Để xem full tài liệu Xin vui long liên hệ page để được hỗ trợ : https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 tai lieu tong hop, thu vien luan van, luan van tong hop, do an chuyen nganh

1. 1
Chuyên ngành: Luật Kinh Doanh
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH-2013-L
Giáo viên hướng dẫn: Nguyễn Đăng Duy
Hà Nội – 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ MỸ LINH
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI

2. 2
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
LỜI MỞ ĐẦU.............................................................................................................5
2.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài. ................................................................5
3.Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................6
4.Giới hạn phạm vi nghiên cứu...................................................................................6
5.Cơ cấu của luận văn. ................................................................................................6
CHƯƠNG 1 ................................................................................................................7
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI VÀ PHÁP LUẬT CỨU
TRỢ XÃ HỘI..............................................................................................................7
1.NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI...........................................7
1.1. Khái niệm cứu trợ xã hội......................................................................................7
1.2. Đặc điểm của hoạt động cứu trợ xã hội. ..............................................................8
1.2.1. Đối tượng của hoạt động cứu trợ xã hội. ..........................................................8
1.2.2. Đối tượng được trợ cấp không phải đóng góp vào quỹ tài chính .....................9
1.3. Vai trò và mục tiêu của cứu trợ xã hội...............................................................10
1.3.1. Vai trò của cứu trợ xã hội................................................................................10
1.3.2. Mục tiêu của cứu trợ xã hội ............................................................................11
1.4. Những quan điểm cơ bản trong cứu trợ xã hội ..................................................11
2.KHÁI QUÁT VỀ PHÁP LUẬT CỨU TRỢ XÃ HỘI...........................................13
2.1. Khái niệm pháp luật cứu trợ xã hội....................................................................13
2.2. Những đặc trưng cơ bản của pháp luật cứu trợ xã hội.......................................15
3.CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA CHẾ ĐỘ CỨU TRỢ XÃ HỘI..................16
3.1. Nguyên tắc mức trợ cấp cứu trợ xã hội không phụ thuộc vào sự đóng góp, thu
nhập hoặc mức sống trước khi phát sinh nhu cầu cứu trợ mà phụ thuộc vào nhu cầu
chi tiêu, tình trạng tài sản thực tế của đối tượng.(17)
..................................................17
3.2. Nguyên tắc cân đối giữa nhu cầu thực tế của đối tượng với khả năng đáp ứng
nhu cầu và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội (18)
.................................................18

3. 3
3.3. Nguyên tắc đa dạng hóa, xã hội hóa các hoạt động CTXH.(19)
..........................19
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT CỨU TRỢ XÃ
HỘI TẠI VIỆT NAM................................................................................................20
1.CÁC CHỦ TRƯƠNG,CHÍNH SÁCH CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VỀ CỨU
TRỢ XÃ HỘI............................................................................................................20
2.PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI...........................................36
2.1.Về đối tượng và điều kiện hưởng cứu trợ xã hội ................................................36
2.1.1. Đối tượng và điều kiện được cứu trợ xã hội thường xuyên............................36
Bảng 1.(21)
..................................................................................................................40
Bảng 2(22)
...................................................................................................................42
Bảng 3(23)
...................................................................................................................42
2.1.2.Đối tượng và điều kiện được cứu trợ xã hội đột xuất:.....................................44
2.2. Các hình thức cứu trợ xã hội..............................................................................47
2.2.1. Cứu trợ bằng tiền.............................................................................................47
2.2.2. Cứu trợ bằng hiện vật......................................................................................48
2.3.Các chế độ cứu trợ xã hội....................................................................................49
2.3.1.Cứu trợ xã hội thường xuyên. ..........................................................................49
2.3.2. Cứu trợ xã hội đột xuất: ..................................................................................52
2.3.Nguồn kinh phí, tài chính thực hiện cứu trợ xã hội ............................................61
2.4.1.Nguyên tắc sử dụng nguồn tài chính:...............................................................64
2.4.2. Các biện pháp để huy động nguồn lực cứu trợ xã hội.....................................64
3.CƠ CẤU TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CỨU TRỢ XÃ HỘI VIỆT NAM. ..............66
CHƯƠNG 3: NHỮNG BẤT CẬP VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT CỨU TRỢ XÃ HỘI Ở VIỆT NAM ............................................................69
1.NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ NHỮNG KHÓ KHĂN,HẠN CHẾ
TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG CỨU TRỢ Ở VIỆT NAM....69
2.KINH NGHIỆM CỦA CÁC NƯỚC VỀ THỰC HIỆN HOẠT ĐỘNG CỨU TRỢ
XÃ HỘI.....................................................................................................................76
2.1.Hệ thống an sinh xã hội Đức (24)
.........................................................................77
2.2.Công tác bảo trợ xã hội ở Liên Bang Nga (25)
.....................................................77
2.4.Hệ thống an sinh xã hội Nhật Bản (26)
.................................................................78

4. 4
2.6.Công tác cứu trợ xã hội của Trung Quốc (27)
.......................................................79
3.GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI Ở VIỆT
NAM..........................................................................................................................79
3.1. Yêu cầu đối với hoàn thiện pháp luật cứu trợ xã hội .........................................79
3.1.1. Nhận thức đúng vai trò của cứu trợ xã hội ở nước ta hiện nay:......................79
3.1.2. Hoàn thiện pháp luật CTXH phù hợp với tình hình kinh tế xã hội của đất
nước...........................................................................................................................80
3.1.3.Hoàn thiện pháp luật CTXH nhằm mở rộng hơn nữa đối tượng CTXH hướng
tới mục tiêu bao quát toàn bộ dân số.........................................................................81
3.1.4.Hoàn thiện pháp luật CTXH phải hướng tới thiết lập được pháp luật CTXH
tiến bộ, kế thừa thành tựu lập pháp, khắc phục những hạn chế của pháp luật CTXH
hiện hành. ..................................................................................................................82
3.2. Một số giải pháp cụ thể hoàn thiện pháp luật cứu trợ xã hội.............................82
3.2.1. Về đối tượng và điều kiện hưởng CTXH........................................................83
3.2.2. Về chế độ áp dụng đối với các đối tượng hưởng CTXH ................................86
3.2.3. Nguồn kinh phí thực hiện CTXH....................................................................87
3.2.4.Trong công tác tổ chức thực hiện.....................................................................87
3.3.5.Ban hành Luật cứu trợ xã hội...........................................................................89
KẾT LUẬN...............................................................................................................90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................91

5. 5
LỜI MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài.
Cứu trợ xã hội (CTXH) là một trong những thiết chế quan trọng của hầu
hết các quốc gia nhằm giúp đỡ những người “yếu thế” trong xã hội khắc phục
cuộc sống khó khăn và sớm ổn định,hòa nhập vào cộng đồng.
Dựa theo tình hình hiện nay,khi kinh tế thị trường ngày một phát triển
mạnh,thúc đẩy sản xuất,tăng sức cạnh tranh,nâng cao năng suất thì bên cạnh
đó xã hội nước ta còn tồn tại rất nhiều hạn chế,rủi ro đối với môi trường sống
như:thiên tai-bão lũ,ô nhiễm môi trường ngày càng nhiều;đặc biệt sự phân
hóa giàu nghèo,bất bình đẳng trong xã hội ngày càng thể hiện rõ rệt.Chính vì
vậy,CTXH là nội dung cần được quan tâm và nghiên cứu cấp thiết hơn bao
giờ hết.
Ngoài ra,trong công tác CTXH Đảng và Nhà nước ta đã có rất nhiều
thành tựu đáng kể,tuy nhiên trong quá trình thực hiện các quy định của pháp
luật CTXH hiện hành vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định,chưa đáp ứng
được yêu cầu phát triển xã hội cũng như độ bao phủ tới các đối tượng.Vì
vậy,việc nghiên cứu nội dung của CTXH nhằm mục đích tìm ra những hạn
chế,khe hở và đề ra những biện pháp khắc phục ,xây dựng và hoàn thiện pháp
luật CTXH ở nước ta.
2.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài.
Thứ nhất,nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động CTXH và
pháp luật cứu trợ xã hội (PLCTXH) như:khái niệm,bản chất,mục tiêu,nội
dung…
Thứ hai,phân tích và đánh giá thực trạng các quy định về CTXH với các
nội dung cơ bản như đối tượng CTXH,điều kiện hưởng CTXH,tổ chức thực
hiện…
Thứ ba,chỉ ra những kết quả đạt được cũng như các nội dung còn hạn chế
của pháp luật hiện hành về CTXH cần được hoàn thiện.Từ đó,đưa ra những

6. 6
giải pháp cụ thể nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật CTXH ở nước
ta.
3.Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp phân tích,tổng hợp:nghiên cứu,phân tích,tiếp thu có chọn
lọc các nghiên cứu khoa học có giá trị của các nhà nghiên cứu đi trước,cũng
như các quy định pháp luật của các nước trên thế giới trong một số nội dung
nhất định.
Phương pháp so sánh:sử dụng trong các trường hợp phân biệt một số khái
niệm và trong trường hợp cần thiết so sánh nội dung cụ thể của pháp luật
CTXH Việt Nam với quy định pháp luật các nước trên thế giới.
Phương pháp khảo sát thực tiễn:Tìm hiểu,thu thập các số liệu về công tác
CTXH qua các năm gần đây.Qua đó cung cấp cho luận văn những số liệu
minh chứng thuyết phục và có tính khoa học cao.
4.Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Luận văn đi sâu vào nghiên cứu những nội dung cơ bản của hoạt động
CTXH và PLCTXH.
5.Cơ cấu của luận văn.
Ngoài phần mở đầu,kết luận,danh mục tài liệu tham khảo,luận văn gồm
3 chương:
Chương 1:Những vấn đề lý luận về cứu trợ xã hội và pháp luật về cứu
trợ xã hội
Chương 2:Thực trạng chính sách và pháp luật cứu trợ xã hộ
Chương 3:Những bất cập và phương hướng hoàn thiện pháp luật CTXH
ở Việt Nam.

7. 7
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI
VÀ PHÁP LUẬT CỨU TRỢ XÃ HỘI.
1.NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI.
1.1. Khái niệm cứu trợ xã hội
Hoạt động cứu trợ xã hội là hoạt động của cộng đồng xuất phát từ bản
chất nhân văn cao đẹp giữa người với người, khi bất kỳ ai đó không may lâm
vào cảnh hoạn nạn khó khăn. Không giống như bảo hiểm xã hội hay ưu đãi xã
hội, cứu trợ xã hội là hoạt động mang tính rộng khắp về phạm vi và về chủ
thể. Trong cứu trợ xã hội, mỗi thành viên thực hiện vai trò riêng của mình.
Tuy nhiên hoạt động cứu trợ xã hội không chỉ là của cá nhân, tổ chức đơn
thuần trong xã hội mà là trách nhiệm chính của Nhà nước. Với tư cách là đại
diện của xã hội, Nhà nước có trách nhiệm cao nhất trong viêc tổ chức các hoạt
động cứu trợ xã hội bởi Nhà nước có chức năng xã hội là bảo vệ cuộc sống
của các công dân trong cộng đồng luôn được ổn định. Quan tâm đến các đối
tượng cần cứu trợ là một vấn đề tất yếu trong quá trình phát triển lịch sử của
Nhà nước.
Tại Việt Nam, cứu trợ xã hội đang là một trong những vấn đề được Đảng
và nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Nhất là trong thời gian vừa qua, có không ít
những vùng miền tại đất nước ta chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai hay
những thảm họa môi trường. Thông qua việc ban hành hang loạt các văn bản,
Nhà nước đã và đang tạo một hành lang pháp lý cho hoạt động cứu trợ xã hội
được thực hiện trên thực tế. Các chính sách, pháp luật về cứu trợ xã hội do
nhà nước ban hành, xây dựng là cơ sở quan trọng để các tổ chức, cơ quan, cá
nhân tiến hành các hoạt động cứu trợ xã hội. Đó là những quy phạm đảm bảo
sự công bằng, minh bạch, đúng đắn và khẳng định tính hợp pháp của hoạt
động này.

8. 8
Cứu trợ xã hội do đó là một thuật ngữ thường xuyên được các sách báo,
tạp chí nhắc đến và đưa ra bàn luận nhưng cho đến hiện nay thuật ngữ này
vẫn chưa được ghi nhận một cách chính thức trong hệ thống các văn bản pháp
luật của nước ta. Vậy cứu trợ xã hội là gì?
Có thể hiểu theo nghĩa thông thường, cứu trợ xã hội là sự giúp đỡ của xã
hội bằng nguồn tài chính của Nhà nước và cộng đồng đối với các thành viên
găp khó khăn, bất hạnh, rủi ro trong cuộc sống như thiên tai, hỏa hoạn, bị tàn
tật, già yếu…dẫn đến mức sống quá thấp, lâm vào cảnh neo đơn-túng quẫn,
nhằm giúp họ đảm bảo được điều kiện sống tối thiểu, vượt qua cơn khốn khó
và vươn lên trong cuộc sống bình thường.
Xem xét dưới góc độ an sinh xã hội, cứu trợ xã hội được xem là một hình
thức quan trọng, là chế độ đảm bảo xã hội đối với các thành viên trong cộng
đồng, nhằm giúp họ khắc phục những khó khăn trước mắt cũng như lâu dài
trong cuộc sống. Việc đảm bảo này thông qua các hoạt động cung cấp tài
chính, tiền bạc, vật phẩm, các điều kiện vật chất khác trong một thời hạn hoặc
trong suốt quá trình sống (suốt cuộc đời) của đối tượng.
Cứu trợ xã hội được coi như là “lưới đỡ cuối cùng” trong hệ thống các
lưới đỡ an sinh xã hội. Nó được coi là chế độ đảm bảo cộng đồng mang tính
nhân đạo, nhân văn rất cao, thể hiện tình người rõ rệt.
1.2. Đặc điểm của hoạt động cứu trợ xã hội.
1.2.1. Đối tượng của hoạt động cứu trợ xã hội.
Đối tượng của cứu trợ xã hội có thể là gia đình, có thể là cá nhân. Họ là
những người hoặc nhóm người vì một lý do nào đó rơi vào hoàn cảnh yếu thế,
thiệt thòi hơn những người khác trong xã hội, cần có sự giúp đỡ, cứu tế từ
Nhà nước và cộng đồng để đảm bảo cuộc sống bình thường.
Khi xem xét đối tượng được cứu trợ xã hội, cần phải nhìn nhận từ cả
phương diện kinh tế và xã hội.
Về phương diện kinh tế, đối tượng được cứu trợ là những người không
may gặp rủi ro, khó khăn, bất hạnh trong cuộc sống khiến cho mức thu nhập

9. 9
của họ thấp hơn nhiều so với mức sống tối thiểu chung của cộng đồng, thậm
chí khiến cho cuộc sống của họ rơi vào tình cảnh bị đe dọa.
Về phương diện xã hội, đối tượng được cứu trợ là những người gặp bất
hạnh trong cuộc sống cần có sự nâng đỡ, trợ giúp cả về vật chất và tinh thần,
không phân biệt vị thế và thành phần xã hội, để đảm bảo cuộc sống bình
thường, không bị gạt ra ngoài lề xã hội.
Có thể nói, đối tượng của cứu trợ xã hội rất đa dạng, bao gồm:
- Những người tàn tật trong cộng đồng: là những người bị khiếm khuyết
một hay nhiều bộ phận hoặc chức năng biểu hiện dưới các dạng tật khác nhau,
làm suy giảm khả năng lao động.
- Những người già yếu từ cộng đồng: chủ yếu là những người già cô đơn
không nơi nương tựa ,thiếu thốn về thu nhập và sinh hoạt.
- Đối tượng tiếp theo là trẻ em: trẻ em là mầm non của đất nước, luôn
được toàn xã hội quan tâm, nhất là một số bộ phận trẻ em rơi vào tình cảnh
bất hạnh và dễ tổn thương.
- Ngoài các nhóm đối tượng nêu trên, còn có các nhóm đối tượng khác
như người bị nhiễm HIV/AIDS, người lang thang xin ăn, những người nghiện
hút ma túy, những người hoạt động mại dâm… Trong thời gian gần đây, các
tệ nạn xã hội đang có điều kiện thuận lợi để phát triển khiến cho số lượng
nhóm người này tăng lên nhanh chóng.
Ngoài các cá nhân yếu thế, dễ bị tổn thương trong cộng đồng thì đối
tượng được hưởng cứu trợ xã hội còn được xác định theo hộ gia đình, chẳng
hạn như hộ gia đình rất nghèo, các hộ gia đình rất khó khăn…
1.2.2. Đối tượng được trợ cấp không phải đóng góp vào quỹ tài chính
Nguồn quỹ dùng cho hoạt động cứu trợ xã hội được lấy từ thuế hoặc từ
đóng góp của cộng đồng. Điều này là ngược lại với bảo hiểm xã hội. Trong
bảo hiểm xã hội, nguồn quỹ được bên tham gia bảo hiểm đóng góp là chủ
yếu. Những tổ chức cá nhân muốn được nhận bảo hiểm bắt buộc phải tham
gia đóng góp vào quỹ bảo hiểm. Quỹ bảo hiểm chỉ có một phần là từ sự hỗ trợ

10. 10
của Nhà nước. Nguồn quỹ bảo hiểm sẽ được dùng để bù đắp hoặc thay thế
phần thu nhập bị giảm hay mất đi của người tham gia bảo hiểm khi gặp phải
những biến cố theo quy luật “số đông bù số ít”.
Đối với trợ cấp xã hội, người được trợ cấp hoàn toàn không phải đóng
góp vào quỹ tài chính nào. Mức trợ cấp tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể và
được xác định dựa vào việc thẩm tra đánh giá thu nhập, tài sản và hoàn cảnh
của người được xét trợ cấp. Trợ cấp cũng có thể là bằng tiền hoặc hiện vật,
khác với bảo hiểm xã hội hầu như chỉ toàn bằng tiền.
1.3. Vai trò và mục tiêu của cứu trợ xã hội
1.3.1. Vai trò của cứu trợ xã hội
Vai trò của cứu trợ xã hội tùy thuộc vào tình hình kinh tế - xã hội của mỗi
quốc gia cũng như nguyên nhân cụ thể gây tổn thương cho người dân nước
đó. Nhìn chung, cứu trợ xã hội bao gồm những vai trò cơ bản sau:
Một là, đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của những cá nhân và nhóm dân cư
yếu thế, dễ bị tổn thương trong cộng đồng, từ đó giúp họ đối phó với những
khủng hoảng bất ngờ, vượt qua được những khó khăn để tồn tại.
Hai là, góp phần phòng ngừa và giảm thiểu các khả năng dễ bị tổn
thương của những cá nhân và nhóm dân cư yếu thế. Điều này được thể hiện rõ
qua hoạt động trợ giúp xã hội, hoạt động này thường tập trung vào nhóm dân
cư bị thua thiệt nhất hoặc dễ bị tổn thương nhất trong cộng đồng, từ đó giúp
họ thoát ra khỏi cảnh nghèo đói, khó khăn dai dẳng trong cuộc sống… ví dụ
như phụ cấp gia đình có thể giúp trẻ em trong các gia đình hộ nghèo không bị
mất cơ hội đến trường…
Ba là, góp phần làm cho hệ thống an sinh xã hội được toàn diện hơn. Cứu
trợ xã hội đã khắc phục được hạn chế của bảo hiểm xã hội (chưa có tính phổ
cập; không thể bao trùm hết cả bộ phận dân cư cũng như chỉ mới đưa ra mức
hỗ trợ hạn chế), nó cung cấp bảo vệ bổ sung, đảm bảo tất cả mọi người trong
xã hội đều được giúp đỡ khi gặp rủi ro.

11. 11
Bốn là, góp phần phát triển một xã hội hài hòa và bền vững, đưa những
người được cứu trợ ra khỏi hoàn cảnh khó khăn, thoát khỏi tâm lý mặc cảm,
vươn lên hòa nhập vào cộng đồng .Từ đó giúp phát triển tăng trưởng và phát
triển nền kinh tế.
1.3.2. Mục tiêu của cứu trợ xã hội
Hoạt động cứu trợ xã hội nhắm đến các mục tiêu sau:
Chuyển nhượng các nguồn lực cho các cá nhân, hộ gia đình rơi vào tình
trạng túng quẫn và dễ bị tổn thương nhất. Từ đó giúp họ đảm bảo được mức
sống tối thiểu và cải thiện điều kiện sống.
Làm giảm sự chênh lệch mức sống cả về vật chất lẫn tinh thần giữa các
thành viên trong xã hội, không để ai rơi vào hoàn cảnh cùng cực tuyệt vọng
hoặc bị bỏ rơi; xây dựng lối sống tốt đẹp giàu lòng nhân ái-nhân văn giữa con
người với nhau; xây dựng một xã hội ngày càng tốt đẹp văn minh.
1.4. Những quan điểm cơ bản trong cứu trợ xã hội
Cứu trợ xã hội thường được nhắc đến thông qua hai hoạt động: cứu tế xã
hội và trợ giúp xã hội. Cứu tế xã hội là sự trợ giúp của cộng đồng bằng hiện
vật, có tính tức thời, khẩn cấp và ở mức độ cần thiết cho người được trợ cấp
khi họ rơi vào hoàn cảnh bần cùng, khó khăn, không còn khả năng tự lo liệu
cuộc sống như: người già không nơi nương tựa; người không còn khả năng
lao động, không có bất kỳ một nguồn thu nhập nào đảm bảo cuộc sống hàng
ngày… Còn trợ giúp xã hội là sự giúp đỡ thêm của cộng đồng xã hội, bằng
các phương tiện thích hợp để người được trợ giúp có thể phát huy được khả
năng tự lo liệu cho cuộc sống, cho bản thân hòa nhập trở lại với cuộc sống
cộng đồng.
Cứu trợ xã hội được dành cho tất cả mọi người. Hay nói cách khác, mỗi
người trong xã hội đều có quyền hưởng cứu trợ xã hội khi cần thiết. Mỗi cá
nhân đều có quyền sống, làm việc và hưởng thụ các thành quả của xã hội như
tất cả các thành viên khác. Tuy nhiên, có nhiều biến cố bất ngờ khiến cho các
cá nhân, hộ gia đình có thể rơi vào tình trạng cực kì vất vả, khó khăn không

12. 12
tìm được phương cách để sinh sống. Nhà nước và toàn thể cộng đồng thực
hiện hoạt động cứu trợ để quyền con người của các cá nhân và các nhóm dân
cư yếu thế luôn được đảm bảo. Hoạt động này không chỉ đơn thuần là một sự
tương trợ giúp đỡ lẫn nhau mà còn thể hiện sự tôn trọng quyền con người của
toàn xã hội đối với mọi cá nhân, thể hiện được một thuộc tính của xã hội văn
minh.(1)
Nhà nước là chủ thể chính của cứu trợ xã hội. Với bản chất nhân đạo và
vai trò to lớn của cứu trợ xã hội, hầu hết các nước đều thừa nhận cần thiết
phải tổ chức cứu trợ xã hôi cho người dân. Nhà nước với pháp luật và nguồn
ngân sách của mình định hướng và tổ chức việc thực hiện cứu trợ xã hội. Cụ
thể là Nhà nước có trách nhiệm chính trong việc phân bổ các nguồn lực và thu
nhập, chi tiêu ngân sách cho các chương trình cứu trợ thường xuyên và đầu tư
tập trung vào các cơ sở hạ tầng cũng như các hoạt động dịch vụ.(2)
Xã hội hóa hoạt động cứu trợ xã hội là xu hướng tất yếu hiện nay. Có thể
thấy rằng chỉ Nhà nước là không thể đảm bảo đủ các nguồn lực, đặc biệt là
nguồn lực tài chính để thực hiện cứu trợ xã hội. Do đó, chính phủ phải làm
cho công chúng nhận thức được lợi ích của việc hướng các nguồn lực vào
người nghèo, đặc biệt là trong giai đoạn khủng hoảng. Chẳng hạn bằng cách
thực hiện tốt các chương trình việc làm ở khu vực nông thôn hoặc tổ chức
việc di dân từ trung tâm thành phố ra các thành phố vệ tinh xung quanh. Nhờ
đó, các vấn đề thất nghiệp và tệ nạn xã hội sẽ được hạn chế.
Bản thân các đối tượng được cứu trợ cũng phải có trách nhiệm đối với
bản thân và cộng đồng. Theo quan điểm này, cứu trợ xã hội được thực hiện
theo hướng là đưa “cần câu” chứ không phải đưa “xâu cá”. Những đối tượng
được hưởng cứu trợ xã hội phải tự khẳng định mình, tránh tư tưởng ỷ lại,
trông chờ vào sự giúp đỡ của xã hội, của cộng đồng. Trước khi được cứu trợ,
các đối tượng được cứu trợ cần phải cố gắng bằng tiềm lực còn lại để lo liệu
cải thiện khó khăn trong cuộc sống.

13. 13
Cứu trợ xã hội là cơ sở để phát triển xã hội bền vững. Tăng trưởng kinh tế
đôi khi có những yếu tố làm hạn chế sự công bằng và bình đẳng trong xã hội.
Chính vì vậy, cứu trợ xã hội là chính sách xã hội quan trọng làm cơ sở để đảm
bảo vừa phát triển kinh tế vừa thực hiện công bằng và ổn định xã hội.
2.KHÁI QUÁT VỀ PHÁP LUẬT CỨU TRỢ XÃ HỘI.
2.1. Khái niệm pháp luật cứu trợ xã hội
Do đất nước Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, mặc dù
thuận tiện cho việc sản xuất nông nghiệp nhưng điều kiện khí hậu lại khắc
nghiệt, nhiều thiên tai, bão lũ… khiến cuộc sống nhân dân gặp nhiều khó
khăn. Bên cạnh đó, lịch sử đất nước ta lại trải qua các cuộc chiến tranh khốc
liệt để lại hậu quả nặng nề cho nhiều người, nhiều gia đình. Khi chiến tranh
kết thúc, đất nước bước vào quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thì lại
phát sinh những vấn đề phân hóa giàu nghèo, tệ nạn xã hội hay một bộ phận
không nhỏ những người lao động trình độ hạn chế, không thích ứng kịp với
sự thay đổi của nền kinh tế thị trường…
Từ thực tế đó, nhằm mục tiêu duy trì sự ổn định và phát triển đất nước,
Đảng và Nhà nước đã đặt hoạt động cứu trợ xã hội lên hàng đầu, là phương
sách quan trọng trong chiến lược phát triển ổn định lâu dài. Đó cũng là kết
quả tất yếu của sự kế thừa và phát huy truyền thống nhân ái cao đẹp của dân
tộc, thể hiện sự liên kết gắn bó chặt chẽ giữa các thành viên trong cộng đồng
với nhau, mỗi người đều hướng tới những người khác.
Để hoạt động cứu trợ xã hội của nước ta ngày càng phát triển, thu hút sự
tham gia đông đảo của tầng lớp nhân dân và các tổ chức chính trị -xã hội khác
như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội chữ Thập đỏ Việt Nam… Nhà nước đã
giao cho Bộ lao động-Thương binh và Xã hội chịu trách nhiệm chính về quản
lý nhà nước đối với các hoạt động cứu trợ xã hội, đồng thời ban hành những
chính sách, pháp luật tạo tiền đề cho cứu trợ xã hội trở thành một trong những
cơ chế bảo vệ quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội nước ta. Chính sách,
pháp luật về cứu trợ xã hội đã trở thành một bộ phận của chính sách, pháp luật

14. 14
an sinh xã hội nói chung. Ở nước ta, chính sách cứu trợ xã hội được thể chế
hóa bằng những quy định pháp luật để điều chỉnh hoạt động cứu trợ xã hội,
trong đó xác định rõ đối tượng và điều kiện hưởng cứu trợ, các chế độ cứu
trợ, nguồn kinh phí thực hiện cứu trợ…
Vì vậy, pháp luật cứu trợ xã hội là tổng thể các quy phạm pháp luật do
nhà nước ban hành, quy định các đối tượng, điều kiện, chế độ trợ cấp cụ thể
và trách nhiệm của nhà nước, cộng đồng trong việc góp phần đảm bảo vào ổn
định cuộc sống cho các thành viên trong xã hội gặp rủi ro, khó khăn, bất
hạnh.
Qua mỗi giai đoạn phát triển kinh tế-xã hội, pháp luật về cứu trợ xã hội
ngày càng được hoàn thiện hơn. Hiện nay, điều chỉnh các hoạt động cứu trợ
xã hội có các văn bản pháp luật chủ yếu sau:
- Nghị định của Chính phủ số 67/2007/NĐ-CP ngày 13/4/2007 về chính
sách trợ giúp các đối tượng bảo trợ xã hội;(3)
- Nghị định của Chính phủ số 13/2010/NĐ-CP ngày 27/02/2010 sửa
đổi,bổ sung một số điều của Nghị định số 67/2007/NĐ-CP;(4)
- Thông tư của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội số 09/2007/TT-
BLĐTBXH ngày 13/7/2007 hướng dẫn một số điều của Nghị định số
67/2007/NĐ-CP;(5)
- Thông tư của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội số 26/2008/TT-
BLĐTBXH ngày 10/11/2008 sửa đổi,bổ sung một số điều của Thông tư số
09/2007/TT-BLĐTBXH;(6)
- Thông tư liên tịch của Bộ lao động-Thương binh và Xã hội và Bộ Nội
vụ số 32/2009/TTLT-BLĐTBXH-BNV ngày 21/9/2009 hướng dẫn nhiệm vụ,
quyền hạn, cơ cấu tổ chức và định mức cán bộ, nhân viên của cơ sở bảo trợ xã
hội công lập.(7)
- Nghị định của Chính phủ số 68/2008/NĐ-CP ngày 30/5/2008 quy định
điều kiện, thủ tục thành lập, tổ chức, hoạt động và giải thể cơ sở bảo trợ xã
hội;(8)

15. 15
- Thông tư của Bộ lao động-Thương binh và xã hội số 07/2009/TT-
BLĐTBXH ngày 30/3/2009 hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định
số 68/2008/Đ-CP(9)
- Nghị định của Chính phủ số 148/2007/NĐ-CP ngày 25/9/2007 về tổ
chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện;(10)
- Thông tư của Bộ Nội vụ số 09/2008/TT-BNV ngày 31/12/2008 hướng
dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 148/2007/NĐ-CP(11)
- Nghị định của Chính phủ số 136/2013/NĐ-CP ngày 21/10/2013 quy
định chính sách trợ giúp xã hội với đối tượng bảo trợ xã hội.(12)
- Nghị định số 07/2000/NĐ-CP ngày 09/3/2000 của Chính phủ về chính
sách cứu trợ xã hội.(13)
- Nghị định số 168/NĐ-CP ngày 20/9/2004 sửa đổi, bổ sung một số điều
cho Nghị định số 07/2000/NĐ-CP(14)
- Nghị định số 67/2007/NĐ-CP ngày 13/4/2007 về chính sách trợ giúp
các đối tượng bảo trợ xã hội.(15)
- Nghị định số 13/2010/NĐ-CP ngày 27/02/2010 sửa đổi, bổ sung một số
điều của Nghị định số 67/2007/NĐ-CP.(16)
Ngoài ra, còn nhiều văn bản pháp luật khác nhau của Chính phủ, Thủ
tướng Chính phủ, Ủy bán nhân dân các cấp về công tác cứu trợ xã hội.
Pháp luật về cứu trợ xã hội hiện nay so với các giai đoạn trước tỏ ra tiến
bộ hơn, phản ánh trình độ phát triển kinh tế-xã hội của nước ta. Với việc ban
hành các quy định về cứu trợ xã hội, Đảng và Nhà nước đang thể hiện sự
quan tâm đến công tác cứu trợ xã hội nói nhằm thực hiện mục tiêu: đưa chính
sách cứu trợ đến với mọi cá nhân, hộ gia đình gặp khó khăn, bất hạnh, tạo
điều kiện tối đa để người dân tiếp cận với các chính sách xã hội một cách
thuận tiện nhất.
2.2. Những đặc trưng cơ bản của pháp luật cứu trợ xã hội
Thứ nhất, đối tượng tham gia quan hệ cứu trợ xã hội bao gồm nhà nước,
tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước. Không giống như chế độ bảo hiểm xã

16. 16
hội, kinh phí dùng vào việc đảm bảo cho quan hệ cứu trợ được thự hiện, chủ
yếu là từ sự đóng góp của nhà nước cùng sự ủng hộ, quyên góp của cộng
đồng.
Thứ hai, đối tượng hưởng cứu trợ xã hội là mọi thành viên trong xã hội
khi có các sự kiện pháp lý xảy ra do nguyên nhân khách quan, chủ quan khác
nhau. Nếu như đối tượng hưởng bảo hiểm xã hội chỉ là những người tham gia
bảo hiểm thì đối tượng được hưởng cứu trợ rộng hơn nhiều bao gồm cả người
già cô đơn không nơi nương tựa, trẻ em mồ côi, người tàn tật, người tâm thần,
người gặp khó khăn do hậu quả thiên tai hoặc những lý do bất khả kháng
khác…
Thứ ba, mức hưởng trợ cấp phụ thuộc vào hoàn cảnh thực tế của từng đối
tượng, mức độ rủi ro mà không tính đến sự đóng góp của đối tượng được thụ
hưởng. Có thể nói, cứu trợ xã hội là hoạt động mang tính chất từ thiện giúp
cho các đối tượng yếu thế trong xã hội lâm vào hoàn cảnh khó khăn hay gặp
rủi ro, bất hạnh. Do đó, người được hưởng cứu trợ xã hội trên cơ sở trách
nhiệm của cộng đồng mà không có bất cứ sự đóng góp nào miễm là thoả mãn
các điều kiện để thụ hưởng.
Thứ tư, tính chất của trợ cấp cứu trợ xã hội mang tính linh hoạt, đa dạng
phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, phụ thuộc vào sự ủng hộ, quyên góp của
cá nhân, tổ chức và cộng đồng tại thời điểm trợ cấp. Do đó, tuỳ từng đối
tượng khác nhau mà có các chế độ trợ cấp khác nhau.
3.CÁC NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA CHẾ ĐỘ CỨU TRỢ XÃ HỘI.
Các nguyên tắc cơ bản của pháp luật CTXH là những tư tưởng chủ đạo
xuyên suốt và chi phối toàn bộ hệ thống các quy phạm CTXH trong việc điều
chỉnh các quan hệ CTXH. Những nguyên tắc cơ bản của pháp luật CTXH
Việt Nam thể hiện quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta
trong vấn đề đảm bảo quyền con người, từng bước cải thiện đời sống của mỗi
thành viên xã hội, phát triển kinh tế-xã hội thực hiện mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng văn minh.

