Để xem full tài liệu Xin vui long liên hệ page để được hỗ trợ : https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 tai lieu tong hop, thu vien luan van, luan van tong hop, do an chuyen nganh

1. i
LỜI CẢM ƠN
Khóa luận tốt nghiệp là sản phẩm nghiên cứu khoa học đầu đời của mỗi sinh viên,
cũng là thành quả của quá trình học tập và rèn luyện trong trường đại học. Chính vì thế, việc
hoàn thành khóa luận đòi hỏi rất nhiều công sức, sự chuyên tâm, nhiệt huyết cũng như thời
gian của người viết. Tuy nhiên, một trong những yếu tố không nhỏ tạo nên “sản phẩm trí tuệ”
này là sự hướng dẫn, giúp đỡ của giáo viên hướng dẫn, các thầy cô đã giảng dạy cũng như sự
ủng hộ của gia đình và bạn bè.
Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc tới cô Nguyễn Thị Lan Anh,
người trực tiếp hướng dẫn em trong quá trình làm luận văn. Không chỉ gợi ý và hướng dẫn
em trong quá trình tìm hiểu, đọc tài liệu và lựa chọn đề tài, cô còn tận tình chỉ bảo em những
kĩ năng phân tích, khai thác tài liệu để có được những lập luận phù hợp với nội dung của
khóa luận. Hơn nữa, cô còn rất nhiệt tình trong việc đốc thúc quá trình viết khóa luận, đọc và
đưa ra những nhận xét, góp ý để em có thể hoàn thành luận văn một cách tốt nhất.
Bên cạnh đó, em cũng xin gửi đến các thầy cô giáo đã và đang công tác, giảng dạy tại
khoa Luật Quốc tế, Học viện Ngoại giao lòng biết ơn sâu sắc về những kiến thức và kĩ năng
mà các thầy cô đã truyền đạt cho em trong suốt quá trình học tập và rèn luyện tại Học viện.
Em xin cám ơn cô Phạm Lan Dung, trưởng khoa luật quốc tế về những lời khuyên răn, chỉ
bảo của cô trong suốt 4 năm học. Em xin cám ơn cô Lý Vân Anh, người đã truyền cho em
cảm hứng nghiên cứu về tư pháp quốc tế, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại quốc tế. Em
cũng xin gửi lời cảm ơn đến thầy Đoàn Dũng, cùng tất cả những thầy cô giáo khác trong khoa
Luật quốc tế đã giúp đỡ em rất nhiều về mặt tài liệu cũng như đóng góp những ý kiến cho
việc hoàn thành khóa luận của em.
Trong quá trình thực hiện khóa luận, em cũng rất may mắn nhận được sự giúp đỡ
nhiệt tình từ các cán bộ và các anh chị tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC).
Cám ơn các anh chị đã tạo điều kiện cho em có thể tiếp cận với những vụ việc thực tế và
cung cấp cho em những tài liệu quý báu để phục vụ cho việc viết khóa luận.
Cuối cùng, em xin được gửi đến bố mẹ, gia đình và bạn bè lời cảm ơn và lòng biết ơn
sâu sắc vì những sự động viên, ủng hộ và cổ vũ tinh thần trong suốt quá trình gian nan và vất
vả này.

2. ii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................... i
MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii
LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ THỎA THUẬN TRỌNG TÀI......................................... 4
1. Thỏa thuận trọng tài là gì?.......................................................................................... 4
1.1. Công ước New York 1958 về Công nhận và thi hành phán quyết của Trọng
tài nước ngoài................................................................................................... 5
1.2. Luật mẫu về Trọng tài thương mại quốc tế của Ủy ban Liên hợp quốc về
thương mại quốc tế (UNCITRAL)................................................................... 7
1.3. Luật quốc gia .................................................................................................. 10
2. Phân loại thỏa thuận trọng tài .................................................................................. 13
2.1. Điều khoản trọng tài (arbitration clause)...................................................... 13
2.2. Thỏa thuận đệ trình tranh chấp lên trọng tài (submission agreement)....... 15
3. Tầm quan trọng của thỏa thuận trọng tài ............................................................... 16
3.1. Trong giai đoạn tiền tố tụng........................................................................... 16
3.2. Trong quá trình tố tụng trọng tài................................................................... 18
3.3. Trong giai đoạn hậu tố tụng .......................................................................... 19
4. Luật áp dụng ảnh hưởng thế nào đến hiệu lực của thỏa thuận trọng tài? ........... 21
4.1. Năng lực giao kết của chủ thể ....................................................................... 22
4.2. Hình thức của thỏa thuận trọng tài............................................................... 23
4.4. Vụ việc có khả năng giải quyết bằng trọng tài.............................................. 24
CHƯƠNG II: LUẬT ĐIỀU CHỈNH THỎA THUẬN TRỌNG TÀI................................ 26
1. Phân biệt luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài, luật thủ tục trọng tài và luật nội
dung trọng tài............................................................................................................. 26
1.1. Luật điều chỉnh tố tụng trọng tài................................................................... 28
1.2. Luật áp dụng để giải quyết nội dung tranh chấp .......................................... 29

3. iii
1.3. Luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài.......................................................... 30
2. Khi nào cần xem xét luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài.................................. 31
2.1. Khi một bên có yêu cầu phản đối thẩm quyền của trọng tài ........................ 32
2.2. Sau khi phán quyết được đưa ra, một bên yêu cầu hủy phán quyết trọng tài
hoặc yêu cầu công nhận và thi hành phán quyết trọng tài .......................... 33
3. Các tiêu chí xác định luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài ................................. 34
3.1. Luật áp dụng cho toàn bộ hợp đồng............................................................. 35
3.2. Luật của nơi diễn ra trọng tài hay luật nơi phán quyết được tuyên............ 38
3.3. Luật tại nơi có tòa án đang xem xét tranh chấp liên quan đến luật áp dụng
cho thỏa thuận trọng tài................................................................................. 41
3.4. Luật thủ tục áp dụng cho trọng tài hay bộ quy tắc của trung tâm trọng tài
giải quyết vụ việc............................................................................................. 43
CHƯƠNG III: VẤN ĐỀ LUẬT ÁP DỤNG CHO THỎA THUẬN TRỌNG TÀI TẠI
VIỆT NAM ................................................................................................ 46
1. Giới thiệu sơ lược về trọng tài thương mại và các nguồn luật của trọng tài thương
mại tại Việt Nam........................................................................................................ 47
1.1. Khái quát về lịch sử và sự phát triển của trọng tài thương mại tại Việt Nam.
.................................................................................................................... 47
1.2. Các nguồn luật cơ bản của trọng tài thương mại tại Việt Nam ................... 50
1.2.1.Luật Trọng tài thương mại Việt Nam năm 2010 ............................ 50
1.2.2.Nghị định 63/2011/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành
một số điều của luật trọng tài thương mại.................................... 51
1.2.3.Bộ luật tố tụng dân sự Việt Nam năm 2004 - Phần thứ sáu: Thủ tục
công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân
sự của Tóa án nước ngoài, quyết định của trọng tài nước ngoài –
Chương XXVI và XXIX ................................................................. 51
2. Vấn đề luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài tại Việt Nam.................................. 53
2.1. Vấn đề luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài trong các văn bản pháp luật...
.................................................................................................................... 53

4. iv
2.1.1.Điều khoản liên quan đến hiệu lực của thỏa thuận trọng tài........ 53
2.1.2.Điều khoản liên quan đến luật áp dụng cho trọng tài.................... 54
2.1.3.Điều khoản liên quan đến hủy phán quyết của trọng tài ............... 55
2.1.4.Điều khoản liên quan đến công nhận và thi hành phán quyết của
trọng tài nước ngoài....................................................................... 56
2.2. Thực tiễn việc áp dụng luật điều chỉnh thỏa thuận trọng tài tại Việt Nam. 58
3. Một số gợi ý cho việc sửa đổi và hoàn thiện các quy định về luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài tại Việt Nam .................................................................................... 61
KẾT LUẬN .................................................................................................................... 66
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................I

5. 1
LỜI MỞ ĐẦU
Với sự phát triển ngày càng nhanh và mạnh của kinh tế Việt Nam cũng như các
nước trên thế giới, đặc biệt kể từ sau khi Việt Nam gia nhập tổ chức thương mại thế giới
(WTO), số lượng các doanh nghiệp ngày càng gia tăng và số lượng các vụ tranh chấp thương
mại cũng nhanh chóng tăng lên theo cấp số nhân.
Tuy nhiên, việc giải quyết các tranh chấp thương mại không phải là một vấn đề
đơn giản do có sự tham gia của rất nhiều chủ thể với những địa vị pháp lý khác nhau, thuộc
sự điều chỉnh của những hệ thống pháp luật khác nhau. Chính vì thế, việc lựa chọn được một
phương thức giải quyết tranh chấp hợp lý và hiệu quả là một vấn đề có ý nghĩa quyết định
trong việc đảm bảo và thúc đẩy các hoạt động thương mại quốc tế phát triển thuận lợi. Ở các
nước có nền kinh tế thị trường phát triển, đại đa số các tranh chấp thương mại quốc tế thường
được giải quyết bằng các phương thức ngoài tòa án, trong đó trọng tài được đặc biệt ưa
chuộng, song ở Việt Nam, thực tiễn cho thấy, số lượng các tranh chấp thương mại quốc tế
được các bên lựa chọn giải quyết bằng phương thức trọng tài còn quá ít ỏi, trong điều kiện
Việt Nam đang hội nhập mạnh mẽ vào nền kinh tế thế giới, đây là một thực trạng cần phải
được cải thiện.
Mặc dù trọng tài thương mại quốc tế với đã xuất hiện từ rất lâu trên thế giới và
được giới kinh doanh quốc tế đặc biệt ưa chuộng do những ưu điểm vượt trội của nó so với
các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế khác nhưng phương thức giải
quyết tranh chấp này còn khá mới mẻ ở Việt Nam chưa tạo được lòng tin với các doanh
nghiệp và các nhà đầu tư trong nước cũng như nước ngoài. Sở dĩ như vậy là do pháp luật
nước ta trong lĩnh vực trọng tài chưa thực sự tỏ ra hiệu quả trong việc đáp ứng những yêu cầu
giải quyết các tranh chấp thương mại quốc tế. Thực tiễn trọng tài thương mại quốc tế chỉ ra
rằng, không ít quy định của pháp luật nước ta trong lĩnh vực này chưa phù hợp với thực tiễn,
chưa tương thích với pháp luật và tập quán trọng tài quốc tế. Một trong những vấn đề quan
trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến sự thành công của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài
nhưng lại chưa nhận được sự quan tâm cần thiết từ các nhà làm luật, đó là vấn đề luật áp
dụng cho thỏa thuận trọng tài. Dù Luật Trọng tài thương mại 2010 đã thực sự nhận thức và
đánh giá đúng vai trò của thỏa thuận trọng tài tuy nhiên vẫn xem nhẹ luật áp dụng cho nó.
Đây thực sự là một thiếu sót cần được sửa đổi và bổ sung trong tương lai nhằm hoàn thiện
hơn hệ thống pháp luật Việt Nam về trọng tài, tiến lại gần hơn với các chuẩn mực về trọng tài
trên thế giới để từng bước tạo dựng lòng tin trong giới kinh doanh trong và ngoài nước.

