1. Xαϊκού: Το μείζον μέσα στο ελάχιστο.
Δημιουργικής γραφής συνέχεια
Σε ένααπό τα σχόλια που δημοσίευσε συνάδελφος, γιατην
ανάρτηση που αφορούσε σταπαιγνίδιαδημιουργικήςγραφήςμε
έμπνευση την ποίηση, βρήκαμια ενδιαφέρουσαπρόταση: Τη
σύνθεση ενόςχαϊκού, με συγκεκριμένοθέμα, αφούπρώταοι
μαθητέςδιαλέξουν το λεξιλόγιο.
Επειδή δεν είμαστε όλοι αρκετά συμφιλιωμένοι με το
συγκεκριμένοποιητικόείδος, παραθέτω μερικέςσύντομες
πληροφορίες.
Το χαϊκού είναι ποιητικόείδος ιαπωνικήςπροέλευσηςκαι
θεωρείταιμιααπό τιςδυσκολότερες μορφέςποιητικήςέκφρασης.
Τα χαϊκού είναι δεκαπεντασύλλαβαεπιγράμματαμε αυστηρή δομή
τριών στίχωναπό τους οποίους ο πρώτοςέχει πέντε συλλαβές, ο
δεύτεροςεπτά και ο τρίτοςπέντε - ενίοτε βρίσκουμε και
παραλλαγές των τύπων 5-5-7 ἤ 7-7-5 ἤ 7-5-7.
Σ' αυτές τις 17 συλλαβές πρέπει να συμπυκνώσειςένα πλήρες
νόημα, να τιθασσεύσειςτη γλώσσακαι, όταν τα καταφέρνεις, το
αποτέλεσμα συνιστάέναδιαπεραστικόμέσααπό την απλότητά
του ποιητικόδημιούργημα.
Βέβαια δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το ποιητικόαυτό είδος, που
το βλέπουμε να ακμάζει, ως ιδιαίτεροείδοςγραφής, από τον 17ο
ως τον 19ο αι., συνδέεται άρρηκταμε την ιδεογραμματική
γιαπωνέζικη γραφή και καταλήγει στη δημιουργίαενόςκειμένου-
ζωγραφιάς. Περιεχόμενοκαι νόημαείναι άρρηκταδεμένασε μια
απεικόνιση με αισθητική σημασίαπουστοχεύει τόσοστην οπτική
όσο και νοητική συγκίνηση.
Ένας μεγάλος υπηρέτηςτης κινηματογραφικήςεικόνας, ο Αντρέι
Ταρκόφσκι, αναφερόμενοςστοχάι κου στοβιβλίοτου Σμιλεύοντας
το Χρόνο, μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας, εκδ. Νεφέλη, 1987, σ. 147,
αναφέρει:«Οιιάπωνεςποιητές μπορούσαν να εκφράσουν το
όραμά τους για την πραγματικότηταμέσασε τρεις στίχους. Δεν
παρατηρούσαν απλώς την πραγματικότητα, παρά με ουράνια
γαλήνη αναζητούσαν τοαγέραστονόημάτης. Όσο πιο ακριβής
είναι η παρατήρηση, τόσο πλησιάζει τη μοναδικότητα, δηλ. γίνεται
εικόνα»
Παρόλα αυτά, ακόμη και με τους περιορισμούςπου θέτει η

2. μεταφραστική απόδοση ή και η πρωτότυπη παραγωγή ποιητικού
λόγου με τη μορφή χαϊκούστα ελληνικά, τα ποιήματα αυτά
αποτελούν ένα ενδιαφέρονείδοςπου ασκείται στη συμπύκνωση
υπό συγκεκριμένουςόρους. Η επιλογή μάλιστατου
δεκαπεντασύλλαβου, η οποία απαντά και στη δική μας ποιητική
παραγωγή, επώνυμη ή ανώνυμη, δημιουργείμιασυγγένειαη
οποία δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. O Γ. Σεφέρηςέγραψε
χαϊκού το 1929 και μπορείτε να τα βρείτε μελοποιημέναστοcd
"δεκαέξη χαϊκού και άλλες ιστορίες" και στην ποιητική του
συλλογή, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, 1989.
Δείτε έναπαράδειγματου είδους:
Ποτέ μην ξεχνάς
Περπατάμε στην κόλαση
χαζεύοντας λουλούδια
(Κομπαγιάσι Ἴσσα)
(Για την απόδοση στά ελληνικά: Γιάννης Λειβαδᾶς)
Δείγματαεπίσηςαπό χαϊκού γνωστών ποιητών και όχι μόνον, στο
έργο Ζ. Σαβίνα (επιμ.), Παγκόσμια ανθολογία χαϊκού, εκδ. 5+6,
2002:
Jorge Luis Borges (Αργεντινή)
Ήμουν μικρός
δεν ήξερα τότε για θάνατο
ήμουν αθάνατος
Ευχαριστώ
για την τελευταία μέρα
του Σωκράτη

3. Pablo Neruda (Χιλή)
Πόσες βδομάδες
έχει η μέρα; Κι ο μήνας
πόσα χρόνια;
Γιατί η γη
μόλις βγουν οι βιολέτες
μαραζώνει;
Matsuo Basho (Ιαπωνία)
Ένα ακόμη χαϊκού!
ξανανθίζουν οι κερασιές
όχι το πρόσωπό μου
Δανάη Στρατηγοπούλου (Ελλάδα)
Όσο και να κλαις
μόνο κάτι αδένες
δικαιώνονται
Jorge Carrera Andrade (Εκουαδόρ)
Σαλιγκάρι:
ελάχιστη μετρική ταινία

4. για να μετράει τον αγρό ο Θεός
Dejan Bogojevic (Γιουγκοσλαβία)
Σ΄ άλλο νούφαρο
δες ο βάτραχος πήδηξε
μικρό το κρεββάτι του
Martin Berner (Γερμανία)
"καυχησιάρικο"
λέει η χιονονιφάδα
στ΄ άσπρο γιασεμί
Βιβλιογραφίαγιατοχάι κου
Donald Keene, Ιαπωνική Λογοτεχνία, μτφρ. Κλαίρη Παπαπαύλου,
εκδ. Καρδαμίτσας, 1987
Allan Watts, Ο Δρόμος του Ζεν, μτφρ. ΜάριοςΒερέττας, εκδ.
Ωρόρα, 1988
Κλαίρη Παπαπαύλου, Ποίηση και Ζωγραφική στην Ιαπωνική
Τέχνη, εκδ. Πρόσπερος, 1988
ΣωκράτηςΛ. Σκαρτσής, Χαϊκούκαι Σένρυου, εκδ. Όστρακα, 1979
Ρούμπη Θεοφανοπούλου, 132 ΓιαπωνέζικαΧαϊκού, εκδ.
Πρόσπερος, 1986
Χρ. Τουμανίδης(επιμ.), Ανθολογία Ελληνικού Χαϊκού, εκδ.
Δελφοί, 1996
Σουβαλιώτη-ΜπούτουΤ., Χάι κου. Πολύ μέσα στολίγο, εκδ.
Ι.Μ.Τ.Ι.Ι.Ε., 2006
Όσον αφοράσε διαδικτυακούς τόπους, μπορείτε ναδείτε δείγματα
πειραματισμώνσε μορφή χάι κου στο lexima.gr