17. 17
Là bộ phận cấu thành của pháp luật an sinh xã hội, chế độ CTXH cũng
đảm bảo thực hiện các nguyên tắc chung của hệ thống an sinh như nguyên tắc
đảm bảo thực hiện đối với mọi thành viên trong xã hội, nguyên tắc nhà nước
thống nhất quản lý …Tuy nhiên với đặc thù riêng của mình về đối tượng, hình
thức thực hiện, mục đích trợ cấp…nên chế độ CTXH xác định những nguyên
tắc riêng của mình, cụ thể là một số nguyên tắc sau:
3.1. Nguyên tắc mức trợ cấp cứu trợ xã hội không phụ thuộc vào sự đóng
góp, thu nhập hoặc mức sống trước khi phát sinh nhu cầu cứu trợ mà
phụ thuộc vào nhu cầu chi tiêu, tình trạng tài sản thực tế của đối
tượng.(17)
Quyền được hưởng an sinh xã hội nói chung và hưởng CTXH nói riêng là
quyền của công dân trong xã hội. Mọi thành viên trong xã hội không phân
biệt địa vị xã hội, trình độ văn hóa, giới tính…khi gặp khó khăn, bất hạnh bản
thân và gia đình không tự khắc phục được thì được hưởng trợ giúp xã hội.
Mức trợ cấp xã hội không phụ thuộc vào thu nhập, tài sản của đối tượng trước
khi có biến cố rủi ro xảy ra, mà phụ thuộc vào nhu cầu của đối tượng cần
CTXH cũng như khả năng đáp ứng của Nhà nước và cộng đồng. Nguyên tắc
này xuất phát từ mục đích của CTXH, theo đó các khoản trợ cấp không nhằm
bù đắp hay thế thu nhập của đối tượng, cũng không nhằm đảo bảo cuộc sống
với những yêu cầu định trước mà chỉ nhằm giúp cho đối tượng thoát ra khỏi
tình trạng cuộc sống bị đe dọa, vươn lên hòa nhập cộng đồng.
Tuy nhiên, trên thực tế nguyên tắc này trong CTXH không có nghĩa là
cào bằng, ai cũng như ai mà phải dựa trên mức độ rủi ro, hoàn cảnh khác
nhau…mà quyết định mức cứu trợ khác nhau. Vì vậy, pháp luật CTXH đã
phân loại đối tượng CTXH để đưa ra chế độ CTXH thường xuyên và chế độ
CTXH đột xuất.
Có thể nói, đây là nguyên tắc xuyên suốt bao trùm toàn bộ nội dung của
hoạt động CTXH trong hệ thống ASXH. Khác với nội dung bảo hiểm xã hội

18. 18
hay ưu đãi xã hội thì vấn đề đóng góp vật chất hay sức người không được đặt
ra đối với các đối tượng hưởng CTXH.
3.2. Nguyên tắc cân đối giữa nhu cầu thực tế của đối tượng với khả năng
đáp ứng nhu cầu và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội (18)
Các nghiên cứu về an sinh xã hội cho thấy các quốc gia càng phát triển
thì mức độ và đối tượng CTXH càng phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên ở Việt
Nam, với tình trạng đất nước còn nghèo, GDP bình quân đầu người năm 2006
đạt 740USD, năm 2009 đạt 1060 USD; trong khi đó, GDP bình quân đầu
người năm 2004 của Thái Lan 2.262 USD, Philipin là 1.030 USD, Indonesia
là 1.146 USD. Việt Nam chỉ cao hơn Lào 286 USD và Campuchia 368 USD
nên an sinh xã hội nói chung và CTXH nói riêng vẫn còn nhiều mới mẻ và
chưa được sự quan tâm thích đáng của Nhà nước trong một thời gian dài. Hơn
nữa, do những đặc thù của Việt Nam về điều kiện tự nhiên, kinh tế, chính trị
xã hội mà nhu cầu CTXH ở Việt Nam là rất lớn.Với tỷ lệ số hộ đói nghèo, số
người tàn tật không nơi nương tựa, trẻ em mồ côi, tình trạng ô nhiễm môi
trường và biến đổi khí hậu hiện nay…thì số lượng đối tượng cần trợ giúp
đang là bài toán nan giải trên con đường phát triển đất nước.Vì vậy, thưc hiện
CTXH phải cân đối giữa nhu cầu thực tế của đối tượng với khả năng đáp ứng
và phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội. Theo quy định của Luật ngân sách
Nhà nước, ngoài các khoản trợ giúp do ngân sách Trung ương chi trả thì các
địa phương trích từ 2-5% các nguồn thu của địa phương làm quỹ dự phòng
cho các hoạt động phòng chống thiên tai, hỏa hoạn… Nguồn chi các địa
phương khác nhau thì mức độ CTXH cho các đối tượng là khác nhau.Tuy
nhiên, mức trợ cấp CTXH cũng phải đảm bảo được nhu cầu tối thiểu nhằm
duy trì được cuộc sống cho mọi đối tượng hoặc thoát khỏi hoàn cảnh nguy
nan trước mắt.
Với tầm quan trọng như vậy nên trong quá trình thực hiện công tác
CTXH nhà nước luôn luôn phải quan tâm và quán triệt thực hiện nguyên tắc
trên. Nếu mức CTXH cao hơn so với khả năng đáp ứng thì sẽ không đảm bảo

19. 19
thực hiện, thậm chí còn tạo tâm lý ỷ lại, trông chờ vào nguồn cứu trợ. Nếu
mức trợ cấp quá thấp thì không đảm bảo được mục đích cứu trợ là “lưới đỡ
kinh tế cuối cùng” giúp đỡ người dân.
3.3. Nguyên tắc đa dạng hóa, xã hội hóa các hoạt động CTXH.(19)
Xuất phát từ các đối tượng CTXH khác nhau mà hình thức, mức độ cứu
trợ cũng khác nhau. Có những đối tượng là nguyên nhân từ thiên nhiên như
hạn hán, lũ lụt…; có những đối tượng do hoàn cảnh như trẻ em mồ côi, người
mắc các tệ nạn; có những đối tượng do điều kiện sức khỏe như người tàn
tật…nên các mức và hình thức cứu trợ từ đó cũng rất đa dạng và phong phú.
Có đối tượng cần cứu khỏi chết đói, chết rét, bệnh tật…nhưng có đối tượng
cần trợ giúp thường xuyên để duy trì cuộc sống trong thời gian dài…Hay
trong cùng một nhóm hưởng cứu trợ nhu cầu cũng khác nhau, chẳng hạn như
có thiên tai, bão lụt thì người cần tiền để dựng lại nhà ở, người cần lương thực
để chống đói.
Bên cạnh tính đa dạng của hoạt động cứu trợ thì yếu tố xã hội hóa cũng
rất được quan tâm khi thực hiện hoạt động CTXH trên thực tế. Xã hội hóa
hoạt động cứu trợ được hiểu đó là sự tham gia của toàn xã hội vào công tác
CTXH. Mỗi cá nhân sống trong cộng đồng đều phải có trách nhiệm với các
thành viên khác và với chính mình trên cơ sở sự yêu thương, che chở, đùm
bọc lẫn nhau. Nhà nước giữ vai trò trung tâm, khuyến khích và tạo điều kiện
để bất cứ cá nhân, tổ chức nào có lòng từ thiện đều có thể tham gia vào các
hoạt động CTXH. Thời gian gần đây, việc xã hội hóa hoạt động CTXH đã
được phát huy hiêu quả, hàng loạt các hoạt động được tổ chức như: “ủng hộ
đồng bào lũ lụt”, chương trình “vì người nghèo”, “ủng hộ nạn nhân chất độc
màu da cam…”. Có thể nói CTXH thể hiện rõ nét nhất nguyên tắc xã hội hóa
so với các bộ phận khác trong hệ thống an sinh xã hội.

20. 20
CHƯƠNG 2
THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT CỨU
TRỢ XÃ HỘI TẠI VIỆT NAM
1.CÁC CHỦ TRƯƠNG,CHÍNH SÁCH CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VỀ
CỨU TRỢ XÃ HỘI.
Từ xưa đến nay, dù ở thời nào, hoạt động cứu trợ ở nước ta luôn được đặt
lên hàng đầu và được xác định là một phương sách quan trọng để duy trì sự
ổn định và phát triển. Đảng và Nhà nước ta thường xuyên đề ra những chính
sách cứu trợ tuy có khác nhau ở từng thời kỳ.
Trước cách mạng tháng 8 cứu trợ xã hội được thể hiện dưới các hình
thức:
 Lập ra quỹ ruộng quỹ thóc công dành cho các phụ nữ góa và trẻ em mồ
côi, dành cho những người nghèo khốn khó (chẳng hạn như những quả phụ
điền, cô nhi điền, trợ sưu điền, nghĩa điền)
 Lập ra các phường hôi theo quan hệ than tộc, quan hệ láng giềng hay
quan hệ lập nghiệp khi các thành viên trong xã hội không may rơi vào hoàn
cảnh khó khăn (chả hạn như hội vạn chài, hội gặt lúa, hội dệt vải, hội hiếu…)
 Tổ chức các hội cứu, các hội tương tế để bênh vực cho công nhân các
hội tế bần từ thiện.
Kế thừa và phát huy truyền thống nhân ái cao đẹp của dân tộc, Đảng và
Nhà nước đã xác định cứu trợ xã hội là một trong những cơ chế bảo vệ quan
trọng trong hệ thống an sinh xã hội ở nước ta, được đặt song song với cơ chế
bảo hiểm xã hội. Ngay từ những ngày đầu đất nước giành độc lập, mặc dù đất
nước vẫn còn nhiều khó khăn thiếu thốn, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm
đến nỗi thống khổ của tầng lớp dân nghèo thông qua một loạt những hoạt
động như:
- Đảng và Nhà nước kêu gọi phá kho thóc Nhật chia cho người nghèo
- Phát động phong trào nhường cơm, sẻ áo, “hũ gạo cứu đói”

21. 21
- Giảm tô, giảm tức và chia ruộng cho người nghèo, người neo đơn, tàn tật
- Thành lập nhà cứu tế để đáp ứng cho nhu cầu thực hiện cứu tế cho xã hội.
Giai đoạn 1945 -1975: đây là giai đoạn đất nước tập trung hết sức người,
sức của cho công cuộc giải phóng đất nước để chống thực dân Pháp và đế
quốc Mỹ xâm lược. Ở đầu giai đoạn này, cứu trợ xã hội tập trung chủ yếu
vào việc “diệt giặc đói” với mục tiêu không để người dân chết đói. Bộ cứu tế
đã ra đời và ban hành Nghị định ngày 10/9/1945 về việc đặt nguyên tắc đặt
cứu trợ kinh tế và thành lập ra một cơ quan cứu tế tại các cơ sở y tế địa
phương. Sau đó, ủy ban tối cao về tiếp tế và cứu trợ được thành lập theo Sắc
lệnh số 67/SL ngày 29/11/1945 của Chính phủ lâm thời. Đặc biệt ngày
9/11/1946 bản Hiến pháp đầu tiên của nước ta được Quốc hội thông qua,
trong đó tại Điều 14 có ghi nhận về quyền cứu trợ xã hội. Từ đây quyền được
giúp đỡ về vật chất và tinh thần của những đối tượng bị thiệt thòi trong xã hội
đã trở thành quyền hiến định.
Từ những năm 1945 trở đi, do yêu cầu của công cuộc kháng chiến nên
các chế độ cứu trợ xã hội tập trung chủ yếu vào người già cô đơn, trẻ em mồ
côi không nơi nương tựa và đối tượng là nạn nhân của chiến tranh. Một số
văn bản pháp luật tiêu biểu cho thời kỳ này là: Thông tư 123/TTG ngày
30/3/1959 của Thủ tướng vê việc thành lập quỹ nghĩa thương, thôn g tư
202/CP ngày 26/11/1966 của Hội đồng chính phủ về chính sách đối với người
già cả, trẻ mồ côi không nơi nương tựa và người tàn tật…Trợ cấp cứu trợ xã
hội đã có tác dụng ổn định đời sống của toàn dân , tạo tâm lý yên tâm để sản
xuất, xây dựng miền Bắc, làm hậu phương vững chắc để chi viện cho miền
Nam.
Giai đoạn 1975 đến nay: Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ
(tháng 4/1975), cách mạng Việt Nam chuyển sang một giai đoạn mới-giai
đoạn cả nước độc lập thống nhất, tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội.Tuy
nhiên do ảnh hưởng hậu quả nặng nề của chiến tranh cùng với những tiêu cực
của cuộc khủng hoảng kinh tế những năm 80 đã làm cho đối tượng cứu trợ xã

22. 22
hội tăng lên, gánh nặng cho chính sách cứu trợ xã hội. Nhìn chung, các quy
định cứu trợ xã hội đầu giai đoạn này phải giảm giá trị thực tế, các đối tượng
cứu trợ phải trông chờ vào các biện pháp tương trợ cộng đồng khác.
Từ năm 1986 đến nay: pháp luật về cứu trợ xã hội của nước ta có nhiều
tiến bộ hơn. Đặc biệt là sau đại hội lần thứ VI của Đảng – đại hội mở ra thời
kỳ đổi mới sâu sắc, toàn diện trên đất nước ta. Nhà nước đã thực hiện rất
nhiều chính sách nhằm hoàn thiện pháp luật cứu trợ xã hội để phù hợp với
tình hình mới. Trong giai đoạn này, có khá nhiều văn bản pháp luật về cứu trợ
xã hội được ban hành, trong đó có một số văn bản pháp luật có giá trị pháp lý
cao, đặc biệt có ý nghĩa đối với các đối tượng cứu trợ xã hội như: Pháp lệnh
người tàn tật số 06/1998/PL-UBTVQH ngày 30/7/1998, Pháp lệnh người cao
tuổi UBTVQH thông qua ngà 28 tháng 4 năm 2000.
Bên cạnh đó, với mục tiêu “tăng trưởng kinh tế gắn liền với tiến bộ và
công bằng xã hội”chúng ta đã ưu tiên nguồn lực xã hội đầu tư cho phát triển
dịch vụ phúc lợi xã hội cơ bản: Y tế, giáo dục, nước sạch…do vậy đời sống
vật chất, tinh thần của đại bộ phận nhân dân, trong đó có nhóm người yếu thế
đã từng bước được nâng lên. Đi cùng với đầu tư phát triển phúc lợi xã hội một
loạt chính sách hỗ trợ trực tiếp cũng được triển khai thực hiện như: chính sách
cứu trợ đột xuất, thường xuyên, chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó
khăn, các hoạt động cứu trợ xã hội cũng dần dần được luật hóa với nhiều văn
bản pháp luật, thông tư, nghị định và bộ luật lao động quy định về cứu trợ xã
hội thường xuyên, đột xuất, quy định về việc trợ giúp dành cho người già, trẻ
em đặc biệt khó khăn. Cụ thể là một hệ thống văn bản pháp quy đã được xây
dựng như: Pháp lệnh người tàn tật được Ủy ban thường vụ Quốc hội thông
qua ngày 28/4/2000, Nghị định số 07/2000/NĐ-CP 09/03/2000 của Chính phủ
về chính sách cứu trợ xã hội;
Điều 6 Nghị định số 55/1999/NĐ-CP ngày 10 tháng 07 năm 1999 của
Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh về người tàn
tật; Điều 6, điều 9 Nghị định số 30/2002/NĐ-CP ngày 26 tháng 3 năm 2002

23. 23
của Chính phủ quy định và hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh
Người cao tuổi; Nghị định số 120/2003/NĐ-CP ngày 20 tháng 10 năm 2003
của Chính phủ về việc sửa đổi Điều 9 của Nghị định số 30/2002/NĐ-CP ngày
26 tháng 03 năm 2002 của Chính phủ quy định và hướng dẫn thi hành môt số
quy định của Pháp lệnh Người cao tuổi; Điều 5 quyết định số 38/2004/QĐ-
TTG ngày 17 tháng 3 năm 2004 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách trợ
giúp kinh phí cho gia đình, cá nhân nhận nuôi dưỡng trẻ em mồ côi và trẻ em
bị bỏ rơi; Quyết định số 16/2004 /QĐ-TTG ngày 5 tháng 2 năm 2004 của Thủ
tướng Chính phủ về việc trợ giúp đối với hộ gia đình có từ 02 người trở lên
không tự phục vụ được do chịu hậu quả chất độc hóa học của Mỹ sử dụng
trong chiến tranh Việt Nam; các khoản 1, 2, 3 Điều 1 và khoản 1, 2, 3 Điều 2
Quyết định số 313/2005/QĐ-TTG ngày 02 tháng 12 năm 2005 của Thủ tướng
chính phủ về một số chế độ đối với những người nhiễm HIV/AIDS và những
người trực tiếp quản lý, điều trị chăm sóc những người nhiễm HIV/AIDS
trong các cơ sở bảo trợ xã hội của Nhà nước…và gần đây nhất là Nghị định
số 67/2007/NĐ-CP ngày 15/04/2007 về chính sách cứu trợ xã hội đã thay thế
các nghị định trên…
Trải qua nhiều khó khăn thiếu thốn của đất nước nhưng hoạt động cứu trợ
ở nước ta vẫn ngày càng phát triển và đi vào ổn định. Theo đánh giá chung,
Việt Nam được coi là nước có những cam kết mạnh mẽ về sự phát triển xã
hội. So với nhiều nước trong khu vực Việt Nam là nước có chương trình cứu
trợ khá toàn diện.Với sự quan tâm và trách nhiệm của Đảng và Nhà nước, của
xã hội, cơ chế cứu trợ xã hội ở nước ta luôn được củng cố và tăng cường, góp
phần tạo điều kiện giúp đỡ những người nghèo, yếu thế có thể vượt qua
những khó khăn trong cuộc sống, hạn chế những mặc cảm và tự vươn lên hòa
nhập với trong cộng đồng. Với sự quan tâm và trách nhiệm của Đảng và Nhà
nước, của xã hội, cơ chế cứu trợ xã hội của nước ta luôn được củng cố và tăng
cường, góp phần tạo điều kiện giúp những người nghèo yếu thế có thể vượt
qua khó khăn trong cuộc sống, hạn chế những mặc cảm và tự vươn lên trong

24. 24
cuộc sống hòa nhập với cộng đồng. Theo số liệu của Bộ lao động Thương
binh và Xã hội, số tiền ngân sách chi ra cho những hoat động này (chỉ tính
riêng năm 2000) là 648,8 tỷ và những năm sau đó vẫn tiếp tục tăng. Riêng
trong hai năm 2000-2001 đã đào tạo và đào tạo lại tay nghề cho gần 800
nghìn người lao động, khoảng 16% số người mắc phải tệ nạn xã hội được tập
trung cải tạo và dạy nghề giúp họ trở lại con đường làm ăn lương thiện.
Người chết do thiên tai được hỗ trợ tiền thuốc chữa bệnh, hộ gia đình mất
nhà mất tài sản, phương tiện sản xuất, thiếu đói…đều có chính sách trợ giúp
của Nhà nước. Đối với người già cô đơn không nơi nương tựa , trẻ em mồ côi,
người tàn tật nặng không có người nuôi dưỡng được hưởng trợ cấp xã hội
thường xuyên của xã, phường hoặc được đưa vào nuôi dưỡng tập trung trong
các cơ sở Bảo trợ xã hội. Ngoài ra, họ còn được hỗ trợ khám chữa bệnh miễn
phí, giáo dục, chỉnh hình phục hồi chức năng, dạy nghề, tạo việc làm…và đặc
biệt nhận được sự chăm sóc của cộng đồng xã hội. Hệ thống chính sách ngày
càng hoàn thiện đã thể hiện sự công bằng-bình đẳng trong xã hội.
Là một đất nước trải qua nhiều cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, lại bị
ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu, đang trong quá trình công nghiệp
hóa, đô thị hóa nhanh nên hiện nay số người cần trợ giúp xã hội của Việt Nam
rất lớn, chiếm hơn 20% dân số cả nước. Trong đó có khoảng 9,2 triệu người
cao tuổi, 7,2 triệu người khuyết tật, 1,5 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, gần
5% hộ nghèo, 1,8 triệu hộ gia đình cần được trợ giúp đột xuất hàng năm do
thiên tai, hỏa hoạn, mất mùa, 234 nghìn người nhiễm HIV được phát hiện,
204 nghìn người nghiện ma tuý, khoảng 30 nghìn nạn nhân bị bạo lực, bạo
hành trong gia đình; ngoài ra, còn nhiều phụ nữ, trẻ em bị ngược đãi, bị buôn
bán, bị xâm hại hoặc lang thang kiếm sống trên đường phố.(20)
Giai đoạn 2011-2015: kinh tế đất nước có khó khăn, thách thức, song
Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều giải pháp để bảo đảm an sinh xã hội, trong
đó có lĩnh vực trợ giúp xã hội tiếp tục là điểm sáng. Nghị quyết Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ XI xác định: “Tạo bước tiến rõ rệt về thực hiện tiến bộ và

25. 25
công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, giảm tỉ lệ hộ nghèo, cải thiện điều
kiện chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân”. Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày
01/6/2012 của Ban chấp hành Trung ương khóa XI về một số vấn đề chính
sách xã hội giai đoạn 2012-2020 cũng nhấn mạnh: “Nâng cao hiệu quả công
tác trợ giúp xã hội, tiếp tục mở rộng đối tượng thụ hưởng với hình thức hỗ trợ
thích hợp; nâng dần mức trợ cấp xã hội thường xuyên phù hợp với khả năng
ngân sách Nhà nước. Xây dựng mức sống tối thiểu phù hợp với điều kiện kinh
tế - xã hội làm căn cứ xác định người thuộc diện được hưởng trợ giúp xã hội.
Tiếp tục hoàn thiện chính sách trợ giúp xã hội. Củng cố, nâng cấp hệ thống cơ
sở trợ giúp xã hội, phát triển mô hình chăm sóc người có hoàn cảnh đặc biệt
tại cộng đồng, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân vào triển khai
các mô hình chăm sóc người cao tuổi, trẻ em mồ côi, người khuyết tật, nhất là
mô hình nhà dưỡng lão”.
Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước và các Nghị quyết của Quốc
hội, công tác trợ giúp xã hộ thời gian qua đã đạt được những kết quả chính
như sau:
Thứ nhất, đã xây dựng được hệ thống văn bản pháp luật, chính sách tạo
cơ sở pháp lý cho thực hiện tốt chính sách trợ giúp xã hội. Đến nay, đã có trên
10 Bộ luật, luật; 7 Pháp lệnh và hơn 30 Nghị định, Quyết định của Chính phủ;
hơn 40 Thông tư, thông tư liên tịch và nhiều văn bản có nội dung liên quan
quy định khuôn khổ pháp luật, chính sách trợ giúp xã hội. Trong đó có những
văn bản quan trọng như Luật Người cao tuổi, Luật Người khuyết tật, Luật
Chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em, Luật Phòng chống bạo lực gia đình,
Nghị định số 67/2007/NĐ-CP, Nghị định số 13/2010/NĐ-CP, Nghị định số
136/2013/NĐ-CP quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo
trợ xã hội....
Thứ hai, thực hiện đầy đủ, kịp thời các chính sách trợ giúp xã hội thường
xuyên.Tính đến cuối năm 2015, cả nước đã giải quyết trợ cấp xã hội hàng
tháng cho trên 2,643 triệu đối tượng. Trong đó: người cao tuổi trên 80 tuổi

26. 26
không có lương hưu 1.454 ngàn người; người cao tuổi cô đơn thuộc hộ nghèo
85 ngàn người; người khuyết tật nặng và đặc biệt nặng 896 ngàn người; trẻ
em mồ côi không có nguồn nuôi dưỡng 45 ngàn trẻ; người đơn thân nuôi con
thuộc hộ nghèo 113 ngàn người; ngoài ra, còn khoảng 50 ngàn đối tượng
khác. Kinh phí chi trợ cấp xã hội hàng tháng, cấp thẻ bảo hiểm y tế và hỗ trợ
chi phí mai táng cho các đối tượng khoảng 13 nghìn tỷ đồng/năm.
Thứ ba, bảo đảm ổn định đời sống dân sinh khi gặp thiên tai, hỏa hoạn và
các nguyên nhân bất khả kháng. Từ năm 2011 đến nay, các địa phương đã chủ
động bố trí ngân sách địa phương, huy động cộng đồng và các nhà hảo tâm hỗ
trợ hàng hóa, lương thực với trị giá hàng ngàn tỷ đồng cho các cá nhân và gia
đình bị ảnh hưởng bởi thiên tai, tai nạn giao thông hoặc các lý do bất khả
kháng khác. Tính đến ngày 31/12/2014, Chính phủ đã hỗ trợ 180.224 tấn gạo
cho 26 lượt tỉnh để thực hiện cứu đói cho 2.469.443 lượt hộ/8.618.121 nhân
khẩu thiếu lương thực.
Thứ tư, đã từng bước quy hoạch, phát triển mạng lưới các cơ sở trợ giúp
xã hội và dịch vụ trợ giúp xã hội. Hiện nay, cả nước có 408 cơ sở trợ giúp xã
hội, gồm 194 cơ sở công lập và 214 cơ sở ngoài công lập, được thành lập,
hoạt động, kiện toàn theo quy định tại Nghị định số 68/2008/NĐ-CP, Nghị
định số 81/2012/NĐ-CP của Chính phủ. Trong đó, có 31 cơ sở chăm sóc
người cao tuổi, 71 cơ sở chăm sóc người khuyết tật, 139 cơ sở chăm sóc trẻ
em, 102 cơ sở tổng hợp, 31 cơ sở chăm sóc người tâm thần, 34 Trung tâm
công tác xã hội với khoảng 10.000 cán bộ, nhân viên.
Thực hiện Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg ngày 25/03/2010 của Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Phát triển nghề công tác xã hội giai đoạn
2010-2020; đến nay, cả nước có 34 tỉnh, thành phố thành lập, xây dựng mô
hình trung tâm công tác xã hội, trong đó có trên 20 tỉnh, thành phố xây dựng
mô hình trung tâm công tác xã hội trên cơ sở nâng cấp, chuyển đổi cơ sở bảo
trợ xã hội. 100% tỉnh, thành phố đã thành lập mạng lưới cộng tác viên công
tác xã hội từ nhiều chương trình, đề án khác nhau với tổng số gần 100 nghìn

