Онлайн сургалтанд зориулав

1. Эдийн засгийн өсөлт ба
хөгжил

2. Аливаа эдийн засаг 2 дахин өссөн ч
гэсэн ядуурал ажилгүйдлын
түвшин буураагүй, орлогын тэгш
бус байдал өөрчлөгдөөгүй бол
тухайн улсын эдийн засгийг
хөгжсөн гэж үздэггүй.

3. Иймээс сүүлийн жилүүдэд эдийн
засгийн тогтвортой өсөлт орлогын тэгш
байдлыг хамтад нь үзэх хандлага
зонхилж байна.

4. Учир нь хөгжил чанарын үзүүлэлтээр
хэмжигддэг амьдралын стандарт, эрүүл
мэнд болон боловсролын түвшин зэрэг нь
бүгд чанарын шалгуурууд бөгөөд
шууд хэмжигдэхгүй.
Тэдгээрийг шууд хэмжиж болохуйц тоон
үзүүлэлтүүдийг хэрэглэж шууд бус арга
замаар хэмжинэ.

5. Хөгжлийн үндсэн тайлбар нь:
1. Үндсэн үйл ажиллагааны олонлогийн үзүүлэлт
үйлчилгээ ба бүтээгдэхүүний хангамж
2. Хэмжилтийн дүрэм, цогц ойлгомжтой
түгээмэл цаг хугацааны туршид хэрэглэгддэг байх
3. НҮБ-ын гишүүн ихэнх орнууд НҮБ-ын албан
ёсны статистикт ордог ҮНБ-ний үнэлгээг
гаргадаг гэсэн хүчин зүйлсийг агуулна.

6. ҮНБ-ийг тооцоход зарим нэг дутагдалтай тал ажиглагддаг.
1. ҮНБ нь хөгжлийн зарим нэг талын үзүүлэлт болох
орлогын хуваарилалтын өөрчлөлтийг харуулдаг бөгөөд эдийн
засгийн бус шалгууруудын уялдаа холбоог илэрхийлдэггүй.
2. ҮНБ үндэсний эдийн засгийн үйл ажиллагааны хэмжилт
учир нь харьцуулалтыг хийхэд хүндрэлтэй байдаг.

7. Хөгжлийн эдийн засгийн зарим
үзүүлэлтүүд болох нийгмийн үзүүлэлт
нь амьдралын чанарын болон хүний
хөгжлийн индексээр хэмжигддэг.

8. Амьдралын чанарын индексийг Д.Моррис
боловсруулсан ба энэ нь 3 үндсэн үзүүлэлтийг
дотроо багтаана.
1. Амьдралын түвшин буюу насжилт
2. Нялхсын эндэгдэл
3. Бичиг үзсэг тайлагдсан байдал

9. Эдгээр бүх үзүүлэлтүүд нь нэг орны хувьд
1-100 гэсэн түвшингээр хэмжигдэнэ.
Амьдралын чанарын индекс нь дээрх 3
үзүүлэлтийн дунджаар тодорхойлогдоно.

10. Хүний хөгжлийн индекс нь амьдралын чанарын
индексийн нэгэн адилаар 0-1 гэсэн үзүүлэлтийн
хооронд хэмжинэ.
0 бол – хүний хөгжил хамгийн доогуур
1 бол – Хүний хөгжил хамгийн өндөр

11. Энэ индекс нь 3 үзүүлэлтээс
бүрдэнэ.
1. Насжилт
2. Боловсрол мэдлэг
3. Нэг хүнд ногдох бодит орлого

12. Хүний хөгжлийн индексээр нь улс
орныг хөгжлийн түвшингээр ангилж
болно.
0-0.50 бол хүний хөгжил доогуур улс
орон
0.51-0.79 бол хүний хөгжил дунд
зэрэг
0.80-1 бол хүний хөгжил өндөртэй
улс

13. Хөгжиж байгаа орнуудын нийтлэг
шинжүүд:
Хөгжиж байгаа орнуудын нийтлэг
шинжийг хөгжлийн эдийн засгийн
онолд дараахь байдлаар тодорхойлдог
байна.

14. Үүнд:
1. Амьдралын доогуур түвшин
- Орлогын тэгш хуваарилалт
- Эрүүл мэнд
- Боловсролын түвшин
2. Бүтээмжийн түвшин
3. Хүн амын хурдацтай өсөлт
4. Ажилгүйдэл, ажил эрхлэлтийн түвшин
5. Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлээс хамаарах
хамаарал ба анхдагч бүтээгдэхүүний экпорт
6. Олон улсын харилцаа дахь хамааралт
байдал нөлөө

15. Хөгжиж байгаа орнууд ерөнхийдөө
ихэнх хүмүүсийн амьдралын түвшин доогуур
байдаг. Өнөөгийн статистикт буурай хөгжилтэй
эдийн засгийн амьдралын тодорхой талуудыг
илүү хөгжсөн орнуудын эдийн засагтай
харьцуулахдаа:

16. - Нэг хүнд ногдох үндэсний орлого
- Үндэсний болон нэг хүнд оногдох
орлогын харилцан өсөлтийн түвшин
- Үндэсний орлогын хуваарилалт
- Ядуурал
- Эрүүл мэнд зэрэг үзүүлэлтийг
хэрэглэж байна.

17. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ:
Эдийн засгийн өсөлт нь улс орны хэмжээнд
тодорхой хугацааны туршид үйлдвэрлэгдсэн
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний өөрчлөлтөөр
тодорхойлогдоно.

18. Эдийн засгийн өсөлтийг дараахь 2
үзүүлэлт гол тайлбарладаг
 Бодит ДНБ-ий өсөлт /эдийн засгийн нийт
чадавхийг харуулдаг/
 Нэг хүнд оногдох ДНБ-ий өсөлтөөр /улс орны
иргэдийн амьдралын түвшинг харуулдаг/

19. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ
Эдийн засгийн өсөлт
ЭЗӨ= (ДНБтайлант- ДНБсуурь)/ ДНБсуурь
19
Баярмаа, Гансүлд. (2006 он)

20. Эдийн засгийн өсөлт
 ЭЗӨ=(ДНБтайлант -ДНБсуурь)/ДНБсуурь
 МУ-ын ДНБ (2005 оны зэрэгцүүлэх үнээр) 2007
онд 3324.6 тэрбум төгрөгт хүрч 2008 онд 3620.5
тэрбум төгрөгт хүрсэн байна. 2008 оны ЭЗӨ-ийг
тооцоол.
ЭЗӨ2008 он = 3620,5 тэрбум – 3324,6 тэрбум
3324,6 тэрбум
x 100= 8,9хувь.

21. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТ
21
8.4
10.2
8.9
-1.3
6.1
17.3 16.7
-5
0
5
10
15
20
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Эдийн засгийн бодит өсөлт
Монгол улсын эдийн засгийн тойм,
2012 он

22. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТӨНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН
ЗҮЙЛС
22
Эдийн засгийн өсөлтөнд нөлөөлөгч хүчин
зүйлс
 Нийлүүлэлтийн хүчин зүйлс
 Эрэлтийн хүчин зүйлс
 Хуваарилалтын хүчин зүйлс

23. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТӨНД НӨЛӨӨЛӨХ
ХҮЧИН ЗҮЙЛС
23
Нийлүүлэлтийн хүчин зүйлс
 Байгалийн нөөцийн тоо, чанар
 Хөдөлмөрийн нөөцийн тоо, чанар
 Үндсэн капиталын хэмжээ
 Технологи

24. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ӨСӨЛТИЙН СӨРӨГ
ҮР НӨЛӨӨ
24
ЭЗ-н өсөлт нйигэмд дараах сөрөг нөлөөг бий
болгодог.
 Байгаль орчны бохирдол
 Орлогын тэгш бус хуваарилалт
 Технологын дэвшил, ажилгүйдэл

