Макро эдийн засгийн үндсэн ойлголт

1. Макро эдийн засгийн үндсэн ойлголт
1.Макро эдийн засгийн судлах зүйл
2.Макро эдийн засгийн судалгааны аргууд
3.Макро эдийн засгийн бодлого
4.Макро эдийн засгийн онолын урсгалууд

2. 1.Макро эдийн засаг
Эдийн засагчид 1750-аад оны үеэс урт хугацааны
эдийн засгийн өсөлт, инфляци, олон улсын төлбөр
тооцоо зэрэг асуудлуудыг судалж эхэлсэн нь макро
эдийн засгийн онолын эхлэл байсан.
Харин орчин үеийн макро эдийн засаг нь хожуу
1920-оод оны сүүл үеэс буюу 1929-1939 оныг хамарсан
дэлхийн эх хямралын үеэс эхлэлтэй.
Энэ жилүүдэд дэлхийн эдийн засаг бүхэлдээ
ажилгүйдлийн өндөр түвшинд хүрч, үйлдвэрийн
газрууд хаалгаа барьж, маш гүн хямралд орсон.

3. 1.Макро эдийн засаг
Английн эдийн засагч Ж.М.Кейнс “Ажил эрхлэлт,
Хүү ба Мөнгөний ерөнхий онол” нэртэй бүтээлээ
хэвлүүлсэн нь орчин үеийн макро эдийн засгийн
онолын хөгжилд маш том хувь нэмэр оруулсан юм.
Тиймээс Английн эдийн засагч Ж.М.Кейнсийг
орчин үеийн макро эдийн засгийг үндэслэгч гэж
тэмдэглэсэн байдаг.

4. 1.Макро эдийн засгийн судлах зүйл
Макроэкономикс нь макро эдийн засаг, түүнийг
удирдах зарчим болох макро эдийн засгийн бодлогууд,
бодлогыг хэрэгжүүлэгч байгууллагууд тэдгээрийн
гүйцэтгэх үүрэг, баримтлах зарчим болон эрмэлзэх
зүйлсийг судлана.
Макро эдийн засаг нь эдийн засгийг системийнх нь
хувьд бүхэлд нь судалдаг.

5. 1.Макро эдийн засгийн судлах зүйл
Макроэкономикс нь макро эдийн засаг, түүнийг
удирдах зарчим болох макро эдийн засгийн бодлогууд,
бодлогыг хэрэгжүүлэгч байгууллагууд тэдгээрийн
гүйцэтгэх үүрэг, баримтлах зарчим болон эрмэлзэх
зүйлсийг судлана.
Макро эдийн засаг нь эдийн засгийг системийнх нь
хувьд бүхэлд нь судалдаг.

6. 1.Макро эдийн засгийн судлах зүйл
Макроэкономикс нь макро эдийн засаг, түүнийг
удирдах зарчим болох макро эдийн засгийн бодлогууд,
бодлогыг хэрэгжүүлэгч байгууллагууд тэдгээрийн
гүйцэтгэх үүрэг, баримтлах зарчим болон эрмэлзэх
зүйлсийг судлана.
Макро эдийн засаг нь эдийн засгийг системийнх нь
хувьд бүхэлд нь судалдаг.

7. Макро эдийн засгийн ухаан нь дараах үндсэн
асуудлуудыг цогц байдлаар шийдвэрлэхийг үндсэн
зорилгоо болгодог.
Үүнд:
1. Үнийн төвшин,валютийн ханшийг тогтворжуулж
бүхэлд нь эдийн засгийн тогтвортой байдлыг
хангах.
2. Эдийн засгийн бүхий л нөөцүүд түүний дотор
хөдөлмөрийн нөөцийг бүрэн дүүрэн ашиглах.
3. Эдийн засгийн дотоод,гадаад тэнцвэрийг хангах.
4. Эдийн засгийн өндөр хурдацтай өсөлтийг хангах.