27. 27
cộng tác viên. Các chương trình, giáo trình đào tạo công tác xã hội trình độ
đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp đã được hoàn thiện, ban hành và
triển khai đào tạo tại 55 trường cao đẳng, đại học có đào tạo công tác xã hội
trên cả nước; có 3 trường đào tạo tiến sỹ, thạc sỹ công tác xã hội, Bộ Giáo dục
và Đào tạo đã phê duyệt Đề án đào tạo thạc sỹ công tác xã hội do Tổ chức
CFSI và Học viện châu Á tài trợ; 11 trường cao đẳng, đại học đã đào tạo hệ
vừa học, vừa làm cho 13.000 cán bộ trình độ đại học, 1.092 cán bộ trình độ
cao đẳng và 7.024 cán bộ trình độ trung cấp công tác xã hội; các tỉnh/thành
phố đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho 40.000 lượt cán bộ, nhân viên
công tác xã hội.
Tổng kết lại, Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra những chính sách pháp luật
trên nhiều phương diện khác nhau để hoàn thiện và thúc đẩy “cứu trợ xã hội”
được toàn diện hơn. Cụ thể như sau:
 Thực hiện chính sách xoá đói, giảm nghèo
Đói nghèo là vấn đề kinh tế, xã hội sâu sắc. Xoá đói, giảm nghèo là một
trong những vấn đề vừa cấp bách, vừa cơ bản lâu dài, là một chính sách quan
trọng của Đảng và Nhà nước ta. Trong quá trình xây dựng và phát triển kinh
tế - xã hội, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác xoá
đói, giảm nghèo. Đặc biệt từ năm 1986, khởi đầu công cuộc đổi mới, một mặt
Đảng khuyến khích mọi người trong các thành phần kinh tế làm giàu hợp
pháp, mặt khác tích cực chỉ đạo thực hiện xoá đói, giảm nghèo trong cả nước.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khoá VII (6-
1993) đã chỉ rõ: “Trợ giúp người nghèo chủ yếu bằng cách cho vay vốn,
hướng dẫn cách làm ăn. Hình thành quỹ xoá đói giảm nghèo ở từng địa
phương trên cơ sở dân giúp dân, Nhà nước giúp dân và tranh thủ các nguồn
tài trợ nhân đạo trong nước và quốc tế. Phấn đấu tăng số hộ giàu đi đôi với
xoá đói giảm nghèo”.
Chủ trương xoá đói, giảm nghèo của Đảng đã trở thành cuộc vận động
lớn, khởi đầu ở thành phố Hồ Chí Minh (1992), tiếp đến là các tỉnh đồng bằng

28. 28
sông Cửu Long, các tỉnh Khu IV, Khu V cũ, các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ…
Đến tháng 12-1995 cả 53 tỉnh, thành phố trong cả nước đều có chương trình
xoá đói, giảm nghèo, trong đó 49 tỉnh, thành phố đã thành lập ban chỉ đạo xoá
đói, giảm nghèo ở cấp tỉnh, huyện, xã. Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính
phủ đã chú trọng xây dựng các nguồn lực cho xoá đói, giảm nghèo: nguồn lực
về lao động và đất đai; nguồn lực về vốn; thực hiện chuyển giao công nghệ
giúp đỡ hộ đói, nghèo tổ chức cuộc sống; thực hiện các chính sách xã hội
khác đối với người đói, nghèo như hỗ trợ người nghèo về y tế, về giáo dục,
khai trương Ngân hàng phục vụ người nghèo (nay là Ngân hàng chính sách xã
hội).
Bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, Đảng chủ
trương: “Thực hiện tốt chương trình xoá đói giảm nghèo, nhất là đối với vùng
căn cứ cách mạng, vùng đồng bào dân tộc thiểu số…”. Xoá đói, giảm nghèo
được xác định là một trong 11 chương trình quốc gia. Thực hiện chủ trương
của Đảng, ngày 23-7-1998, Chính phủ ra Quyết định số 133/1998/QĐ-TTg
phê duyệt Chương trình quốc gia xoá đói giảm nghèo giai đoạn 1998-2000
với mục tiêu và nhiều giải pháp cụ thể. Tiếp đó, ngày 31-7-1998, Thủ tướng
Chính phủ ban hành Quyết định số 135/1998/QĐ-TTg phê duyệt Chương
trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng
sâu, vùng xa (gọi tắt là Chương trình 135). Phong trào xoá đói, giảm nghèo
được đẩy mạnh với nhiều mô hình gia đình, thôn, bản, xã, huyện xoá đói,
giảm nghèo có hiệu quả đã được nhân rộng như: mô hình tín dụng - tiết kiệm,
mô hình xã hội hoá hỗ trợ nhà ở cho người nghèo, mô hình “một mái nhà, một
bể nước, một con bò”, mô hình dạy nghề ngắn hạn miễn phí, mô hình liên
thông xuất khẩu lao động…, các dự án thuộc Chương trình quốc gia xoá đói,
giảm nghèo theo Quyết định số 133 của Thủ tướng Chính phủ đã đi vào hoạt
động và đạt hiệu quả rõ rệt.
Nhận thức về xoá đói, giảm nghèo cũng có những tiến bộ, từ chỗ không
chấp nhận có sự phân hoá giàu - nghèo đã đi đến chủ trương khuyến khích

29. 29
mọi người làm giàu hợp pháp đi đôi với tích cực xoá đói, giảm nghèo, thu hẹp
dần khoảng cách về trình độ phát triển, mức sống giữa các vùng, các dân tộc,
các tầng lớp dân cư, coi việc một bộ phận dân cư giàu trước là cần thiết cho
sự phát triển xã hội.
Tổng kết 20 năm đổi mới (1986-2006), Đảng ta đã khẳng định: “Công tác
xoá đói giảm nghèo được đẩy mạnh và đạt kết quả đầy ấn tượng. Theo chuẩn
quốc gia, tỷ lệ hộ đói nghèo đã giảm từ 30% năm 1992 xuống dưới 7% năm
2005. Còn theo chuẩn quốc tế (tính theo chuẩn 1 đôla/ngày/người), thì tỷ lệ
nghèo chung đã giảm từ 58% năm 1993 xuống 28,9% năm 2002; nếu tính
theo chuẩn mới (2 đôla/ngày/người) thì hộ nghèo ở Việt Nam năm 2004 là
27,5%”. Ngay từ năm 2002, Việt Nam đã được Liên hợp quốc đánh giá là
“Hoàn thành sớm hơn so với kế hoạch toàn cầu: giảm một nửa tỷ lệ hộ nghèo
vào năm 2015”. Cũng theo đánh giá của Liên hợp quốc, Việt Nam đã về đích
trước 10 năm so với mục tiêu xoá đói, giảm nghèo trong thực hiện Mục tiêu
Thiên niên kỷ. Cũng chính nhờ năng lực lãnh đạo phát triển xã hội của Đảng
mà xét về năng lực giảm nghèo của các quốc gia (gọi tắt là CPM) thì Việt
Nam được xếp thứ 27 trong số 101 nước đang phát triển, có năng lực tốt hơn
trong xoá đói, giảm nghèo, trên cả một số nước trong khu vực như Inđônêxia,
Malaixia, Philíppin, Thái Lan….
Tuy nhiên, những vấn đề bức xúc và thách thức hiện nay đối với xoá đói,
giảm nghèo là: chưa gắn chặt giữa tăng trưởng với giảm nghèo. Vấn đề nâng
cao năng lực thị trường cho người nghèo, biến họ thành chủ thể, chủ động và
tích cực trong phát triển kinh tế chưa được quan tâm đúng mức. Người nghèo
chưa chủ động tham gia vào thị trường; kết quả xoá đói, giảm nghèo chưa
vững chắc, tỷ lệ hộ nghèo đã thoát nghèo nhưng nằm sát chuẩn nghèo rất lớn
(70-80%), chỉ cần gặp rủi ro là họ lại rơi vào nghèo đói; tỷ lệ tái nghèo còn
cao (7-10%), bất bình đẳng về thu nhập và mức sống giữa các vùng, các tầng
lớp dân cư còn lớn và có xu hướng gia tăng. “Chênh lệch thu nhập giữa nông
thôn và thành thị gấp trên 2 lần (năm 2002 gấp 2,26 lần; năm 2004 gấp 2,15

30. 30
lần; năm 2006 gấp 2,09 lần). 90% hộ nghèo sống ở nông thôn và tỷ lệ hộ
nghèo ở nông thôn còn cao (18% so với 14,75% hộ nghèo của cả nước), đặc
biệt hộ nghèo là người dân tộc thiểu số chiếm tới 36% tổng số hộ nghèo cả
nước, chủ yếu là vùng miền núi phía bắc và Tây Nguyên, là địa bàn rất khó
khăn cho công tác xoá đói giảm nghèo”.
 Thực hiện chính sách ưu đãi người có công:
Chăm sóc, ưu đãi người có công với cách mạng không chỉ là trách nhiệm
của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, mà còn thể hiện truyền thống và đạo lý
của dân tộc “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây”. Vì vậy,
từ trước tới nay, trong bất luận hoàn cảnh nào, Đảng và Nhà nước cũng luôn
luôn xác định chính sách đối với thương binh, liệt sĩ và người có công với Tổ
quốc là một trong những chính sách lớn có vị trí rất quan trọng trong chiến
lược con người. Đặc biệt trong sự nghiệp đổi mới, Đảng và Nhà nước đã từng
bước sửa đổi, bổ sung hệ thống chính sách, chế độ ưu đãi đối với thương
binh, gia đình liệt sĩ, người có công với cách mạng. Nghị quyết Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng (6-1991) nhấn mạnh: “Quan tâm chăm
sóc thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ và những người có công với cách
mạng, coi đó vừa là trách nhiệm của Nhà nước, vừa là trách nhiệm của toàn
dân; sớm ban hành chế độ toàn dân đóng góp vào quỹ đền ơn, trả nghĩa để
chăm lo đời sống thương binh, gia đình liệt sĩ và những người có công với
cách mạng”. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội được thông qua tại Đại hội VII của Đảng cũng chỉ rõ: “có chính
sách thích đáng đối với các gia đình liệt sĩ, thương binh, bệnh binh”.
Ngày 10-9-1994, Chủ tịch nước ban hành Pháp lệnh quy định danh hiệu
vinh dự Nhà nước: Bà mẹ Việt Nam anh hùng và Pháp lệnh ưu đãi người hoạt
động cách mạng, liệt sĩ và gia đình liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, người hoạt
động kháng chiến, người có công giúp đỡ cách mạng gọi chung là Pháp lệnh
ưu đãi người có công với cách mạng. Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo thực
hiện Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng, Đảng từng bước sửa đổi,

