοσόφους, φιλολόγους και αξιόλογους
εκπροσώπους της λογοτεχνικής κίνησης της εποχής.

6.  Το 1818 επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου παρέμεινε για δέκα
χρόνια. Εκεί άρχισε να γράφει τα πρώτα του αξιόλογα
στιχουργήματα στα ελληνικά. Το πρώτο εκτενές ελληνικό
ποίημά του και πλέον γνωστό είναι ο Ύμνος εις την
Ελευθερίαν, απόσπασμα του οποίου καθιερώθηκε ως
Εθνικός μας Ύμνος. Λίγο αργότερα, συνέθεσε το λυρικό
ποίημα Εις τον θάνατο του Λορδ Μπάυρον και
ακολούθησαν Η καταστροφή των Ψαρών, Η
Φαρμακωμένη, Ο Λάμπρος, Εις Μοναχήν, Ο Κρητικός, Οι
ελεύθεροι πολιορκημένοι, Ο Πορφύρας.
 Στα τέλη του 1828 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κέρκυρα,
συνεχίζοντας την ενασχόλησή του με την ποίηση σχεδόν
απομονωμένος, όπου και πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου του
1857.

7. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ 5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

8. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1η
• Να εντάξετε το ποίημα στην παραδοσιακή ή
στη μοντέρνα ποίηση.
• Το ποίημα εντάσσεται στην παραδοσιακή
ποίηση.

9. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
2η
• Να εντοπίσετε στο ποίημα δύο (2) χαρακτηρι-
στικά της μορφής του που δικαιολογούν την
απάντηση που δώσατε παραπάνω.
• Δύο χαρακτηριστικά της μορφής του που
δικαιολογούν το ότι το ποίημα αυτό εντάσσεται
στην παραδοσιακή ποίηση είναι: α) Η
ομοιοκαταληξία (ζευγαρωτή, ααββ), β) Το μέτρο,
το οποίο είναι ιαμβικό, δηλαδή πρώτη άτονη και
δεύτερη συλλαβή τονισμένη.

10. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
3η
• Να δείξετε πώς ο τίτλος του ποιήματος
συνδέεται με το περιεχόμενό του.
• Το ποίημα περιγράφει ακριβώς τον θάνατο ενός
κοριτσιού. Στην πραγματικότητα,
παρακολουθούμε τη φτωχική κηδεία του
κοριτσιού, μια κηδεία χωρίς γονείς ή άλλους
συγγενείς και από τον τίτλο ήδη έχουμε
πληροφορηθεί ότι το κορίτσι εκείνο ήταν
ορφανό.

11. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
4η
• Το ποίημα ξεκινάει με ερωτηματικές προτάσεις. Να
καταγράψετε τέσσερεις (4) απ’ αυτές και να
προσδιορίσετε τη λειτουργία τους.
• Τέσσερεις (4) ερωτηματικές προτάσεις, με τις οποίες
ξεκινά το ποίημα, είναι: α) «θυμάσαι, αγάπη μου,
εκείνη την παιδούλα», β) «Οπούχε σαν παρθενικό
τραντάφυλλο το στόμα», γ) «Πούχε τα μάτια γαλανά
σαν τ’ ουρανού το χρώμα;», «Που προς το βράδυ
πάντοτε μονάχη επερπατούσε». Με τις προτάσεις
αυτές ο ποιητής μάς κατατοπίζει για τα χαρίσματα,
εξωτερικά και εσωτερικά, ενός κοριτσιού,
προετοιμάζοντας το έδαφος για να γίνουμε κοινωνοί
της λύπης του για τον θάνατο του κοριτσιού, σαν να
ήταν ένας δικός μας άνθρωπος.

12. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
4η
• Οι δύο πρώτοι στίχοι του ποιήματος μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό με
τους δύο τελευταίους. Αφού εντοπίσετε τις ομοιότητες και τις
διαφορές τους, να προσπαθήσετε να ερμηνεύσετε αυτή την
επιλογή του ποιητή.
• Οι ομοιότητες των δύο πρώτων και των δύο τελευταίων
στίχων του ποιήματος βρίσκονται στο πώς αποκαλεί ο
ποιητής το κορίτσι (παιδούλα) και στην επισήμανση της
νεοθέριστης μυρτούλας, που είχε η παιδούλα στα ξανθά
της μαλλιά. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι στους δύο
πρώτους στίχους ο ποιητής ρωτά για τη θύμηση της
παιδούλας, ενώ στους δύο τελευταίους επιβεβαιώνει ότι
η παιδούλα, για την οποία ρωτούσε την κόρη του
(υποθετικό πρόσωπο), αν τη θυμόταν, είναι αυτή που
τον θάνατό της περιέγραψε στους προηγούμενους
στίχους.

13. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
5η
• Το ποίημα κυριαρχείται από μια ατμόσφαιρα
έντονης θλίψης. Να βρείτε και να περιγράψετε δύο
από τις εικόνες του ποιήματος που αποδίδουν
εντονότερα και παραστατικότερα αυτή τη θλίψη.
• Δύο από τις εικόνες του ποιήματος που
αποδίδουν εντονότερα και παραστατικότερα
τη θλίψη, από την οποία κυριαρχείται το
ποίημα, εντοπίζονται: α) στον 8ο στίχο (Και
λυπηρά ετραγούδαε της άνοιξης τα κάλλη;)
και στον 10ο στίχο (Με τόση λύπη, που έλεγες
οπώς εκοίταε μνήμα.).