8. Макро эдийн засгийн үндсэн асуудлууд:
1. Ажилгүйдэл: Тухайн улсын хэмжээнд хөдөлмөр
хэмээх эдийн засгийн нөөц бүрэн ашилагдахгүй
байгааг харуулна.
2. Инфляци: Инфляци нь үнийн ерөнхий түвшний
өсөлтөөр илэрдэг
3. Эдийн засгийн өсөлт: Нэг хүнд ногдох бодит ДНБ-ий
жилийн өөрчлөлтийн хувь юм.
4. Төлбөрийн тэнцэл: Аливаа улсын бусад улс орнуудтай
хийгдсэн худалдаа, үйлчилгээ, орлого, урсгал
шилжүүлэг, санхүүгийн болон хөрөнгийн урсгалын
орлого, зарлагын гүйлгээг системчлэн нэгтгэсэн
статистикийн тайланг

9. 2.Макро эдийн засгийн судалгааны аргууд
Макро экономиксийг урт болон богино хугацаанд
ялган судалдаг.
Цаг хугацааны хувьд урт, богино хугацааг ялгах
боломжгүй боловч макро эдийн засгийн бодлогын үр
дүн яаж илрэх вэ гэдэг утгаараа нилээд ялгаатай.
Эдийн засгийн богино хугацааны бодлогын нөлөө
илүү хүчтэй учраас төрийн зүгээс макро бодлогоор
нийгмийн амьжиргааг дээшлүүлэх боломжтой.

10. Мөн богино хугацаанд эдийн засгийн нөөц
ашиглалт, нөөцийн эрэлт бага байдаг бол урт
хугацаанд нөөц ашиглалт сайн бөгөөд потенциаль
түвшиндээ хүрч чадахуйц хангалттай хугацаа юм.
Макроэкономиксийг судлахдаа хаалттай буюу
тухай орны эдийн засгийг олон улсын зах зээлээс
тусгаарласан байдлаар, нээлттэй буюу олон улсад
хамтын ажиллагаатай байдлаар авч үздэг

11. Нээлттэй эдийн засгийн шинжилгээ нь олон хүчин
зүйлийн нөлөөлөл давхцаж байдаг учраас тус бүрд нь
ялгаж ойлгох шаардлага тулгардаг. Үүнийг хялбар
болгох үүднээс хаалттай нөхцлөөр эдийн засгийг
судалдаг.
Хаалттай эдийн засгийн хувьд өрх гэр, аж ахуйн
нэгж, засгийн газрын харилцааг тэдний бие биедээ
үзүүлэх үйлчилгээ, борлуулах бүтээгдэхүүний
төлбөрийн эргэлтийг судалсанаар эдийн засгийн
амьдралын цэгцтэй төсөөлөлтэй болно.

12. Макроэкономиксийг статик болон динамик
шинжилгээний аргаар судалдаг.
Статик шинжилгээ нь макро эдийн засгийн аль
нэг үзүүлэлт өөрчлөгдөх үед зөвхөн тэр өөрчлөлтийн
үр дагавар ямар байхыг шинжилдэг бөгөөд үүнийг “
бусад хүчин зүйл өөрчлөгдөөгүй үед” гэж нэрлэдэг.
Динамик шинжилгээ нь үүнээс ялгаатай,
үзүүлэлтүүдийн өөрчлөлтөд илүү анхаарал
хандуулдаг.
Эдийн засаг дахь хүчин зүйлүүдийн нөлөөллийг
статик, динамикийн аль нэг аргаар эсвэл хосолмол
байдлаар тайлбарлаж болно

13. 3.Макро эдийн засгийн бодлого
Эдийн засагт бүхэлд нь нөлөөлөхөд чиглэсэн үйл
ажиллагааг төрийн макроэдийн засгийн бодлого гэж
нэрлэдэг. Ийм учраас төрийн макроэдийн засгийн
бодлого нь:
•Бүрэн ажил эрхлэлтийг хангах
•Инфляцийг хор хөнөөлгүй түвшинд хязгаарлан барих
•Эдийн засгийн мөчлөгийг тогтворжуулах
•Урсгал тооцооны их хэмжээний алдагдлаас урьдчилан
сэргийлэх
•Улсын төсвийн алдагдлыг бууруулах
•Эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах гэсэн
зорилтуудыг шийдвэрлэхэд чиглэгддэг байна.

14. Макроэдийн засгийн дээрх зорилтуудыг ханган
биелүүлэхийн тулд төр:
•Сангийн бодлого
•Мөнгөний бодлого
зэрэг арга хэрэгслүүдийг ашиглан тодорхой чиглэсэн
зорилготой үйл ажиллагаа явуулдаг аж.

15. Үйлдвэрлэл болон ажил эрхлэлтийн өндөр
түвшнийг ханган ажилгүйдлийг жам ёсны түвшинд,
инфляцийг хор хөнөөлгүй хэмжээнд тус тус хязгаарлан
барьж, улмаар эдийн засгийн давшингуй өсөлтийг
хангах зорилгоор татвар, төсвийн зарлагын
өөрчлөлтөөр дамжуулан төрөөс авч хэрэгжүүлж байгаа
арга хэмжээнүүдийн нийлбэр цогцыг сангийн бодлого
гэж нэрлэдэг.
Энэхүү тодорхойлолтоос харахад татварын болон
төсвийн зарлагын өөрчлөлт зэрэг нь сангийн бодлогын
үндсэн арга хэрэгсэлүүд болдог нь тодорхой байна.