25. Эдийн засгийн хөгжил
Эдийн засгийн
хөгжил
Эдийн засгийн
өсөлт
эдийн засгийн
бүтцийн
өөрчлөлт

27. Орлого хуваарилалт, эх үүсвэрийн
тухай үндсэн үзэл баримтлал
Эдийн засагчид шинжилгээний зорилгоор
ашиглагдаж буй орлогын хуваарилалтын
үндсэн хоёр үзүүлэлтийг тухайлбал:
Хувиарлагдаж буй орлогын үнэмлэхүй хэмжээ,
үйлдвэрлэлүүдийн хүчин зүйлүүдээр
хуваарилагдсан орлогын чиг үүргийн
хуваарилалт гэсэн хоёр үзүүлэлтийг гол төлөв
ашигладаг байна.

28. Лоренцын муруй:
Хувийн орлогыг шинжлэхэд
нийтээр хэрэглэдэг статистикийн
арга бол Лоренцын муруйн
дүрслэл юм. Энд орлого ологчдыг
нийт хүн амд үнэмлэхүй
хэмжээгээр биш, харин нийт
хөндлөн тэнхлэгт орлогод эзлэх
хувиар бүлэглэн байрлуулсан
байна.

29. Нийт орлогод бүлэг тус бүрийн эзлэх
хувийг босоо тэнхлэгт харуулна.
Хошуулдсан шугам дээрх цэг бүр нь
орлогын хувь нь нийт хүн амд
орлогыг олж буй хүмүүсийн эзлэх
хувьтай яг тэнцүү байгдаг. жишээ нь ,
хошуулдсан шугамын тэг дунд
байрлаж буй цэг орлогын 50% нь хүн
амын 50%-д хуваагдах гэх мэтээр
харуулна.

30. Лоренцын муруй

31. Өөрөөр хэлбэл, уг зурагт хушуулдсан
шугам бол орлого хэмжээгээрээ яг тэнцүү
хувиарлагдах тохиолдлыг илтгэнэ. Энэ нь
хүн амын бүлэг бүр нийт хүн амд хэдэн
хувь эзлэж байна, нийт орлогод яг тийм
хувь эзэлнэ гэсэн үг.
Лоренцын муруйг ажиглахад тэр нь яг
тэнцүү байдлыг тусгасан хушуулдсан
шугамнаас хэдийчинээ холдвол орлогын
тэгш бус байдал төдийчинээгээр ихсэх нь
тодорхой байна.

32. Лоренцын муруй:
Жишээ нь: Муруй дээрх 20
гэсэн цэг хүн амын хамгийн
ядуу хэсэг нь 20%, 60 дахь цэг
60%, эцэст нь тэнхлэгийн
төгсгөл нь 100% буюу бүх хүн
амыг нийт орлогод ямар хувь
эзэлж буйг харуулж байна.

33. Джиний итгэлцүүр ба тэгш бус
байдлын нэгтгэгдсэн үзүүлэлтүүд
Үнэмлэхүй ташуу шугам ба Лоренцын
муруйн хоорондох талбайн хэмжээг
тухайн муруй оршин буй дөрвөлжиний
хагас талбайд хуваах замаар улс орны
орлогын харьцангуй жигд бус
хуваарилалтын гол, хамгийн боломжийн
үзүүлэлтийг тооцон гаргаж болно.
Үүнийг анх 1912 онд тодорхойлсон
Италийн статистикчийн нэрээр Джиний
итгэлцүүр гэдэг.

34. Энэ үзүүлэлт нь 0-ээс 1-ийн хооронд
гардаг. 0 гарвал төгс тэгш байдал гэдэг
бол 1 гарвал орлогын тэгш бус байдал
дээд цэгтээ байна гэсэн үг юм.