1. REMAJA BAWAH UMUR HAMIL LUAR NIKAH: ISU DAN ETIKA
PROFESIONALISMA KAUNSELOR SEKOLAH
Oleh
Norsiah Berdi,
Fakulti Pendidikan,
Universiti Kebangsaan Malaysia,Bangi
PENDAHULUAN
Remaja hamil luar nikah bukanlah satu isu baru dalam masyarakat pada masa kini. Malah
saban hari media cetak mahupun media elektronik banyak mendedahkan berita mengenai
gejala sosial dan tidak bermoral ini. Menurut statistik yang dikeluarkan oleh Jabatan
Kebajikan Masyarakat (JKM), sepanjang tahun 2011 sebanyak 204 kes kanak-kanak atau
remaja bawah umur hamil dirujuk kepada pihak mereka manakala pada tahun 2012
sebanyak 172 kes dan mencatat peningkatan mendadak apabila sebanyak 191 kes dilaporkan
dalam tempoh lima bulan pertama pada tahun 2013. Di negara-negara maju seperti Amerika
syarikat satu million remaja wanita hamil setiap tahun (Meade & Ickovics, 2005). 21 peratus
daripada remaja wanita ini berumur antara 15 hingga 19 tahun, 12000 remaja wanita
lingkungan umur bawah 15 tahun pada setiap tahun (Rothenberg & Weissman, 2002).
Manakala di negara-negara membangun seperti Netherlands mempunyai kadar yang paling
rendah remaja hamil iaitu 12 per 1000 remaja setiap tahun (Singh and Darroch, 2000).
Statistik ini menggambarkan bahawa kehamilan remaja pada usia yang muda merupakan isu
sosial dan nasionalism yang perlu diambil perhatian serius memandangkan kadar
peningkatan kehamilan remaja saban tahun.
Rogers (1951) ‘remaja’ bermaksud membesar menjadi matang. Remaja berada
dalam lingkungan umur 11 hingga 21 tahun, merupakan transisi antara zaman kanak-kanak
dengan zaman dewasa yang melibatkan perubahan biologi, psikologi, sosial dan ekonomi
serta melibatkan perubahan peringkat tidak matang ke peringkat matang (Azizi et.
Al.,2005). Pada peringkat antarabangsa, United Nation of Educational and Cultural
Organisation (UNESCO), Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) mendefinisikan remaja

2. kepada seseorang yang berumur sekitar 15 hingga 30 tahun. (Gelanggang 1988:4 dalam
kajian Anuar Puteh, 2001).
Namun dalam penulisan ini, kajian memfokuskan kepada remaja bawah umur yang
belum mencapai tahap umur dewasa. Menurut Akta 611 remaja bawah umur adalah
diklarifikasikan sebagai kanak-kanak iaitu seseorang yang berada di bawah umur 18 tahun.
Manakala, hamil luar nikah bermaksud mengandung disebabkan hubungan seks
antara lelaki dan wanita diluar hubungan yang sah dari segi agama dan undang-undang
negara. Jadi, takrifan kajian ini ialah remaja yang hamil luar nikah adalah tergolong dalam
lingkungan umur 11 hingga 18 tahun. Dalam peringkat ini kebanyakkan mereka
menghadapi kesukaran untuk menyesuaikan diri dalam kehidupan dan kehendak seksual
mereka. Remaja aktif dalam aktiviti seksual pada peringkat umur awal 15 – 16 tahun (Jolley
2001).
Secara umumnya, remaja pada peringkat ini berada dalam alam persekolahan yang
mana secara langsung melibatkan peranan sekolah dan guru-guru. Institusi pendidikan iaitu
sekolah merupakan institusi kedua paling rapat dengan remaja selepas institusi keluarga.
Melalui Institusi Pendidikan ini akan melahirkan generasi remaja yang cemerlang dari aspek
akhlak, fizikal, spritual, emosi dan mental (Anuar Puteh, 2001). Namun, dengan gejala
sosial yang tidak sihat seperti hamil diluar nikah ini sangat membimbangkan, seolah-olah
fenomena ini menjadi satu budaya normal kepada masyarakat pada hari ini. Malah lebih
menyedihkan apabila ia melibatkan golongan anak muda yang berada dalam alam
persekolahan yang menjadi harapan kepada keluarga, masyarakat dan negara dalam
membina negara bangsa yang beretika dan nilai jati diri yang tinggi. Fenomena ini tidak
selari dengan cabaran keempat yang digariskan dalam mencapai Wawasan 2020 bagi
mewujudkan masyarakat bermoral, beretika, warganegara yang kukuh nilai agama dan
kejiwaan serta mempunyai etika yang paling tinggi (Nazri Muslim & Nasruddin Yunus,
2006).
Kehamilan remaja bawah umur bukan sahaja memberi impak kepada negara tetapi
juga menjadi isu utama dalam Organisasi Kesihatan Dunia(WHO). Kehamilan pada usia
yang muda boleh memberi implikasi terhadap fizikal, psikologikal, ekonomi dan status
sosial remaja (Tsai dan Wong, 2003). Secara fizikal remaja pada peringkat ini mempunyai
kematangan biologi tetapi bukan pada kematangan psikososial dan kemandiran ekonomi.
2

