Nhận thấy được điều đó, em chọn đề tài “ Vai trò của Tòa án đối với hoạt động tố tụng Trọng tài thương mại ở Việt Nam hiện nay – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn ”.

1. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
TRIỆU THỊ NHUNG
LKT 12-02
VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG
TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY–
MỘT SỐ VẤ ĐỀ LY LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Ngành Luật Kinh tế
Mã số: 52380107
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Hà Nội, 6/2016

2. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI
THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY– MỘT SỐ VẤ ĐỀ LY LUẬN VÀ
THỰC TIỄN
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI
TRIỆU THỊ NHUNG
LKT 12-02
Ngành Luật Kinh tế
Mã số: 52380107
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Người hướng dẫn: TS. NGUYỄN THỊ THU HIỀN
Hà Nội, 6/2016

3. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
LỜI CAM ĐOAN
Khóa luận với đề tài “Vai trò của tòa án đối với hoạt động tố tụng trọng tài thương
mại ở Việt Nam hiện nay – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”. Em xin cam đoan
khóa luận này là do tự bản thân thực hiện cùng với sự hướng dẫn của TS. Nguyễn
Thị Thu Hiền thuộc Trường Đại học Luật Hà Nội và không sao chép các công trình
nghiên cứu của người khác để làm sản phẩm của riêng mình. Các thông tin sử dụng
trong toàn bộ khóa luận là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tác giả hoàn
toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của khóa luận.
Hà Nội, ngày 28 tháng 5 năm 2016
Sinh viên thực hiện Xác nhận của Giáo viên hướng dẫn
Triệu Thị Nhung TS. Nguyễn Thị Thu Hiền

4. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
LỜI CẢM ƠN
Qua khóa luận này, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Thu
Hiền – Trường Đại học Luật Hà Nội đã tận tình hướng dẫn và tạo điều kiện thuận
lợi cho em hoàn thành tốt đề tài này. Trong quá trình thực hiện khóa luận, em học
hỏi được rất nhiều điều từ cô.
Đồng thời, em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy giáo, cô giáo giảng
dạy ở Khoa Luật – Viện Đại học mở Hà Nội, những người đã cung cấp cho em
những kiến thức quý báu trong thời gian học tập, rèn luyện tại khoa.
Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã động viên, giúp đỡ trong
suốt thời gian qua.
Mặc dù đã cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất, tuy nhiên do thời
gian và kiến thức còn hạn chế, chắc chắn khóa luận sẽ không tránh khỏi những thiếu
sót về mặt nội dung và hình thức. Vì vậy, em rất mong nhận được sự góp ý, chỉ dẫn
của quý thầy cô để đề tài được hoàn thiện hơn.
Sinh viên thực hiện
Triệu Thị Nhung

5. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
MỤC LỤC
BẢNG DANH MỤC VIẾT TẮT........................................................................ 7
LỜI MỞ ĐẦU...................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI VÀ
VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN TRONG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI THƯƠNG
MẠI....................................................................................................................... 5
1.1 Khái quát về trọng tài thương mại 5
1.1.1. Khái niệm trọng tài thương mại.............................................................. 5
1.1.2. Đặc điểm trọng tài thương mại............................................................... 8
1.1.3. Phân loại trọng tài thương mại ............................................................12
1.2 Tổng quan về phương thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng
trọng tài 15
1.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển của phương thức giải quyết tranh
chấp thương mại bằng trọng tài..........................................................................15
1.2.2. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp thương mại của trọng tài..............19
1.2.3. Tố tụng trọng tài thương mại................................................................21
1.2.4. Ưu điểm và nhược điểm của phương thức giải quyết tranh chấp
thương mại bằng trọng tài ..................................................................................23
1.3 Khái quát về tòa án và vai trò của tòa án trong tố tụng trọng tài
thương mại 25
1.3.1. Khái quát về tòa án...............................................................................25
1.3.2. Vai trò của tòa án trong tố tụng trọng tài thương mại.........................26
CHƯƠNG 2: NỘI DUNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ VAI
TRÒ CỦA TÒA ÁN ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI
THƯƠNG MẠI..................................................................................................29
2.1. Chỉ định thay đổi trọng tài viên đối với trọng tài vụ việc 29
2.2. Xem xét thỏa thuận trọng tài, thẩm quyền giải quyết tranh chấp của
trọng tài 31
2.3. Sự hỗ trợ của tòa án trong việc thu thập chứng cứ, triệu tập người
làm chứng 33
2.3.1. Tòa án hỗ trợ thu thập chứng cứ ..........................................................34

6. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
2.3.2. Tòa án hỗ trợ triệu tập người làm chứng .............................................35
2.4. Sự hỗ trợ của tòa án trong việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời 36
2.5. Giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài 38
2.6. Đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc 39
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG THI HÀNH PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ
CỦA TÒA ÁN ĐỐI VỚI TỐ TỤNG TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ.....................................40
3.1.Thực trạng thực hiện vai trò của tòa án đối với hoạt động tố tụng
trọng tài thương mại ở Việt Nam hiện nay 40
3.1.1. Về quy định Tòa án có thẩm quyền chỉ định, thay đổi Trọng tài viên.42
3.1.2. Về xem xét thỏa thuận trọng tài, thẩm quyền giải quyết vụ tranh chấp
của Hội đồng trọng tài.........................................Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Về việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời......................................43
3.1.4. Về quy định hủy phán quyết Trọng tài..................................................44
3.2.Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện vai trò của
tòa án đối với tố tụng trọng tài thương mại ở Việt Nam 45
3.2.1. Cần có cơ chế hỗ trợ pháp lý từ phía Nhà nước đối với các tổ chức
phi Chính phủ, trong đó có trọng tài thương mại...............................................45
3.2.3.Nâng cao năng lực của Thẩm phán trong quá trình thực hiện vai trò của
tòa án đối với tố tụng trọng tài 47
3.2.4. Lựa chọn Trung tâm trọng tài phù hợp ................................................47
3.2.5. Về chỉ định, thay đổi Trọng tài viên......................................................48
3.2.6. Về quy định hủy phán quyết của trọng tài ............................................49

7. GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
BẢNG DANH MỤC VIẾT TẮT
Hội đồng trọng tài HĐTT
Tòa án nhân dân TAND
Tòa án nhân dân tối cao TANDTC
Trọng tài thương mại TTTM
Trọng tài viên TTV
Viện kiểm sát nhân dân VKSND
Ủy ban nhân dân UBND

8. 1
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công cuộc đổi mới và mở cửa nền kinh tế đã đem lại những thành quả to lớn
về kinh tế xã hội. Nền kinh tế nước ta sau gần ba mươi năm đổi mới đã có những
chuyển biến tích cực, hợp tác và giao lưu thương mại ngày càng phát triển. Cũng
trong bối cảnh đó, các quan hệ thương mại ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp.
Vì vậy, tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh thương mại là điều không
thể tránh khỏi. Do tính chất cũng như hậu quả của nó gây ra cho các chủ thể tham
gia tranh chấp nói riêng và cho cả nền kinh tế nói chung, pháp luật Việt Nam cũng
đã sớm có những quan tâm nhất định đến hoạt động này, cũng như các phương thức
giải quyết nó thể hiện thông qua các quy định cụ thể trong nhiều văn bản pháp luật.
Pháp luật Việt Nam đã quy định nhiều phương thức giải quyết tranh chấp như:
thương lượng, hòa giải, tòa án hay trọng tài thương mại. Đối với từng phương thức
đều có những ưu điểm, hạn chế, không có phương thức nào chiếm vị thế tuyệt đôi.
Tuy nhiên, căn cứ vào những ưu điểm vượt trội của trọng tài thì phương thức này
đang được các doanh nghiệp lựa chọn. Trọng tài thương mại là hình thức giải quyết
tranh chấp khá phổ biến trên thế giới, nhất là tại những nước có nền kinh tế thị
trường phát triển. Có thể nói, từ khi Việt Nam nỗ lực hoàn chỉnh khung pháp lý cho
hoạt động của trọng tài bằng việc ban hành Pháp lệnh trọng tài thương mại năm
2003 và Luật trọng tài thương mại 2010, việc giải quyết các tranh chấp thương mại
bằng trọng tài đã thực sự chuyển biến và mang lại những dấu hiệu tích cực. Cùng
với hoạt động của trọng tài thì sự hỗ trợ của tòa án cũng có những tác động nhất
định tới hiệu quả giải quyết các tranh chấp đó. Tòa án có vai trò hết sức quan trọng
trong hoạt động tố tụng trọng tài thương mại. Với tư cách là một cơ quan tài phán
nhân danh Nhà nước, tòa án góp phần làm cho hoạt động tố tụng của trọng tài
thương mại thực hiện được một cách nhanh chóng, chính xác, công bằng hơn. Tuy
nhiên, với những quy định của pháp luật hiện hành về vai trò của tòa án đối với hoạt
động tố tụng trọng tài đã có một số những bất cập. Nhận thấy được điều đó, em
chọn đề tài “Vai trò của Tòa án đối với hoạt động tố tụng Trọng tài thương mại
ở Việt Nam hiện nay – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”.

9. 2
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Những năm gần đây, vấn đề “Vai trò của tòa án đối với hoạt động tố tụng
trọng tài” được quan tâm nghiên cứu nhằm tăng cường hiệu quả giải quyết các tranh
chấp thương mại, đồng thời nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện vai trò của tòa
án đối với việc giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài. Đã có những công
trình nghiên cứu về vấn đề này dưới nhiều góc độ khác nhau. Trước khi Luật trọng
tài thương mại năm 2010 được thông qua, ở Việt Nam đã một số công trình nghiên
cứu liên quan đến trọng tài thương mại. Sau khi Luật trọng tài thương mại 2010 ra
đời, vấn đề nghiên cứu pháp luật về trọng tài thương mại đã nhận được sự quan tâm
của nhiều nhà khoa học và đã có một số đề tài nghiên cứu về vai trò của tòa án đối
với hoạt động tố tụng trọng tài.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, Luật trọng tài thương mại năm 2010 thay
thế cho pháp lệnh trọng tài thương mại năm 2003 bị đánh giá là còn nhiều điểm
chưa hợp lý, chưa hấp dẫn các doanh nghiệp tìm đến con đường giải quyết tranh
chấp bằng trọng tài thương mại, một phương thức tỏ ra có ưu thế hơn hẳn tòa án
được thừa nhận ở hầu hết các nước trên thế giới. Trong đó, vai trò của tòa án đối với
hoạt động của trọng tài thương mại là một trong những vấn đề cần phải bàn tới
nhiều nhất. Vì vậy, em chọn đề tài này cũng là để tìm hiểu sâu sắc hơn về các quy
định pháp luật về vấn đề này để có thể đưa ra được nhận xét chính xác nhất, qua đó
nêu lên một số đề xuất để việc thực hiện thủ tục giải quyết tranh chấp thương mại
bằng trọng tài thương mại được thuận lợi hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Khóa luận tốt nghiệp nghiên cứu, làm sáng tỏ những quy định pháp luật về
TTTM, giải quyết tranh chấp thương mại bằng TTTM và những quy định pháp luật
về sự hỗ trợ của tòa án trong giải quyết tranh chấp thương mại để làm rõ các vấn đề
về vai trò của tòa án trong tố tụng TTTM. Qua đó, phân tích làm rõ thực trạng pháp
luật về vai trò của tòa án đối với tố tụng trọng tài ở Việt Nam hiện nay và thực tiễn
áp dụng pháp luật của vấn đề này. Từ thực tiễn áp dụng, khóa luận đưa ra một số
kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện vai trò của tòa án đối với hoạt động tố

10. 3
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
tụng trọng tài ở Việt Nam hiện nay. Đề tài nghiên cứu một cách hệ thống các vấn đề
lý luận, các khía cạnh pháp lý về vai trò của tòa án trong tố tụng trọng tài nhằm tiếp
cận vấn đề sâu hơn và có cái nhìn toàn diện hơn.
Để đạt được những mục đích đã nêu ra ở trên, đề tài thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Một là, nghiên cứu và phân tích làm rõ cơ sở lý luận về TTTM và vai trò
của tòa án đối với hoạt động tố tụng TTTM.
- Hai là, nghiên cứu và phân tích nội dung quy định pháp luật hiện hành về vai
trò của tòa án đối với hoạt động tố tụng TTTM ở Việt Nam.
- Ba là, phân tích và đánh giá thực trạng thi hành pháp luật về vai trò của tòa
án đối với hoạt động tố tụng trọng tài ở Việt Nam hiện nay và một số kiến nghị
nhằm nâng cao hiệu quả của việc thực hiện vai trò của tòa án đối với hoạt động tố
tụng TTTM.
4. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật
biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lê Nin.
Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu, đề tài đã áp dụng một số phương pháp cụ
thể như: phương pháp phân tích để làm sáng tỏ nội dung thuộc phạm vi nghiên cứu;
phương pháp so sánh được sử dụng để làm rõ mức độ tương quan giữa các quy
định, các quan điểm để từ đó có những đánh giá, nhận định khách quan về nội dụng
nghiên cứu; phương pháp tổng hợp được sử dụng để khái quát hóa nội dung nghiên
cứu một cách có hệ thống, làm cho vấn đề nghiên cứu trở nên ngắn gọn, súc tích, dễ
hiểu; phương pháp thống kê đem đến một cách nhìn cụ thể hơn thông qua những
con số.
5. Cấu trúc đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3
chương, cụ thể như sau:
Chương I: Lý luận chung về trọng tài thương mại và vai trò của tòa án trong tố
tụng trọng tài thương mại.

11. 4
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
Chương II: Nội dung quy định pháp luật Việt Nam về vai trò của tòa án đối
với hoạt động tố tụng trọng tài thương mại.
Chương III: Thực trạng thi hành pháp luật về vai trò của tòa án đối với tố tụng
trọng tài thương mại ở Việt Nam hiện nay và một số kiến nghị.