31. 31
bổ sung nhằm hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, tổ
chức thực hiện đầy đủ các chính sách, chế độ theo pháp lệnh về người có
công.
Công tác chăm sóc người có công đã được xã hội hoá, phong trào “Đền
ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn”, phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam Anh
hùng đã trở thành nét đẹp trong các tầng lớp nhân dân, các tổ chức chính trị,
xã hội. Việc chăm sóc người có công với cách mạng và trợ giúp người có đời
sống khó khăn được duy trì và mở rộng. Đến năm 1998, khi ngân sách Nhà
nước có khả năng đáp ứng, Chính phủ đã trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội
khoá X ban hành Pháp lệnh số 08/1998/PL-UBTVQH10 sửa đổi điều 21 của
pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng. Ngày 11-12-1998, Chủ tịch
nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ra Lệnh số 08/L-CTN công bố
Pháp lệnh sửa đổi điều 21 của Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng.
Trên cơ sở đó, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh số
19/2000/PL-UBTVQH10 (sửa đổi lần 2) điều 21 của Pháp lệnh ưu đãi người
có công với cách mạng.
Từ năm 2005, trước tình hình kinh tế - xã hội đất nước phát triển, đòi hỏi
chính sách ưu đãi người có công phải bám sát thực tiễn cuộc sống, Bộ Lao
động - Thương binh và Xã hội đã tham mưu trình Chính phủ, Uỷ ban Thường
vụ Quốc hội bổ sung, sửa đổi Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng.
Ngày 29-6-2005, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh ưu đãi
người có công với cách mạng, sửa đổi, bổ sung (số 26/2005/PL-
UBTVQH11). Theo đó, đối tượng được hưởng chính sách ưu đãi đã mở rộng
từ 7 đối tượng ở Pháp lệnh cũ lên 13 đối tượng. Pháp lệnh sửa đổi năm 2005
còn bổ sung chế độ mai táng phí đối với một số đối tượng có công hưởng trợ
cấp, phụ cấp hằng tháng; bổ sung chế độ đối với người có công sau khi chết,
thân nhân của họ tiếp tục được hưởng một khoản trợ cấp; bổ sung chế độ đối
với bố mẹ, vợ hoặc chồng, người có công nuôi dưỡng liệt sĩ được hưởng trợ
cấp tiền tuất hằng tháng không phụ thuộc tuổi đời; thân nhân hai liệt sĩ được

32. 32
hưởng trợ cấp nuôi dưỡng; bổ sung chế độ bảo hiểm y tế và mai táng phí đối
với người hoạt động kháng chiến và người có công giúp đỡ cách mạng hưởng
trợ cấp một lần; quy định người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hoá
học là người có công với cách mạng.
Ngày 26-6-2006, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 54/2006/NĐ-CP,
theo đó, ngoài chế độ trợ cấp, người hoạt động kháng chiến còn được hưởng
các ưu đãi khác như bảo hiểm y tế; điều dưỡng phục hồi sức khoẻ, phục hồi
chức năng lao động, cấp phương tiện trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình…, con đẻ
của họ được hưởng chế độ ưu đãi trong giáo dục và đào tạo.
Hơn 20 năm đổi mới đất nước cũng là hơn 20 năm Đảng từng bước đổi
mới và hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công. Nghị quyết Đại hội X của
Đảng (4-2006) chỉ rõ: “Thực hiện tốt các chính sách ưu đãi người có công với
nước; vận động toàn xã hội tham gia các hoạt động đền ơn, đáp nghĩa; nâng
cao mức sống về vật chất, tinh thần của người có công ngang bằng hoặc cao
hơn mức sống trung bình của dân cư. Trợ giúp nạn nhân chất độc da cam…”.
Ngày 14-12-2006, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã có Chỉ thị số 07-CT/TW,
về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác thương binh, liệt sĩ, người có
công và phong trào “đền ơn đáp nghĩa”. Đồng thời để tiếp tục hoàn thiện
chính sách ưu đãi người có công, ngày 18-6-2007, Uỷ ban Thường vụ Quốc
hội đã ban hành Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng, sửa đổi, bổ
sung lần thứ ba. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng có Thông tư số
25/2007/TT-BLĐTBXH, ngày 15-11-2007, hướng dẫn bổ sung việc thực hiện
chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, trong đó quy định: người có
công giúp đỡ cách mạng trong kháng chiến được Nhà nước tặng huân
chương, huy chương kháng chiến đã chết mà chưa được hưởng chế độ ưu đãi
thì thân nhân của họ được hưởng trợ cấp một lần như quy định đối với thân
nhân người có công với cách mạng chết trước ngày 1-1-1995 (quy định tại
khoản 7 mục B Bảng số 01 kèm theo Nghị định số 32/2007/NĐ-CP ngày 2-3-
2007 của Chính phủ).

33. 33
Tiếp đó, ngày 7-4-2009, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã ban
hành Thông tư số 08/2009/TT-BLĐTBXH hướng dẫn điều kiện, tiêu chuẩn
giải quyết chế độ đối với người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hoá
học và con đẻ của họ. Theo đó điều kiện để hưởng chế độ ưu đãi người hoạt
động kháng chiến bị nhiễm chất độc hoá học là: đã công tác, chiến đấu, phục
vụ chiến đấu từ tháng 8-1961 đến 30-4-1975 tại các vùng mà quân đội Mỹ đã
sử dụng chất độc hoá học; mắc một trong những bệnh, tật, dị dạng, dị tật có
liên quan đến phơi nhiễm chất độc hoá học/điôxin theo Quyết định số
09/2008/QĐ-BYT ngày 20-2-2008 của Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành Danh
mục bệnh, tật, dị dạng, dị tật có liên quan đến phơi nhiễm chất độc hoá
học/điôxin.
Phong trào “đền ơn đáp nghĩa” được khởi nguồn từ năm 1947 đến nay,
nhân dân cả nước đã có nhiều hoạt động phong phú, thiết thực thể hiện đạo lý
“uống nước nhớ nguồn” của dân tộc và trở thành nét đẹp trong đời sống văn
hoá của nhân dân ta. Cũng từ phong trào “đền ơn đáp nghĩa” đã có hơn 300
nghìn gia đình chính sách được tặng “nhà tình nghĩa”, hơn 600 nghìn sổ tiết
kiệm được gửi đến các gia đình chính sách còn khó khăn, hàng chục nghìn
“vườn cây tình nghĩa”, “ao cá tình nghĩa”… được trao tặng, tổng giá trị các
hoạt động tình nghĩa tới hàng nghìn tỷ đồng.
“Trong điều kiện vừa chống lạm phát vừa chống suy giảm kinh tế, hằng
năm, Nhà nước vẫn dành hơn 10 nghìn tỷ đồng thực hiện chế độ ưu đãi một
lần hoặc thường xuyên cho 8,2 triệu người có công; thực hiện các chính sách
bảo hiểm y tế, miễn giảm học phí trong giáo dục, cấp đất, làm nhà, hỗ trợ vốn
sản xuất, kinh doanh và nhiều chế độ ưu đãi đặc thù khác… Từ năm 2008 đến
nay, tuy điều kiện kinh tế có khó khăn, nhưng phong trào "đền ơn đáp nghĩa"
vẫn tiếp tục phát triển, cả nước đã trao tặng gần 10 nghìn nhà tình nghĩa, sửa
chữa hơn 8.000 nhà, tặng hơn 21 nghìn sổ tiết kiệm, vận động “Quỹ đền ơn
đáp nghĩa” được hàng trăm tỷ đồng; gần 10 nghìn xã, phường (đạt tỷ lệ gần
95%) được uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố công nhận làm tốt công tác

34. 34
thương binh, liệt sĩ”. Một thành tựu khá nổi bật nữa là chế độ trợ cấp ưu đãi
xã hội đã có sự đổi mới căn bản. Gắn liền với lộ trình cải cách tiền lương, bảo
hiểm xã hội, mức trợ cấp ưu đãi xã hội được điều chỉnh trên cơ sở mức tiêu
dùng bình quân của toàn xã hội, phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa. “Năm 2007, nguồn lực tài chính dành
riêng ưu đãi xã hội là 13.000 tỷ đồng, năm 2008 là 15.000 tỷ đồng, năm 2009
là 17.000 tỷ đồng (riêng năm 2009 cùng với nguồn lực tài chính từ địa
phương, nguồn huy động từ xã hội hoá, chi ưu đãi xã hội đối với người có
công lên tới 20.000 tỷ đồng)”14.
 Chăm sóc nâng cao sức khoẻ nhân dân
Công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân được Đảng chú trọng nên đạt kết
quả tốt, góp phần hạ thấp tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh, giảm tỷ lệ suy dinh
dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi, cơ bản thanh toán một số dịch bệnh phổ biến
trước đây, khống chế thành công bệnh viêm đường hô hấp cấp (SARS). Mạng
lưới y tế được mở rộng, đặc biệt là y tế cơ sở. Tính đến hết năm 2004, cả
nước có 13.149 cơ sở y tế, tăng 1.370 cơ sở so với năm 1986; có 99.300 y,
bác sĩ, tăng 35.600 người so với năm 1986. Số y tá có 49.000 người; nữ hộ
sinh có 17.500 người, tăng 2.400 người so với năm 1986. Bình quân 1 vạn
dân có 24,4 giường bệnh; 11,8 y, bác sĩ, tăng 1,4 người so với năm 1986. Số
xã, phường có bác sĩ tăng lên đáng kể, nếu năm 1997 mới có 2.413, thì năm
2000 số xã, phường có bác sĩ đã lên tới 5.366. Chế độ khám, chữa bệnh cho
người nghèo, khám, chữa bệnh miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi đang được
triển khai thực hiện.Việc phòng, chống HIV/AIDS được đẩy mạnh hơn. Tỷ lệ
trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng giảm từ 33,4% năm 2000 xuống dưới
25% năm 2005… Tuổi thọ bình quân của dân số nước ta từ 63 tuổi năm 1990
tăng lên 67,8 năm 2000, 71,5 tuổi năm 2005 và 72 tuổi năm 2007.
 Thực hiện chính sách an sinh xã hội
Chính sách an sinh xã hội là một trong những chính sách xã hội cơ bản
của quốc gia hướng vào bảo vệ, bảo đảm an toàn cho các thành viên trong xã

35. 35
hội trong các trường hợp rủi ro dẫn đến bị giảm hoặc bị mất thu nhập, hoặc
phải tăng chi phí đột xuất do nhiều nguyên nhân khác nhau - gọi là “rủi ro xã
hội”. An sinh xã hội dựa trên nguyên tắc chia sẻ trách nhiệm và công bằng xã
hội, là một trong những chỉ báo quan trọng của một xã hội phát triển. Xã hội
càng phát triển, đời sống con người càng phong phú, nhu cầu đáp ứng về an
sinh xã hội càng đa dạng và tăng lên. Các nhu cầu về an sinh xã hội cơ bản
bao gồm: bảo hiểm xã hội; duy trì mức thu nhập đủ sống khi gặp rủi ro; tiếp
cận dịch vụ xã hội cơ bản (giáo dục, y tế, nước sạch sinh hoạt…).
Trong thời kỳ đổi mới đất nước, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm
phát triển hệ thống an sinh xã hội với những chính sách cụ thể nhằm phòng
ngừa và khắc phục rủi ro trong kinh tế thị trường và rủi ro xã hội khác cho
mọi người, không ngừng nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân. Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng (4-2006) đề ra chủ trương: “Xây
dựng hệ thống an sinh xã hội đa dạng, phát triển mạnh hệ thống bảo hiểm xã
hội, bảo hiểm y tế, tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân”. Nghị quyết Hội nghị Ban
Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ sáu khoá X một lần nữa nhấn mạnh:
“từng bước mở rộng và cải thiện hệ thống an sinh xã hội để đáp ứng ngày
càng tốt hơn yêu cầu đa dạng của mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội, nhất là
của nhóm đối tượng chính sách, đối tượng nghèo”.
Thực hiện chính sách an sinh xã hội phù hợp với kinh tế thị trường, tạo
cơ hội cho mọi người tiếp cận các chính sách an sinh xã hội, nhất là bảo hiểm
xã hội (bao gồm bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo
hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp), giảm nghèo và hoà nhập xã hội nhóm yếu
thế (trợ giúp xã hội )…, chính là thực hiện công bằng xã hội, hướng vào phát
triển con người, tạo động lực tăng trưởng và phát triển bền vững, đảm bảo
định hướng xã hội chủ nghĩa. Đầu tư cho chính sách an sinh xã hội cũng
chính là đầu tư cho con người, đầu tư cho phát triển.
Nhìn tổng thể, chính sách trợ giúp xã hội ở Việt Nam đã đạt được thành
quả góp phần bảo đảm an sinh xã hội cho người dân. Hệ thống trợ giúp xã hội

36. 36
tuy đã hình thành nhưng chưa được hoàn thiện theo cách tiếp cận hệ thống,
đồng bộ, toàn diện, bao phủ hết đối tượng, gắn kết chặt chẽ trong mối tương
quan với an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, phát triển các dịch vụ xã hội
cơ bản và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về phát triển trợ giúp xã
hội, nhất là trong điều kiện Việt Nam là nước đang phát triển có thu nhập
trung bình.
2.PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ CỨU TRỢ XÃ HỘI.
Ở Việt Nam, dù thuật ngữ “An sinh xã hội” mới chỉ xuất hiện từ những
năm 70 trong một số cuốn sách nghiên cứu về pháp luật của một số học giả
Sài gòn nhưng cứu trợ xã hội chắc chắn đã xuất hiện từ rất lâu trong truyền
thống tinh thần “lá lành đùm lá rách” của dân tộc Việt. Hiện nay, cứu trợ xã
hội được nhà nước Việt nam đặc biệt quan tâm và là một trong những chính
sách lớn của Nhà nước, thể hiện qua Nghị định số 07/2000/NĐ-CP quy định
về đối tượng được hưởng, chế độ hưởng cũng như các hình thức cứu trợ .
2.1.Về đối tượng và điều kiện hưởng cứu trợ xã hội
Theo pháp luật hiện hành, đối tượng được hưởng cứu trợ xã hội được
chia thành hai loại theo hai chế độ: cứu trợ xã hội thường xuyên và cứu trợ xã
hội đột xuất.
2.1.1. Đối tượng và điều kiện được cứu trợ xã hội thường xuyên
Chế độ cứu trợ xã hội thường xuyên là sự hỗ trợ, giúp đỡ về mặt vật chất
và tinh thần mang tính lâu dài cho những người thuộc diện cứu trợ xã hội
nhằm giúp đỡ họ ổn định cuộc sống, hoà nhập vào cộng đồng. Tuỳ từng đối
tượng cứu trợ xã hội khác nhau mà pháp luật quy định chế độ trợ cấp cụ thể.
Theo quy định của pháp luật hiện hành, đối tượng cứu trợ xã hội thường
xuyên bao gồm 9 nhóm đối tượng sau:
 Trẻ em mồi côi và người có hoàn cảnh tương tự như trẻ em mồ côi
 Người cao tuổi bao gồm người cao tuổi cô đơn thuộc hộ gia đình nghèo
và người cao tuổi còn vợ hoặc chồng nhưng già yếu, không có con, cháu,
người thân thích để nương tựa, thuộc hộ gia đình nghèo.

37. 37
 Người từ 85 tuổi trở lên không có lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã
hội.
 Người tàn tật không có khả năng lao động hoặc không có khả năn tự
phục vụ
 Người mắc bệnh tâm thần hoặc tâm thần phân liệt, rối loạn tâm thần đã
được các cơ quan y tế chuyên khoa tâm thần chữa trị nhiều lần nhưng chưa
thuyên giảm.
 Người nhiễm HIV/AIDS không có khả năng lao động và thuộc hộ gia
đình nghèo.
 Gia đình, cá nhân nhận nuôi dưỡng trẻ em mồ côi, trẻ em bị bỏ rơi.
 Hộ gia đình có 2 người trở lên tàn tật nặng, không có khả năng tự phục
vụ hoặc có từ 2 người mắc bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn tâm thần đã được
cơ quan y tế chuyên khoa tâm thần chữa trị nhiều lần nhưng chưa thuyên
giảm.
 Người đơn thân thuộc hộ gia đình nghèo, đang nuôi con nhỏ dưới 16
tuổi, trường hợp con đang đi học văn hóa, học nghề được áp dụng dưới 18
tuổi.
Như vậy, so với các quy định trước đây nhóm đối tượng hưởng chế độ
cứu trợ xã hội thường xuyên đã tăng lên 9 đối tượng so với 4 đối tượng đã
quy định trong Nghị định số 07/2000/NĐ-CP. Sau đây, chúng ta sẽ nghiên
cứu nội dung cụ thể của nhóm đối tượng đầu tiên này:
Trẻ em mồ côi và người có hoàn cảnh tương tự giống trẻ em mồ côi đó là:
- Trẻ em mồ côi cả cha lẫn mẹ, mất nguồn nuôi dưỡng
- Trẻ em bị bỏ rơi, mất nguồn nuôi dưỡng
- Trẻ em mồ côi cha hoặc mẹ nhưng người còn lại là mẹ hoặc cha mất
tích theo quy định của Bộ luật dân sự hoặc không đủ năng lực, khả năng để
nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật.
- Trẻ em có cha và mẹ, hoặc cha hoặc mẹ đang trong thời gian chấp hành
hình phạt tù tại trại giam, không có người nuôi dưỡng.

38. 38
- Trẻ em nhiễm HIV/AIDS thuộc hộ gia đình nghèo.
- Người chưa thành niên từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nhưng đang đi
học văn hóa, học nghề có hoàn cảnh như trẻ em nêu trên .
Đây là nhóm đối tượng đầu tiên được quan tâm trong nhóm đối tượng
cứu trợ xã hội thường xuyên. Điều này cũng dễ hiểu bởi nhận thức của nhân
loại nói chung và của Việt Nam nói riêng thì trẻ em được coi là tương lai của
đất nước. Chính vì vậy, quyền trẻ em đã trở thành quyền hiến định, ghi nhận
tại Điều 65 – Hiến pháp 1992 “trẻ em được gia đình, nhà trường và xã hội bảo
vệ chăm sóc và giáo dục”. Tuy nhiên, một số trẻ em do hoàn cảnh nhất định
cần đến sự giúp đỡ của Nhà nước, cộng đồng, xã hội. Trẻ em mồ côi sống
trong điều kiện rất khó khăn, không được chăm sóc đầy đủ, phải lao động
kiếm sống, ít có điều kiện đến trường, phải sống trong cảnh nghèo đói. Theo
kết quả tổng hợp báo cáo của Bộ lao động-Thương binh và xã hội cho biết:
“từ năm 2001 đến nay con số trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt đã giảm xuống 1,7
triệu em trong giai đoạn 2005-2007 và có xu hướng ổn định, không tăng đến
năm 2008. Ngoài ra còn có 1.8 triệu em trong các hộ nghèo. Đây là các đối
tượng rất cần được sự quan tâm của Nhà nước và cộng đồng nhằm giúp các
em sớm hòa nhập vào cuộc sống và đảm bảo phát triển đầy đủ, toàn diện. Tuy
nhiên, quy định này cũng bộc lộ nhiều hạn chế nhất định. Điều kiện xác định
đối tượng hưởng cứu trợ xã hội là trẻ em từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi đang
đi học văn hóa, học nghề (khoản 1 điều 4 Nghị định 67/2007/NĐ-CP) là
không phù hợp, bởi các lí do sau:
 Theo quy định tại Điều 6 bộ luật Lao động thì người đủ từ 15 tuổi trở
lên có thể tham gia quan hệ lao động
 Hiện nay, với các điều kiện kinh tế, sức khỏe trẻ em nói chung đã tham
gia quan hệ lao động dưới các hình thức khác nhau trong độ tuổi từ 12-13 trở
lên và thậm chí ở một số gia đình khó khăn các em là trụ cột gia đình. Chính
vì vậy, trong khi nguồn ngân sách cho cứu trợ xã hội chưa đủ mức độ bao phủ
thì việc lựa chọn đúng đối tượng cứu trợ, đúng người là cần thiết nhất.

39. 39
Người cao tuổi: vấn đề người cao tuổi đã và đang trở thành vấn đề xã hội
của nhiều quốc gia quan tâm. Quan tâm chăm sóc người già nói chung và
người già cô đơn không người nuôi dưỡng là trách nhiệm của gia đình, Nhà
nước và toàn xã hội, nhất là đối với Việt Nam, một đất nước có truyền thống
tôn trọng người già. Theo quy định của pháp luật hiện hành, những người cao
tuổi sau thuộc diện hưởng chế độ cứu trợ xã hội:
 Người cao tuổi cô đơn thuộc hộ nghèo
 Người cao tuổi còn vợ hoặc chồng nhưng già yếu, không có con cháu,
người thân thích để nương tựa, thuộc hộ gia đình nghèo.
Bằng quy định này, Nhà nước đã giúp không ít các đối tượng người già
duy trì ổn định cuộc sống lúc cuối đời.Tuy nhiên, căn cứ vào quy định trên ta
thấy tiêu chí quan trọng của người cao tuổi được hưởng cứu trợ xã hội là “cao
tuổi” và “hộ nghèo”.
Các đối tượng trên được quy định mức độ trợ cấp của chế độ trợ cấp
thường xuyên trong Nghị định 67/2007/NĐ-CP với các điều khoản sau:
Điều 7.
- Quy định mức chuẩn để xác định mức trợ cấp xã hội hàng tháng là
120.000 đồng (hệ số 1); khi mức sống tối thiểu của dân cư thay đổi thì mức
chuẩn trợ cấp xã hội cũng được điều chỉnh theo cho phù hợp.
- Các mức trợ cấp xã hội hàng tháng thấp nhất đối với từng nhóm đối
tượng bảo trợ xã hội quy định tại Nghị định này như sau:

40. 40
Bảng 1.(21)
Mức trợ cấp xã hội hàng tháng thấp nhất cho các đối tượng bảo trợ xã hội
sống tại cộng đồng do xã, phường, quản lý.
(Đơn vị tính: nghìn đồng)
TT Đối tượng
Hệ
số
Trợ
cấp
1 -Đối tượng tại khoản 1 Điều 4 từ 18 tháng tuổi trở lên .
-Đối tượng quy định tại khoản 2 ,khoản 3 Điều 4 và đối
tượng không có khả năng lao độn quy địn h tại khoản 4
Điều 4.
1,0 120
2 -Đối tượng quy định tại khoản 1 Điều 4 dưới 18 tháng tuổi
;từ 18 tháng tuổi trở lên bị tàn tật ;bị nhiễm HIV/AIDS.
-Đối tượng quy định tại khoản 2 Điều 4 tàn tật nặng.
-Đối tượng quy định tại khoản 5 ,khoản 6 Điều 4.
-Đối tượng quy định tại khoản 9 Điều 4 đang nuôi con
dưới 18 tháng tuổi ,từ 18 tháng tuổi trở lên bị tàn tật hoặc
bị nhiễm HIV/AIDS.
1,5 180
3 -Đối tượng quy định tại khoản 1 Điều 4 dưới 18 tháng tuổi
bị tàn tật nặng,bị nhiễm HIV/AIDS.
-Đối tượng không có khả năng tự phục vụ quy định tại
khoản 4 Điều 4
-Đối tượng quy định tại khoản 8 Điều 4 có 2 người tàn tật
nặng.
-Đối tượng quy định tại khoản 9 Điều 4 đang nuôi con
dưới 18 tháng tuổi hoặc bị tàn tật hoặc bị nhiễm
HIV/AIDS.
2.0 240
4 Đối tượng quy định tại khoản 7 Điều 4 nhận nuôi trẻ em
dưới 18 tháng tuổi trên 18 tháng tuổi bị tàn tật hoặc bị
nhiễm HIV/AIDS.
2,5 300

41. 41
5 -Đối tượng quy định tại khoản 7 Điều 4 nhận nuôi trẻ em
dưới 18 tháng tuổi bị tàn tật hoặc bị nhiễm HIV/AIDS.
-Đối tượng quy định tại khoản 8 Điều 4 có 3 người bi tàn
tật nặng
3,0 360
6 Đối tượng quy định tại khoản 8 Điều 4 có 4 người bị tàn
tật nặng
4,0 480