3. UNICEF, 2008 mendapati remaja wanita yang hamil cenderung untuk berhenti
sekolah, tidak mempunyai kelayakan akademik, dan hal ini menyebabkan mereka hidup
dalam kemiskinan, tinggal di rumah kebajikan, emosi tertekan dan mendorong mereka
membunuh diri. Brindis & Philliber, 2003 dalam kajiannya juga menyatakan kehamilan
menyebabkan pelajar berhenti daripada meneruskan persekolahan. Remaja yang hamil
dalam alam persekolahan sudah tentu mengalami situasi yang menakutkan, berasa malu
terhadap rakan sebaya, hilang arah tujuan, depression, bimbang, takut dan bertindak untuk
berhenti sekolah.
Oleh yang demikian, adalah menjadi tanggungjawab kaunselor di sekolah untuk
membantu remaja ini menghadapi situasi ini bagi membantu remaja tersebut daripada
melakukan perbuatan yang boleh membahayakan diri dan bayi dalam kandungan. Sebagai
seorang kaunselor sekolah kadang-kadang adalah sangat mencabar kerana kaunseling
disekolah berbeza dengan yang lain kerana melibatkan pihak sekolah, guru, keluarga dan
klien situ sendiri ( Stone and Zirkel, 2010). Jadi penulisan ini memfokuskan kajian terhadap
isu dan etika kaunselor apabila berhadapan dengan klien yang hamil bawah umur di sekolah.
Isu isu utama ialah peranan kaunselor terhadap klien, ibubapa atau penjaga dan sekolah serta
undang-undang negara.
PERANAN KAUNSELOR TERHADAP PELAJAR
Kehamilan yang tidak dirancang dalam usia yang begitu muda sudah pasti memberikan
pengalaman yang cukup mengerikan kepada mereka. Apatah lagi dalam usia yang sebegini
mereka tidak berupaya untuk membuat keputusan dengan bijaksana. Proses membuat
keputusan boleh menyebabkan seseorang remaja itu stress dan barangkali mereka hilang
pertimbangan, maka tidak hairanlah berlakunya kes pembungan bayi, remaja lari dari
rumah, membunuh diri dan sebagainya.
ASCA (1998),A.1, kaunselor profesional sekolah mempunyai tanggungjawab untuk
menghormati pelajar dengan melayan mereka sebagai individu yang unik. Setiap klien
mempunyai potensi untuk berkembang walaupun mereka datang dengan pelbagai masalah.
Rogers juga percaya bahawa mereka mempunyai kebolehan untuk menyelesaikan masalah
sendiri dan berkembang berdasarkan self-directed. Oleh itu kaunselor yang berhadapan
dengan remaja hamil ini perlu menggunakan teknik-teknik kaunseling yang berkesan, aktif
3

4. mendengar untuk membantu memahami perasaan mereka dan berbincang apa yang mereka
boleh buat dengan situasi yang mereka sedang hadapi. Mereka mengalami krisis yang
serius terhadap masa depan, perhubungan dan keseluruhan hidup mereka. Mereka juga
perlukan perhatian, kasih sayang dan pilihan bukan penilaian. Prinsip etika turut
menggariskan bahawa kaunselor perlu menghayati klien supaya klien mempunyai hak ke
atas dirinya sendiri (Tom Beuachamp and James Childress, 1994). Walaubagaimanapun
dengan ciri-ciri yang ada pada kaunselor seperti empati, menerima tanpa syarat, jujur dan
genuine kaunselor boleh membantu mereka membuat pilihan dengan betul walaupun
mereka berhak membuat apa sahaja keputusan. ASCA (A.1.c) menggariskan bahawa
kaunselor perlu menghormati budaya, kepercayaan dan latar belakang pelajar dan tidak
meletakkan nilai kaunselor profesional sekolah ke atas pelajar dan keluarga mereka.
Sebagai seorang kaunselor adalah menjadi satu komitmen untuk menganjurkan kebaikan
atau kesejahteraan kepada remaja. Remaja yang hamil mereka mempunyai tiga pilihan
utama yang berada dalam fikiran mereka. Antaranya ialah:
a) meneruskan kehamilan dan menjaga bayi yang bakal dilahirkan
b) meneruskan kehamilan dan menempatkan bayi kepada keluarga angkat
c) menggugurkan kandungan
Ketiga-tiga pilihan yang ada ini akan memberikan konflik dalam diri mereka. Jika pelajar
meneruskan kehamilan sudah pasti merka tidak dapat meneruskan pengajian dan keciciran
dalam alam persekolahan dan menjadikan masa depan mereka untuk mempunyai kerjaya
yang baik akan hilang. Begitu juga dengan pilihan untuk menempatkan bayi di rumah
keluarga angkat. Kemungkinan besar mereka dihantui rasa kehilangan, serba salah dan
sebagainya. Manakala keputusan menggugurkan bayi kemungkinan besar adalah jalan
singkat untuk mereka melenyapkan segala masalah yang mereka hadapi. Kebanyakkan
remaja membuat keputusan untuk menggugurkan kandungan dengan alasan mengelak
daripada pengetahuan ibubapa, pihak sekolah, kawan – kawan dan masyarakat. Ketakutan
berhadapan dengan orang sekeliling dan masa depan lebih menghantui mereka dan terpaksa
melenyapkan perasaan berdosa kepada tindakan mereka. Kaunselor perlu membantu pelajar
menganalisis setiap keputusan yang perlu dilakukan oleh mereka bagi mengelakkan mereka
membuat keputusan yang salah. Resource Centre for Adolescent Pregnancy Prevention
(ReCAPP) mencadangkan kaunselor dalam kaunseling kehamilan yang berkesan kepada
remaja perlulah:
4

