Maceconl7

1. Макро эдийн засгийн тэнцвэр
Энэ хэсэгт үнийн түвшин болон бодит ДНБ-ий хамаарлаар эдийн засгийн үйл явцыг
тайлбарлахын тулд нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлтийг нэгтгэсэн эдийн засгийн тэнцвэрийн
загварыг авч үзнэ. Эдийн засгийн харилцаанд оролцогч бүх талуудын тухайн эдийн засгаас
худалдан авахыг хүссэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийлбэр нь бодит ДНБ буюу үйлдвэрлэлийн
хэмжээтэй тэнцсэнээр эдийн засгийн тэнцвэр бий болдог. Нийт эрэлтийн муруй нь нийт
нийлүүлэлтийн муруйтай огтлолцож буй цэгт харгалзах үнийн түвшин нь тэнцвэрт үнэ, энэ
үеийн бодит ДНБ нь тэнцвэрт үйлдвэрлэл юм. Эдийн засагт хугацаанаас хамаараад хоёр
ялгаатай тэнцвэр тогтдог.
 Богино хугацааны тэнцвэр
 Урт хугацааны тэнцвэр
Урт хугацааны тэнцвэр нь эдийн засагт бүрэн ажил эрхлэлт хангагдсан үед бий болдог бол
богино хугацааны тэнцвэр нь эдийн засгийн үйл ажиллагаа потенциал ДНБ-ий орчимд хэлбэлзэх
үеийн түр зуурын тэнцвэр байдаг.
Богино хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
Нийт эрэлтийн муруй бидэнд үнийн түвшин бүрт харгалзах хүмүүсийн худалдан авахыг
хүссэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийлбэрийг харуулдаг бол богино хугацааны нийт
нийлүүлэлтийн муруй нь үнийн түвшин бүр дэх бодит үйлдвэрлэлийг харуулдаг. Богино
хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэр гэдэг нь нийт эрэлт, нийт нийлүүлэлттэй тэнцүү үеийг
хэлнэ. Энэ нь бидний микроэкономикст үздэг зах зээлийн тэнцвэртэй утга ижил ойлголт юм.
Өөрөөр хэлбэл нийт эрэлтийн муруй AD нь -богино хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй SAS-
тай огтолцох үед макро эдийн засгийн богино хугацааны тэнцвэр тодорхойлогдоно. Үүнийг зураг
1 -д харууллаа.
Хэрвээ үнийн түвшин тогтмол байхад хүчин зүйлсийн үнэ өсвөл үйлдвэрлэлийн зардал өсч, нийт
нийлүүлэлтийн муруй зүүн тийш шилжинэ. Улмаар тэнцвэрт үнийн түвшин өсч, бодит ДНБ
буурна. Эсрэг тохиолдолд үйлдвэрлэлийн зардал буурах ба нийт нийлүүлэлтийн муруй баруун
тийш шилжинэ. Шинэ тэнцвэрт үнийн түвшин буурч, бодит ДНБ өснө.
Эндээс богино хугацааны нийт нийлүүлэлт өсөхөд тэнцвэрт үнийн түвшин буурч, бодит ДНБ
өсдөг, богино хугацааны нийт нийлүүлэлт буурахад тэнцвэрт үнийн түвшин өсч, бодит ДНБ
буурдаг болох нь ажиглагдаж байна.
Зураг 1. Богино хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр

2. Үнийн түвшин тогтмол байхад хүчин зүйлсийн үнэ өсөх нь үйлдвэрлэлийн зардлыг
нэмэгдүүлнэ. Улмаар нийт нийлүүлэлтийн муруй зүүн тийш шилжих ба энэ үеийн бодит ДНБ-ий
хэмжээ нь потенциал ДНБ-ээс бага болно. Энэ үе нь эдийн засгийн бууралтыг илэрхийлнэ. Жишээ
нь, дэлхийн зах зээлд нефтийн үнэ өсөхөд үйлдвэрлэлийн зардал нэмэгдсэнээр нийт нийлүүлэлт
буурч бодит ДНБ потенциал ДНБ-ээс бага болно. Гэвч энэ үеийн үнийн түвшин өмнөх үнийн
ерөнхий түвшнээс өндөр болох ба зардлын инфляци үүснэ. (зураг 2)
Зураг 2. Урт хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
Харин үнийн түвшнээс бусад хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр нийт эрэлт өсч, нийт эрэлтийн муруй
баруун тийш шилжихэд эдийн засгийн тэнцвэрт үнийн түвшин болон бодит ДНБ хоёул өснө.
Харин эсрэг тохиолдолд нийт эрэлт буурахад тэнцвэрт үнийн түвшин ба бодит ДНБ хоёул
буурдаг. Жишээ нь, бусад хүчин зүйлс тогтмол байхад засгийн газар худалдан авалтаа
нэмэгдүүлэхэд нийт эрэлт өссөнөөр тэнцвэрт үнийн түвшин нь, бодит ДНБ нь болж зэрэг өсч
байна. (Зураг 5.9.(а)) Харин бодлого хэрэгжүүлэгчид мөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулах
зорилгоор бодит хүүгийн түвшинг өсгөхөд нөлөөлсөн нь компаниудын хөрөнгө оруулалтын
зардлыг буурахад хүргэснээр нийт эрэлтийн муруй зүүн тийш шилжсэнээр тэнцвэрт үнэ түвшин
Р1-ээс Р2, бодит ДНБ Ү1-ээс Ү2 болж тэнцвэрт үнийн түвшин болон бодит ДНБ зэрэг буурч байна.
(Зураг 3)

3. Зураг 3. Богино хугацааны эдийн засгийн тэнцвэрийн өөрчлөлт
Хэрвээ хүчин зүйлсийн хэмжээ өөрчлөгдөөгүй байхад нийт эрэлт болон нийт нийлүүлэлт
өөрчлөгдвөл зөвхөн богино хугацааны тэнцвэрт өөрчлөлт гарна. Жишээ нь, дэлхийн зах зээл дэх
зэсийн үнэ өсвөл манай улсын экспорт нэмэгдсэнээр нийт эрэлт өснө. Ингэснээр богино
хугацааны тэнцвэрт үнэ ба бодит ДНБ зэрэг өснө. Гэвч энэхүү үнийн ерөнхий түвшний өсөлт нь
хүчин зүйлсийн үнийг нэмэгдүүлснээр нийт нийлүүлэлт эргээд буурах тул бодит ДНБ эргээд
потенциал ДНБ-ий түвшинд очин тэнцвэржинэ. Харин энэ үед эдийн засаг дахь үнийн түвшин
өссөн байна. Иймд эдийн засагт ашиглагдах боломжтой хүчин зүйлсийн хэмжээ өөрчлөгдөөгүй
бол потенциал ДНБ өөрчлөгдөхгүй юм. (зураг 4)
Зураг 4. Нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлт зэрэг өөрчлөгдөх нь
Урт хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
Урт хугацаанд бодит ДНБ нь потенциал ДНБ болох тул урт хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр нь
бүрэн ажил эрхлэлт хангагдсан үеийн нийт нийлүүлэлтийн муруй болон нийт эрэлтийн муруйн
огтлолцлоор илэрхийлэгдэнэ. Үүнийг Зураг 6-т дүрсэллээ.

4. Зураг 6. Урт хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
Эдийн засаг дахь хөдөлмөрийн болон капитал нөөцийн хэмжээ, технологийн түвшин
нэмэгдэхэд потенциал ДНБ өсөх ба урт хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй баруун тийш
параллелиар шилждэг. Жишээ нь, хөдөө аж ахуйн салбарт өндөр бүтээмж бүхий механикжсан
тоног төхөөрөмжийг нэвтрүүлэх нь уг салбарын бүтээмжийг нэмэгдүүлснээр потенциал ДНБ
өсөж болно. Бид дээрх ойлголтуудыг үзсэнээр макро эдийн засгийн тэнцвэр хэрхэн тогтдог, яаж
өөрчлөгддөг зэргийг нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлтийн загвараа ашиглан тайлбарлаж чаддаг
боллоо. Энэхүү загвар нь цаашид макроэкономиксийн асуудлуудыг судлахад түлхүү
хэрэглэгдэнэ.