Μια πάρα πάρα πολύ καλή εργασία των μαθητριών της Α΄ Λυκείου του Μουσικού Σχολείου Κατερίνης Καράμπα Ηλιάνας και Κεφαλίδου Μαρίας, προβολή παρουσίασης του ποιήματος (Μάιος 2015), με σύντομη ανάλυσή του, χρήσιμα στοιχεία για τον ποιητή και, τέλος, επισήμανση των στοιχείων του ποιήματος που το εντάσσουν στη μοντέρνα ποίηση.

1. Γιώργος Σεφέρης
«ΕΛΕΝΗ»
Κείμενα
Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας
Α΄ Λυκείου

2. Εργάστηκαν οι μαθήτριες:
Καράμπα Ηλιάνα
Κεφαλίδου Μαρία
Υπεύθυνη καθηγήτρια:
Μαγαλιού Λαμπρινή

3. «Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε
να κοιμηθείς στις Πλάτρες.»

4. Αηδόνι ντροπαλό, μες στον ανασασμό των φύλων,
συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους

5. στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές
αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν.

7. Τυφλή φωνή, που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη
βήματα και χειρονομίες∙ δε θα τολμούσα να πω φιλήματα∙
και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας.

8. «Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες.»
Ποιες είναι οι Πλάτρες; Ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί;
Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα:
καινούριους τόπους, καινούριες τρέλες των ανθρώπων
ή των θεών∙

9. η μοίρα μου που κυματίζει
ανάμεσα στο στερνό σπαθί ενός Αίαντα
και μιαν άλλη Σαλαμίνα
μ’ έφερε εδώ σ’ αυτό το γυρογιάλι.

10. Το φεγγάρι
βγήκε απ’ το πέλαγο σαν Αφροδίτη∙
σκέπασε τ’ άστρα του Τοξότη, τώρα πάει νά ‘βρει
την Καρδιά του Σκορπιού, κι όλα τ’ αλλάζει.

11. Που είν’ η αλήθεια;
Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης∙
το ριζικό μου, ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.

12. Αηδόνι ποιητάρη,
σαν και μια τέτοια νύχτα στ’ ακροθαλάσσι του Πρωτέα
σ’ άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο,
κι ανάμεσό τους –ποιος θα το ‘λεγε;– η Ελένη!

13. Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.
Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου∙ την άγγιξα μου μίλησε:
«Δεν είν’ αλήθεια, δεν είν’ αλήθεια» φώναζε.
«Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.
Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία».

14. Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό
το ανάστημα
ίσκιοι και χαμόγελα παντού
στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα∙
ζωντανό δέρμα, και τα μάτια
με τα μεγάλα βλέφαρα,
ήταν εκεί στην όχθη ενός Δέλτα.

15. Και στην Τροία;
Τίποτε στην Τροία – ένα είδωλο.
Έτσι το θέλαν οι θεοί.
Κι ο Πάρης, μ’ έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν
πλάσμα ατόφιο∙
κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια.

16. Μεγάλος πόνος
είχε πέσει στην Ελλάδα.
Τόσα κορμιά ριγμένα
στα σαγόνια της θάλασσας
στα σαγόνια της γης∙
τόσες ψυχές
δοσμένες στις μυλόπετρες,
σαν το σιτάρι.

17. Κι οι ποταμοί φούσκωναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη
μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.
Κι ο αδερφός μου;
Αηδόνι αηδόνι, αηδόνι,
τ’ είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ’ ανάμεσό τους;

18. «Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουν
να κοιμηθείς στις Πλάτρες.»

19. Δακρυσμένο πουλί,
στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη
που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα,
άραξα μοναχός μ’ αυτό το παραμύθι,
αν είναι αλήθεια πως αυτό είναι παραμύθι,
αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι δε θα ξαναπιάσουν
τον παλιό δόλο των θεών∙

20. αν είναι αλήθεια
πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,
ή κάποιος άλλος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη
ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο
είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,
δεν το ‘χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει
μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε
πως τόσος πόνος τόση ζωή
πήγαν στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.

21. Έλληνας ποιητής, δοκιμιογράφος,
μεταφραστής και διπλωμάτης. Από τους
σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, τιμήθηκε
με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963.
Γραμματολογικά ανήκει στη «Γενιά του '30».
Ο Γεώργιος Σεφεριάδης, όπως ήταν το
πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 29
Φεβρουαρίου του 1900 στη Σμύρνη.
O Σεφέρης ξεκίνησε τις εγκύκλιες σπουδές
του το 1906 στη Σμύρνη και τις ολοκλήρωσε
το 1918 στην Αθήνα, όπου είχε εγκατασταθεί
η οικογένειά του από το 1914. Στη συνέχεια
γράφτηκε στη Νομική Σχολή του
Πανεπιστημίου της Σορβόνης, από την οποία
αποφοίτησε με διδακτορικό το 1924. Τα
χρόνια παραμονής του στο Παρίσι ήταν
καθοριστικά για τη διαμόρφωση της
ποιητικής του φυσιογνωμίας. Ήταν η εποχή
που το κίνημα του μοντερνισμού βρισκόταν
στην ακμή του.
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ

22. Στα ελληνικά γράμματα ο
Γιώργος Σεφέρης εμφανίστηκε το
1931, με την ποιητική συλλογή
Στροφή, η οποία από την πρώτη
στιγμή της κυκλοφορίας της
προκάλεσε το ενδιαφέρον της
λογοτεχνικής κοινότητας της
Αθήνας, με θετικές και αρνητικές
αντιδράσεις. Με την πάροδο του
χρόνου, η Στροφή απέκτησε
τεράστιο συμβολικό βάρος, επειδή
θεωρήθηκε από την κριτική ότι
έστρεψε την ελληνική ποίηση από
την παραδοσιακή στη μοντέρνα
γραφή. Ο Μοντερνισμός του
Σεφέρη, παρατηρεί ο Γιώργος
Θεοτοκάς, υπήρξε «ένας
μοντερνισμός τολμηρός, αλλά που
κρατούσε το νήμα της παράδοσης,
με αίσθημα ευθύνης και με
σεβασμό για τη γλώσσα».

23. Από τη δεκαετία του '50 το έργο του Σεφέρη μεταφράστηκε και
εκτιμήθηκε στο εξωτερικό. Συνεπεία αυτού ήταν η βράβευσή του με
το Νόμπελ Λογοτεχνίας τον Δεκέμβριο του 1963, «για το υπέροχο
λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για
το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες», όπως αναφέρεται στο σκεπτικό
της Σουηδικής Ακαδημίας.

24. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ
Η Ελένη του Γιώργου Σεφέρη, ίσως η πιο
δημοφιλής της νεοελληνικής ποίησης, είναι η
Ελένη η οποία όχι μόνο αναβιώνει από τον μύθο,
όπως τον είχε συλλάβει η διάνοια του Ευριπίδη,
αλλά και έρχεται να θίξει την φύση του ενιαίου
ιστορικού χρόνου. Η Ελένη στην πένα του
Σεφέρη γίνεται ένα διαχρονικό σύμβολο της
ματαιοπονίας και όλων των ιδανικών του
ανθρώπου που τελικά δεν καταλήγουν παρά σε
πρόφαση για πόνο.

25. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ
• Το ποίημα είναι αφηγηματικό, γραμμένο σε ελεύθερο στίχο.
• Ο στίχος δεν σταματά εκεί που υπαγορεύει η σύνταξη.
• Χρησιμοποιούνται καθημερινές αλλά και λόγιες λέξεις.
• Χρησιμοποιεί εικόνες άλογες ή και σύμβολα που δεν μπορούν ν΄
αναχθούν σε καθολική αναγνώριση κι αποδοχή, αλλά στέκονται
πεισματικά σ΄ έναν καθαρά προσωπικό κι απαραβίαστο χώρο που ο
αναγνώστης, αν θέλει να προσεγγίσει το ποίημα νοηματικά, πρέπει
να μαντέψει.
• Τα νοήματα δεν ακολουθούν μια φυσική νοηματική σειρά ή κάποια
συλλογιστική διάταξη.
• Μερικές από τις λέξεις ή εκφράσεις που χρησιμοποιούνται δεν είναι
μονοσήμαντες, αλλά επιδέχονται πολλές ταυτίσεις κι ερμηνείες.
• Οι εικόνες της μοντέρνας ποίησης στηρίζονται στην υπέρβαση της
πραγματικότητας, με συνδυασμό στοιχείων απόλυτα ετερόκλητων.
• Συχνά απουσιάζουν σημεία στίξης.

26. ΤΕΛΟΣ
Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!
Εργάστηκαν οι μαθήτριες:
Καράμπα Ηλιάνα
Κεφαλίδου Μαρία
Υπεύθυνη καθηγήτρια:
Μαγαλιού Λαμπρινή

27. ΠΗΓΕΣ
• http://latistor.blogspot.gr/2011/12/blog-post_04.html
• http://www.sansimera.gr/biographies/697
• http://anaghrapho.blogspot.gr/2012/10/blog-post.html
• http://dimichri65.blogspot.gr/2011/10/blog-post_2838.html
• http://gym-mous-agrin.ait.sch.gr/index.php/login/2012-11-
15-18-00-50/projects/490-2012-11-29-16-19-38
• http://convert2mp3.net/en/index.php?p=complete&id=you
tube_wF2xxlidqCA&key=4wDHmDhpG7AE
• YouTube