5.  mengurangkan kebimbangan supaya remaja hamil boleh menumpukan perhatian
5
kepada keputusan yang ingin dibuat.
 mewujudkan persekitaran yang selamat di mana dia boleh membincangkan harapan
dan kebimbangan tentang keputusannya.
 mengenalpasti kekuatan dan sistem sokongan yang mereka ada
 jelaskan pilihan beliau dan perasaannya tentang pilihan beliau
 bantu untuk membuat keputusan yang tepat
 bantu tindakan beliau atas keputusannya dengan merujuk kepada maklumat-maklumat
yang diperlukan.
 Memaklumkan kepada ibubapa atau penjaga beliau
Setiap keputusan yang dibuat oleh remaja adalah tanggungjawab kaunselor untuk
memastikan keputusan tersebut tidak melukakan atau memberi kemudaratan secara fizikal
dan psikologikal mereka.
Kaunselor perlu membantu mendapatkan maklumat daripada pelajar untuk
mengenalpasti punca kehamilan beliau. Samada disebabkan hubungan seksual bebas atau
keterlanjuran hasil daripada hubungan cinta atau mangsa penderaan seksual. Jika dia dirogol
adakah perogol dalam kalangan ahli keluarga atau bukan. Maklumat-maklumat ini sangat
penting untuk kaunselor jika kaunselor dipanggil untuk memberi keterangan kepada
mahkamah.
PERANAN KAUNSELOR TERHADAP IBU BAPA ATAU PENJAGA
Menurut Akta Kanak-Kanak 2001 (Akta 611), kanak-kanak yang masih berusia bawah 18
tahun adalah menjadi tanggungjawab kepada ibu bapa atau penjaga. Maka kaunselor
bertanggungjawab untuk memaklumkan kepada ibu bapa pelajar berkenaan situasi yang
dihadapi oleh pelajar sepertimana yang terkandung dalam American School Counselor
Assiociation (ASCA) (B. B.1), Kaunselor Sekolah Profesional perlu menghormati hak dan
tanggungjawab ibubapa atau penjaga terhadap anak mereka dan usaha perkembangan yang
sesuai, membina hubungan kerjasama dengan ibu bapa untuk pembangunan yang
maksimum terhadap pelajar. Adalah menjadi satu perlanggaran etika jika kaunselor tidak
memaklumkan kepada ibu bapa pelajar walaupun dalam kod etika Lembaga Kaunselor
B.1.c dan kod etika American Counseling Association (ACA) perlu menghormati

6. kerahsiaan klien namun kod etika ini tidak terpakai kepada klien yang berada di bawah
umur 18 tahun.
Dalam situasi berhadapan dengan klien bawah umur seperti ini adalah sangat sukar
untuk mana-mana kaunselor sekolah kerana topik seperti hamil luar nikah merupakan isu
sensitif dalam nilai dan budaya masyarakat. Di sebelah bahagian yang lain kaunselor tidak
mahu kehilangan kepercayaan daripada pihak klien tetapi kaunselor perlu mengekalkan
keseimbangan antara etika dan tanggungjawab undang-undang terhadap klien, keluarga dan
sistem sekolah (Glasoff & Pate, 2002). Terdapat juga ibubapa yang tidak mahu kauselor
memberitahu kepada pihak sekolah kerana berfikir memalukan maruah keluarga dan anak
mereka. Ibu bapa mengambil keputusan untuk menarik diri dan membiarkan mereka
membuat keputusan tanpa melibatkan pihak sekolah dan undang-undang. Kehamilan yang
membelenggu remaja merupakan tekanan yang tidak dijangkakan berlaku dalam sesebuah
keluarga mengakibatkan wujudnya rasa kekecewaan (Baker 1999), keluarga berada dalam
situasi yang sukar dilalui (Homeier, 2005) dan berlakunya krisis (Baker, 1999). Adalah
sesuatu yang memalukan bagi sesebuah keluarga apabila mengetahui anak mereka hamil
kerana budaya telah membentuk patalogi bahawa mempunyai anak pada usia yang muda
adalah satu kesalahan (Baker,1999) dan dalam masa yang sama ahli keluarga turut sama
terkesan. Dalam hal ini sekali lagi kaunselor berada dalam dilemma antara etika
dengan kehendak ibubapa. ASCA B.1(b), kaunselor profesional perlu mematuhi undang-undang
dan garis panduan setempat semasa membantu ibu bapa mengalami masalah
keluarga yang mengganggu keberkesanan dan kebajikan klien. Kaunselor dinasihatkan
untuk berbincang dengan pelajar berkenaan isu kebenaran sah dan keperluan bagi perkara
tersebut untuk dimaklumkan kepada ibu bapa atau penjaga bagi memastikan proses tersebut
berjalan lancar.
Selepas itu kaunselor boleh menjalankan sesi kaunseling atau intervensi keluarga.
Kedua-dua belah pihak iaitu pelajar dan keluarga dipanggil ke dalam sesi. Proses kaunseling
keluarga dijalankan untuk membantu kedua-dua pihak lebih faham akan situasi masing-masing,
memahami perasaan pelajar dan membincangkan keputusan bersama untuk
menganjurkan kebaikan kepada pelajar. Secara tidak langsung, pelajar lebih merasai
sokongan daripada semua pihak dan tidak melakukan perkara yang tidak diingini seperti lari
daripada rumah atau membuang bayi. Realitinya, remaja hamil itu sendiri tidak mampu
berdaya tindak (coping) dan sukar untuk mengendalikan masalahnya sendiri serta
memerlukan bantuan daripada ahli keluarga. Keluarga perlu menyedari keperluan remaja
6

7. pada masa tersebut, maka komunikasi antara satu sama lain terutama apabila emosi remaja
sedang dalam keadaan tidak stabil perlu berlaku dengan baik (Homeier, 2005).
Sarnon, N., Mohamad, M. S, Fauziah, I, Alavi, K., Nen, S., Hoesni, S.M, Zaizul, R.,
Wan Azreena, J. (2012) juga turut mengatakan bahawa dalam masa yang sama, remaja akan
merasai bahawa mereka tidak dibiarkan bersendirian semasa melalui kehamilan. Ibu bapa boleh
berperanan membantu mengubah kognitif remaja dengan menerangkan bahawa perbezaan
reaksi saudara mara, jiran dan rakan-rakan adalah tidak penting serta tidak membantu dalam
situasi ini. Apabila keluarga telah stabil seperti mana sebelum wujudnya krisis, maka secara
tidak langsung proses menolong remaja akan lebih mudah. Ibu bapa akan lebih mudah
membantu remaja untuk memahami tanggungjawab baru dan besar yang bakal dipikul
memandangkan mereka tidak lagi matang secara fizikal, mental, dan emosi.
Di Malaysia, kerajaan banyak memberi pilihan kepada remaja hamil luar nikah sama
ada untuk berada di institusi rumah perlindungan kerajaan mahupun NGO, mendaftarkan
anak yang bakal lahir kepada keluarga angkat melalui akta pengangkatan anak ataupun
remaja itu sendiri diletakkan di bawah jagaan ibu bapa di rumah ( Sarnon, N., Mohamad, M.
S, Fauziah, I, Alavi, K., Nen, S., Hoesni, S.M, Zaizul, R., Wan Azreena, J.2012) . Jadi,
kaunselor juga boleh menyediakan maklumat-maklumat yang relevan untuk membantu
pelajar dan ibubapa mempertimbangkan setiap keputusan yang diambil. Contohnya,
prosedur undang-undang, peraturan sekolah,badan-badan rujukan seperti hospital, Jabatan
Kebajikan Masyarakat dan sebagainya.
PERANAN KAUNSELOR TERHADAP SEKOLAH
Sejak kaunselor tidak menyedari apa yang sesuai, kaunselor perlu mengambil masa untuk
berunding dengan kaunselor-kaunselor yang lain untuk mencari keputusan yang terbaik
untuk pelajar dan ibubapa mereka. Manakala, dalam kod etika ACA. C.2.e, kaunselor boleh
mengambil langkah-langkah yang munasabah untuk berjumpa dengan kaunselor lain atau
profesional yang berkaitan apabila mereka mempunyai soalan mengenai obligasi etika atau
amalan professional.
ASCA, A.1.d menggariskan bahawa kaunselor sekolah perlu mengetahui undang-undang,
peraturan dan polisi yang berkaitan dan berusaha untuk melindungi dan
memaklumkan pelajar mengenai hak-hak mereka. Tanggungjawab etika ke atas pelajar
adalah yang pertama dan keduanya sekolah. Walaubagaimanapun maklumat yang diperolehi
7

8. dengan hubungan kaunseling harus kekal sulit jika dasar sekolah tidak berada dalam
kepentingan terbaik untuk kesejahteraan pelajar. Apabila dasar-dasar sekolah yang wujud
menghalang keberkesanan hubungan kaunseling, kaunselor secara aktif perlu menggunakan
sumber yang disediakan untuk menggalakkan perubahan dasar selaras dengan piawai
tingkahlaku beretika (Wayne C.Huey).
Di Malaysia, pihak Kementerian Pelajaran Malaysia telah mengeluarkan Pekeliling
iktisas Bil.2/1981 bahawa pelajar yang melakukan kesalahan seperti bohsia, bohjan,
pelacuran dan hamil akan di ambil tindakan oleh pihak sekolah dengan menghubungi ibu
bapa, pihak JKM dan merujuk kepada Pengarah Pelajaran. Pekeliling ini sebagai panduan
oleh kaunselor untuk merujuk kes pelajar yang hamil. Sebagai kaunselor sekolah adalah
sangat penting untuk mengikuti panduan etika dan undang-undang yang sedia ada. Samada
mahu atau tidak, kaunselor terpaksa membuat keputusan untuk memaklumkan kepada
penyelia di sekolah samada Guru Kanan atau Pengetua Sekolah.
ETIKA KAUNSELOR TERHADAP KLIEN BAWAH UMUR
8
A) Pemberitahuan Bermaklum
ACSA menyatakan bahawa kaunselor perlu memaklumkan kepada seseorang pelajar
mengenai tujuan, matlamat, teknik, dan peraturan tatacara semasa mereka menerima sesi
kaunseling. Makluman termasuklah had kerahsiaan dengan perkembangan yang sesuai.
Persetujuan yang memerlukan kecekapan di pihak pelajar untuk memahami had kerahsiaan
dan boleh jadi agak sukar bagi pelajar yang masih di dalam tahap perkembangan. Kod etika
ini menjangkakan bahawa kaunselor sekolah menyampaikan maklumat mengenai
kerahsiaan dan hak undang-undang kepada pelajar. Jika keadaan rumit timbul dalam sesi
kaunseling dan persetujuan bermaklum telah dibincangkan, maka kaunselor akan
mengalami masa lebih mudah dengan menjalankan tanggungjawab etika dan yang
bertentangan dengan undang-undang.
Manakala dalam Kod Etika Lembaga Kaunselor Malasysia, A.2.d. apabila memberi
kaunseling kepada kanak-kanak bawah umur ataupun kepada individu yang tidak boleh
memberi persetujuan sukarela, kaunselor perlu mendapatkan kebenaran klien berhubung
dengan perkhidmatan yang diberikan daripada pihak yang diberi kuasa oleh undang-undang
dan melibatkan mereka di dalam membuat keputusan menurut kesesuaian keadaan.