6. 2
Những ưu điểm của biện pháp trọng tài chỉ được tận dụng và phát huy nếu như
giữa các bên tồn tại một thỏa thuận thống nhất giải quyết tranh chấp bằng trọng tài đồng thời
thỏa thuận đó phải có hiệu lực theo luật áp dụng cho nó. Nhận thức được vai trò của thỏa
thuận trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài và tầm quan trọng của việc xác
định luật điều chỉnh thỏa thuận đó, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài “Luật áp dụng cho
thỏa thuận trọng tài: lý luận và thực tiễn”. Mục tiêu nghiên cứu đề tài là nhằm tổng kết,
đánh giá những lý luận và thực tiễn về vấn đề luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài trong việc
giải quyết tranh chấp thương mại trên phạm vi thế giới, từ đó rút ra nhận xét và đánh giá cùng
những gợi ý để hoàn thiện hệ thống pháp luật trọng tài Việt Nam trong vấn đề này, giúp việc
giải quyết tranh chấp bằng trọng tài ở Việt Nam trở nên hiệu quả hơn.
Với mục tiêu đó, đối tượng nghiên cứu của đề tài là pháp luật về luật điều chỉnh
thỏa thuận trọng tài trong các văn bản pháp luật quốc tế, nội luật về trọng tài của một số quốc
gia có hệ thống pháp luật phát triển và pháp luật về trọng tài tại Việt Nam và thực tiễn tình
trạng lựa chọn luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp bằng
trọng tài tại một số quốc gia, một số trung tâm trọng tài quốc tế và tại Việt Nam. Đây là một
vấn đề có phạm vi nghiên cứu rộng (cả trong nước và nước ngoài) lại bị giới hạn về nguồn tài
liệu, thời gian và kinh nghiệm nghiên cứu, do đó trong khuôn khổ của một khóa luận tốt
nghiệp đại học, phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ xin được giới hạn trong việc phân tích
pháp luật và thực trạng lựa chọn luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài ở hai văn bản pháp luật
về trọng tài phổ biến nhất đó là: Công ước New York 1958 về công nhận và thi hành phán
quyết của trọng tài nước ngoài và Luật mẫu của UNCITRAL về trọng tài thương mại quốc tế,
cùng thực tiễn và nội luật của một số quốc gia đó là Anh, Mỹ, Thụy Điển, Thụy Sỹ, Hà Lan
và Việt Nam. Để nghiên cứu các tài liệu này, tác giả sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu
luật học cơ bản đó là: phương pháp hệ thống hóa, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương
pháp luận giải và phương pháp so sánh luật học.
Với phạm vi, đối tượng nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu như trên, nội dung
của luận văn sẽ được trình bày thành 3 chương như sau:
• Chương I - Tổng quan về thỏa thuận trọng tài: khái quát những vấn đề cơ
bản nhất về thỏa thuận trọng tài và tầm quan trọng của luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài đối với hiệu lực của thỏa thuận này.
• Chương II - Luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài: tập trung nghiên cứu các
tiêu chí lựa chọn luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài để từ đó rút ra những

7. 3
ưu và nhược điểm của từng tiêu chí, rút ra bài học cho việc lựa chọn luật áp
dụng cho thỏa thuận trọng tài tại Việt Nam
• Chương III - Vấn đề luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài tại Việt Nam:
giới thiệu tổng quan về trọng tài và pháp luật liên quan đến trọng tài tại Việt
Nam, chỉ ra những thiếu sót trong vấn đề liên quan đến luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài và từ đó đưa ra một số gợi ý cho việc sửa đổi và hoàn thiện
pháp luật liên quan đến luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài tại Việt Nam.
Tác giả tin rằng việc thấu hiểu tầm quan trọng của việc xác định luật áp dụng cho
thỏa thuận trọng tài và hoàn thiện pháp luật Việt Nam liên quan đến vấn đề này, trọng tài
thương mại sẽ thực sự trở thành một phương pháp giải quyết tranh chấp thân thiện và hiệu
quả tại Việt Nam, nhận được sự công nhận và lòng tin của giới kinh doanh quốc tế đồng thời
thúc đẩy tình hình kinh tế và thương mại tại Việt Nam phát triển ngày một ổn định và mạnh
mẽ hơn.

8. 4
CHƯƠNG I
TỔNG QUAN VỀ THỎA THUẬN TRỌNG TÀI
Việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài dựa trên nền tảng cơ bản là sự đồng ý và tự
nguyện của các bên mà trong đó thỏa thuận trọng tài là căn cứ ghi nhận những yếu tố “vô
hình” này. Chính vì thế, thỏa thuận trọng tài đóng một vai trò vô cùng quan trọng và không
thể thiếu trong tố tụng trọng tài. Thỏa thuận trọng tài chính là nền tảng của tố tụng trọng tài
hay nói cách khác, không có thỏa thuận trọng tài thì sẽ không thể có tố tụng trọng tài. Để xác
định được luật áp dụng đối với thỏa thuận trọng tài thì trước hết phải nắm được những nội
dung cốt lõi, bản chất và những vấn đề cơ bản của thỏa thuận trọng tài. Nội dung của chương
này sẽ nhằm khái quát những vấn đề cơ bản nhất của thỏa thuận trọng tài, tầm quan trọng của
nó cũng như mối quan hệ giữa hiệu lực của thỏa thuận trọng tài và luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài.
1. Thỏa thuận trọng tài là gì?
Mặc dù mới phát triển ở Việt Nam trong thời gian gần đây nhưng hình thức giải
quyết tranh chấp bằng trọng tài đã xuất hiện trên thế giới từ rất lâu với một quá trình lịch sử
rất dài. Qua thời gian, các thủ tục tố tụng trọng tài có thể thay đổi với những sự phát triển và
cải tiến mới để phù hợp với các thực tiễn tranh chấp quốc tế tuy nhiên yếu tố thỏa thuận trọng
tài luôn tồn tại với thời gian và là một yếu tố vô cùng quan trọng quyết định sự thành công
của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Với sự thừa nhận trọng tài thương mại như là
một hình thức giải quyết tranh chấp nhanh chóng, hiệu quả, tiết kiệm thời gian và tiền bạc
cho các bên, người ta cũng dần thừa nhận vai trò và ngày càng đánh giá cao thỏa thuận trọng
tài cũng như việc soạn thảo thỏa thuận này. Tuy nhiên, để soạn thảo được một thỏa thuận
trọng tài tốt trước hết ta cần phải nắm được khái niệm thỏa thuận trọng tài là gì?
Nhằm thúc đẩy hoạt động trọng tài quốc tế diễn ra một cách hiệu quả nhất, các quốc
gia đã cùng nhau soạn thảo ra những công ước quốc tế điều chỉnh các vấn đề trọng tài thương
mại quốc tế. Các công ước này có vai trò kết nối các hệ thống pháp luật của các quốc gia
khác nhau thành một thể thống nhất “tuy có khác nhau về mặt ngôn từ nhưng có chung một
mục tiêu thi hành các thỏa thuận và quy định của trọng tài quốc tế”1
. Khi nhắc đến các công
ước điều chỉnh trọng tài thương mại quốc tế thì có hai nguồn cơ bản mà không thể không bỏ
qua đó là Công ước New York 1958 về công nhận và thi hành phán quyết của Trọng tài nước
1
Alan Redfern, Martin Hunter, Nigel Blackaby & Constaintine Partasides (2009), International Arbitration, 5th
ed, Oxford University Press, đoạn 1.213, trang 70.

9. 5
ngoài và Luật mẫu về Trọng tài thương mại quốc tế được Ủy ban của Liên hợp quốc về
thương mại quốc tế thông qua năm 1985, mặc dù không phải là những điều ước đầu tiên ghi
nhận hình thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài nhưng đây là hai nguồn thường được dẫn
chiếu nhiều nhất trong tất cả các bài viết của các học giả, các bài báo cũng như các giáo trình
về Trọng tài thương mại quốc tế. Chính vì thế, tác giả sẽ ưu tiên tìm hiểu định nghĩa về thỏa
thuận trọng tài trong hai nguồn này trước khi xét đến các điều ước khác về trọng tài cũng như
luật của các quốc gia về vấn đề này.
1.1. Công ước New York 1958 về Công nhận và thi hành phán quyết
của Trọng tài nước ngoài
Trong quá trình thúc đẩy việc hình thành một hệ thống pháp luật chung điều chỉnh
trọng tài thương mại quốc tế, Phòng thương mại và công nghiệp quốc tế (ICC) đóng một vai
trò vô cùng tích cực và quan trọng. Chính cơ quan này đã xúc tiến thành công việc hình thành
công ước New York năm 1958 điều chỉnh việc công nhận và thi hành phán quyết của Trọng
tài nước ngoài. Đây được coi là một trong những điều ước quan trọng nhất trong lĩnh vực
này, nó đóng một vai trò thiết yếu trong quá trình phát triển của trọng tài thương mại quốc tế.
Bất chấp những khó khăn trong việc thi hành công ước và “tuổi đời” đã khá cao của nó, ngày
nay người ta vẫn viện dẫn nó như một nguồn cơ bản để giải thích một số thuật ngữ liên quan
đến trọng tài.
Liên quan đến vấn đề thỏa thuận trọng tài, trong công ước đã ghi nhận ở Điều II
khoản 1: Mỗi Quốc gia thành viên sẽ công nhận một thỏa thuận bằng văn bản theo đó các
bên cam kết đưa ra trọng tài xét xử mọi tranh chấp đã hoặc có thể phát sinh giữa các bên từ
một quan hệ pháp lý xác định, dù là quan hệ hợp đồng hay không, liên quan đến một đối
tượng có khả năng giải quyết được bằng trọng tài2
. Đây là một sự kế thừa và phát triển quy
định về thỏa thuận trọng tài thừa nhận trong Nghị định thư Geneva 1923 về điều khoản trọng
tài3
, ngay tại điều 1 của nghị định thư đã nêu rõ: “Mỗi quốc gia ký kết công nhận tính hợp lệ
của một thỏa thuận dù liên quan đến một mâu thuẫn đang tồn tại hay mâu thuẫn trong tương
2
Nguyên văn bằng tiếng Anh: Each Contracting State shall recognise an agreement in writing under which the
parties undertake to submit to arbitration all or any differences which have arisen or which may arise between
them in respect of a defined legal relationship, whether contractual or not, concerning a subject matter capable
of settlement by arbitration.
3
Nghị định thư Geneva về Điều khoản trọng tài năm 1923, ký tại Geneva ngày 24 tháng 9 năm 1923, có hiệu
lực từ ngày 28 tháng 7 năm 1924, được công bố tại Tuyển tập các điều ước quốc tế của Hội quốc liên số 27
L.N.T. S. 258(1924), no. 678.

10. 6
lai giữa các bên thuộc đối tượng điều chỉnh tương ứng theo thẩm quyền của các quốc gia
thành viên khác nhau, mà theo đó các bên tham gia hợp đồng đồng ý đưa tranh chấp lên
trọng tài tất cả hoặc bất kì mâu thuẫn nào phát sinh trong mối liên hệ với hợp đồng đó liên
quan đến các vấn đề thương mại hoặc bất kì vấn đề nào khác có khả năng giải quyết bằng
trọng tài cho dù trọng tài có thể diễn ra tại một nước mà không bên nào thuộc thẩm quyền
của nó”4
.
Theo đó, cả nghị định thư và công ước đều thừa nhận rằng: để tranh chấp có thể giải
quyết bằng trọng tài thì phải tồn tại một thỏa thuận mà các bên đồng thuận đưa tranh chấp ra
để trọng tài xét xử, tranh chấp có thể đã phát sinh rồi hoặc sẽ phát sinh trong tương lai nhưng
tranh chấp đó phải có khả năng giải quyết bằng trọng tài. Tuy nhiên, ta có thể nhận thấy rằng,
công ước New York 1958 có sự hoàn thiện và phát triển hơn trong quy định về thỏa thuận
trọng tài khi chỉ rõ rằng thỏa thuận phải được lập bằng văn bản đồng thời thừa nhận hai bên
có thể có quan hệ hợp đồng hoặc không có quan hệ hợp đồng nhưng giữa các bên tranh chấp
phải có mối quan hệ xác định. Hơn nữa, công ước New York 1958 cũng không quy định rằng
các bên trong tranh chấp phải “thuộc đối tượng điều chỉnh tương ứng theo phạm vi thẩm
quyền của quốc gia thành viên”, đây là một sự tiến bộ nhằm hướng đến việc áp dụng công
ước cho các thỏa thuận trọng tài quốc tế chứ không chỉ riêng các thỏa thuận trọng tài mang
tính nội địa.
Trong định nghĩa của công ước quy định rằng: Thuật ngữ “thỏa thuận bằng văn bản”
bao gồm điều khoản trọng tài trong một hợp đồng hoặc một thỏa thuận trọng tài, được kí bởi
các bên hoặc được ghi nhận trong các trao đổi thư tín5
. Có lẽ đây là một thiếu sót lớn trong
định nghĩa thỏa thuận trọng tài của Công ước New York 1958, nó thể hiện sự “lỗi thời” của
công ước trong thời đại hiện nay. Với sự bùng nổ của các cuộc cách mạng thông tin, ngày
nay việc kí kết hợp đồng được diễn ra với rất nhiều hình thức khác nhau, có thể bằng điện tín,
telex, fax hay thậm chí là email. Vậy theo định nghĩa này, chắc chắn các hình thức này không
thể được thừa nhận là văn bản, bởi nó không thể có được chữ ký của các bên và cũng không
4
Nguyên văn bằng tiếng Anh: Each of the Contracting States recognises the validity of an agreement whether
relating to existing or future differences between parties, subject respectively to the jurisdiction of different
Contracting States by which the parties to a contract agree to submit to arbitration all or any differences that
may arise in connection with such contract relating to commercial matters or to any other matter capable of
settlement by arbitration, whether or not the arbitration is to take place in aion is to take place in a country to
whose jurisdiction none of the parties is subject.
5
Nguyên văn bằng tiếng Anh: The term "agreement in writing" shall include an arbitral clause in a contact or
an arbitration agreement, signed by the parties or contained in an exchange of letters or telegrams.

11. 7
được coi là các trao đổi thư tín. Thiếu sót thể hiện “tuổi đời già cỗi” này của công ước là một
điểm sẽ cần phải được sửa đổi trong các văn bản quốc tế ra đời sau này.
Tóm lại, ta có thể tóm gọn tinh thần của công ước về khái niệm thỏa thuận trọng tài
như sau: đó là một văn bản ghi nhận sự thống nhất của các bên đưa các tranh chấp đã xảy ra
hoặc có thể xảy ra trong tương lai ra giải quyết bằng thủ tục trọng tài.
Trong số các điều ước quốc tế về trọng tài thương mại quốc tế trong thời kỳ hiện đại,
dù chưa thực sự hoàn thiện nhưng Công ước New York 1958 là văn bản đã cải tiến và tiến bộ
hơn rất nhiều, nó đánh dấu một bước tiến quan trọng trong sự phát triển của luật trọng tài
thương mại quốc tế. Việc ghi nhận định nghĩa của thỏa thuận trọng tài ngay trong những điều
khoản đầu tiên của công ước cũng thể hiện được ý nghĩa thực tiễn của việc áp dụng công ước
trong quá trình giải quyết tranh chấp. Mặc dù sau năm 1958 có một số công ước quốc tế khác
(công ước châu Âu năm 19616
, công ước Washington năm 19657
) trong lĩnh vực này cũng đã
ra đời nhưng không có công ước nào đạt được tầm ảnh hưởng như công ước New York.
1.2. Luật mẫu về Trọng tài thương mại quốc tế của Ủy ban Liên hợp
quốc về thương mại quốc tế8
(UNCITRAL)
Sau sự ra đời của công ước New York 1958, Liên hiệp quốc thúc đẩy hơn nữa việc
cho ra đời một văn bản luật thống nhất để chỉ dẫn cho các quốc gia về việc áp dụng các
nguyên tắc của trọng tài thương mại quốc tế. Với nhiều nỗ lực cố gắng sửa đổi và hoàn thiện,
Luật mẫu về Trọng tài thương mại quốc tế đã được Ủy ban Liên hợp quốc về thương mại
quốc tế (UNCITRAL) thông qua tại phiên họp của Ủy ban tại Viên (Áo) tháng 6 năm 1985 và
được Đại hội đồng Liên hợp quốc giới thiệu đến các quốc gia thành viên vào tháng 9 cùng
năm9
. Luật Mẫu nhanh chóng được các quốc gia trên thế giới đón nhận rất nhiệt tình vì nó
khá đơn giản, cụ thể mà lại dễ hiểu. Đây được coi là “kim chỉ nam” cho việc hình thành các
văn bản pháp luật về trọng tài ở nhiều quốc gia trên thế giới. Để hoàn thiện và thích nghi với
6
Công ước châu Âu về trọng tài thương mại quốc tế, hoàn thành tại Geneva ngày 21 tháng 4 năm 1961. Các quy
định của công ước này được áp dụng cho các trung tâm trọng tài quốc tế để giải quyết các tranh chấp giữa các
bên đến từ các nước khác nhau kể cả trong hay ngoài châu Âu.
7
Công ước Washington năm 1965 là cơ sở của việc hình thành ICSID (trung tâm giải quyết tranh chấp đầu tư
quốc tế ICSID). Trung tâm này được thành lập theo Công ước Washington năm 1965 về giải quyết tranh chấp
giữa nhà nước và công dân của nhà nước khác, trong đó có các nhà đầu tư.
8
Có thể được gọi tắt là Luật mẫu hoặc Luật mẫu của UNCITRAL .
9
Thông tin từ trang web của Ủy ban Liên hợp quốc về thương mại quốc tế www.uncitral.org

12. 8
sự thay đổi cũng như phát triển của trọng tài cũng như các tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực
thương mại quốc tế, năm 2006 Ủy ban Liên hợp quốc về thương mại Quốc tế đã chỉnh sửa lại
toàn bộ Luật mẫu và kèm theo giải thích cụ thể từng điều khoản của luật này.
Về khái niệm thỏa thuận trọng tài, tại Điều 7, Luật mẫu về Trọng tài thương mại
quốc tế của UNCITRAL năm 1985 sửa đổi năm 2006 đã ghi nhận hai lựa chọn cho định
nghĩa và hình thức của thỏa thuận trọng tài:
• Lựa chọn thứ nhất: “Thoả thuận trọng tài” là thoả thuận mà các bên đưa ra trọng tài
mọi hoặc các tranh chấp nhất định phát sinh hoặc có thể phát sinh giữa các bên về
quan hệ pháp lý xác định, dù là quan hệ hợp đồng hay không phải là quan hệ hợp
đồng. Thoả thuận trọng tài có thể dưới hình thức điều khoản trọng tài trong hợp đồng
hoặc dưới hình thức thoả thuận riêng10
.
• Lựa chọn thứ hai: “Thỏa thuận trọng tài” là thỏa thuận mà các bên đưa ra trọng tài
tất cả hoặc một số tranh chấp đã phát sinh hoặc có thể phát sinh về quan hệ pháp lý
xác định, dù là quan hệ hợp đồng hay không phải là quan hệ hợp đồng11
.
Hai định nghĩa này về cơ bản là hoàn toàn giống nhau và đều thừa nhận thỏa thuận
trọng tài là văn bản thể hiện ý chí của các bên đồng ý đưa các tranh chấp ra giải quyết bằng
con đường trọng tài dù cho quan hệ giữa hai bên có phải là hợp đồng hay không. Tuy nhiên
trong lựa chọn thứ nhất định nghĩa được mở rộng hơn trong việc phân loại thỏa thuận trọng
tài12
. Nhìn chung, Luật mẫu đã một lần nữa nhắc lại định nghĩa về thỏa thuận trọng tài đã
được ghi nhận trong công ước New York 1958 trước đây nhưng tách riêng phần định nghĩa
và yêu cầu về hình thức của thỏa thuận trọng tài. Trong Luật mẫu hình thức của thỏa thuận
trọng tài được tách riêng và giải thích rõ trong các khoản (2),(3),(4),(5) và (6) của Điều 7.
Trong đó, khoản (2) và (3) nêu rõ rằng: “Thỏa thuận trọng tài phải bằng văn bản. Một thỏa
thuận trọng tài là bằng văn bản nếu nội dung của nó được ghi lại bằng bất kỳ hình thức nào,
10
Nguyên văn bằng tiếng Anh: “Arbitration agreement” is an agreement by the parties to submit to arbitration
all or certain disputes which have arisen or which may arise between them in respect of a defined legal
relationship, whether contractual or not. An arbitration agreement may be in the form of an arbitration clause
in a contract or in the form of a separate agreement.
11
Nguyên văn bằng tiếng Anh: “Arbitration agreement” is an agreement by the parties to submit to arbitration
all or certain disputes which have arisen or which may arise between them in respect of a defined legal
relationship, whether contractual or not.
12
Điều này sẽ được phân tích kĩ hơn trong phần 2 của chương này.

13. 9
bất kể thỏa thuận đó được giao kết bằng miệng, bằng hành động hoặc bằng các hình thức
khác13
” và các khoản sau đó tiếp tục giải thích thích các hình thức văn bản được thừa nhận:
4. Yêu cầu thỏa thuận trọng tài bằng văn bản có thể được đáp ứng bởi một thông tin liên
lạc điện tử nếu nội dung thông tin chứa trong đó có thể được truy cập để dùng để
tham khảo sau này; “thông tin liên lạc điện tử” có nghĩa là bất cứ thông tin liên lạc
nào mà các bên đã thực hiện thông qua phương tiện thông điệp dữ liệu; “thông điệp
dữ liệu” được hiểu là những thông tin được tạo ra, gửi đi, nhận và được lưu trữ bằng
phương tiện điện tử, đĩa quang hoặc các phương thức tương tự, bao gồm nhưng
không giới hạn: trao đổi dữ liệu điện tử (EDI), thư điện tử, điện tín, telex hoặc fax.
5. Hơn nữa, một thỏa thuận trọng tài bằng văn bản nếu nó chứa những trao đổi về yêu
cầu khởi kiện và tự bảo vệ mà trong đó tồn tại thỏa thuận được đưa ra bởi một bên và
không bị bên kia từ chối.
6. Các tài liệu tham khảo trong một hợp đồng có bất cứ một văn bản nào chứa điều
khoản trọng tài có thể tạo nên một thỏa thuận trọng tài và khiến cho tài liệu tham
khảo đó trở thành một phần của hợp đồng14
.
Có thể thấy rằng sự giải thích rõ ràng và cặn kẽ trong Luật mẫu này là một sự tiến bộ
vượt bậc và thích ứng với thời đại so với Công ước New York 1958. Theo đó, yêu cầu về chữ
kí của các bên đã không còn tồn tại nữa, thay vào đó là sự liệt kê đầy đủ và rõ ràng các hình
thức văn bản được thừa nhận, trong đó bao gồm email, điện tín, texlex, fax… Một điểm mới
nữa trong định nghĩa này đó là ở khoản (3), kể cả việc giao kết hợp đồng bằng miệng (bằng
13
Nguyên văn bằng tiếng Anh:
(2) The arbitration agreement shall be in writing.
(3) An arbitration agreement is in writing if its content is recorded in any form, whether or not the arbitration
agreement or contract has been concluded orally, by conduct, or by other means.
14
Nguyên văn bằng tiếng Anh:
(4) The requirement that an arbitration agreement be in writing is met by an electronic communication if the
information contained therein is accessible so as to be useable for subsequent reference; “electronic
communication” means any communication that the parties make by means of data messages; “data message”
means information generated, sent, received or stored by electronic, magnetic, optical or similar means,
including, but not limited to, electronic data interchange (EDI), electronic mail, telegram, telex or telecopy.
(5) Furthermore, an arbitration agreement is in writing if it is contained in an exchange of statements of claim
and defence in which the existence of an agreement is alleged by one party and not denied by the other.
(6) The reference in a contract to any document containing an arbitration clause constitutes an arbitration
agreement in writing, provided that the reference is such as to make that clause part of the contract.

14. 10
lời nói) hoặc các hành động khác thể hiện ý chí giao kết của chủ thể miễn là có thể “ghi lại
được” thì cũng được coi là có giá trị pháp lý.
Tóm lại, theo Luật Mẫu, thỏa thuận trọng tài là thỏa thuận ghi nhận lại ý chí của các
bên đồng ý đưa tranh chấp ra giải quyết bằng trọng tài mà trong đó hình thức “bằng văn bản”
có thể được thỏa mãn bằng bất cứ hình thức nào miễn là nó “ghi lại được” ý nguyện của các
bên, không phân biệt đó là các hình thức trao đổi thông tin điện tử, lời nói, hành động hay các
hình thức khác. Chính vì thế, theo Sanders trong cuốn Bách khoa toàn thư về Luật so sánh và
quốc tế, quyển XIV thì “Khi một bên tham gia vào một quá trình tố tụng trọng tài mà không
phủ nhận sự tồn tại của thỏa thuận trọng tài, thì một “thỏa thuận trọng tài ngầm” là đủ”15
.
Qua đó có thể thấy, tính cho đến thời điểm hiện tại, Luật mẫu của UNCITRAL về Trọng tài
thương mại quốc tế là một văn bản mặc dù không có giá trị ràng buộc nhưng lại có ý nghĩa
quan trọng đối với sự phát triển của trọng tài thương mại quốc tế, đặc biệt là đối với sự hình
thành các bộ luật về Trọng tài thương mại tại các quốc gia trên thế giới. Từ Luật Mẫu, nhiều
quốc gia đã triển khai, sửa đổi, thậm chí sử dụng nguyên văn bản này để thành nội luật, mục
tiếp theo sẽ phân tích định nghĩa về thỏa thuận trọng tài được thừa nhận trong nội luật của
một số quốc gia có hệ thống pháp luật phát triển trên thế giới.
1.3. Luật quốc gia
Ở các quốc gia có hệ thống luật pháp phát triển như Anh, Pháp, Thụy Sỹ… thì các
quy phạm pháp luật liên quan đến trọng tài thương mại quốc tế đã có từ rất lâu đời và được
cải thiện dần dần để thích ứng với sự phát triển quan hệ thương mại quốc tế. Nhìn chung, luật
trọng tài của các nước thường có những định nghĩa tương tự như nhau về thỏa thuận trọng tài,
dù hình thức, câu chữ có thể khác nhau nhưng về tinh thần của điều khoản là giống nhau.
Về hình thức, hầu hết các nước thường quy định một thỏa thuận trọng tài phải được
làm thành văn bản. Ví dụ:
15
Sanders, ‘Arbitration’ in Encyclopaedia of International and Comparative Law, Vol XIV, chương 12, đoạn
106.

15. 11
• Điều 5 luật trọng tài của Anh quy định: Các quy định của phần này chỉ áp được áp
dụng khi thỏa thuận trọng tài bằng văn bản và bất kỳ thỏa thuận nào khác giữa các
bên sẽ có hiệu lực cho mục đích của phần này chỉ khi nó bằng văn bản16
.
• Điều 1443 luật trọng tài của Pháp quy định: Một điều khoản trọng tài không có hiệu
lực trừ khi nó được quy định bằng văn bản trong thỏa thuận chính hoặc trong một tài
liệu mà thỏa thuận đó đề cập tới17
. Điều 1449 của luật này cũng thừa nhận điều tương
tự rằng thỏa thuận đưa tranh chấp ra trọng tài phải có thể chứng minh được bằng văn
bản 18
.
Tuy nhiên, khái niệm “thỏa thuận bằng văn bản” là một khái niệm được áp dụng và
giải thích khác nhau trong luật pháp của các nước cũng như trong thực tiễn quan hệ thương
mại quốc tế và phán quyết của các tòa án. Chẳng hạn trong vụ Arab African Energy Corp.
Ltd v Olieprodukten Nederland B.V19
, hai công ty môi giới ở Paris đã có trao đổi telex với
nhau rằng: “Trọng tài theo luật Anh, nếu có, tại London, theo quy tắc ICC”. Sau khi xảy ra
tranh chấp, tòa án đưa ra phán quyết rằng đây là một thỏa thuận trọng tài có hiệu lực quy định
rằng tố tụng trọng tài phải diễn ra tại London theo quy tắc tố tụng của ICC và luật áp dụng
cho hợp đồng là luật của Anh. Tất nhiên đây là một hình thức thỏa thuận đầy rủi ro và không
rõ ràng do đó các tòa án và luật pháp các nước không hề khuyến khích hình thức này.
Bên cạnh đó, hình thức “thỏa thuận bằng văn bản” có thể được hiểu là bất cứ hình
thức nào có thể lưu trữ được dữ liệu trong thời gian dài và có thể đem ra để đối chứng, theo
đúng tinh thần của Luật mẫu và trong một số luật thậm chí còn yêu cầu rằng những dữ liệu
này phải có thể in ra thành văn bản được khi cần thiết. Ví dụ, Luật Trọng tài Hà Lan 1986,
Điều 1021 quy định rằng: thỏa thuận trọng tài phải được chứng minh bằng một công cụ dưới
dạng văn bản được các bên chấp nhận một cách rõ ràng hoặc ngụ ý20
. Luật Trọng tài Thụy Sỹ
16
Nguyên văn bằng tiếng Anh:The provisions of this Part apply only where the arbitration agreement is in
writing, and any other agreement between the parties as to any matter is effective for the purposes of this Part
only if in writing.
17
Nguyên văn bằng tiếng Anh: An arbitration clause is void unless it is set forth in writing in the main
agreement or in a document to which that agreement refers.
18
Nguyên văn bằng tiếng Anh: A submission agreement shall be evidenced in writing
19
Arab African Energy Corp. Ltd v Olieprodukten Nederland B.V [1993] 2 Lloyd’s Rep.419
20
Sanders & Van de Berg (1987), The Netherlands Arbitration Act 1986, Kluwer. Nguyên văn bằng tiếng Anh
của điều khoản: The arbitration agreement must be proven by an instrument in writing. For this purpose an
instrument in writing which provides for arbitration or which refers to standard conditions providing for

16. 12
cũng quy định rằng thỏa thuận trọng tài phải bằng văn bản hoặc bằng các phương tiện liên lạc
có thể chứng minh thỏa thuận được lập bằng văn bản21
. Trong khi đó, luật Trọng tài của Anh
1996 lại công nhận cả một thỏa thuận trọng tài bằng lời nói cũng có thể được coi là “thỏa
thuận bằng văn bản” nếu nó được xác lập bằng cách “dẫn chiếu tới những điều khoản có
trong văn bản”22
. Tóm lại, hình thức “thỏa thuận bằng văn bản” được giải thích rất khác nhau
trong các hệ thống pháp luật khác nhau cũng như trong phán quyết của các tòa án thuộc các
quốc gia khác nhau, điều này chứng tỏ rằng luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài sẽ ảnh
hưởng trực tiếp đến hiệu lực và việc công nhận sự tồn tại của thỏa thuận này. Điều này cũng
ảnh hưởng đến việc thi hành và công nhận phán quyết của trọng tài nước ngoài tại các nước.
Về nội dung, luật các nước đều bắt buộc thỏa thuận trọng tài phải thể hiện ý chí
thống nhất của các bên trong việc đồng ý đưa tranh chấp ra giải quyết bằng trọng tài23
. Thỏa
thuận này có thể được lập trước hoặc sau khi tranh chấp phát sinh. Ngoài vấn đề này ra, luật
pháp các nước không có những quy định chi tiết nội dung cụ thể của thỏa thuận trọng tài. Nội
dung của thỏa thuận trọng tài đều để mở cho các bên có thể tự thỏa thuận và quyết định tuy
nhiên nó phải phù hợp với luật pháp điều chỉnh thỏa thuận trọng tài đó.
Tóm lại, về định nghĩa của thỏa thuận trọng tài, luật pháp của các nước trên thế giới
có rất nhiều cách tiếp cận khác nhau, đặc biệt về vấn đề thế nào là “thỏa thuận bằng văn bản”
tuy nhiên đều mang một điểm chung là đòi hỏi thỏa thuận buộc phải bằng văn bản và phải
chứa nội dung thể hiện ý chí của các bên đồng ý đưa ra trọng tài tranh chấp đã, đang tồn tại
hoặc sẽ phát sinh trong tương lai.
***
Nhìn chung, mặc dù có thể quy định khác nhau về từ ngữ cũng như một số vấn đề về
nội dung cụ thể của thỏa thuận trọng tài, tuy nhiên, cả các điều ước quốc tế (tiêu biểu là Công
ước New York 1958), Luật mẫu và Luật pháp về trọng tài của một số quốc gia có hệ thống
pháp luật phát triển đều thừa nhận những điểm chung như sau:
arbitration is sufficient, provided that this instrument is expressly or impliedly accepted by or on behalf of the
other party.
21
Điều 178 khoản 1 Bộ luật Tư pháp liên bang Thụy Sỹ 1987 (PIL), nguyên văn bằng tiếng Anh như sau: As to
form, the arbitration agreement shall be valid if it is made in writing, by telegram,telex, telecopier, or any other
means of communication that establishes the terms of the agreement by a text.
22
Điều 5 khoản 3 Luật trọng tài của Anh, nguyên văn bằng tiếng Anh quy định: Where parties agree otherwise
than in writing by reference to terms which are in writing, they make an agreement in writing.
23
Điều 6 Luật Trọng tài Anh 1996; Điều 1442 Luật Trọng tài của Pháp và Điều 1029 Luật Trọng tài của Đức.

17. 13
ü Thỏa thuận trọng tài phải được thiết lập bằng văn bản
ü Thỏa thuận phải thể hiện sự tự nguyện giữa các bên đồng ý đưa tranh chấp ra
giải quyết bằng trọng tài.
ü Mối quan hệ pháp lý ràng buộc các bên
ü Nhằm giải quyết các tranh chấp đã phát sinh hoặc có thể phát sinh trong tương
lai.
Trong quá trình nghiên cứu về định nghĩa của thỏa thuận trọng tài, có thể dễ dàng
nhận thấy rằng thỏa thuận trọng tài không phải chỉ có duy nhất một hình thức mà có thể có
những loại khác nhau tùy vào ý định của các bên ký kết thỏa thuận. Phần tiếp theo của mục
này sẽ trả lời câu hỏi: Thỏa thuận trọng tài được chia thành mấy loại? Việc phân loại như vậy
nhằm mục đích gì?
2. Phân loại thỏa thuận trọng tài
Việc phân loại thỏa thuận trọng tài có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định luật áp
dụng cho từng loại thỏa thuận theo mục đích của các bên kí kết. Các công ước quốc tế, Luật
mẫu và luật pháp về trọng tài thương mại quốc tế của các quốc gia đều thừa nhận hai loại
thỏa thuận trọng tài có giá trị pháp lý tương đương nhau. Dựa vào thời điểm thỏa thuận trọng
tài được giao kết, người ta có thể chia làm hai loại đó là điều khoản trọng tài (arbitration
clause) và thỏa thuận đệ trình tranh chấp lên trọng tài (submission agreement).
2.1. Điều khoản trọng tài (arbitration clause)
Điều khoản trọng tài là điều khoản liên quan đến trọng tài nằm trong một hợp đồng,
trong đó thể hiện ý chí của các bên nhất trí đưa các tranh chấp có thể phát sinh trong tương lai
ra giải quyết bằng thủ tục trọng tài. Đây là một loại thỏa thuận trọng tài rất phổ biến, đặc biệt
là trong các hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế trong thời đại hiện nay. Khi soạn thảo một
hợp đồng, các bên cũng thường lường trước những bất chắc và rủi ro có thể sẽ xảy ra trong
quá trình thực hiện hợp đồng. Chính vì thế lựa chọn giải quyết tranh chấp bằng trọng tài ngay
trong hợp đồng là một giải pháp khôn ngoan để giảm thiểu tối đa rủi ro, tiết kiệm thời gian và
chi phí khi xảy ra tranh chấp.
Về đặc điểm, điều khoản trọng tài thường ngắn gọn, chủ yếu là thống nhất về cơ
quan trọng tài được lựa chọn, luật áp dụng cho tố tụng trọng tài hoặc địa điểm trọng tài và
một số quy định khác tùy thuộc vào ý định của các bên cũng như mối quan hệ pháp lý hay

18. 14
từng loại hợp đồng. Người ta cũng thường gọi điều khoản trọng tài là “điều khoản lúc nửa
đêm” bởi đây thường là điều khoản cuối cùng mà các bên soạn thảo trong hợp đồng, thường
vào lúc nửa đêm hoặc sáng sớm24
. Người ta thường ít chú trọng đến việc soạn thảo điều
khoản này bởi việc tưởng tượng một tranh chấp sẽ xảy ra trong tương lai không hề đơn giản
và không ai muốn nghĩ đến điều đó. Và kể cả khi điều khoản đã được soạn thảo thì cũng
không ai mong muốn phải sử dụng đến nó cả. Chính vì thế, các bên thường sử dụng một điều
khoản mẫu ngắn gọn của chính trung tâm trọng tài mà họ lựa chọn để giải quyết tranh chấp.
Thông thường quy trình tố tụng trọng tài được tiến hành nếu trong hợp đồng có điều
khoản trọng tài tuy nhiên cũng có một số ngoại lệ. Ở một số nước châu Mỹ Latin mà điển
hình là Argentina và Uraguay, một điều khoản trọng tài đưa các tranh chấp sẽ xảy ra trong
tương lai ra giải quyết bằng trọng tài sẽ không được thực hiện cho đến khi có một thỏa thuận
đệ trình tranh chấp lên giải quyết bằng trọng tài (trong tiếng Latin gọi là compromiso) cũng
phải được thiết lập. Một quy định tương tự cũng được thừa nhận ở Brazil với một khác biệt
nhỏ đó là, trong trường hợp điều khoản trọng tài có quy định về cách thức thành lập hội đồng
trọng tài và có dẫn chiếu đến quy tắc tố tụng của một trung tâm trọng tài cụ thể. Và trong
nhiều trường hợp, quy tắc tố tụng của ICC vẫn được ưu tiên lựa chọn nhiều nhất bởi nó cung
cấp một điều khoản tương đương với compromiso mà quy tắc của các trung tâm khác thương
không có25
.
Không kể đến khó khăn trong việc áp dụng như thực tiễn ở một số quốc gia châu Mỹ
Latin, hình thức thỏa thuận trọng tài này có ưu điểm là dễ dàng thống nhất được ý chí của các
bên. Bởi lẽ, khi tranh chấp chưa thực sự xảy ra, bên nào cũng có tư tưởng rằng có thể tranh
chấp sẽ phát sinh trong tương lai mà mình có thể là người bị thiệt hại, việc lựa chọn một hình
thức giải quyết tranh chấp sẽ bảo vệ được lợi ích của bản thân mình. Chính vì thế, các bên có
thể dễ dàng thống nhất về việc đưa tranh chấp sẽ phát sinh trong tương lai ra giải quyết bằng
trọng tài. Tuy nhiên, điều khoản trọng tài cũng có những nhược điểm riêng. Do nó được đặt
ra để giải quyết một tranh chấp có thể phát sinh trong tương lai tức là trên thực tế tranh chấp
chưa thực sự phát sinh nên các bên không thể biết được tranh chấp sẽ xảy ra như thế nào, về
lĩnh vực gì, ai sẽ là người bị thiệt hại… việc này khiến cho các bên thường đưa ra một điều
24
Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, Soạn thảo điều khoản trọng tài: Những điểm cần lưu ý.
25
Blackaby, Lindsey & Spinillo (2002), International Arbitration in Latin America, Kluwer Law International,
trang 12, 31-32 và 73; Naon (2004) “Arbitration and Latin America: Progress and Setbacks”, Freshfield
Lecture, Kluwer Law Arbitration, đoạn 149-152.

19. 15
khoản miễn cưỡng, không chặt chẽ, đầy đủ và trong nhiều trường hợp dẫn đến việc không thể
áp dụng được.
2.2. Thỏa thuận đệ trình tranh chấp lên trọng tài (submission
agreement)
Thỏa thuận đưa tranh chấp ra giải quyết bằng trọng tài có thể được coi như một hợp
đồng độc lập trong đó hai bên đồng ý đưa tranh chấp đã xảy ra trong quá khứ và hiện tại ra
giải quyết bằng thủ tục trọng tài. Thỏa thuận này thường dài hơn điều khoản trọng tài rất
nhiều và trong đó quy định chi tiết các thủ tục giải quyết tranh chấp từ việc cơ quan trọng tài
nào được lựa chọn để giải quyết tranh chấp, trọng tài sẽ diễn ra ở đâu, chi phí do bên nào
chịu, luật nào được áp dụng, xác định thẩm quyền của trọng tài thậm chí người ta có thể quy
định chi tiết các quy tắc tố tụng cụ thể mà các bên muốn áp dụng. Điều này hoàn toàn có thể
lí giải được bởi lẽ không như việc soạn thảo một điều khoản trọng tài, dự trù các tranh chấp
có thể phát sinh trong tương lai, việc soạn thảo thỏa thuận đệ trình tranh chấp lên trọng tài
liên quan đến một tranh chấp đã phát sinh trong thực tế do đó các bên hoàn toàn có thể lựa
chọn các phương án giải quyết phù hợp với vụ việc.
Cũng do hoàn cảnh soạn thảo thỏa thuận này nên nó có ưu điểm là dễ dàng lựa chọn
một “khung pháp lý” phù hợp để giải quyết tranh chấp bằng trọng tài do tranh chấp đã thực
sự xảy ra nên các bên có thể biết được sẽ cần phải giải quyết như thế nào, lựa chọn bao nhiêu
trọng tài viên, giải quyết tranh chấp ở đâu… điều này thuận lợi hơn nhiều so với việc dự báo
về một tranh chấp có thể xảy ra trong tương lai. Tuy nhiên, trái ngược với điều khoản trọng
tài, thỏa thuận đệ trình có một nhược điểm là khó đạt được ý chí chung của hai bên bởi lẽ khi
tranh chấp đã thực sự xảy ra, bên vi phạm thường muốn trốn tránh trách nhiệm của mình, trì
hoãn quá trình giải quyết tranh chấp.
Nhìn chung, mỗi loại thỏa thuận có những đặc điểm và mục đích soạn thảo riêng và
từ đó phát sinh những ưu nhược điểm riêng. Sau khi nắm được đặc điểm cơ bản, mục đích
cũng như ưu nhược điểm của các loại thỏa thuận trọng tài có thể rút ra kết luận rằng dù cho
thỏa thuận trọng tài được lập trước hay sau khi tranh chấp thì thỏa thuận này vẫn luôn mang
tính riêng biệt và độc lập với các phần còn lại của hợp đồng26
. Chính vì thể nó đòi hỏi một
26
Tính độc lập về hiệu lực hay tính riêng biệt của điều khoản trọng tài có nghĩa là điều khoản trọng tài trong
một hợp đồng được coi là tách biệt với hợp đồng chính có chưa điều khoản này, và theo đó kể cả hợp đồng
chính vô hiệu hoặc chấm dứt hiệu lực thì điều khoản trọng tài sẽ vẫn có hiệu lực. Đặc tính này được ghi nhận

20. 16
quy chuẩn pháp lý riêng để điều chỉnh những vấn đề liên quan đến nội dung, hình thức và đặc
biệt quan trọng là hiệu lực của thỏa thuận. Điều này cho thấy, việc xác định luật áp dụng cho
thỏa thuận trọng tài có ý nghĩa vô cùng quan trọng và cần được phải lưu tâm đến khi soạn
thảo một điều khoản trọng tài hay một thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
3. Tầm quan trọng của thỏa thuận trọng tài
Như đã từng nhắc đến ở phần trên, thỏa thuận trọng tài đóng một vai trò vô cùng
quan trọng đối với tố tụng trọng tài. Nó là nền tảng, là cơ sở cho việc giải quyết tranh chấp
bằng trọng tài. Cũng như tòa án, việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài cũng trải qua ba
giai đoạn: tiền tố tụng, tố tụng trọng tài và hậu tố tụng. Trong cả ba giai đoạn này, hội đồng
trọng tài đều phải xem xét đến thỏa thuận trọng tài để tìm ra các cơ sở pháp lý cho việc xét
xử. Để cung cấp một cái nhìn chi tiết hơn về tầm quan trọng của thỏa thuận trọng tài, phần
sau đây sẽ phân tích vai trò của thỏa thuận trong các giai đoạn tiền tố tụng, tố tụng và hậu tố
tụng của trọng tài.
3.1. Trong giai đoạn tiền tố tụng
Giai đoạn tiền tố tụng là khi hội đồng trọng tài chưa được thành lập mà thông
thường các trung tâm trọng tài (khi các bên lựa chọn hình thức trọng tài quy chế27
) hoặc tòa
án (khi các bên lựa chọn hình thức trọng tài vụ việc28
) cần phải xem xét hiệu lực cũng như
nội dung của thỏa thuận trọng tài để thành lập hội đồng trọng tài giải quyết tranh chấp.
Câu hỏi đầu tiên mà trung tâm trọng tài hoặc tòa án cần phải tìm được câu trả lời đó
là giữa các bên có thỏa thuận trọng tài hay không? Nếu không có thỏa thuận trọng tài thì vụ
việc không thể giải quyết bằng trọng tài trừ khi các bên bổ sung thỏa thuận này. Nếu giữa các
bên có tồn tại một thỏa thuận trọng tài đồng thuận đưa tranh chấp ra giải quyết bằng trọng tài
trong Điều 21.2 Quy tắc mẫu về Tố tụng trọng tài của UNCITRAL và điều 16(1) Luật mẫu về trọng tài thương
mại quốc tế của UNCITRAL.
27
Trọng tài quy chế là các bên lựa chọn cách thức tiến hành tố tụng trọng tài theo quy tắc của một tổ chức trọng
tài quy chế và với sự giúp đỡ của tổ chức đó. (Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) & Trung tâm
thương mại quốc tế (ITC) (2003), Trọng tài và các phương thức giải quyết tranh chấp lựa chọn, Hà Nội, trang
89).
28
Trọng tài vụ việc là trọng tài không được tiến hành theo quy tắc của tổ chức trọng tài quy chế mà các bên có
thể tự do quy định quy tắc tố tụng riêng, hay nói cách khác trọng tài vụ việc là trọng tài tự tiến hành (do it
yourself arbitration) (Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) & Trung tâm thương mại quốc tế (ITC)
(2003), Trọng tài và các phương thức giải quyết tranh chấp lựa chọn, Hà Nội, trang 99).

21. 17
thì mới có thể xem xét đến các yếu tố khác trong thỏa thuận trọng tài để tiến hành các bước
sau của quy trình tố tụng. Như vậy, ngay từ bước đầu tiên của quá trình giải quyết tranh chấp
bằng trọng tài, ta có thể nhận thấy rằng sự tồn tại của thỏa thuận trọng tài chính là cơ sở để
thành lập hội đồng trọng tài giải quyết tranh chấp. Trọng tài chỉ có thẩm quyền xét xử nếu
giữa các bên tồn tại một thỏa thuận chọn trọng tài để giải quyết trọng chấp, nếu không có
thỏa thuận trọng tài thì chắc chắn tranh chấp không thể giải quyết bằng trọng tài.
Tiếp theo, với sự tồn tại của thỏa thuận trọng tài, trung tâm trọng tài hoặc tòa án tiếp
tục cần xem xét đến hiệu lực của thỏa thuận trọng tài. Nếu thỏa thuận trọng tài vô hiệu thì
quy trình tố tụng bị dừng lại, hội đồng trọng tài không thể được thành lập nếu các bên không
bổ sung thỏa thuận khác có hiệu lực thay thế. Một thỏa thuận trọng tài có hiệu lực sẽ cung
cấp cơ sở để thành lập hội đồng trọng tài, xác định thẩm quyền của hội đồng, số lượng trọng
tài viên, địa điểm tiến hành trọng tài và ngôn ngữ sử dụng trong quá trình tố tụng trọng tài.
Trong các vấn đề này thì thẩm quyền của hội đồng trọng tài là yếu tố đặc biệt quan
trọng, nó có thể ảnh hưởng đến việc phán quyết của trọng tài có được công nhận và thi hành
hay không. Trong đó, nếu điều khoản trọng tài không quy định khái quát một cách tối đa các
tranh chấp, nghĩa là tranh chấp không chỉ liên quan đến việc thực hiện hợp đồng, mà còn cả
những vấn đề về sự tồn tại, hiệu lực của hợp đồng, vi phạm và chấm dứt hợp đồng và các hệ
quả tài chính của hợp đồng thì hiệu lực của trọng tài đôi khi cũng bị ảnh hưởng bởi Hội đồng
trọng tài sẽ không đủ cơ sở để xác định thẩm quyền. Về nguyên tắc, một hội đồng trọng tài
chỉ có quyền hạn mà các bên trao cho nó, cho dù trực tiếp hay là ngầm ý, cùng với những
quyền hạn bổ sung khác được trao cho bởi luật pháp điều chỉnh thủ tục trọng tài29
. Theo đó,
các trung tâm trọng tài thường khuyến khích các bên sử dụng điều khoản trọng tài mẫu, quy
định một cách khái quát nhất thẩm quyền của hội đồng trọng tài, chẳng hạn như:
• Điều khoản mẫu của Tòa trọng tài quốc tế London (London Court of
International Arbitration): Bất kỳ tranh chấp nào phát sinh từ hay có liên quan
với hợp đồng này, bao gồm bất kỳ vấn đề liên quan tới sự tồn tại, hiệu lực hay
sự chấm dứt của nó, sẽ được chuyển đến và giải quyết dứt khoát bằng trọng tài
29
Alan Redfern, Martin Hunter, Nigel Blackaby & Constaintine Partasides (2009), International Arbitration, 5th
ed, Oxford University Press, đoạn 2.55, trang 106-107.

22. 18
theo các quy tắc của LCIA, các quy tắc được coi là kết hợp chặt chẽ bởi sự liên
quan tới điều khoản này30
.
• Điều khoản mẫu của Tòa trọng tài quốc tế (International Court of Arbitration):
Mọi tranh chấp phát sinh từ hay có liên quan với hợp đồng hiện tại sẽ được giải
quyết dứt khoát theo các quy tắc trọng tài của Phòng Thương mại Quốc tế bởi
một hay nhiều trọng tài viên được chỉ định phù hợp với các quy tắc đã đề cập31
.
Nhìn chung, trong giai đoạn tiền tố tụng, thỏa thuận trọng tài chính là cơ sở để thành
lập hội đồng trọng tài đồng thời xác định thẩm quyền của trọng tài trong việc giải quyết tranh
chấp. Nếu không có thỏa thuận trọng tài hay thỏa thuận trọng tài vô hiệu thì không thể giải
quyết tranh chấp bằng trọng tài và nếu thỏa thuận trọng tài không được soạn thảo một cách
cẩn thận thì việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài cũng không còn hiệu quả nữa.
3.2. Trong quá trình tố tụng trọng tài
Giai đoạn tố tụng là giai đoạn sau khi hội đồng trọng tài đã được thành lập và tiến
hành các phiên điều trần và ra phán quyết để giải quyết vụ việc. Ở đây, việc tồn tại một thỏa
thuận giữa các bên đồng ý giải quyết tranh chấp bằng trọng tài đã khước từ thẩm quyền giải
quyết tranh chấp của tòa án của bất cứ quốc gia nào. Trong một chừng mực có thể, một thỏa
thuận trọng tài thương mại quốc tế phải có hiệu lực pháp lý trên toàn thế giới và không chỉ ở
nơi thỏa thuận được lập ra. Điều này được thừa nhận trong Nghị định thư Geneva năm 1923
về điều khoản trọng tài32
, một trong những công ước quốc tế đa phương đầu tiên về trọng tài.
Điều 4 của Nghị định thư quy định rằng: tòa án của các quốc gia giao kết, khi thụ lý một vụ
tranh chấp mà có tồn tại thỏa thuận trọng tài được điều chỉnh bởi Nghị định thư, thì phải
hướng các bên về việc áp dụng quyết định của trọng tài33
. Nói một cách khái quát, một khi đã
có thỏa thuận trọng tài thì thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án sẽ bị khước từ. Hơn
30
Thông tin từ trang web của Trung tâm trọng tài quốc tế London (LCIA):
http://www.lcia.org//Dispute_Resolution_Services/LCIA_Recommended_Clauses.aspx
31
Thông tin từ trang web của Tòa trọng tài quốc tế (ICA): http://www.iccwbo.org/court/arbitration/
32
Xem lại Footnote số 3.
33
Nguyên văn bằng tiếng Anh: The tribunals of the Contracting Parties, on being seized of a dispute regarding
a contract made between persons to whom Article 1 applies and including an arbitration agreement whether
referring to present or future differences which is valid in virtue of the said article and capable of being carried
into effect, carried into effect, shall refer the parties on the application of either of them to the decision of the
arbitrators.

23. 19
nữa, trong quá trình giải quyết vụ việc, một khi trọng tài đã thụ lý vụ việc theo thẩm quyền
được quy định trong thỏa thuận trọng tài thì tòa án không có khả năng tham gia vào nữa, trừ
một số trường hợp đặc biệt (các biện pháp khẩn cấp).
Bên cạnh đó, một trong những yếu tố quyết định sự thành công của việc giải quyết
tranh chấp bằng trọng tài đó là xác định luật áp dụng. Và trong giai đoạn này, thỏa thuận
trọng tài cũng là cơ sở để xác định luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài, luật áp dụng cho tố
tụng trọng tài cũng như luật áp dụng cho nội dung vụ tranh chấp tranh chấp. Các loại luật áp
dụng này xác định giá trị pháp lý của các quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng. Khi
thực hiện hợp đồng, các bên cần phải biết luật nào áp dụng cho hợp đồng bởi các điều khoản
hợp đồng không phải lúc nào cũng quy định đầy đủ các quyền và nghĩa vụ tương ứng của các
bên. Và trong quá trình tố tụng, trọng tài viên cũng cần phải xác định luật áp dụng cho nội
dung vụ tranh chấp thì mới có thể giải quyết vụ việc một cách công bằng và hợp lý nhất dựa
trên pháp luật mà các bên đã lựa chọn.
Ngoài ra trong một số trường hợp, người ta cũng dựa vào thỏa thuận trọng tài để xác
định trình tự tiến hành trọng tài. Quá trình tiến hành tố tụng trọng tài quốc tế có thể được tiến
hành theo nhiều cách khác nhau và không có quy định nào về một trình tự cố định. Các quy
định chi tiết về trình tự các thao tác tiến hành trọng tài sẽ được lập ra bởi thỏa thuận của các
bên đương sự hoặc theo sự chỉ dẫn của tòa án hoặc là sự kết hợp của cả hai yếu tố trên. Việc
thỏa thuận về trình tự tiến hành tố tụng trọng tài để đáp ứng yêu cầu hợp lý của các bên. Tuy
nhiên việc lựa chọn trình tự tiến hành trọng tài không phải hoàn toàn tự do phụ thuộc vào ý
chí của các bên mà có một số giới hạn nhất định. Chẳng hạn như việc lựa chọn của các bên
phải phù hợp với những yêu cầu về chính sách chung của luật nơi tiến hành trọng tài và tính
đến những điều khoản trong các công ước quốc tế để đảm bảo trình tự được tiến hành một
cách công bằng.
Ở giai đoạn tố tụng trọng tài, thỏa thuận trọng tài đóng vai trò là “bằng chứng” để
khước từ thẩm quyền của tòa án can thiệp vào việc giải quyết tranh chấp đồng thời cũng là
nguồn để xác định luật áp dụng cho việc giải quyết tranh chấp và đôi khi còn đóng vai trò là
cơ sở xác định các trình tự tiến hành trọng tài.
3.3. Trong giai đoạn hậu tố tụng
Sau khi phán quyết của trọng tài được quyết định thì quá trình tố tụng trọng tài vẫn
chưa hẳn chấm dứt mà bước vào giai đoạn hậu tố tụng. Ở giai đoạn này, hiệu lực và nội dung

24. 20
của thỏa thuận trọng tài có thể ảnh hưởng tới việc hủy phán quyết của trọng tài tại nơi ban
hành phán quyết hoặc yêu cầu tòa án công nhận và thi hành phán quyết của trọng tài ở một
quốc gia và xác định thẩm quyền giải quyết tranh chấp của tòa án.
Theo Điều 34 khoản 2, Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của UNCITRAL,
quy định các căn cứ để tòa án có thể hủy phán quyết của trọng tài, trong đó các nhắc đến: Một
quyết định chỉ có thể bị toà án hủy bỏ theo qui định tại điều 6 trong trường hợp:
Bên làm đơn yêu cầu đưa ra những bằng chứng khẳng định rằng:
(i) Một trong các bên ký kết thoả thuận trọng tài theo qui định tại điều 7 không
đủ năng lực ký kết thoả thuận đó; hoặc thoả thuận nói trên không có giá trị
pháp lý theo luật mà các bên đã chọn để áp dụng hoặc theo luật của nước nơi
quyết định được tuyên trong trường hợp mà các bên không ghi rõ; hoặc
…
(ii) Quyết định giải quyết tranh chấp không được qui định hoặc không nằm trong
phạm vi các điều khoản của thoả thuận đưa ra trọng tài giải quyết, hoặc quyết
định này bao gồm những quyết định về các vấn đề vượt quá phạm vi của thoả
thuận trọng tài giải quyết…; hoặc
(iii) Thành phần của hội đồng trọng tài hoặc tố tụng trọng tài không phù hợp với
thoả thuận giữa các bên…
Theo điều khoản này, nếu như thỏa thuận trọng tài không có giá trị pháp lý hoặc hội
đồng trọng tài vượt quá thẩm quyền được quy định trong thỏa thuận trọng tài hoặc thành phần
của hội đồng trọng tài và các thủ tục trọng tài không phù hợp với thỏa thuận trọng tài thì phán
quyết có thể bị một bên yêu cầu tòa án hủy. Qua đó, ta thấy được giá trị pháp lý cũng như nội
dung của thỏa thuận trọng tài đóng vai trò quyết định trong việc một phán quyết có thể bị hủy
hay không. Trường hợp, công nhận và thi hành phán quyết cũng được quy định tương tự, ta
có thể tìm thấy điều này tại Điều 36 khoản 1 điểm a của Luật mẫu về các cơ sở để từ chối
việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài ở nước ngoài và tại Điều 5 Công ước New
York 1958 về Công nhận và thi hành phán quyết các quyết định trọng tài nước ngoài.
Bên cạnh đó, trong giai đoạn hậu tố tụng, nếu như phán quyết của trọng tài bị hủy vì
lí do liên quan đến hiệu lực của thỏa thuận trọng tài mà các bên không có thỏa thuận bổ sung
thì tòa án có thể có quyền giải quyết vụ tranh chấp và phán quyết của tòa án sẽ là phán quyết
cuối cùng và có hiệu lực thi hành.

25. 21
Như vậy, sau khi phán quyết đã được ra, trước khi khép lại quá trình tố tụng trọng
tài, ở giai đoạn hậu tố tụng, thỏa thuận trọng tài vẫn đóng một vai trò vô cùng quan trọng bởi
nó là căn cứ để xác định phán quyết có thể bị hủy hay không, có thể được công nhận và thi
hành ở nước ngoài hay không và cuối cùng là tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ tranh chấp
hay không.
***
Tóm lại, Tòa trọng tài có thể được coi là một tòa án tư nhân mà trong đó các bên
được quyền “đề ra luật” của mình. Các thủ tục tố tụng trọng tài sẽ được xem như là một biểu
hiện của ý muốn của các bên, trên cơ sở tự chủ của các bên. Các bên tham gia trọng tài chính
là người tạo ra trọng tài mà trong đó thỏa thuận trọng tài là công cụ để các bên thể hiện ý
muốn của mình. Thỏa thuận trọng tài chính là “luật” của các bên đề ra. Các bên có thể được
ví như những người thợ may. Nếu hiểu rõ các nhu cầu của mình, các bên sẽ thiết kế cho mình
chiếc áo vừa vặn, thuận tiện và hợp thời trang nhất34
. Để tranh chấp phát sinh được giải quyết
một cách nhanh chóng và hiệu quả thì vai trò của thỏa thuận trọng tài là vô cùng quan trọng
hay nói đúng hơn nó là một yếu tố không thể thiếu được trong việc giải quyết tranh chấp
bằng trọng tài. Việc xác định một cách đúng đắn tầm quan trọng của thỏa thuận trọng tài sẽ
khiến các bên đạt được mong muốn của mình trong việc sử dụng biện pháp trọng tài thương
mại quốc tế như một biện pháp giải quyết tranh chấp.
4. Luật áp dụng ảnh hưởng thế nào đến hiệu lực của thỏa thuận trọng tài?
Như đã phân tích ở trên, thỏa thuận trọng tài có một vai trò vô cùng quan trọng trong
các giai đoạn của tố tụng trọng tài và là nền tàng của tố tụng trọng tài. Có thể thấy rằng, hiệu
lực của thỏa thuận trọng tài là một vấn đề xuyên suốt mà có thể ảnh hưởng đến sự thành lập
của hội đồng trọng tài cũng như việc công nhận, thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài
hay là hủy phán quyết của trọng tài. Tuy nhiên, hiệu lực của thỏa thuận trọng tài lại bị chi
phối rất nhiều bởi luật áp dụng cho nó. Có thể thỏa thuận trọng tài là vô hiệu theo luật pháp
của nước này vì lí do này nhưng theo một hệ thống pháp luật khác nó vẫn có hiệu lực đầy đủ.
Điều này khẳng định tầm quan trọng của việc xác định luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài,
có xác định được luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài mới có thể xác định rằng thỏa thuận
đó vô hiệu hay là có hiệu lực dưới luật pháp mà điều chỉnh nó. Phần dưới đây sẽ phân tích
34
Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, Soạn thảo điều khoản trọng tài: Những điểm cần lưu ý.

26. 22
những yếu tố tạo nên một thỏa thuận trọng tài mà có thể bị chi phối bởi luật áp dụng cho thỏa
thuận đó.
4.1. Năng lực giao kết của chủ thể
Luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài và năng lực giao kết của chủ thế nhiều khi có
thể không phải cùng một hệ thống luật nhưng chúng lại có mối quan hệ mật thiết với nhau.
Một thỏa thuận trọng tài phải hợp pháp theo luật áp dụng cho nó để có hiệu lực đồng thời chủ
thể giao kết thỏa thuận đó cũng phải có đầy đủ năng lực chủ thể để ký kết hợp đồng35
.
Trong khi các bên giao kết thỏa thuận trọng tài có thể tự do lựa chọn luật áp dụng
cho thỏa thuận trọng tài, họ không có khả năng lựa chọn luật áp dụng cho năng lực giao kết
thỏa thuận của chính mình. Tuy nhiên, trên thực tế, vấn đề xác định luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài và luật áp dụng cho năng lực giao kết của chủ thể thường được đặt ra cùng
một lúc nhưng cách lựa chọn pháp luật áp dụng lại khác nhau. Luật điều chỉnh năng lực giao
kết của chủ thể thường được lựa chọn dựa vào quy tắc xung đột của nước có tòa án đang có
thẩm quyền giải quyết vụ việc36
. Và theo các quy tắc xung đột pháp luật đó thì hầu hết nó đều
dẫn chiếu đến việc áp dụng luật của nước mà các bên mang quốc tịch hoặc các bên cư trú đối
với cá nhân và luật quốc tịch đối với pháp nhân. Trong một số trường hợp, luật áp dụng cho
thỏa thuận trọng tài và luật điều chỉnh năng lực giao kết của chủ thể có thể là một nếu như
các bên thống nhất lựa chọn luật quốc tịch của một bên làm luật áp dụng cho thỏa thuận trọng
tài. Tuy nhiên, trường hợp này thường ít xảy ra vì sự thống nhất lựa chọn như vậy là rất khó
khăn. Đôi khi, các trọng tài viên khi giải quyết vấn đề năng lực chủ thể ký kết thỏa thuận
trọng tài có thể kết hợp các quy tắc xung đột quốc gia nơi diễn ra trọng tài với các quy tắc
xung đột trong các điều ước quốc tế về trọng tài được thừa nhận rộng rãi trên thế giới để tìm
ra một quy tắc xung đột chung cho việc xác định năng lực chủ thể ký kết thoả thuận trọng
tài37
. Quy tắc chung này thường là luật quốc tịch của các bên (đối với cả cá nhân và pháp
nhân).
35
Theo Điều 34 khoản 1 điểm a(i) Luật mẫu về trọng tài quốc tế của UNCITRAL, Điều 36 khoản 1 điểm a(i)
Luật mẫu về trọng tài quốc tế của UNCITRAL và Điều 5 Công ước New York 1958 về công nhận và thi hành
phán quyết của trọng tài nước ngoài.
36
David st.John sutton Judith Gill (2003), Russell on Arbitration, Sweet and Maxwell, trang 69
37
Okezie Chukwumerije (1994), Choice of law in international commercial arbitration, Quorum Books
Westport, Conecticut law, trang 40.

27. 23
Qua đó, ta có thể thấy rằng, luật áp dụng cho năng lực kí kết của chủ thể và luật áp
dụng cho thỏa thuận trọng tài có mối quan hệ qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau trong quá trình
khẳng định hiệu lực pháp lý của thỏa thuận trọng tài.
4.2. Hình thức của thỏa thuận trọng tài
Như đã phân tích ở trên, hình thức của thỏa thuận trọng tài là một yếu tố bị chi phối
khá nhiều bởi luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài. Việc lựa chọn luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài ngay từ đầu có thể giảm bớt cho các bên rủi ro về việc thỏa thuận trọng tài có
thể bị vô hiệu do không thỏa mãn yêu cầu về hình thức đối với luật áp dụng cho nó.
Chẳng hạn như yêu cầu về “thỏa thuận bằng văn bản”, luật pháp của các nước cũng
rất khác nhau38
. Theo tinh thần của công ước New York 1958 về công nhận và thi hành phán
quyết của trọng tài nước ngoài thì nội hàm của khái niệm này bị bó hẹp hơn với yêu cầu văn
bản buộc phải được kí bởi các bên. Tuy nhiên, các hệ thống pháp luật hiện đại ngày nay, như
Anh, Thụy Sỹ hay Hà Lan thì lại có hướng mở rộng khái niệm này bằng việc thừa nhận
những hình thức văn bản điện tử như thư tín, telex hay email, thậm chí còn công nhận việc
thỏa thuận bằng lời nói miễn là có thể ghi lại được.
Chính vì sự quy định khác nhau này, một thỏa thuận văn bản có thể thỏa mãn yêu
cầu về hình thức theo luật pháp của nước này nhưng lại không thỏa mãn theo luật pháp của
nước khác và do đó có thể trở thành vô hiệu và không thể thực hiện được. Từ đó có thể thấy
việc xác định luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài ảnh hưởng sâu sắc đến hiệu lực của thỏa
thuận đó.
4.3. Mối quan hệ pháp lý giữa các bên
Một trong những điều kiện để thỏa thuận trọng tài có hiệu lực là phải có mối quan hệ
pháp lý ràng buộc giữa hai bên. Theo Công ước New York 1958 và Luật mẫu về trọng tài
thương mại quốc tế của UNCITRAL, mối quan hệ pháp lý giữa các bên có thể phát sinh từ
hợp đồng hoặc ngoài hợp đồng39
. Nhưng pháp luật của các quốc gia cũng quy định khác nhau
về vấn đề này, một số quốc gia không hề nhắc đến mối quan hệ ngoài hợp đồng, chẳng hạn
38
Xem lại phần 1 về định nghĩa của thỏa thuận trọng tài trong các văn bản pháp luật quốc tế và luật pháp của
các quốc gia.
39
Điều II khoản 1 Công ước New York và Điều 7 Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế của UNCITRAL.

28. 24
như Pháp lệnh trọng tài Việt Nam năm 2003, trong phần định nghĩa về thỏa thuận trọng tài
(Điều 2 khoản 2), Pháp lệnh chưa làm rõ được vấn đề tranh chấp phát sinh từ quan hệ ngoài
hợp đồng có được giải quyết bằng Trọng tài hay không. Vấn đề này có thể ảnh hưởng đến
thẩm quyền của trọng tài và do đó có thể ảnh hưởng đến hiệu lực của thỏa thuận trọng tài.
4.4. Vụ việc có khả năng giải quyết bằng trọng tài
Khả năng giải quyết tranh chấp bàng trọng tài liên quan đến việc quyết định xem
loại tranh chấp nào có thể giải quyết bằng trọng tài và loại tranh chấp nào thuộc thẩm quyền
của tòa án40
. Cả Công ước New York 1958 và Luật mẫu đều quy định rằng thỏa thuận trọng
tài chỉ có hiệu lực khi tranh chấp được đưa ra trọng tài có khả năng giải quyết bằng trọng tài.
Vấn đề này cũng được quy định khác nhau ở các quốc gia khác nhau. Ví dụ, Điều 2059 Bộ
luật Dân sự Pháp quy định rằng: “Tất cả các bên có thể tham gia vào một thỏa thuận trọng
tài có liên quan đến quyền mà họ có có thể tự do quyết định”. Bên cạnh đó, Điều 2060 của
Bộ luật này lại quy định rằng: “Các bên không thể thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng
trọng tài trong một số lĩnh vực cụ thể và trong tất cả các vấn đề liên quan đến trật tự công
cộng”41
. Tuy nhiên giới hạn này thường được các tòa án ở Pháp giải thích rất hạn hẹp và mơ
hồ. Cũng tương tự, Điều 1030 Bộ luật tố tụng dân sự Đức quy định, các khiếu nại liên quan
đến lợi ích kinh tế có thể giải quyết bằng trọng tài còn những khiếu nại không liên quan đến
lợi ích kinh tế mà các bên có thể tự do quyết định thì không thể đưa ra trọng tài giải quyết.
Qua đó, ta có thể thấy rằng, việc một tranh chấp có thể giải quyết bằng trọng tài hay không
thường liên quan đến các chính sách công của nhà nước và do từng quốc gia quyết định. Nếu
như theo pháp luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài mà một tranh chấp không thể giải quyết
theo thủ tục trọng tài thì thỏa thuận trọng tài đó có thể không được công nhận và không được
thực hiện. Mặc dù người ta cũng thường dẫn chiếu các nguồn luật khác (luật quốc tịch của
các bên liên quan, luật của địa điểm tiến hành trọng tài, luật của nơi thi hành phán quyết của
trọng tài) nhưng luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài vẫn đóng một vai trò quan trọng trong
việc xác định khả năng giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
Nhìn chung, luật pháp các nước thường có các quy định khác nhau về các yếu tố để
một thỏa thuận trọng tài có hiệu lực và điều này dẫn đến việc thỏa thuận trọng tài có thể vô
40
Alan Redfern, Martin Hunter, Nigel Blackaby & Constaintine Partasides (2009), International Arbitration, 5th
ed, Oxford University Press, đoạn 2.112, trang 123.
41
Nguyên văn bằng tiếng Pháp: Plus généralement dans toutes les matières qui interssent l’ordre public

29. 25
hiệu hoặc có hiệu lực pháp lý theo từng hệ thống luật khác nhau. Hay nói cách khác, hiệu lực
của thỏa thuận trọng tài và luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài có một mối quan hệ mật thiết
và không thể tách rời. Các bên trong tranh chấp thường quên đi vấn đề luật áp dụng cho thỏa
thuận trọng tài khi soạn thảo thỏa thuận này và họ chỉ thực sự nhận ra hậu quả sự thiếu sót
này khi phán quyết của trọng tài bị tòa án hủy hoặc không được công nhận và thi hành tại
nước khác vì lí do thỏa thuận trọng tài không hợp pháp theo luật áp dụng cho nó. Chính vì thế
việc lựa chọn luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài là một vấn đề cần được chú trọng nếu
muốn đạt được tính hiệu quả trong việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
***
Trên đây là những nội dung cơ bản nhất về thỏa thuận trọng tài, tầm quan trọng của
nó cũng như là mối quan hệ của hiệu lực của thỏa thuận trọng tài với luật áp dụng cho nó.
Sau khi đã nắm được những vấn đề nền tảng như trên, chương tiếp theo sẽ phân tích cụ thể
những tiêu chí lựa chọn luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài và những xu hướng thường
được các tòa án và các hội đồng trọng tài lựa chọn trong những tranh chấp thực tế. Qua đó có
thể rút ra được ưu và nhược điểm của từng tiêu chí lựa chọn để có thể đưa ra phương án sửa
đổi thích hợp cho luật pháp về trọng tài thương mại quốc tế ở Việt Nam.

30. 26
CHƯƠNG II
LUẬT ĐIỀU CHỈNH THỎA THUẬN TRỌNG TÀI
Trong khi soạn thảo thỏa thuận trọng tài, người ta thường để ý đến các vấn đề như địa
điểm trọng tài, số lượng trọng tài viên, ngôn ngữ trọng tài… mà thường quên đi một vấn đề
vô cùng quan trọng đó là luật áp dụng. Và trong nhiều trường hợp, mặc dù có chú ý lưu tâm
đến việc lựa chọn luật áp dụng, nhưng các bên kí kết hợp đồng vẫn “bỏ quên” việc lựa chọn
luật áp dụng để điều chỉnh thỏa thuận trọng tài vì họ không ý thức được tầm quan trọng của
lựa chọn này đối với thỏa thuận trọng tài sau này. Nhưng như đã phân tích ở trên, việc lựa
chọn luật áp dụng cho luật trọng tài có thể ảnh hưởng rất lớn tới hiệu lực của thỏa thuận trọng
tài đó. Bên cạnh đó, thỏa thuận trọng tài thường được coi là một hợp đồng có tính chất độc
lập và riêng biệt, dù nó ở dưới hình thức điều khoản trọng tài hay là thỏa thuận đưa tranh
chấp ra giải quyết bằng trọng tài, chính vì thế việc xác định luật áp dụng riêng cho nó là điều
cần thiết nếu như không nói là không thể thiếu. Nội dung chương này sẽ đi sâu vào việc phân
biệt luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài với các luật áp dụng khác trong trọng tài đồng thời
phân tích các phương thức lựa chọn luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài, thực tiễn về luật
điều chỉnh thỏa thuận trọng tài ở một số quốc gia và cuối cùng là phân tích ưu và nhược điểm
của từng phương thức. Từ đó có thể chứng minh được tầm quan trọng của việc lựa chọn luật
áp dụng cho thỏa thuận trọng tài trong tố tụng trọng tài và rút ra bài học để hoàn thiện vấn đề
này trong luật Việt Nam.
1. Phân biệt luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài, luật thủ tục trọng tài và
luật nội dung trọng tài
Trên thực tế, có những tranh chấp được giải quyết bằng trọng tài mà không hề dẫn
chiếu đến một hệ thống pháp luật nào. Các trọng tài viên hoàn toàn dựa vào hợp đồng và
những thỏa thuận về quyền và nghĩa vụ của các bên. Đây là trường hợp thường xảy ra đối với
các hợp đồng kinh tế dài hàng trăm trang quy định đầy đủ và cụ thể những điều các bên được
phép làm hay không được phép làm... Tuy nhiên, những tranh chấp có thể xảy ra ở bất cứ một
thời điểm nào về bất cứ một vấn đề gì mà ngay cả những luật sư giỏi nhất, những chuyên gia
kinh tế hàng đầu đôi khi cũng không thể lường trước được. Chính vì thế, việc xác định luật áp
dụng trong hợp đồng là một việc nên làm và không bao giờ là thừa. Thẩm phán McNair,
nguyên chủ tịch của Tòa án công lý quốc tế ICJ đã thừa nhận: “Người ta thường cho rằng
các bên trong hợp đồng thường tạo ra luật riêng của họ và đương nhiên rằng miễn rằng luật
đó phải phù hợp với các chính sách công (còn gọi là ordre public theo tiếng Pháp), các bên

31. 27
có quyền tự do thỏa thuận về những điều khoản mà họ có thể lựa chọn. Tuy nhiên, các thỏa
thuận được dự kiến có hiệu lực pháp luật sẽ tạo ra những quyền và nghĩa vụ pháp luật, và
các quyền và nghĩa vụ pháp luật đó không thể tồn tại trong một môi trường không có pháp
luật (lỗ hổng pháp luật) mà phải có một vị trí trong một hệ thống pháp luật mà luôn sẵn sàng
giải quyết các vấn đề như hiệu lực, việc áp dụng và giải thích hợp đồng và nhìn chung là để
bổ sung những điều khoản được quy định rõ ràng”42
.
Qua đó ta có thể thấy rằng, mặc dù các bên được tự do quy định về quyền và nghĩa vụ
của mình nhằm tạo ra một “luật riêng” điều chỉnh mối quan hệ pháp lý giữa họ trong hợp
đồng, tuy nhiên, việc xác định luật áp dụng khi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài vẫn được
coi là một vấn đề vô cùng quan trọng và không thể bỏ qua. Nhiều người thường xem nhẹ việc
lựa chọn luật áp dụng và không ghi rõ điều khoản lựa chọn luật áp dụng trong hợp đồng cũng
như trong thỏa thuận trọng tài. Điều này dẫn đến việc tranh chấp trở nên phức tạp hơn vì hội
đồng trọng tài lại phải đi xem xét xem luật nào được áp dụng, khiến cho quá trình giải quyết
tranh chấp kéo dài, gây tốn kém chi phí.
Tuy nhiên, khi nhận thức được tầm quan trọng của luật áp dụng, còn một điều cũng
quan trọng không kém đó là phải lựa chọn cho đúng luật cần chọn. Nếu như trọng tài trong
nước thường chỉ bị chi phối bởi hệ thống pháp luật của chính quốc gia đó thì trọng tài thương
mại quốc tế lại phức tạp hơn nhiều. Bởi các bên đến từ nhiều quốc gia khác nhau, hợp đồng
cũng được kí kết và thực hiện ở nhiều địa điểm, hơn nữa trọng tài có thể được tổ chức ở một
địa điểm trung gian và không liên quan đến bất cứ bên nào. Trong thực tế, việc giải quyết
tranh chấp bằng trọng tài có thể bị ảnh hưởng bởi ít nhất năm hệ thống pháp luật khác nhau
như sau43
: Luật điều chỉnh năng lực giao kết của chủ thể44
; Luật điều chỉnh thỏa thuận trọng
tài; Luật điều chỉnh tố tụng trọng tài; Luật điều chỉnh nội dung của vụ tranh chấp và Luật
điều chỉnh về việc công nhận và thi hành phán quyết của trọng tài.
Trong đó, có 3 loại luật quan trọng nhất nhưng lại thường bị nhầm lẫn với nhau đó là
Luật điều chỉnh thỏa thuận trọng tài, luật điều chỉnh tố tụng trọng tài (luật hình thức) và luật
điều chỉnh nội dung của vụ tranh chấp (luật nội dung). Ba loại luật này thường có mối quan
hệ phức tạp, nó chi phối và ảnh hưởng lẫn nhau. Và tùy theo pháp luật của từng quốc gia, một
42
Oxford University Press (1957) , “The General Principles of Law Recognised by Civilised Nations”, Bristish
Yearbook of International Law (33), 1 trang 7.
43
Alan Redfern, Martin Hunter, Nigel Blackaby & Constaintine Partasides (2009), International Arbitration, 5th
ed, Oxford University Press, đoạn 3.07, trang 165.
44
Đã phân tích ở chương I