16. Сангийн бодлоготой ижил зорилготой боловч
мөнгөний нийлүүлэлтийн болон зээлийн өөрчлөлтөөр
дамжин хэрэгждэг бодлогыг төрийн мөнгө-зээлийн
бодлого гэж нэрлэдэг.
Мөнгөний нийлүүлэлт, зээл зэрэг нь мөнгө- зээлийн
бодлогын үнэдсэн арга хэрэгсэлүүд болдог байна.
Төрийн энэхүү бодлогыг тухайн улсын Төв банк
хэрэгжүүлдэг

17. 4.Макро эдийн засгийн онолын урсгалууд
Эдийн засгийн онол нь анх үүсэхдээ эдийн
засгийн хязгаарлагдмал нөөцийг хэрхэн оновчтой
хувиарлах болон эдийн засаг дахь нөөц баялаг хэрхэн
бий болдог тухай сургаалын хэлбэрээр үүсч хөгжсөн
түүхтэй.
Эдийн засгийн онол сургаалиудын дунд нэлээд
том байр суурь эзэлдэг Сонгодог эдийн засгийн онол,
Кейнсийн эдийн засгийн онолын талаар авч үзье

18. Сонгодог эдийн засгийн онол:
Энэ онол нь 200 гаруй жилийн тэртээ үүсэн
бөгөөд гол төлөөлөгч нь Шотландын эдийн засагч
А.Смит юм.
Тэрээр 1776 онд “Ард түмний баялаг” нэртэй
алдарт бүтээлээ гаргаж, сонгодог эдийн засгийн
онолын үндсийг тавьсан байна.
.

19. Түүний гаргасан гол санаа нь хувь хүмүүсийн өөр
өөрсдийн баялагаа нэмэгдүүлэх гэсэн хүсэл, эрмэлзлэл
нь юунаас ч илүүтэйгээр эдийн засгийн далд гар мэт
зохицуулж, нөөцийг үр ашигтай хувиарлана гэж үзсэн.
Өөрөөр хэлбэл хувь хүмүүсийн өөр өөрсдийн
баялагаа нэмэгдүүлэх гэсэн үйл хөдлөл нь хувь
хүмүүсийн баялагийг нэмэгдүүлээд зогсохгүй
нийгмийн нийт баялагийг нэмэгдүүлдэг гэж үзсэн.

20. Сонгодог онолоор үнэ, цалин нь маш уян хатан
байдаг тул бүх зах зээл маш хурдан тэнцвэржиж
байдаг. Тиймээс төр оролцвол нөөцийн үр ашиггүй
хувиарлалтыг бий болгох тул төрийн оролцоог
хязгаарлах нь зүйтэй гэж үзсэн.
Энэ онол нь ихэнх тохиолдолд урт хугацааны
эдийн засгийн төлөв байдлыг тайлбарлах бөгөөд эдийн
засгийн нөөцүүд урт хугацаанд бүрэн ашиглагддаг гэж
үздэг.

21. Кейнсийн онол:
Кейнсийн онол нь1930 онд эхээр үүссэн бөгөөд гол
төлөөлөгч нь Английн эдийн засгач Жон Мейнард
Кейнс юм.
1936 онд хэвлэгдсэн “Ажил эрхлэлт, хүү ба мөнгөний
ерөнхий онол” бүтээлээрээ энэ онолын үндсийг
тавьсан.байна.

22. Ж.М.Кейнс нь Дэлхийн I дайны дараах дэлхийн
эдийн засгийн их хямралаас үүдэлтэй их хэмжээний
ажилгүйдлийг бууруулж хямралыг даван туулахын
тулд засгийн газар хангалттай хэмжээний зардал
гаргах ёстой гэж үзсэн.

23. Мөн энэ онолоор үнэ, цалин уян хатан бус байдаг
тул зах зээлүүд хурдан хугацаанд тэнцвэржихгүй,
Тиймээс төр зах зээлийн дутагдлыг залруулах
зорилгоор эдийн засгийн харилцаанд оролцох нь
зүйтэй гэж үзсэн.
Кейнсийн онол нь ихэнхдээ богино хугацааны
эдийн засгийн төлөв байдлыг тайлбарладаг

24. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА