MacroL 6. 2019- 2020

1. Сэдэв . МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТЭНЦВЭР
/MACROECONOMIC EQUILIBRIUM/
1.Макро эдийн засгийн тэнцвэрийг тодорхойлох нь
2.Макро эдийн засгийн тэнцвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлс

2. 1.Макро эдийн засгийн тэнцвэрийг тодорхойлох нь
Энэ хэсэгт үнийн ерөнхий түвшин болон
бодит ДНБ - ий хамаарлаар эдийн засгийн үйл явцыг
тайлбарлахын тулд нийт эрэлт ба нийт нийлүүлэлтийг
нэгтгэсэн макро эдийн засгийн тэнцвэрийн загварыг
авч үзье.
Эдийн засгийн харилцаанд оролцогч бүх
талуудын тухайн эдийн засгаас худалдан авахыг
хүссэн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийлбэр нь бодит
ДНБ буюу үйлдвэрлэлийн хэмжээтэй тэнцсэнээр
макро эдийн засгийн тэнцвэр бий болдог.

3. Нийт эрэлтийн муруй нь нийт нийлүүлэлтийн
муруйтай огтлолцож буй цэгт харгалзах үнийн түвшин
нь тэнцвэрт үнэ, энэ үеийн бодит ДНБ нь тэнцвэрт
үйлдвэрлэл юм.
Эдийн засагт хугацаанаас хамаараад хоѐр ялгаатай
тэнцвэр тогтдог.
1. Богино хугацааны тэнцвэр
2. Урт хугацааны тэнцвэр

4. Урт хугацааны тэнцвэр нь эдийн засагт бүрэн ажил
эрхлэлт хангагдсан үед бий болдог бол богино
хугацааны тэнцвэр нь эдийн засгийн үйл ажиллагаа
потенциал ДНБ-ий орчимд хэлбэлзэх үеийн түр
зуурын тэнцвэр байдаг.
Нийт нийлүүлэлтийн муруй нь гурван ялгаатай
нөхцөл байдал бүхий эдийн засгийг илэрхийлэх
муруйнуудаас бүрддэг учраас эдийн засгийн
тэнцвэрийг нийт нийлүүлэлтийн муруй тус бүр дээр
авч үзэх шаардлагатай.

5. 1. Богино хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
Богино хугацааны нийлүүлэлтийн муруйг нийт
эрэлтийн муруй огтолсноор богино хугацааны эдийн
засгийн тэнцвэр тогтоно.
А. Хэт богино хугацааны тэнцвэр
Хэт богино хугацааны нийлүүлэлтийн муруй нь хэвтээ
тэнхлэгтэй параллелиар дүрслэгдэнэ.
( )s
P f Y

6. Зураг 1.Хэт богино хугацааны тэнцвэр
Y 1
* =AD=AS
E 1
*
P s =f(Y)P 1
*
AS, AD
P=f(E)
P

7. Түүнчлэн энэхүү муруй нь боломжит нөөцөө
дутуу ашиглаж буй эдийн засгийг илэрхийлэх тул
үнийн ерөнхий түвшнийг өөрчлөхгүйгээр
үйлдвэрлэлийн түвшинг өөрчлөх боломжтой.
Графикийн цэг нь хэт богино хугацаанд эдийн
засагт тогтож буй тэнцвэрийг илэрхийлнэ.
Харин нь тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин, нь
тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин юм.
*
1E
*
1P *
1Y

8. тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшинд эдийн засаг дахь
нийт төлөвлөсөн зардал нь бодит зардалтайгаа
тэнцэнэ.
Энэ тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин нь боломжит
нөөцөө бүрэн ашигласан байх үеийн үйлдвэрлэлийн
түвшин болох потенциал үйлдвэрлэлийн түвшнээс
маш бага байдаг.
*
1Y

9. B. Богино хугацааны тэнцвэр
Завсрын буюу богино хугацааны нийлүүлэлтийн
муруйг нийт эрэлтийн муруй огтолсноор богино
хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр тогтоно.
Цаашид боломжит эдийн засгийн нөөцүүдийг
ашиглаж үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх явцад тодорхой
нэг түвшнээс эхлэн үйлдвэрлэлийн өсөлтийг үнийн
ерөнхий түвшний өсөлт дагалдана.
Иймээс завсрын нийлүүлэлтийн муруй нь эерэг
налалттай хэлбэрээр дүрслэгдэнэ.