9. Kaunselor hendaklah sedar akan perlunya mengimbangi hak-hak etika klien membuat
pilihan, keupayaan mereka untuk memberi persetujuan atau kebenaran bagi mendapat
perkhidmatan, dan hak – hak serta tanggungjawab ibubapa atau keluarga mengikut undang –
undang, untuk melindungi klien dan membuat keputusan bagi pihak mereka.
Di negara –negara barat, kebanyakan sekolah mempunyai student handbook, yang
sebahagian daripadanya menerangkan maklumat mengenai perkhidmatan kaunseling yang
disediakan kepada pelajar. Buku panduan ini biasanya dihantar kepada ibu bapa pada awal
tahun sekolah untuk menyediakan mereka dengan peraturan sekolah dan dasar serta
maklumat umum mengenai pelbagai perkhidmatan yang ditawarkan oleh pihak sekolah.
Diakhir halaman buku terdapat ruangan ibubapa memberi kebenaran untuk anak-anak
mereka menggunakan perkhidmatan yang disediakan oleh pihak sekolah (Corey Corey &
Callanan).
Persetujuan bermaklum ini juga penting agar kaunselor tidak menyalahgunakan
kuasa yang ada padanya secara sah. Ini menunjukkan bahawa kerjasama merupakan faktor
asas dalam membantu klien menyelesaikan masalah yang dihadapi.
9
B) Kerahsiaan & Had Kerahsiaan`
Adalah menjadi kewajipan kaunselor menjaga kerahsiaan klien kerana ia merupakan intipati
kepada proses kaunseling dan membina hubungan yang teraputik. Ia melindungi klien
daripada mendedahkan kerahsiaan daripada pemberitahuan yang tak berautoriti oleh
kaunselor tanpa persetujuan bermaklum daripada kaunselor. Ia juga melibatkan etika
profesional daripada bersifat peribadi, perjanjian atau kontrak untuk tidak mendedahkan
maklumat individu kecuali sesetengah keadaan yang dipersetujui oleh klien (Sigel, 1979).
Kerahsiaan juga berasaskan kepada statute atau kes undang-undang (Swaboda, 1978).
Walaubagaimanapun kerahsiaan adalah tidak mutlak kerana ada peraturan undang-undang
yang mengawal walaupun terpaksa dinyatakan.
Remley 1985, menyatakan bahawa kerahsiaan adalah kod etika yang merupakan
rukun amalan yang telah ditetapkan oleh profesioan. Dalam Kod Etika dan Piawaian
Amalan American Counseling Association’s (ACA) memerlukan kaunselor menghormati
hak klien untuk menjaga privasi dan mengelakkan pendedahan maklumat sulit adalah tidak
wajar dan haram. American Counseling Association (B.1.a) menyenaraikan pengecualian

10. terhadap keperluan menyimpan maklumat sulit jika didapati pendedahan kerahsiaan
diperlukan untuk mencegah bahaya yang jelas kepada klien atau orang lain atau apabila
undang-undang menuntut bahawa maklumat sulit perlu dinyatakan semasa proses
melibatkan undang-undang. ACA (B.1.C) dan Kod Etika Lembaga Kaunselor, apabila
kaunseling melibatkan klien dibawah umur atau individu yang tidak dapat memberi secara
sukarela bagi mendedahkan maklumat rahsia, kaunselor hendaklah mendapat kebenaran
daripada pihak ketiga yang sesuai untuk berbuat demikian. Dalam keadaan sedemikian,
kaunselor hendaklah memaklumkan kepada klien selaras dengan tahap kefahaman mereka
dan mengambil langkah-langkah yang sesuai dengan budaya mereka untuk melindungi
kerahsiaan klien.
10
C) Priveledge Communication
Walaupun kaedah yang digunakan untuk melindungi rekod atau usaha untuk mengekalkan
kerahsiaan, kaunselor masih boleh dipanggil sebagai saksi, diletakkan di bawah sumpah
mahkamah dan dipaksa untuk memberi keterangan kepada maklumat peribadi dan rahsia,
dan kaunselor dianggap bertindak menghina mahkamah jika mereka enggan.
Priveledge communication adalah satu kebenaran yang ada dalam akta untuk
melindungi klien daripada maklumat diri mereka dari dimaklumkan di atas kandang saksi
semasa prosiding perbicaraan tanpa persetujuan klien. Ia juga merupakan term undang-undang
yang memberi hak kepada kaunselor agar maklumat kerahsiaan mengenai diri
individu tidak dinyatakan dalam prosiding perundangan. Jika klien melepaskan hak ini maka
maklumat tadi mestilah dinyatakan dalam mahkamah. Kaunselor mesti menyatakan dengan
terperinci tentang maklumat yang ada padanya mengenai klien. Namun terdapat beberapa
kes yang mendapat pengecualian daripada kebenaran ini iaitu apabila seorang kaunselor
dilantik oleh mahkamah untuk menjalankan ujian psikologi, jika kaunselor membuat
penilaian tentang kemungkinan seseorang itu membunuh diri, klien menyaman kaunselor
kerana salah penggunaan teknik atau salah amalan, klien dibawah umur 16 tahun dan
kaunselor percaya klien adalah mangsa rogol, sumbang mahram, diperkosa atau teraniaya,
klien berniat untuk membahayakan dirinya dan orang lain. Jadi dalam kes pelajar hamil luar
nikah, jika kaunselor diminta untuk tampil ke mahkamah untuk memberi keterangan
mengenai pelajar tersebut, maka kebenaran untuk melindungi maklumat klien kepada
mahkamah adalah tidak terpakai kerana pelajar adalah dibawah umur 16 tahun, dan kes

11. pelajar tersebut diklarifikasikan dalam undang-undag sebagai kes jenayah rogol, diperkosa
atau teraniaya.
Walaubagaimanapun jika kaunselor dipanggil ke mahkamah, kaunselor boleh
menguji sikap mahkamah dengan mendakwa status ‘privileged communication’ dan enggan
untuk memberi keterangan kepada mahkamah, dan maklumat peribadi sulit klien akan
diberikan jika klien disapina sebagai saksi. Kebanyakkan negara, pentadbir sekolah dan
kaunselor sekolah dilemma tiga keadaan dengan pengecualian terhadap privileged
communication. Pertama mereka harus mendedahkan maklumat untuk melindungi diri
mereka sendiri, keduanya mereka perlu berdiam diri dan yang ketiga membantu pelajar dan
jika mendedahkan maklumat sulit pelajar kemungkinan boleh menyebabkan pelajar rasa
terancam.
11
UNDANG-UNDANG
Seperti mana di bawah Seksyen 2 Akta Kanak-Kanak 2001 ( Akta 611) ditafsirkan sebagai
seseorang di bawah umur 18 tahun. Sehubungan dengan itu, Akta Kanak-Kanak terpakai
kepada semua kanak-kanak yang berumur di bawah lapan belas tahun selaras dengan
Seksyen 2 Akta Umur Dewasa 1971 (Akta 21) yang menetapkan umur dewasa sebagai
lapan belas tahun.
1. Seksyen 77 Akta Kesihatan Mental 2001 (Akta 615) turut memperuntukan bahawa
“where a mentally disordered person is required to undergo surgery,
electroconvulsive therapy or clinical trials, consent for any of them may given”.
A) By the patient himself if he is capable of giving consent as assessed by a
psychiatrist.
B) By his guardian in the case of a minor or relative in the case of an adult, if the
patient is incapable of giving consent.
2. Pekeliling Bil 12/1988 berkenaan “Pengendalian Mangsa Rogol” turut menyatakan
bahawa dalam keadaan mangsa adalah di bawah usia lapan belas (18) tahun,
kebenaran yang sah daripada ibu atau bapa atau penjaga adalah diperlukan sebelum
sebarang pemeriksaan kesihatan ke atas remaja di bawah usia lapan belas (18) tahun
tersebut dilakukan.

12. 3. Sehingga kini, belum ada sebarang peruntukan bertulis yang wujud dinegara ini yang
menghalang remaja untuk datang atau hadir bagi mendapatkan khidmat nasihat dan
kaunseling sekiranya diperlukan memandangkan perkhidmatan sebegini merupakan
perkhidmatan bukan invasif. Walaubagaimanapun, sekiranya boleh adalah lebih baik
mendapatkan keizinan ibu bapa atau penjaga dalam bentuk bertulis untuk
memastikan semua pendekatan yang diambil adalah selari dengan peruntukan
undang-undang.
4. Dalam memberikan khidmat nasihat atau kaunseling kepada remaja tersebut terapis
tidak perlu memastikan bahawa kebenaran yang sah telah diperoleh daripada ibu
atau bapa atau penjaga. Sungguhpun begitu pendekatan terbaik adalah dengan
mendapatkan keizinan ibu bapa atau penjaga dalam bentuk bertulis.
Walaubagaimanapun, jika terdapat keperluan untuk rawatan perubatan, pihak terapis
hendaklah memastikan bahawa kebenaran yang sah diperoleh daripada ibu atau bapa
atau penjaga. Bentuk bertulis bagi memudahkan pendokumentasian. Terapis dan
remaja boleh bekerjasama untuk mendatkan kebenaran yang sah yang disebutkan.
5. Pihak terapis yang mengendalikan kes akan bertanggungjawab untuk memastikan
pihak berkuasa dimaklumkan dengan segera dalam keadaan di mana pihak terapis
mendapati bahawa remaja tersebut terlibat dengan apa-apa kes jenayah seperti kes
rogol, dera, dadah atau sebagainya. Dalam keadaan dimana remaja ada menyatakan
niat untuk membahayakan diri sendiri (perancangan membunuh atau mencederakan
diri sendiri), membahayakan orang lain dan terdapat unsur orang lain
membahayakan remaja (Contoh, orang lain mempunyai rancangan atau telah
mencederakan remaja tersebut dari segi fizikal, mental atau seksual).
6. Pihak terapis juga perlu membuat laporan kepada pihak berkuasa sekiranya
mengesyaki bahawa kanak-kanak tersebut tergolong dalam kategori kanak-kanak
yang memerlukan perlindungan di bawah Seksyen 17 Akta Kanak-Kanak 2001
(Akta 611) ataupun sekiranya pihak anggota kesihatan mengesyaki kanak-kanak
12

13. tersebut merupakan mangsa ataupun terlibat dalam kes statutory rape seperti mana
yang diperuntukan di bawah Seksyen 375 (f) Kanun Keseksaan (Akta 574).
7. Di bawah Akta Kanak-Kanak 2001 (Akta 611), kanak –kanak yang menjadi mangsa
akan diletakkan di bawah jagaan Pelindung seperti mana yang dinyatakan di bawah
Seksyen 2 Akta 611. Seksyen 24 Akta tersebut seterusnya memberikan kuasa kepada
Pelindung yang telah dilantik untuk memberikan kebenaran yang sah ke atas rawatan
remaja tersebut namun sekiranya melibatkan rawatan yang serius seperti
pembedahan, psikiatri, ibu bapa atau penjaga perlulah dimaklumkan mengenai
perkara itu dan keizinan bertulis yang sah hendaklah diperolehi sebelum rawatan
diberikan kepada mereka.
8. Pegawai Pelindung bertanggungjawab untuk memberi pemeliharaan, kawalan,
perlindungan dan pemulihan terhadap kanak-kanak demi untuk kepentingan terbaik
kanak-kanak tersebut.
9. Dibawah Seksyen 375 (f) Kanun Keseksaan (Akta 574), seseorang lelaki itu adalah
dikatakan “rogol” jika ia bersetubuh dengan seseorang perempuan sama ada dengan
kerelaan perempuan itu atau tidak jika perempuan itu di bawah umur enam belas
tahun.
FAKTOR – FAKTOR MEMBUAT KEPUTUSAN MEMBANTU REMAJA HAMIL
Seorang kaunselor yang fleksibel terhadap isu kerahsiaan biasanya akan bebas membuat
keputusan berdasarkan merit setiap kes-kes yang berasingan yang menggalakkan prinsip
moral kerahsiaan dalam menjaga amanah dan janji-janji yang wujud dalam isu kerahsiaan
dengan remaja bawah umur (Glasoff & Pate, 2002). Penilaian terhadap apa yang terbaik
untuk ramaja tersebut adalah dengan menekankan prinsip-prinsip moral seperti
menganjurkan kesejahteraan dan mengelakkan kemudaratan kepada mereka (Glasoff &
Pate, 2002). Dalam hal ini ia adalah satu proses yang bergantung kepada latar belakang
budaya , nilai peribadi dan perspektif kaunselor.
13

14. Secara umumnya, kanak-kanak kurang cekap dan lebih bergantung kepada orang
dewasa untuk melindungi privasi dan kesejahteraan mereka. Justeru, kaunselor perlu
menggalakkan ibu bapa yang lebih matang untuk mengambil bahagian dalam memberi
kuasa autonomi bagi membuat keputusan dan menguatkan kepercayaan diantara kaunselor
dan klien. Dalam membuat sesuatu keputusan, faktor lain yang perlu diambil kira ialah
jumlah risiko atau keseriusan isu yang dihadapi (Isaacs & Stone, 1999; Mitchell et al.,
2002).
Dalam kajian yang telah dijalankan oleh McGuire, Parnell, Blau dan Abbott, 1994,
terhadap jangkaan remaja terhadap isu kerahsiaan. Kajian ini melibatkan seramai 30 orang
remaja yang sukarela menjadi sampel kajian menunjukkan bahawa remaja mempunyai nilai
privasi tetapi mempunyai limitasi. Jika diberi pilihan remaja memilih tahap kerahsian yang
lebih tinggi tetapi itu mungkin harapan yang tidak realistik kerana mereka memahami
keperluan untuk pendedahan maklumat apabila kehidupan mereka berhadapan dengan
risiko bahaya, dan juga menyedari hak mahkamah untuk meminta maklumat sulit.
14
RUMUSAN
Secara kesimpulannya, sebelum memulakan sesi adalah amat penting kepada kaunselor
untuk menjelaskan kepada remaja dan ibu bapa mereka mengenai limitasi kerahsiaan
kerana isu kehamilan yang dihadapi remaja adalah satu privasi melibatkan maruah diri,
keluarga, agama dan undang-undang. Jadi pertemuan awal bersama pelajar mestilah
menyumbang kepada proses membina hubungan yang teraputik dengan membenarkan
persefahaman kedua-dua belah pihak tentang maklumat kursus disisi undang-undang.
Kaunselor sebagai orang tengah kepada pelajar, ibu bapa dan pihak pentadbir sekolah juga
perlulah memainkan peranan yang betul untuk membantu remaja yang hamil dalam
membuat keputusan yang sewajarnya bagi mengelakkan remaja bertindak secara drastik dan
diluar kawalan. Oleh itu, seorang kaunselor yang mempunyai profesionalisme dalam
masyarakat perlu cekap bukan sahaja dalam ilmu kaunseling malahan perlu mengetahui
undang-undang negara. Kaunselor juga perlu merujuk kepada perunding undang-undang
jika berasa ragu-ragu terhadap isu tersebut. Dalam usahan mengekalkan kerahsiaan, apabila
berada dalam situasi ragu-ragu perlunya hipotesis kes sebelum membuat keputusan untuk
melaporkan secara rasmi kepada pihak-pihak yang terlibat.

15. 15
RUJUKAN
Akta Kanak-Kanak. 2001. Kesannya Terhadap Undang-Undang Keluarga. Journal of
Malaysian and Comparative Law.
American Counseling Association. (1995). ACA code of ethics and standart of practice.
Alexandria, VA: Author.
American School Counselor Association (ASCA). 1998. Ethical standards for school
counselors. Alexandria, VA: Author.
Anuar Puteh. 2001. Perkembangan dan Pembentukan Remaja Menurut Perspektif Islam.
Kajian Malaysia, Jld. XIX, No.2. Fakulti Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan
Malaysia, Bangi.
Azizi Hj. Yahya. 2011. Definisi Remaja dan Pembentukan Konsep Kendiri Dalam
Hubungannya Dengan Keluarga. Universiti Teknologi Malaysia, Johor.
Brindis, C., & Philliber, S. 2003. Improving services for pregnant and parenting teens.
Prevention Reseacher, 10(3), 9-13.
Corey, G., Corey, M.S., & Callanan, P. (2011). Issues and ethics in the helping professions
(8th ed.). Monterey, CA: Brooks/Cole.
Gelanggang. 1988. Dalam Kajian Anuar Puteh. 2001. Perkembangan dan Pembentukan
Remaja Menurut Perspektif Islam. Kajian Malaysia, Jld. XIX, No.2. Fakulti
Pengajian Islam, Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi
Glasoff, H.L., & Pate, R.H. 2002. Privacy and confidentiality in school counseling.
Professional School Counseling 6(1), 20-27.
http://www.utusan.com.my/utusan/Dalam_Negeri/20130813/dn_12/Kes-remaja-hamil-luar-nikah.
Isaacs, M. L., & Stone, C. (1999). School counselors and confidentiality: Factors affecting
professionals choices. Professional School Counseling, 2(4).
Jolley S. (2001) Promoting teenage sexual health: An investigation into the knowledge,
activities and perceptions of gynaecology nurse. Journal of Advanced Nursing 36(2),
pp 246-255.

16. 16
Kod Etika Lembaga Kaunselor Malasysia.
McGuire, J. M., Parnell, T.F., Blau, B. I., & Abbott, D.W. 1994. Demands from privacy
among adolescent in multimodal alcohol and other drug abuse treatment. Journal of
Counseling & Development, 73 (1), 74-79.
Meade, C.S., & Ickovics, J.R. 2005. Systematics review of sexual risk among pregnant and
mothering teens in the USA: Pregnancy as an oppurtunity for integrated prevention
of STD and repeat pregnancy. Social Science & Medicine, 60, 661-678.
Nazri Muslim & Nasruddin Yunus, 2006. Hubungan etnik. Bangi: Pusat Pengajian Umum,
Universiti Kebangsaan.
Remley, T.P. (1985). The Law and ethical practise in elementary and middle schools.
Elementary School Guidance & Counseling, 19, 181-189.
Rothenberg, A., & Weissman, A. 2002. The development of programs for pregnant and
parenting teens. Social Work in Health Care, 35, 65-83.
Sapora Sipon. (2000). Profesionalisme Kaunselor Sekolah: Satu Tinjauan. Sekolah
Psikologi Dan Kerja Sosial, Universiti Malaysia Sabah, Sabah.
Sapora Sipon. (2003). Gejala Sosial Dikalangan Pelajar Dan Keperluan Perkhidmatan
Bimbingan Dan Kaunseling. Universiti Pendidikan Sultan Idris Tanjung Malim,
Perak.
Singh. S and Darroch J.E. (2000) Adolescent Pregnancy and Childbearing : Levels and
Trends in Developed Countries Family Planning Perspectives 32(1) pp.14-23.
Stone, C. (2002). Negligence in academic advising and abortion counseling: Courts rullings
and implications. Professional School Counseling, 6(1), pp 28.
Stone, C.B., & Zirkel, P.A. 2010. School Counselor Advocacy: When law and ethics may
collide. Professional School Counseling 13(4), 244-247.
Swaboda, J.S., Elwork, A., Sales, B.D., & Levine, D. 1978. Knowledge of and compliance
with priviledge communication and child – abuse –reporting laws. Professional
Psychology, 9(3), 448-457.
Tsai Y.F. and Wong T.K. (2003) Strategies for resolving aboriginal adolescent pregnancy in
eastern Taiwan. Journal of Advanced Nursing 41 (4), pp 351-357.

17. UNICEF Malaysia Communications. 2008. Young People and Family Planning: Teenage
17
Pregnancy.
Wayne C.Huey (1986). Ethical concern in school counseling. Journal of Counseling and
Development, vol.64, 321-322.

18. GGBG6733 ISU ETIKA DAN KAUNSELING
SEMESTER 1 SESI 2013/14
TAJUK TUGASAN INDIVIDU:
REMAJA BAWAH UMUR HAMIL LUAR NIKAH: ISU & ETIKA
PROFESIONALISME KAUNSELOR SEKOLAH
PENSYARAH:
DR.KU SUHAILA BINTI KU JOHARI
DISEDIAKAN OLEH
NORSIAH BERDI (P71458)
SARJANA PENDIDIKAN (BIMBINGAN & KAUNSELING)
18