12. 5
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI VÀ
VAI TRÒ CỦA TÒA ÁN TRONG TỐ TỤNG TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI
1.1. Khái quát về trọng tài thương mại
1.1.1. Khái niệm trọng tài thương mại
Trong cơ chế nền kinh tế thị trường, các chủ thể có quyền tự chủ rất cao và họ
có toàn quyền quyết định việc thiết lập các quan hệ kinh tế - thương mại của mình
miễn là không trái với các quy định của pháp luật. Chính vì vậy, các quan hệ thương
mại trong nền kinh tế rất đa dạng và phức tạp. Tính phức tạp và chồng chéo đan xen
của các quan hệ thương mại ẩn chứa một nguy cơ phát sinh tranh chấp rất cao. Các
chủ thể kinh tế khi tham gia vào những quan hệ thương mại mà họ cho là có lợi, có
thể là vật chất hoặc phi vật chất và khi mục đích có nguy cơ không đạt được cũng sẽ
phát sinh tranh chấp. Trong quan hệ thương mại, quyền lợi của bên này cũng tương
ứng với nghĩa vụ của bên kia, điều đó khiến cho xung đột lợi ích sẽ phát sinh nếu
các bên không đi đến một thỏa thuận thống nhất dung hòa được quyền lợi và nghĩa
vụ của họ. Khi tranh chấp xảy ra phải có phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp
là đòi hỏi khách quan để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể kinh
tế, đảm bảo nguyên tắc pháp chế, thông qua đó góp phần tạo lập môi trường pháp lý
lành mạnh để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
Giải quyết tranh chấp trong kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường phải
đáp ứng các yêu cầu:
- Nhanh chóng, thuận lợi, không làm hạn chế, cản trở các hoạt động kinh
doanh.
- Khôi phục và duy trì các quan hệ hợp tác, tín nhiệm giữa các bên trong kinh
doanh.
- Giữ bí mật kinh doanh, uy tín của các bên trên thương trường.
- Kinh tế nhất.
Căn cứ vào nhu cầu điều chỉnh pháp luật có sự phân hóa đối với các hoạt động
kinh doanh thì cho tới thời điểm hiện tại, các phương thức giải quyết tranh chấp chủ
yếu được áp dụng rộng rãi bao gồm: thương lượng, hòa giải, trọng tài thương mại

13. 6
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
và giải quyết thông qua tòa án. Cùng với sự phát triển kinh tế, TTTM đã trở thành
phương thức giải quyết tranh chấp thương mại phổ biến nhất và được các chủ thể
kinh tế ưu tiên lựa chọn.
Trọng tài là một trong những phương thức cổ xưa nhất để giải quyết bất hòa
giữa người với người, giữa quốc gia với quốc gia. Người Hy Lạp và La Mã cổ đại
đã biết sử dụng phương thức này để giải quyết tranh chấp. Quy định sơ khai về
trọng tài trong luật mua bán hàng hóa cho phép các lái buôn được tự phân xử bất
hòa của mình không cần có sự can thiệp của Nhà nước. Về sau, Luật La Mã cho
phép mở rộng phạm vi tranh chấp, không chỉ trong biên giới lãnh thổ, mà còn ở
những nước La Mã có trao đổi hàng hóa, trải rộng trên khắp lục địa Châu Âu.
Trong hệ thống pháp luật của Anh, văn bản đầu tiên về trọng tài phải kể đến
Luật trọng tài năm 1697, nhưng vào thời điểm luật được thông qua thì nó đã trở
thành một phương thức rất phổ biến vì phán quyết đầu tiên của trọng tài ở Anh đã
được đưa ra năm 1610. Tuy nhiên, quy định sơ khai về trọng tài trong hệ thống luật
pháp Common law thể hiện một hạn chế cơ bản là bất cứ bên tham gia tranh chấp
nào cũng có thể từ chối thực hiện phán quyết của trọng tài nếu thấy phán quyết đó
bất lợi cho mình. Hạn chế này đã được khắc phục trong Luật trọng tài năm 1697.
Trong hiệp ước Jay năm 1974, Anh và Mỹ đã thống nhất đưa các vấn đề còn tranh
chấp liên quan đến các khoản nợ và biên giới ra giải quyết ở trọng tài. Việc giải
quyết tranh chấp kéo dài 7 năm và được coi là kết thục thành công. Từ đầu thế kỷ
XX, các nước trên thế giới (trong đó có Pháp và Mỹ) bắt đầu thông qua các đạo luật
quy định và khuyến khích giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thay cho tòa án.
Trước sự phát triển mạnh mẽ của thương mại thế giới, phương thức giải quyết
tranh chấp bằng trọng tài cũng phát triển, dẫn tới việc hình thành những tổ chức
trọng tài quốc tế để giải quyết các tranh chấp phát sinh trong các hợp đồng thương
mại quốc tế. Tầm quan trọng của trọng tài ngày càng được thừa nhận rộng rãi.
Trọng tài là một cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập và ngày càng được sử dụng
rộng rãi trong thực tiễn xét xử quốc tế, đặc biệt là trong lĩnh vực quan hệ kinh tế
quốc tế. Cuối thế kỷ XIX, người ta đã cố gắng hợp thức hóa tư cách pháp lý cho
hình thức trọng tài qua hai Hội nghị Quốc tế. Đó là hội nghị Hòa Bình được tổ chức

14. 7
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
tại La – Hay, Hà Lan năm 1899 và năm 1907. Hai hội nghị này đã đi đến việc soạn
thảo quy chế và thủ tục và nỗ lực hướng dẫn các quốc gia áp dụng triệt để các hiệp
ước trọng tài. Cũng như các thuật ngữ khoa học pháp lý khác, khái niệm “trọng tài”
đã được đề cập nhiều trong luật quốc tế. Định nghĩa sớm nhất về trọng tài được nêu
trong công ước La – Hay năm 1899, theo đó: “Trọng tài là nhằm để giải quyết
những bất đồng của các bên, thông qua một người thứ ba do chính các bên lựa
chọn và đặt trên cơ sở tôn trọng luật pháp”. Công ước La-Hay năm 1907 qui định:
“Trọng tài quốc tế có đối tượng giải quyết là những tranh chấp giữa các quốc gia
qua sự can thiệp của những trọng tài viên do các quốc gia tranh chấp lựa chọn và
đặt trên cơ sở của sự tôn trọng luật pháp”. (Theo: Trần Thị Tường Vân, Hội nghị
khoa học trẻ Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh lần 1 “Pháp luật hiện hành về trọng tài
thương mại trên hành trình hội nhập và phát triển”).
Trong khoa học pháp lý, TTTM được nghiên cứu dưới nhiều bình diện khác
nhau và do đó, hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về trọng tài. Tuy nhiên, có
hai cách tiếp cận phổ biến nhất, đó là:
Thứ nhất, TTTM là phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt
động thương mại. Theo cuốn đại từ điển kinh tế thị trường, Trọng tài được hiểu là
phương pháp giải quyết hòa bình các vụ tranh chấp. Ở đó, chỉ đôi bên đương sự tự
nguyện đem những sự việc, những vấn đề tranh chấp giao cho người thứ ba có tư
cách công bằng, chính trực xét xử, lời phán quyết do người này đưa ra có hiệu lực
ràng buộc với hai bên tranh chấp (Theo: đại từ điển kinh tế thị trường (1998), Nhà
xuất bản bách khoa, Hà Nội). Bên cạnh đó, theo Hội đồng trọng tài Mỹ AAA
(American Arbitration Association) thì: “Trọng tài là cách thức giải quyết tranh
chấp bằng cách đệ trình tranh chấp đó cho một số người khách quan xem xét giải
quyết và họ sẽ đưa ra quyết định cuối cùng, có giá trị bắt buộc các bên phải thi
hành”.
Ở Việt Nam, chế định về TTTM được du nhập vào hệ thống pháp luật từ cuối
thế kỷ XIX. Tuy nhiên trong giai đoạn sơ khai (giai đoạn trước năm 2003), không
có một luật về trọng tài thống nhất điều chỉnh hệ thống trọng tài trong nước và trọng
tài quốc tế. Thêm vào đó, quyết định giải quyết tranh chấp của trọng tài không được

15. 8
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
bảo đảm thi hành. Vì thế, mô hình trọng tài thương mại chưa thực sự đạt được
những thành tựu đáng kể trên hành trình tiếp cận những chuẩn mực của trọng tài
thương mại hiện đại. Ngày 25/02/2003, Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành Pháp
lệnh TTTM 2003, thể hiện nỗ lực hội nhập to lớn của Việt Nam cũng như đánh dấu
giai đoạn chuyển tiếp trong quá trình phát triển của pháp luật trọng tài ở nước ta.
Tại khoản 1, Điều 2 Pháp lệnh TTTM năm 2003 quy định: “Trọng tài thương mại là
phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại được các
bên thỏa thuận và được tiến hành theo trình tự, thủ tục do Pháp lệnh này quy định”.
Qua hơn sáu năm áp dụng và cùng với sự phát triển của kinh tế – xã hội, một số quy
định của Pháp lệnh đã bộc lộ bất cập và không còn phù hợp. Do vậy, Pháp lệnh
TTTM năm 2003 đã được thay thế bằng Luật TTTM năm 2010 được Quốc Hội
thông qua ngày 17/06/2010 và chính thức có hiệu lực ngày 01/01/2011. Theo quy
định tại khoản 1, Điều 3 của Luật TTTM năm 2010 thì “Trọng tài thương mại là
phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận và được tiến hành theo
quy định của Luật này”.
Thứ hai, TTTM là một cơ quan giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt
động thương mại, được thành lập tự nguyện bởi các TTV để giải quyết các tranh
chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại theo yêu cầu của các bên
tranh chấp. Dưới góc độ này, trọng tài bao gồm những cá nhân được các bên lựa
chọn để giải quyết các tranh chấp phát sinh từ các vụ việc dân sự của họ hay là một
cơ quan trung gian được các bên đương sự giao tranh chấp cho để xét xử.
Dù được tiếp cận dưới góc độ nào, xét về mặt bản chất, TTTM là một phương
thức giải quyết tranh chấp do các bên tự thỏa thuận lập ra nhằm giải quyết dứt điểm
các vụ tranh chấp. Nói cách khác, trọng tài là cơ quan xét xử mang tính chất “tư” do
các bên đương sự thỏa thuận lựa chọn để giải quyết các tranh chấp kinh doanh,
thương mại của chính họ.
1.1.2. Đặc điểm trọng tài thương mại
Với tư cách là một hình thức giải quyết tranh chấp thương mại, TTTM có
những đặc điểm sau:

16. 9
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
Thứ nhất, Trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp có sự tham gia
của bên thứ ba – một TTV duy nhất hoặc HĐTT. Trọng tài do các bên tranh chấp
thỏa thuận lựa chọn trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp sẽ hoàn toàn độc lập với
các bên, đưa ra phán quyết có tính chất bắt buộc để bảo vệ quyền lợi của các bên.
Thứ hai, Trọng tài là một hình thức giải quyết tranh chấp thông qua một thủ
tục tố tụng chặt chẽ. Tuy các quy tắc tố tụng trọng tài ở các quốc gia rất khác nhau
nhưng nhìn chung quy tắc lựa chọn TTV và thủ tục của hầu hết các Trung tâm trọng
tài trên thế giới đều dựa theo khuôn mẫu của Quy tắc trọng tài mẫu UNCITRAL.
Khi giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài, các TTV và các đương sự phải tuân thủ
đúng trình tự tố tụng mà pháp luật trọng tài, điều lệ và quy tắc tố tụng của tổ chức
trọng tài đó quy định.
Thứ ba, cơ chế giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là sự kết hợp giữa yếu tố
thỏa thuận và tài phán. Trọng tài không có thẩm quyền đương nhiên mà xuất phát từ
sự thỏa thuận từ các chủ thể tranh chấp đối với trọng tài. Nếu muốn một tranh chấp
được đưa ra trọng tài giải quyết thì các bên phải có thỏa thuận lựa chọn trọng tài
giải quyết vào thời điểm trước hoặc kể cả sau khi tranh chấp xảy ra. Nếu không có
thỏa thuận trọng tài hoặc có nhưng thỏa thuận trọng tài vô hiệu thì trọng tài cũng
không có thẩm quyền giải quyết. Thỏa thuận làm tiền đề cho phán quyết và không
thể có phán quyết thoát ly những yếu tố đã được thỏa thuận. Bởi vậy, về nguyên tắc
thẩm quyền của trọng tài không bị giới hạn bởi pháp luật. Các đương sự có thể lựa
chọn bất cứ một trọng tài vụ việc (Trọng tài ad-hoc) hoặc một tổ chức trọng tài nào
trên thế giới. Tuy nhiên, do trọng tài không phải là cơ quan xét xử của Nhà nước
như tòa án nên phán quyết của trọng tài không mang tính quyền lực Nhà nước. Phán
quyết của trọng tài có giá trị ràng buộc đối với các bên tranh chấp nhưng không có
giá trị ràng buộc đối với bên thứ ba. Ngay cả khi một bên tranh chấp không tôn
trọng phán quyết trọng tài và không tự nguyện thi hành phán quyết thì trọng tài
cũng không có cơ chế cưỡng chế thi hành. Phán quyết trọng tài do các bên tự
nguyện thi hành hoặc nhờ đến sự hỗ trợ của cơ quan Nhà nước cụ thể là tòa án để
cưỡng chế thi hành.

17. 10
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
Thứ tư, hình thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài đã đảm bảo quyền tự do
định đoạt của các đương sự cao hơn so với quyết định giải quyết tranh chấp bằng
tòa án như:
Các đương sự có quyền lựa chọn TTV, lựa chọn địa điểm tranh chấp, quy tắc
tố tụng và được chọn luật áp dụng cho tranh chấp. Điều 14, Luật TTTM năm 2010
quy định:
“1. Đối với tranh chấp không có yếu tố nước ngoài, Hội đồng trọng tài áp dụng
pháp luật Việt Nam để giải quyết tranh chấp.
2. Đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài, Hội đồng trọng tài áp dụng pháp luật
do các bên lựa chọn; nếu các bên không có thỏa thuận về luật áp dụng thì Hội đồng
trọng tài quyết định áp dụng pháp luật mà Hội đồng trọng tài cho là phù hợp nhất.
3. Trường hợp pháp luật Việt Nam, pháp luật do các bên lựa chọn không có quy
định cụ thể liên quan đến nội dung tranh chấp thì Hội đồng trọng tài được áp dụng
tập quán quốc tế để giải quyết tranh chấp nếu việc áp dụng hoặc hậu quả của việc
áp dụng đó không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam”.
Ngoài ra, một trong những nguyên tắc khi giải quyết tranh chấp thương mại
bằng TTTM đó là phiên họp giải quyết tranh chấp thương mại bằng TTTM không
diễn ra công khai trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Nguyên tắc này đã thể
hiện được sự tôn trọng tối đa quyền tự định đoạt do đó ngoài nguyên đơn và bị đơn,
Trọng tài chỉ triệu tập các đương sự khác khi cần thiết.
Với tư cách là một cơ quan giải quyết tranh chấp, TTTM có những đặc điểm
như sau:
Thứ nhất, TTTM là một loại hình tổ chức phi Chính phủ (không hưởng ngân
sách nhà nước), hoạt động theo pháp luật và quy chế trọng tài. Thuật ngữ “Trọng tài
phi Chính phủ” không có nghĩa là cơ quan này sẽ không chịu sự quản lý, giám sát
của Nhà nước. Phi Chính phủ là để phân biệt với một cơ quan tài phán Nhà nước,
có quyền lực Nhà nước. Nhà nước không can thiệp sâu vào các hoạt động của cơ
quan trọng tài, nhưng sẽ thực hiện vai trò quản lý của mình thông qua hệ thống các
quy định pháp luật, cũng như những tác động khác như tham gia điều ước quốc tế,

18. 11
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
đào tạo, hỗ trợ kinh phí và cơ sở vật chất…TTTM hoạt động theo pháp luật và quy
chế trọng tài. Nó có quyền ban hành phán quyết như Tòa án và có giá trị ràng buộc
với các bên tranh chấp. Tính Phi Chính phủ được thể hiện:
- Tổ chức Trọng tài không phải được thành lập bởi Nhà nước mà được thành
lập theo sáng kiến của TTV sau khi được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho
phép;
- HĐTT, các tổ chức Trọng tài và các TTV không nằm trong hệ thống cơ quan
quản lý Nhà nước, cũng không thuộc hệ thống cơ quan xét xử Nhà nước.
- Các tổ chức Trọng tài hoạt động theo nguyên tắc tự trang trải mà không được
cấp kinh phí hoạt động trong ngân sách Nhà nước.
- TTV hoặc HĐTT không nhân danh quyền lực Nhà nước mà nhân danh người
thứ ba để ra phán quyết.
- HĐTT vẫn luôn đặt dưới sự hỗ trợ và quản lý của Nhà nước, Nhà nước ban
hành các văn bản pháp luật tạo cơ sở pháp lý cho việc tổ chức và hoạt động như
cấp, thay đổi, bổ sung, thu hồi giấy phép thành lập, giấy đăng ký hoạt động của các
Trung tâm trọng tài. Nhà nước hỗ trợ các hoạt động tố tụng của trọng tài như: hỗ trợ
chỉ định, thay đổi TTV, cưỡng chế thi hành phán quyết trọng tài.
Thứ hai, phán quyết của TTTM có giá trị chung thẩm và không thể kháng cáo trước
bất kỳ một cơ quan, tổ chức nào. Trong khi tòa án xử từ sơ thẩm đến phúc thẩm, rồi
còn thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm, rồi còn khiếu nại, khiếu kiện và còn có sự
tham gia của nhiều cơ quan khác (như Viện kiểm sát...). Còn cách thức giải quyết
bằng trọng tài lại hết sức đơn giản và linh động. Tính chung thẩm của quyết định
trọng tài không chỉ có giá trị bắt buộc đối với các bên đương sự mà nó còn khiến
các bên không thể chống án hay kháng cáo. Xét xử tại trọng tài chỉ có một cấp xét
xử. Khi tuyên phán quyết xong, HĐTT hoàn thành nhiệm vụ và chấm dứt sự tồn tại
của mình. Những ưu điểm này đặc biệt quan trọng đối với hoạt động đầu tư thương
mại. Chính những ưu điểm đó bảo đảm rằng nếu các bên ưu tiên giải quyết tranh
chấp bằng trọng tài thì các nhà đầu tư sẽ giảm rủi ro cho bên nước ngoài khi quyết
định tham gia đầu tư thương mại tại Việt Nam; tạo thuận lợi cho các bên nước ngoài
và cả bên Việt Nam thông qua việc giải quyết tranh chấp tại Việt Nam. Phán quyết

19. 12
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
trọng tài được thực hiện ngay, đáp ứng yêu cầu khôi phục nhanh những tổn thất về
tiền, hàng trong kinh doanh thương mại. Phán quyết trọng tài là quyết định cuối
cùng và có hiệu lực pháp luật, như bản án của tòa án. Tuy là chung thẩm, nhưng tố
tụng trọng tài không đặt vấn đề cưỡng chế thi hành, nên bên đương sự nào không
chấp nhận phán quyết của trọng tài thì có thể kiện ra Tòa kinh tế theo thủ tục giải
quyết các vụ án.
1.1.3. Phân loại trọng tài thương mại
Trọng tài vụ việc (Ad-hoc) là loại hình xuất hiện sớm nhất và rất phổ biến trên thế
giới. Trọng tài vụ việc là hình thức trọng tại được lập ra để giải quyết những tranh
chấp cụ thể khi có yêu cầu và tự giải thể khi giải quyết xong những tranh chấp đó.
Theo khái niệm tại trọng tài và các phương thức giải quyết tranh chấp lựa chọn do
Trung tâm Thương mại Quốc tế UNCTAD/WTO – Geneva: ITC thì: “Trọng tài vụ
việc có nghĩa là trọng tài không được tiến hành theo quy tắc của một tổ chức Trọng
tài thường trực. Do các bên không bắt buộc phải tiến hành Trọng tài theo quy tắc
của một tổ chức Trọng tài thường trực nên họ có thể tự do quy định quy tắc tố tụng
riêng. Nói cách khác, Trọng tài vụ việc là trọng tài tự tiến hành (do it yourself
arbitration).”
Trọng tài vụ việc là loại hình trọng tài chỉ có tính chất lâm thời, không có trụ sở và
bộ máy cố định và không lệ thuộc vào bất cứ một quy tắc xét xử nào. Về nguyên
tắc, các bên đương sự khi yêu cầu trọng tài Ad-hoc xét xử có quyền lựa chọn thủ
tục, các phương thức tiến hành tố tụng. Tính chất của trọng tài vụ việc là hoàn toàn
phụ thuộc vào ý chí của các bên đương sự, do vậy, trọng tài vụ việc có một số đặc
điểm sau:
Một là, các bên có quyền lựa chọn TTV không bị giới hạn vào một danh sách trọng
tài có sẵn như ở hình thức trọng tài quy chế. TTV có thể là bất cứ ai mà các bên tín
nhiệm. Thông thường đó là các luật gia, luật sư, giáo sư các trường đại học, các
thương gia có uy tín, chuyên gia hàng đầu trong nhiều lĩnh vực như ngoại thương,
đầu tư, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, xây dựng, công nghệ thông tin, sở hữu công

20. 13
GVHD: TS.Nguyễn Thị Thu Hiền SVTH: Triệu Thị Nhung
nghiệp. Họ là những người vừa có kiến thức về pháp lý lại vừa có kinh nghiệm
trong hoạt động thương mại.
Hai là, các bên cũng có toàn quyền trong việc xác lập quy chế tố tụng như cách
thiết lập HĐTT và thủ tục giải quyết thích hợp với từng vụ tranh chấp. Các bên sẽ
tự tổ chức HĐTT, tự thỏa thuận quá trình tố tụng. Hoạt động trọng tài không lệ
thuộc vào bất cứ quy tắc xét xử nào miễn là bảo đảm được nguyên tắc xét xử khách
quan, vô tư và đúng pháp luật.
Trọng tài vụ việc là hình thức tổ chức đơn giản, khá linh hoạt và mềm dẻo về
phương thức hoạt động nên nói chung phù hợp với những tranh chấp ít tình tiết
phức tạp, có nhu cầu giải quyết nhanh chóng và nhất là các bên tranh chấp có kiến
thức và hiểu biết pháp luật cũng như kinh nghiệm tranh tụng. Nhưng, trên thực tế,
đây là một quá trình tốn thời gian nhằm thảo ra những quy định đặc biệt dành riêng
cho trọng tài vụ việc. Thông thường hình thức này được áp dụng với TTTM quốc
tế, phù hợp với những trường hợp mà thiệt hại lớn, đặc biệt trong những vụ việc có
liên quan tới chủ thể là một quốc gia hay một tổ chức quốc gia có liên quan và các
vấn đề thuộc chính sách và quyền lực công có thể phát sinh. Thông qua trọng tài vụ
việc, có thể tạo ra thủ tục về tố tụng có lợi cho cả hai bên, mà vẫn đạt được những
yêu cầu đặt ra trong những vụ việc nhạy cảm có liên quan đến một bên chủ thể là
quốc gia. Trước khi Pháp lệnh TTTM 2003 ra đời, ở Việt Nam, trọng tài vụ việc chỉ
được thừa nhận để giải quyết các tranh chấp quốc tế. Điều này được quy định trong
nhiều văn bản pháp lý khác nhau như: Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Luật
hàng không dân dụng, Pháp lệnh chuyển giao công nghệ…Pháp lệnh TTTM 2003
lần đầu tiên quy định tương đối cụ thể về Trọng tài vụ việc, cho phép Trọng tài vụ
việc giải quyết tất cả các tranh chấp phát sinh kể cả tranh chấp quốc tế và trong
nước miễn là các bên đương sự thỏa thuận lựa chọn. Pháp lệnh quy định về việc
chọn TTV để thành lập HĐTT, thủ tục tố tụng, việc hủy quyết định trọng tài, việc
thi hành quyết định của trọng tài vụ việc tương tự như trọng tài quy chế. Hiện nay,
Luật TTTM 2010 được ban hành trên cơ sở kế thừa những quy định của Pháp lệnh
TTTM 2003 và bổ sung thêm một số quy định mới về trọng tài vụ việc như việc

21. Mã tài liệu : 6000122
Tải đầy đủ luận văn theo 2 cách :
- Link tải dưới bình luận .
- Nhắn tin zalo 0932091562