10. Зураг 2. Богино хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
P
P=f(E)
AS, AD
P 2
*
P=f(Y)
E 2
*
Y 2
* =AD=AS

11. Графикийн нь богино хугацаанд тогтож буй
тэнцвэрийг илэрхийлнэ.
Түүнчлэн нь завсрын нийлүүлэлтийн муруй
бөгөөд тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин, нь
богино хугацааны тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшинг
тус тус илэрхийлнэ.
*
2E
( )P f Y
*
2P *
2Y

12. C. Урт хугацааны тэнцвэр
Урт хугацааны нийлүүлэлтийн муруйг нийт эрэлтийн
муруй огтолсноор урт хугацааны эдийн засгийн
тэнцвэр тогтоно.
Эдийн засаг дахь боломжит нөөц нэгэнт бүрэн
ашиглагдсан байх тул үйлдвэрлэлийн түвшинг
цаашид нэмэгдүүлэх боломжгүй учраас урт
хугацааны нийлүүлэлтийн муруй нь босоо
тэнхлэгтэй параллель хэлбэрээр дүрслэгдэнэ.

13. Зураг 3. Урт хугацааны эдийн засгийн тэнцвэр
Y
E 3
*
P l =f(Y)
P 3
*
AS, AD
P=f(E)
P

14. Графикийн хувьд нь урт хугацааны
нийлүүлэлтийн муруйг илэрхийлнэ.
Түүнчлэн нь урт хугацааны эдийн засгийн
тэнцвэр тогтож байгаа цэг бөгөөд нь тэнцвэрт
үнийн ерөнхий түвшин, нь потенциал
үйлдвэрлэлийн түвшин болно.
( )l
P f Y
*
3E
*
3P
Y

15. 2.Макро эдийн засгийн тэнцвэрт нөлөөлөх хүчин
зүйлс
Нийт эрэлт, нийт нийлүүлэлт өөрчлөгдснөөр
тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин болон үнийн ерөнхий
түвшин өөрчлөгдөнө.
Өөрөөр хэлбэл, макро эдийн засгийн тэнцвэр нэг
төлвөөс нөгөө төлөвт шилжинэ.
Макро эдийн засгийн тэнцвэрийн энэхүү
шилжилтийг хэт богино, богино, урт хугацааны
нийлүүлэлтийн муруй тус бүр дээр авч үзье.

16. Нийт эрэлтийн өөрчлөлт.
А. Хэт богино хугацааны макро эдийн засгийн
тэнцвэрийн шилжилт
Хэт богино хугацааны тэнцвэр анх цэгт байсан
гэж үзье.
Өөрөөр хэлбэл, тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин,
тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин байсан гэе.
Энэ тохиолдолд засгийн газраас дэд бүтцийн салбарт
зарцуулахаар төлөвлөж буй зардлаа (G) нэмэгдүүлсний
улмаас нийт эрэлт өссөн гэе.
*
1E
*
1Y
P

17. Зураг 4. Хэт богино хугацааны макро эдийн
засгийн тэнцвэрийн шилжилт / Нийт эрэлтийн
өөрчлөлт /
E 4
*E 1
*
E 5
*
P s =f(Y)
Y 4
*Y 1
*
P 2=f(E)
P 1=f(E)
P
P=f(E)
AS, AD
P
Y 5
*

18. Нийт эрэлтийн муруйг графикт үзүүлснээр
байрлалаас - д параллелиар
шилжих бөгөөд хэт богино хугацааны макро эдийн
засгийн тэнцвэр цэгээс цэгт шилжинэ.
Үүний үр дүнд тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин
болж өснө.
Харин тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин
өөрчлөгдөхгүй түвшинд хэвээр байна.
( )P f E 1 ( )P f E
*
1E
*
4E
* *
1 4Y Y
P

19. Эсрэг тохиолдолд тухайн улсын валютын ханш
чангарсны улмаас цэвэр экспорт буурч, нийт эрэлт
буурсан гэе.
/ /
Үүний үр дүнд хэт богино хугацааны макро эдийн
засгийн тэнцвэр цэгээс цэгт шилжинэ.
Мөн тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин болж
буурах бөгөөд харин тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин
өөрчлөгдөхгүй. / /
2( ) ( )P f E P f E  
*
1E *
5E
* *
1 5Y Y
P

21. B.Богино хугацааны макро эдийн засгийн
тэнцвэрийн шилжилт
Анхны макро эдийн засгийн тэнцвэр цэгт
байсан бөгөөд тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин болон
үнийн ерөнхий түвшин харгалзан байсан гэж
үзье.
*
2E
* *
2 2,Y P

22. Засгийн газраас пүүсүүдийн ашгийн татварыг
хөрөнгө оруулалтынх нь нөхцлөөс хамааруулан
тодорхой хувиар хөнгөлөхөөр шийдсэн бол пүүсүүд
төлөвлөж буй хөрөнгө оруулалтынхаа зардлыг (I)
нэмэгдүүлэх ба үүний үр дүнд нийт эрэлт өснө.
Ингэснээр нийт эрэлтийн муруй баруун дээш
параллель шилжилт хийнэ.
Үүнийг дараах зургаар харуулъя /Зураг 5/
1( ) ( )P f E P f E  

23. Зураг5. Богино хугацааны макро эдийн засгийн
тэнцвэрийн шилжилт / Нийт эрэлтийн өөрчлөлт /
P 7
*
P 2
*
P 6
* E 6
*
E 2
*
E 7
*
Y 7
*
AS, AD
P=f(E)
P
P 1=f(E)
P 2=f(E)
Y 2
*
Y 6
*
P=f(Y)

24. Ийнхүү нийт эрэлтийн муруй шилжсэнээр богино
хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэр цэгээс
цэгт шилжих бөгөөд тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн
түвшин болон үнийн ерөнхий түвшин зэрэг өснө.
*
2E
*
6E
* *
2 6
* *
2 6
Y Y
P P
 
 

25. Эсрэг тохиолдолд нийт эрэлт буурвал нийт
эрэлтийн муруй зүүн доош параллелиар шилжинэ
Макро эдийн засгийн богино хугацааны тэнцвэр
цэгээс цэгт шилжиж улмаар тэнцвэрт
үйлдвэрлэлийн түвшин болон үнийн ерөнхий түвшин
зэрэг буурна.
2( ) ( )P f E P f E  
*
2E *
7E
* *
2 7
* *
2 7
Y Y
P P
 
 

26. С. Урт хугацааны макро эдийн засгийн
тэнцвэрийн шилжилт.
Урт хугацаанд тэнцвэр анх цэгт тогтож байсан
бөгөөд тэнцвэрт үйлдвэрлэлиин түвшин , тэнцвэрт
үнийн ерөнхии түвшин байсан гэж үзье.
*
3E
*
3Y
*
3P

27. Энэ тохиолдолд хэрэглэгчдийн эзэмшиж буй
хувьцааны ханш өссөний улмаас хэрэглэгчид
хэрэглээндээ зарцуулахаар төлөвлөж буй зардлаа (C)
нэмэгдүүлсэн.
Ингэснээр нийт эрэлт өсч нийт эрэлтийн муруй
баруун дээш параллель шилжилт хийнэ.
1( ) ( )P f E P f E  

28. Энэхүү өөрчлөлтийн үр дүнд урт хугацааны макро
эдийн засгийн тэнцвэр цэгээс цэгт шилжих
бөгөөд тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин болж
өснө.
Харин тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин буюу
потенциал үйлдвэрлэлийн түвшин өөрчлөгдөхгүй
тогтмол байна. / /
*
3E *
8E
* *
3 8P P
Y

29. Зураг 5.Урт хугацааны макро эдийн засгийн
тэнцвэрийн шилжилт / Нийт эрэлтийн өөрчлөлт /
P 8
*
P 3
*
P 9
*
E 3
*
E 8
*
E 9
*
P l =f(Y)
Y
P 2=f(E)
P 1=f(E)
P
P=f(E)
AS, AD

30. Эсрэг тохиолдолд урт хугацааны тэнцвэр тогтсон
үед нийт эрэлт буурснаар тэнцвэр цэгээс
цэгт очно.
Ингэснээр тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин
болж буурах бөгөөд харин тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн
түвшин буюу потенциал үйлдвэрлэлийн түвшин
өөрчлөгдөхгүй. / /
*
3E *
9E
* *
3 9P P
Y

31. Хэт богино, богино болон урт хугацааны
тэнцвэрүүдийн хувьд нийт эрэлтийн өөрчлөлт
тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин, үнийн түвшин дэх
нөлөөлөл нь ялгаатай болохыг авч үзлээ.

33. Нийт нийлүүлэлтийн өөрчлөлт.
Макро эдийн засгийн тэнцвэрт нөлөөлдөг хоѐр дахь
хүчин зүйл бол нийт нийлүүлэлтийн өөрчлөлт юм.
Үүнийг макро эдийн засгийн богино болон урт
хугацаанд тус бүрт нь авч үзье.

34. Богино хугацааны тэнцвэрийн хувьд нийт
нийлүүлэлт өөрчлөгдсөнөөр тэнцвэрт үнийн ерөнхий
түвшин ба бодит үйлдвэрлэлийн түвшинд хэрхэн
нөлөөлөхийг авч үзье.
Үүний тулд дараах графикийг ашиглана.
Богино хугацааны тэнцвэр цэгт тогтож байсан гэж
үзье.
*
2E

35. Энэ тохиолдолд нийт эрэлтийн тогтмол түвшинд
эдийн засаг дахь бүтээмж өсснөөр нийт нийлүүлэлт
өснө.
Нийт нийлүүлэлт өсснөөр богино хугацааны нийт
нийлүүлэлтийн муруй баруун доош параллелиар
шилжинэ.
Үүний дүнд богино хугацааны тэнцвэр цэгт
шилжих бөгөөд тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин
болж өснө.
1( ) ( )s s
P f Y P f Y  
* *
2 10E E
* *
2 10Y Y

36. Харин тэнцвэрт үнийн ерөнхий түвшин
болж буурна.
Эсрэг тохиолдолд дэлхийн зах зээл дээрх нефтийн
үнийн өсөлтөөс болж нийт нийлүүлэлт буурсан гэж
үзье.
Нийт нийлүүлэлт буурснаар богино хугацааны
нийлүүлэлтийн муруй зүүн дээш параллелиар
шилжинэ.
* *
2 10P P
2( ) ( )s s
P f Y P f Y  

37. Энэхүү шилжилтийн дүнд богино хугацааны эдийн
засгийн тэнцвэр цэгээс цэгт шилжинэ.
Үүний үр дүнд тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн түвшин
болж буурах бөгөөд харин тэнцвэрт үнийн
ерөнхий түвшин болж өснө.
Үүнийг дараах зургаар харуулъя /Зураг 6/
*
2E
*
11E
* *
2 11Y Y
* *
2 11P P

38. Зураг 6. Богино макро эдийн засгийн тэнцвэрийн
шилжилт / Нийт нийлүүлэлтийн өөрчлөлт /
P 1
s =f(Y)
P 2
s =f(Y)
P s =f(Y)
Y 10
*Y 2
*
P
P=f(E)
AD, ASY 11
*
E 10
*
E 2
*
E 11
*
P 11
*
P 2
*
P 10
*

39. Урт хугацааны макро эдийн засгийн тэнцвэрийн
хувьд нийт нийлүүлэлт өөрчлөгдсөнөөр тэнцвэрт
үйлдвэрлэлийн түвшин болон үнийн ерөнхий түвшин
хэрхэн өөрчлөгдөхийг авч үзье.
Урт хугацааны тэнцвэрийн хувьд нийт нийлүүлэлт
өөрчлөгдөнө гэдэг нь потенциал үйлдвэрлэлийн
түвшин өөрчлөгдөнө гэсэн үг.

40. Иймээс потенциал үйлдвэрлэлийн түвшний
өөрчлөлтөнд ямар хүчин зүйлс нөлөөлдөг вэ? гэдгийг
тодорхойлох шаардлагатай.
Үүнд дараах хүчин зүйлс нөлөөлдөг.
Нийт ажлын цагийн өсөлт
Бүтээмжийн өсөлт
Нийт ажлын цагийн өсөлт.
Бусад хүчин зүйл тогтмол байхад боломжит ажлын
цагийн хэмжээг өсгөх нь потенциал үйлдвэрлэлийн
түвшин өсөх нэгэн шалтгаан болно.

41. Ингэснээр урт хугацааны нийлүүлэлтийн муруй
баруун тийш параллель шилжилт хийнэ.
Бүтээмжийн өсөлт.
Тухайн эдийн засагт үйлдвэрлэлийн бүтээмж
хурдацтай өсвөл потенциал үйлдвэрлэлийн түвшин
өснө.
1( ) ( )l l
P f Y P f Y  

42. Энэ нь урт хугацааны нийлүүлэлтийн муруй баруун
тийш параллелиар шилжихийг илэрхийлнэ.
Үүний үр дүнд макро эдийн засгийн тэнцвэр
цэгээс цэгт шилжих бөгөөд тэнцвэрт потенциал
үйлдвэрлэлийн түвшин болж өсөх ба тэнцвэрт
үнийн ерөнхий түвшин болж буурна.
1( ) ( )l l
P f Y P f Y  
*
3E
*
12E
1Y Y
* *
3 12P P

43. Зураг 7. Урт макро эдийн засгийн тэнцвэрийн
шилжилт / Нийт нийлүүлэлтийн өөрчлөлт /
Y 1Y
P 2
l =f(Y) P l =f(Y) P 1
l =f(Y)
P
P=f(E)
AS, ADY 2
E 12
*
E 3
*
E 13
*
P 13
*
P 3
*
P 12
*

44. Орчин үеийн эдийн засгийн онолд бүтээмжийн
өсөлт нь дараах гурван гол хүчин зүйлээс хамаарч
байна.
Үүнд:
Капиталын нөөцийн өсөлт
Хүмүүн капиталын өсөлт
Технологийн дэвшил

46. Ийнхүү богино ба урт хугацаанд нийт эрэлт, нийт
нийлүүлэлтийн загвар нь макро эдийн засгийн гол
үзүүлэлтүүд болох үнийн ерөнхий түвшин болон
бодит үйлдвэрлэлийн түвшний хэлбэлзлийн
шалтгааныг тайлбарлах гол зэвсэг болдгийг авч
үзлээ.

47. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА