Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (18)
Similar to Quản trị rủi ro của Ngân hàng Thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam
Similar to Quản trị rủi ro của Ngân hàng Thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam (20)
More from anh hieu
More from anh hieu (20)
Recently uploaded
Recently uploaded (19)
Quản trị rủi ro của Ngân hàng Thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam
- 1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM HỌC VIỆN NGÂN HÀNG -----+---- TRẦN THỊ NGỌC TRÂM QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI, 2017
- 2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM HỌC VIỆN NGÂN HÀNG -----+---- TRẦN THỊ NGỌC TRÂM QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 62.34.02.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Tô Ngọc Hưng PGS.TS. Nguyễn Đắc Hưng HÀ NỘI, 2017
- 3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu, các kết luận khoa học chưa được công bố trong các công trình tương tự nào khác trước đó. Số liệu và tài liệu được trích dẫn trung thực, đầy đủ, có nguồn gốc rõ ràng. Hà Nội, ngày 19/1 /2017 Nguyên cứu sinh Trần Thị Ngọc Trâm
- 4. ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................i MỤC LỤC ....................................................................................................ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT............................................................... v DANH SÁCH CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH, SƠ ĐỒ.................................... viii MỞ ĐẦU.......................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu....................................................................... 1 2. Tổng quan nghiên cứu của đề tài................................................................. 3 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.................................................................. 11 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 12 5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 12 6. Những đóng góp mới của luận án .............................................................. 13 7. Kết cấu của luận án................................................................................... 15 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINHDOANHTẠINGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...............16 1.1 RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........................................................................................16 1.1.1 Những vấn đề cơ bản về Ngân hàng thương mại.................................... 16 1.1.2 Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại .............. 18 1.2 QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......................... Error! Bookmark not defined. 1.2.1 Khái niệm...............................................Error! Bookmark not defined. 1.2.2 Sự cần thiết phải quản trị rủi ro của ngân hàng thương mại ..............Error! Bookmark not defined. 1.2.3 Mô hình quản trị rủi ro tại ngân hàng thương mạiError! Bookmark not defined. 1.2.4 Nội dung quản trị những rủi ro cơ bản trong hoạt động kinh doanh tại ngân hàng thương mại..............................................Error! Bookmark not defined.
- 5. iii 1.3 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠIError! Bookmark not defined. 1.3.1 Kinh nghiệm quốc tế...............................Error! Bookmark not defined. 1.3.2 Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam và Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam...................................Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................... Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 2.1 TỔNG QUAN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 2.1.1 Khái quát quá trình hình thành và phát triểnError! Bookmark not defined. 2.1.2 Một số chỉ tiêu cơ bản .............................Error! Bookmark not defined. 2.2 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM...................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1 Quản trị rủi ro tín dụng............................Error! Bookmark not defined. 2.2.2 Quản trị rủi ro tỷ giá................................Error! Bookmark not defined. 2.2.3 Quản trị rủi ro lãi suất..............................Error! Bookmark not defined. 2.2.4 Quản trị rủi ro thanh khoản......................Error! Bookmark not defined. 2.2.5 Quản trị rủi ro hoạt động .........................Error! Bookmark not defined. 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM........................................................ Error! Bookmark not defined. 2.3.1 Những kết quả đạt được ..........................Error! Bookmark not defined. 2.3.2 Những hạn chế........................................Error! Bookmark not defined.
- 6. iv 2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế..............Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2................................... Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAMError! Bookmark not defined. 3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH DOANH VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM................Error! Bookmark not defined. 3.1.1 Định hướng phát triển kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam....................................Error! Bookmark not defined. 3.1.2 Mục tiêu hoạt động kinh doanh cỉa VCB giai đoạn đến năm 2020 ....Error! Bookmark not defined. 3.1.3. Một số bất cập đặt ra thách thức về quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam và Viwtcombank.............Error! Bookmark not defined. 3.2 GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM...................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.1 Nhóm giải pháp cụ thể về quản trị rủi ro tín dụngError! Bookmark not defined. 3.2.2 Nhóm giải pháp về quản trị rủi ro tỷ giá ...Error! Bookmark not defined. 3.2.3 Nhóm giải pháp về quản trị rủi ro lãi suất.Error! Bookmark not defined. 3.2.4 Nhóm giải pháp cụ thể về quản trị rủi ro thanh khoảnError! Bookmark not defined. 3.2.5 Quản trị rủi ro hoạt động .........................Error! Bookmark not defined. 3.2.6 Nhóm giải pháp bổ trợ.............................Error! Bookmark not defined. 3.3 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ................................. Error! Bookmark not defined. 3.3.1 Đối với Chính phủ...................................Error! Bookmark not defined. 3.3.2 Đối với Ngân hàng Nhà nước ..................Error! Bookmark not defined.
- 7. v 3.3.3 Đối với các Bộ ngành..............................Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN........................................................ Error! Bookmark not defined. DANH MỤC BÀI VIẾT CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ....................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............ Error! Bookmark not defined. PHỤ LỤC .......................................................... Error! Bookmark not defined.
- 8. vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ADB: Ngân hàng phát triển châu Á ATM: Máy giao dịch ngân hàng tự động BHXH: Bảo hiểm xã hội CAR: Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu CIC: Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia CSDL: Cơ sở dữ liệu CN: Chi nhánh CNTT: Công nghệ thông tin CSTT: Chính sách tiền tệ DN: Doanh nghiệp DNNN: Doanh nghiệp Nhà nước DPRR: Dự phòng rủi ro DSTT: Doanh số thanh toán DSSD: Doanh số sử dụng ĐVCNT: Đơn vị chấp nhận thẻ GNNĐ: Ghi nợ nội địa GNQT: Ghi nợ quốc tế HĐKD: Hoạt động kinh doanh HĐQT: Hội đồng quản trị HSC: Hội sở chính L/C: Thư tín dụng LS: Lãi suất LDR: Hệ số tín dụng trên huy động vốn MAS: Cơ quan quản lý tiền tệ Singapore
- 9. vii NH: Ngân hàng NHĐT: Ngân hàng điện tử NHTMCP: Ngân hàng thương mại cổ phần NHBL: Ngân hàng bán lẻ NHCSXH: Ngân hàng chính sách xã hội NHTMCPĐT&PT Ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam NHNN: Ngân hàng Nhà nước NHNg: Ngân hàng nước ngoài NHNo & PT NT: Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam NHLD: Ngân hàng liên doanh NHTM: Ngân hàng thương mại NHTW: Ngân hàng trung ương NIM: Chênh lệch lãi suất huy động và lãi suất cho vay NQH: Nợ quá hạn SPDV: Sản phẩm dịch vụ SME: Doanh nghiệp vừa và nhỏ PCCC: Phòng chống chữa cháy QLCĐV: Quản lý cân đốivốn QTRR: Quản trị rủi ro QLRRTT: Quản lý rủi ro thị trường RRHĐ: Rủi ro hoạt động RRLS: Rủi ro lãi suất RRTK: Rủi ro thanh khoản TCTC: Tổ chức tài chính
- 10. viii TCKT: Tổ chức kinh tế TSBĐ: Tài sản bảo đảm TSC: Tài sản có TSN: Tài sản nợ TTTM: Tài trợ Thương mại TTXNK Thanh toán xuất nhập khẩu TTQT: Thanh toán quốc tế TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh VCB: Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam VAMC: Công ty mua bán nợ các Tổ chức tín dụng Việt Nam VNĐ: Đồng Việt Nam UBQLRR: Ủy ban quản lý rủi ro USD: Đô la Mỹ UBND: Ủy ban nhân dân XLRR: Xử lý rủi ro XNK: Xuát nhập khẩu WB: Ngân hàng thế giới
- 11. ix DANH SÁCH CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH, SƠ ĐỒ DANH SÁCH CÁC BẢNG BẢNG TÊN BẢNG TRANG Bảng 1.1 Các quy trình quản trị rủi ro Error! Bookmark not defined. Bảng 1.2 Tóm tắt phương pháp quản trị khe hở nhạy cảm lãi suất năng động Error! Bookmark not defined. Bảng 1.3 Tỷ lệ ROE và RAROC đi với các khoản vay của ANZ Error! Bookmark not defined. Bảng 2.1 Một số chỉ tiêu kinh doanh chủ yếu của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. Bảng 2.2 Tăng trưởng dư nợ cho vay và tổng tài sản của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. Bảng 2.3 Các nhóm nợ của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined.
- 12. x Bảng 2.4 Các phương pháp đo lường rủi ro lãi suất Error! Bookmark not defined. Bảng 2.5 Vốn huy động từ nền kinh tế và tổng tài sản của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. Bảng 2.6 Một số chỉ tiêu về vốn điều lệ và hệ số CAR và hiệu quả vốn tại VCB giai đoạn 2009 - 2015 Error! Bookmark not defined. Bảng 2.7 Hạn mức duyệt đốivới giao dịch ngoại tệ một người duyệt Error! Bookmark not defined. Bảng 2.8 Một số chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh và an toàn của VCB giai đoạn 2010 – 2015 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.1 Một số chỉ tiêu định hướng của VCB giai đoạn đến năm 2020 Error! Bookmark not defined. Bảng 3.2 Nguồn rủi ro về khách hàng Error! Bookmark not defined.
- 13. xi Bảng 3.3 Nguồn rủi ro từ VCB Error! Bookmark not defined. DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ BIỂU ĐỒ TÊN BIỂU ĐỒ TRANG Biểu đồ 2.1 Diễn biến tăng trưởng dư nợ cho vay với tổng tài sản của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.2 Diễn biến chất lượng tín dụng thể hiện các nhóm nợ của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.3 Diễn biến nợ xấu của VCB năm 2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.4 Diễn biến quy mô nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu giữa các tháng trong năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.5 Diễn biến phát triển dịch vụ thanh toán quốc tế và tài trợ thương mại giữa các tháng trong năm 2015 của VCB Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.6 Diễn biến phát triển dịch vụ kinh doanh ngoại tệ của VCB năm 2015 Error! Bookmark
- 14. xii not defined. Biểu đồ 2.7 Diễn biến tỷ giá VND/USD năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.8 Diễn biến tỷ giá giao dịch của VCB với khách hàng năm 2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.9 Khe hở nhạy cảm lãi suất Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.10 Diễn biến lãi suất nội tệ giữa các tháng trong năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.11 Diễn biến lãi suất thị trường liên ngân hàng năm 2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.12 Diễn biến NIM giữa các quý của một số NHTM được lựa chọn năm 2013-2014 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.13 Diễn biến lãi suất liên ngân hàng quý IV/2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.14 Diễn biến lãi suất giao dịch của VCB với KH Error!
- 15. xiii năm 2015 Bookmark not defined. Biểu đồ 2.15 Khoảng cách chênh lệch lãi suất của VCB so sánh với một số ngân hàng được lựa chọn năm 2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.16 Tăng trưởng quy mô vốn huy động từ nền kinh tế với tổng tài sản giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.17 Diễn biến một số chỉ tiêu an toàn của VCB giai đoạn 2009 – 2015 Error! Bookmark not defined. DANH SÁCH CÁC HÌNH HÌNH TÊN HÌNH TRANG Hình 1.1 Mô hình hóa quản trị rủi ro phổ biến của các ngân hàng nước ngoài Error! Bookmark not defined. Hình 1.2 Khung quản trị rủi ro hoạt động của ngân hàng Error! Bookmark not defined. Hình 1.3 Mối quan hệ giữa các thành phần của rủi ro hoạt động Error! Bookmark not
- 16. xiv defined. DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ SƠ ĐỒ TÊN SƠ ĐỒ TRANG Sơ đồ 1.1 Hoạt động kinh doanh cơ bản của NHTM 17 Sơ đồ 2.1 Mô hình tổ chức quản trị rủi ro lãi suất Error! Bookmark not defined. Sơ đồ 2.2 Vai trò các bộ phận trong mô hình quản trị rủi ro lãi suất Error! Bookmark not defined. Sơ đồ 3.1 Mô hình quản trị rủi ro Error! Bookmark not defined. Sơ đồ 3.2 Mô hình khung quản lý rủi ro của Ngân hàng thương mại Error! Bookmark not defined.
- 17. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu Thực tiễn hoạt động ngân hàng trên thế giới, cũng như hoạt động ngân hàng ở Việt Nam trong hơn 28 năm đổi mới vừa qua, nhất là từ năm 2007 đến nay khi xảy ra cuộc khủng hoảng tín dụng thứ cấp nhà ở tại Mỹ cho thấy, các Ngân hàng thương mại (NHTM) phải đối mặt với rất nhiều rủi ro trong hoạt động kinh doanh của mình, từ rủi ro tín dụng đến rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá, rủi ro hoạt động. Vì vậy bản thân các NHTM đã phải thường xuyên quan tâm đến quản trị rủi ro, những năm gần đây càng đặt ra tính cấp bách phải tăng cường hơn nữa công tác quản trị rủi ro trong toàn bộ các hoạt động kinh doanh của mình để phù hợp với những diễn biến mới của môi trường kinh tế vĩ mô trong nước và quốc tế. Tại Việt Nam, ngay từ khi bắt đầu côngcuộc đổimới hoạt độngNH, các NHTM đã quan tâm đến quản trị rủi ro. Trải qua nhiều giai đoạn khác nhau: mở rộng cho vay kinh tế ngoài quốc doanh đầu thập niên 90, những vụ án kinh tế lớn xảy ra trong các năm 1996 – 1997, ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính khu vực năm 2007 – 2008,....các NHTM Việt Nam không ngừng tăng cường, đổi mới và hoàn thiện công tác quản trị rủi ro, nâng cao năng lực quản trị rủi ro. Song phải thừa nhận rằng, công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam vẫn chưa tiệm cận với với thông lệ quốc tế. Mặc dù NHNN với sự trợ giúp quốc tế tổ chức nhiều cuộc hội thảo liên quan đến quản trị rủi ro của NHTM, cũng như ban hành nhiều quy định về tỷ lệ an toàn, các quy định về an toàn đối với NHTM của NHNN không ngừng được chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện,.... tuy nhiên vẫn chưa có nền tảng vững chắc hay quy định cụ thể thống nhất có tính lâu dài. Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng tổ chức nhiều khóa tập huấn với thuyết trình của chuyên gia nước ngoài liên quan đến quản trị rủi ro, nhưng chưa có bài bản và chiến lược cụ thể.
- 18. 2 Nhiều NHTM Việt Nam, nhất là NHTM cổ phần có đối tác chiến lược nước ngoài, đang có sự chuyển biến mạnh mẽ về hoàn thiện mô hình quản trị rủi ro, nhưng về hiệu quả thì còn chờ thời gian. Yêu cầu đặt ra cho mỗi một NHTM ở nước ta hiện nay là cần phải có mô hình quản trị rủi ro phù hợp với thông lệ nói chung, phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi NHTM và thực tiễn của nền kinh tế. Để thực hiện việc quản trị rủi ro một cách hiệu quả cần có sự phối hợp của tất cả con người, cũng như mỗi đơn vị, tổ chức trong hệ thống của mỗi NHTM như: HĐQT, Ban tổng giám đốc NHTM, Ban Giám đốc các chi nhánh (CN) NHTM, kiểm toán và kiểm soátnội bộ, các cấp quản lý cấp cao. Các bộ phận này phải có sự gắn kết, phối hợp chặt chẽ với nhau, thực hiện nghiêm túc và thống nhất. Ngân hàng Thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam (VCB) là NHTM nhà nước đầu tiên tại Việt Nam đã được cổ phần hóa vào năm 2006, sau đó được niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán. Là NHTM đi đầu của Việt Nam trong quản trị rủi ro nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong xu thế mở cửa thị trường dịch vụ tài chính theo cam kết quốc tế, giảm thiểu những thiệt hại, hạn chế rủi ro cho khách hàng và cho ngân hàng. Trong thời gian qua, tập trung là giai đoạn 2009-2015, nhất là từ năm 2012 đến nay, thực hiện đề án tái cơ cấu TCTD theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, VCB thực hiện nhiều biện pháp về mặt quản trị rủi ro như: xây dựng chiến lược, chính sách, hoàn thiện quy trình quản trị rủi ro, kế hoạch hàng năm, đề án cho quản trị rủi ro mỗi lĩnh vực kinh doanh, từng sản phẩm và dịch vụ; Tổ chức triển khai các đề án và chiến lược; Kiểm tra, kiểm soát, tổng kết và đánh giá các hoạt động quản trị rủi ro. Hiện nay VCB đã có đối tác chiến lược nước ngoài là tập đoàn ngân hàng Miziho Bank của Nhật Bản đồng thời thực hiện chiến lược kinh doanh của mình, VCB đã và đang áp dụng chuẩn mực quản
- 19. 3 trị tài sản Có, quản trị rủi ro nói chung và quản trị hoạt động theo thông lệ quốc tế, nên bước đầu đã giữ vững thị phần, giữ vững thương hiệu, nâng cao hiệu quả kinh doanh, giảm thiểu được những rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên do các nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan khác nhau, đặc biệt là diễn biến của môi trường kinh tế vĩ mô khó khăn, phức tạp và khó lường của tình hình xã hội,....đang đặt ra tính cấp bách đối với VCB trong việc tiếp tục nâng cao năng lực quản trị rủi ro. VCB cũng đã nhận thức sâu sắc việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh là yêu cầu hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện nay nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh, phát triển ổn định bền vững giữ vững thương hiệu, nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh của ngân hàng trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Đây cũng là một nội dung, một yêu cầu của thực hiện đề án tái cơ cấu VCB trong giai đoạn hiện nay, cũng như tiếp tục thực hiện đề án này và các yêu cầu khác cho giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng và tìm ra các giải pháp phù hợp, khả thi nhằm tăng cường, hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB là hết sức cần thiết. Do vậy, tác giả đã chọn đề tài “Quản trị rủi ro của Ngân hàng Thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam” làm công trình nghiên cứu Luận án tiến sĩ kinh tế của mình. 2. Tổng quan nghiên cứu của đề tài 2.1. Nghiên cứu nước ngoài Cho đến nay có khá nhiều công trình nghiên cứu của nước ngoài về quản trị rủi ro hay liên quan trực tiếp đến quản trị rủi ro trong hoạt động kinh
- 20. 4 doanh của NHTM, trong khuôn khổ của luận án, tác giả xin đề cập đến một số công trình chủ yếu sau đây: - Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng đã tiến hành nhiều nghiên cứu và đã đưa ra các khuyến nghị về đảm bảo an toàn theo tiêu chuẩn Basel I (1988) nhằm giới thiệu hệ thống đo lường vốn và một phương pháp chung để ngân hàng chủ động đối mặt với rủi ro chất lượng các tài sản có ngân hàng đang nắm giữ. Hiệp ước vốn Basel II (2004) đưa ra nhiều phương pháp đo lường rủi ro tín dụng như phương pháp chuẩn hóa đơn giản (SSA), phương pháp chuẩn hóa (SA), phương pháp dựa vào hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ (IRB) cơ bản và nâng cao… Basel II gợi ý quy trình và công cụ quản lý rủi ro tín dụng như: nhận biết rủi ro thông qua hệ thống các dấu hiệu tài chính, phi tài chính và hệ thống xếp hạng nội bộ; Đo lường rủi ro thông qua mô hình giá trị chịu rủi ro tín dụng (VAR); Quản lý rủi ro thông qua chính sách tín dụng; Quản lý danh mục cho vay và phát sinh tín dụng. [62] [63] [64] - Glen Bullivant (2005) trong "Credit Management”đã trình bày bao quát các khía cạnh của quản lý tín dụng. Nội dung trọng tâm, xuyên suốt mà tác giả đưa ra là vấn đề dòng tiền, quản lý dòng tiền, vấn đề về lợi nhuận có thể được cải thiện, nâng cao bằng nhiều kế hoạch tương thích. Tất cả các vấn đề kiểm soát tín dụng quan trọng được đề cập một cách chi tiết, bao gồm cả hướng dẫn về chính sách tín dụng và quản lý các chức năng tín dụng, điều kiện tín dụng, đánh giá rủi ro, quản lý và mô hình hóa, thu hồi nợ, bảo hiểm tín dụng, tín dụng xuất khẩu, tín dụng tiêu dùng, luật tín dụng thương mại và các dịch vụ tín dụng. [67] - Hai tác giả Stephan Cowan, Glen Bullivant, Robert addlestone (2004) với công trình nghiên cứu: "Effective credit control & debt recovery handbook - Tottel Publisher”đã chỉ ra rằng, quản lý tín dụng lỏng lẻo và nợ xấu thường là nguyên nhân tự làm suy yếu các NHTM đang thành công. Vì
- 21. 5 thế, theo hai tác giả này, điều quan trọng là phải đảm bảo có được một hệ thống giữ cho mức rủi ro tín dụng luôn thấp nhất, đặc biệt là khâu kiểm tra và kiểm soát nội bộ, đồng thời nắm rõ thủ tục thu hồi nợ trong trường hợp không được khách hàng thanh toán theo cam kết. Công trình nghiên cứu cũng đã cập nhập hầu hết các vấn đề pháp lý mới nhất đồng thời cung cấp thông tin thực tế về mọi khía cạnh của kiểm soát tín dụng và thu hồi nợ bao gồm: Chỉ dẫn và thực hiện tín dụng đối với khách hàng mới, những thay đổi đối với luật thu hồi nợ, ban hành luật bảo vệ số liệu, giải quyết việc nâng hạn mức tín dụng cho các SME, làm thế nào để đưa ra một chính sách tín dụng, các điều khoản thanh toán, thu hút các kháchhàng lớn, thủ tục đối với các doanh nghiệp không trả nợ hoặc phá sản và hiệu lực của chế tài bảo vệ thông tin. [68] Các công trình nghiên cứu về quản trị rủi ro thanh khoản NHTM của nước ngoài rất đa dạng và phong phú như “Market and Liquidity Risk Management in a Bank”của Stephan Schwill (2008), “Banking Liquidity Risk Management Issues”của Rifki Ismal (2005), “Liquidity risk management”của Richard Barfield và Shyam Venkat (2009). Các công trình này tập trung nghiên cứu quản trị rủi ro thanh khoản của NHTM dưới góc độ lý thuyết.[69] [70] [71] 2.2. Nghiên cứu trong nước 2.2.1. Luậnán tiến sỹ Tại Việt Nam, hiện nay các đề tài về quản trị rủi ro còn không nhiều, chỉ có một số đề tài nhưng tính ứng dụng vào thực tiễn chưa cao. Các đề tài về quản trị rủi ro tại các NHTM Việt Nam đa số đều nói chung về quản trị rủi ro của hệ thống NHTM mà chưa thể đi sâu nghiên cứu cụ thể từng NH. Do đó một trong các hướng đi nghiên cứu sâu hơn của Luận án đó là vấn đề cụ thể về quản trị rủi ro tại một NHTM. Về quản trị rủi ro tín dụng, có thể kể đến một số công trình sau:
- 22. 6 - Luận án Tiến sỹ, với đề tài: “Những giảipháp chủ yếu hạn chế rủi do tín dụng ngân hàng thương mại giai đoạn hiện nay” của Nghiên cứu sinh: Nguyễn Hữu Thuỷ, bảo vệ tại Đại học Kinh tế quốc dân năm 1996 [53]. Công trình tập trung nghiên cứu về rủi ro tín dụng của các NHTM trong giai đoạn đầu đổi mới hoạt động ngân hàng trong những năm 1988-1994 và giải pháp đến năm 2000, đặc điểm và môi trường hoạt động tín dụng những năm đó khác biệt lớn so với hiện nay. Khoảng trống nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu rủi ro tín dụng của các NHTM nói chung giai đoạn đầu đổi mới, chưa nghiên cứu quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hội nhập hiện nay. - Luận án Tiến sỹ, với đề tài: “Một số vấn đề rủi ro ngân hàng trong điều kiện nền kinh tế thị trường”của Nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Phương Lan, tại Đại học Kinh tế quốc dân năm 1995 [17]. Thành công cơ bản của công trình đó là, Luận án đã khái quát được nền tảng lý thuyết và bức tranh khái quát chung về rủi ro của NHTM Việt Nam trong điều kiện nền kinh tế thị trường, thời kỳ đầu đổi mới, thực hiện 2 Pháp lệnh Ngân hàng ở nước ta. Khoảng trống nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu về rủi ro nói chung của các NHTM thời kỳ đầu đổi mới, thực trạng đến năm 1993 không nghiên cứu về quản trị rủi ro tại một NHTM cụ thể, tại VCB hiện nay. - Luận án Tiến sỹ kinh tế “Giải pháp quản lý rủi ro lãi suất tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam” của NCS Đỗ Thị Kim Hảo, bảo vệ tại Học viện Ngân hàng, năm 2005 [9]. Thành công cơ bản: Luận án nghiên cứu chuyên sâu và quản lý rủi ro lãi suất tại một NHTM lớn nhất và có quy mô rộng nhất, với thực trạng đến năm 2003. Khoảng trống nghiên cứu: không nghiên cứu về quản trị rủi ro tại một NHTM Nhà nước đã cổ phần hóa, như tại VCB trong giai đoạn hiện nay.
- 23. 7 - Đề tài luận án: “Quản lý rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh của ngân hàngthương mạiViệt Nam”, của NCS Tạ Ngọc Sơn, bảo vệ tại Đại học Kinh tế quốc dân, năm 2011 [39]. Thành công cơ bản: Luận án nghiên cứu chuyên sâu và quản lý rủi ro lãi suất tại các NHTM Việt Nam nói chung, với thực trạng đến năm 2009. Khoảng trống ngiên cứu: không nghiên cứu về quản trị rủi ro tại một NHTM cổ phần cụ thể, tại VCB trong giai đoạn hiện nay. - Luận án tiến sỹ kinh tế, với đề tài: “Quản trị tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” của NCS: Trần Trung Tường, bảo vệ tại Đại học Ngân hàng thành phố Hồ Chí Minh năm 2011 [57]. Thành công cơ bản: Luận án tập trung nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng của khối NHTM cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tập trung là giai đoạn 2005 – 2009 trước và sau khi Việt Nam chính thức là thành viên của WTO. Khoảng trống của công trình nghiên cứu đó là chỉ giới hạn trong nghiên cứu quản trị tín dụng của các NHTM CP trên địa bàn TP. HCM, luận án không đi sâu nghiên cứu về quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay. - Luận án tiến sỹ kinh tế, với đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam” của nghiên cứu sinh: Nguyễn Tuấn Anh, công tác tại Agribank, bảo vệ tại Đại học Kinh tế quốc dân năm 2011 [3]. Thành công cơ bản: Công trình tập trung nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng nói chung và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank, từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank. Thực trạng và số liệu tập trung là giai đoạn 2005-2008. Khoảng trống nghiên cứu của công trình đó là giới hạn về thời gian từ năm 2009 trở về trước và giải pháp đến năm 2015. Thực trạng được phân tích
- 24. 8 và đánh giá không có tính cập nhật đến giai đoạn: 2010 – 2015, giải pháp đến năm 2020 với những diễn biến phức tạp và đa dạng về rủi ro tín dụng đối với Agribank, các NHTM Việt Nam. Một hạn chế khác đó là công trình nghiên cứu chưa gắn với thực hiện đề án tái cơ cấu Agribank, cũng như gắn với những biến động và vụ việc xẩy ra tại chính NHTM này của các năm 2011-2014 dự báo sát về môi trường kinh tế trong và ngoài nước giai đoạn 2015 – 2020 ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng của Agribank. Một khoảng trống nữa của công trình nghiên cứu luận án nói trên đó là đi sâu vào nội dung quản trị rủi ro tín dụng của Agribank, không nghiên cứu chuyên sâu vào quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay. Các đề tài về quản trị rủi ro tại các NHTM Việt Nam đa số đều nói chung về quản trị rủi ro của cả hệ thống NHTM mà chưa thể đi sâu nghiên cứu đến cụ thể từng NHTM. Nhìn chung hầu hết các luận án, cuốn sách,… thường bị hạn chế bởi quy mô một vấn đề nghiên cứu theo mục tiêu của đề tài, chưa đạt được tầm cỡ một công trình nghiên cứu tổng thể từ lý luận đến thực tế nhằm hỗ trợ cho các nhà lập chính sách và điều hành NHTM trong giai đoạn hội nhập quốc tế hiện nay chuyên sâu về quản trị rủi ro. 2.2.2. Mộtsố bài viếtđăng trên Tạp chí chuyên ngànhhiện nay Những bài viết có liên quan trực tiếp đến đề tài trong khoảng 5 năm gần đây trên Tạp chí chuyên ngành có thể đề cập đến dưới đây: Bài viết: “Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam” của TS. Nguyễn Thị Loan, đăng trên Tạp chí Ngân hàng, số 1+2, tháng 1/2012 [18]. Thành công cơ bản của bài viết là thông qua số liệu và thực trạng về tăng trưởng tín dụng, lợi nhuận, tỷ lệ nợ xấu, hệ số CAR, của các hệ thống NHTM và một số NHTM được lựa chọn đã phân tích rõ một số ưu điểm, hạn chế về hoạt động quản trị rủi ro nói chung
- 25. 9 và quản trị rủi ro tín dụng của NHTM nói riêng, đề xuất 3 nhóm giải pháp theo mục tiêu nghiên cứu của bài viết. Hạn chế của công trình nghiên cứu đó là giới hạn về thời gian, thực trạng tập trung là từ năm 2010 trở về trước,về không gian nghiên cứu tất cả các NHTM, không chuyên sâu về quản trị rủi ro tại VCB giai đoạn hiện nay. Bài viết: “Hạn chế rủi ro cho hệ thống ngân hàng thông qua áp dụng Basel II - nhìn từ kinh nghiệm quốc tế”của tác giả Nguyễn Thị Vân Anh (trang 36 - 38), đăng trên Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ số 20 (413) tháng 10/2014 [4]. Thành công của bài viết là đã cho thấy rõ, tại Singapore, Cơ quan quản lý tiền tệ Singapore (MAS) đặt ra tỷ lệ vốn áp dụng với các ngân hàng tại quốc đảo này cao hơn so với mức tối thiểu của toàn cầu để củng cố uy tín cho vị thế trung tâm tài chính. MAS cho rằng: “Mỗi NH tại Singapore đều mang tầm quan trọng đối với hệ thống. Tỷ lệ vốn cao hơn sẽ giúp họ hoạt động vững vàng hơn trong các điều kiện căng thẳng”. MAS đã ra thông cáo sửa đổi yêu cầu vốn rủi ro đối với các NH tại Singapore để thực hiện Basel III… Hạn chế của công trình nghiên cứu là việc áp dụng Basel II tại các NH ở Singapore hầu như không nghiên cứu về quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay. Bài viết: “Xây dựng khuôn khổ quản trị rủi ro hoạt động hiệu quả tại NHTM Việt Nam” của tác giả Trần Thị Minh Trang, đăng trên Tạp chí Ngân hàng, số 5/2014 [55]. Thành công cơ bản của công trình nghiên cứu là đã lượng hóa rủi ro hoạt động của NHTM theo cách tiếp cận vốn Basel II, thiết kế mô hình quản trị rủi ro hoạt động, làm rõ thực trạng quản trị rủi ro hoạt động của các NHTM Việt Nam và khả năng cũng như khuyến nghị áp dụng. Hạn chế cơ bản của công trình nghiên cứu là không đi sâu vào quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay.
- 26. 10 Bài viết: “Hoàn thiện mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong hội nhập quốc tế” của hai tác giả: Đinh Thu Hương và Phan Đăng Lưu, đăng trên Tạp chí Ngân hàng số 5/2014 [13]. Thành công cơ bản của bài viết đó là nghiên cứu sau khi nêu Mô hình quản trị rủi ro tín dụng của NHTM theo thông lệ quốc tế, đã nêu bật mô hình quản trị rủi ro tín dụng hiện tại của Agribank theo 3 tầng, chỉ rõ những hạn chế của mô hình này và đề xuất 4 nhóm giải pháp có liên quan theo mục tiêu nghiên cứu của bài viết. Hạn chế cơ bản của công trình nghiên cứu là không nghiên cứu về quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay. 2.2.3 Đềtài nghiên cứu khoa học cấp ngành Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành: “Việc áp dụng những tiêu chuẩn an toàn hoạt động kinh doanh và quản trị rủi ro theo thông lệ quốc tế trong hệ thống NH tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp”, do TS. Hoàng Huy Hà (2012) làm chủ nhiệm; Bảo vệ tại NHNN Việt Nam, tháng 10/2012, Hà Nội [10]. Thành công của công trình nghiên cứu đó là đã làm rõ cơ sở lý luận về quản lý rủi ro tín dụng của NHTM theo thông lệ quốc tế, làm rõ thực trạng và tiến hành khảo sát, phân tích kết quả khảo sát, đánh giá những khoảng cách giữa Việt Nam và thông lệ quốc tế từ kết quả khảo sát, đưa ra kết luận và khuyến nghị theo mục tiêu nghiên cứu của đề tài. Hạn chế cơ bản của đề tài đó là không nghiên cứu về khả năng ứng dụng Basel II trong quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay. Đề tài: “Thựctrạng và giảipháp nâng caonăng lực quản trị danh mục cho vay của một số NHTM cổ phần trên địa bàn thành phốHồ Chí Minh”. Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành 2012, do TS.Bùi Diệu Anh chủ nhiệm [2]. Thành công của công trình nghiên cứu là đã làm rõ những cơ sở lý luận, phân tích và đánh giá rõ thực trạng trong giai đoạn 2006 - 2012 và đề
- 27. 11 xuất 5 nhóm giải pháp, một số kiến nghị nhằm nâng cao năng lực quản trị danh mục cho vay của một số NHTM cổ phần trên địa bàn TP.HCM giai đoạn tiếp theo. Đề tài đã xây dựng mô hình đo lường rủi ro nội bộ của NHTM cổ phần,… Hạn chế cơ bản của công trình nghiên cứu đó là không nghiên cứu riêng về quản trị rủi ro tại VCB trong giai đoạn hiện nay. 2.3. Nhận xét chung Các công trình nói trên nghiên cứu về quản lý và quản trị rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro hoạt động kinh doanh của Agribank, của các NHTM cũng như đề cập đến quản trị một số loại rủi ro cụ thể. Tuy nhiên, nhìn chung cho đến nay chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách tổng thể và hệ thống, có tính khá toàn diện về quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB, bao gồm 5 lĩnh vực quản trị rủi ro quan trọng nhất: quản trị rủi ro tín dụng, lãi suất, tỷ giá, thanh khoản và quản trị rủi ro hoạt động có tính cập nhật đến thời điểm hiện tại: 2009-2015, định hướng và giải pháp đến năm 2020. Các công trình nghiên cứu cũng chủ yếu sử dụng phương pháp định tính, chưa sử dụng phương pháp khảo sát, điều tra. 3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài - Hệ thống hóa và góp phần làm rõ hơn cơ sở lý thuyết về quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM. - Phân tích và đánh giá sát thực tiễn thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của VCB trong giai đoạn 2009 – 2015. Trên cơ sở đó đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế. - Đề xuất các giải pháp và kiến nghị có tính khả thi, có cơ sở khoa học, có tính thuyết phục nhằm tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của VCB giai đoạn 2016 – 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
- 28. 12 4. Đốitượng và phạm vi nghiên cứu 4.1.Đối tượng nghiên cứu Quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại NHTM 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Chủ thể nghiên cứu được thực hiện tại VCB; Khách thể nghiên cứu tập trung vào 5 lĩnh vực quản trị rủi ro quan trọng nhất: quản trị rủi ro tín dụng, lãi suất, tỷ giá, thanh khoản và quản trị rủi ro hoạt động. Các loại rủi ro khác tùy theo cách phân loại, như: rủi ro thị trường, rủi ro ngoại hối, rủi ro đạo đức, rủi ro nguồn vốn,… được lồng ghép phân tích, nghiên cứu dưới góc độ nguyên nhân của 5 loại rủi ro nói trên. - Góc độ nghiên cứu, đề xuất các giải pháp và kiến nghị là luận án tiến sỹ, cá nhân nghiên cứu sinh. - Về thời gian: Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của VCB được tập trung ở giai đoạn 2009-2015. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với các phương pháp nghiên cứu tổng hợp, thống kê, phân tích; đi từ cơ sở lý thuyết đến cơ sở thực tiễn và phương pháp thống kê kinh nghiệm nhằm giải quyết và làm sáng tỏ mục đích đặt ra trong luận án là tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB. Phương pháp được sử dụng trong luận án chủ yếu là định tính, kết hợp với khảo sát, chưa có điều kiện và không có điều kiện thực hiện phương pháp định lượng, điều tra điển hình, phương pháp chuyên gia. Các nguồn số liệu chủ yếu là số liệu thứ cấp của Hội sở chính VCB và một số nguồn khác.
- 29. 13 6. Những đóng góp mới của luận án Thứ nhất, thông qua hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại NHTM, luận án làm rõ những cơ sở lý luận về rủi ro, quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM, từ đó: Luận án khẳng định các NHTM phải áp dụng nhiều biện pháp có hiệu quả khác nhau để không ngừng tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh, dựa trên các nguyên tắc, nội dung và phương pháp cụ thể, có các chính sách quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh mà NHTM phải tuân thủ, hoặc lựa chọn. Có một hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh mà các NHTM cần phải hướng tới, đạt được. Trong quản trị rủi ro hoạt động kinh doanh, các NHTM cũng phải chú ý, phân tích kỹ các nhân tố ảnh hưởng đến từng loại rủi ro, từng lĩnh vực quản trị rủi ro. Các NHTM cần phải nhanh chóng đo lường, phân loại, lượng hóa các rủi ro theo thông lệ quốc tế nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập. Chỉ rõ những ưu điểm, nhược điểm của mô hình quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của NHTM; Các mô hình quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh đang áp dụng tại một số ngân hàng lớn trên thế giới và đang áp dụng tại một số NH nước ngoài. Thứ hai, thông qua đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB thời gian qua, đặc biệt là nguyên nhân chủ quan gây ra những hạn chế về quản trị rủi ro. Luận án cho rằng, thời gian qua, Hội đồng quản trị, Ban điều hành VCB đã quan tâm đến các lĩnh vực quản trị rủi ro, không ngừng hoàn thiện các quy định nội bộ, thường xuyên chỉ đạo quyết liệt, tổ chức triển khai đồng bộ nhiều giải pháp khai thác những lợi thế, điểm mạnh, hạn chế những bất cập, nhược điểm, mặt yếu trong hoạt động tín dụng, thanh toán quốc tế, kinh doanh ngoại hối, kinh doanh vốn,….nhằm hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro, nâng cao hiệu quả kinh doanh. Tuy nhiên, công tác
- 30. 14 quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB chưa toàn diện và thiếu đồng bộ, cơ cấu tổ chức thiếu chặt chẽ. Chính sách quy trình nghiệp vụ các hoạt động kinh doanh hầu như mới quan tâm đến việc thắt chặt về tuân thủ quy trình nghiệp vụ nhưng chưa quan tâm đúng mức vấn đề lựa chọn và bố trí cán bộ làm công việc chuyên môn, đến trình độ chuyên môn nghiệp vụ, phòng ngừa rủi ro đạo đức của cán bộ, nhân viên; chất lượng kiểm tra kiểm soát nội bộ... Công cụ quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh phụ thuộc vào phương pháp xếp hạng tín dụng nội bộ, theo đó chủ yếu dựa vào các nhân tố định tính và không được đánh giá và cập nhật thường xuyên. Cơ cấu quản trị nội bộ và chức năng quản trị nội bộ còn hạn chế, thiếu hệ thống cảnh báo sớm những dấu hiệu của nợ có vấn đề làm cho công tác quản lý rủi ro hiện nay bị động và mới chỉ dừng ở mức “xử lý”chứ chưa thực hiện được đầy đủ chức năng “phòng ngừa”. Chỉ rõ các nguyên nhân chủ quan, đặc biệt là về rủi ro đạo đức, về quản lý nội bộ, về chất lượng kiểm tra - kiểm soát; Các nguyên nhân khách quan được rút ra sát thực tiễn. Thứ ba, từ những hạn chế nêu trên, tác giả đề xuất một hệ thống giải pháp nhằm tăng cường, hoàn thiện quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB trong 5 lĩnh vực quản trị rủi ro quan trọng nhất: quản trị rủi ro tín dụng, lãi suất, tỷ giá, thanh khoản và quản trị rủi ro hoạt động từ hoạch định chiến lược, xác định mục tiêu tổng thể, đến xây dựng và thực hiện mô hình quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tập trung nhưng ở mức độ tập trung hợp lý, sát với thực trạng của VCB. VCB cần kiện toàn cơ cấu tổ chức, chính sách, quy trình nghiệp vụ kinh doanh, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra và kiểm soát nội bộ… Đề xuất giải pháp và kiến nghị có tính khả thi, sát thực tiễn, phù hợp với đặc thù của ngân hàng để tăng cường hơn nữa theo hướng nâng cao chất lượng quản trị rủi ro,
- 31. 15 hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại VCB nhằm hạn chế nợ xấu và khả năng mất vốn tại VCB, nâng cao hiệu quả kinh doanh. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu có liên quan, danh mục bảng biểu sơ đồ, danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục nội dung chính của luận án gồm khoảng 190 trang chuẩn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh tại ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam. Chương 3: Giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàngthương mạicổ phần ngoạithương Việt Nam.
- 32. 16 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.1 Những vấn đề cơ bản về Ngân hàng thương mại 1.1.1.1 Khái niệm Ngân hàng thương mại Cho đến nay có khá nhiều quan niệm, định nghĩa về NHTM được nhiều tác giả nêu trong các cuốn sách, giáo trình, tài liệu khác nhau, luận án nêu khái niệm được trình bày tại Luật chuyên ngành của Ấn độ và Việt Nam. Luật Ngân hàng Ấn Độ định nghĩa "NHTM là cơ sở nhận các khoản tiền ký thác để cho vay hay tài trợ đầu tư”[5]. Tại Pháp người ta định nghĩa "NHTM là những Xí nghiệp hay cơ sở hành nghề thường xuyên nhận của công chúng dưới hình thức ký thác hay hình thức khác các số tiền mà họ dùng cho chính họ vào nghiệp vụ chiết khấu, tín dụng hay dịch vụ tài chính”(Nguồn: Citi Bank, [5]). Nhà kinh tế học David Begg (2001) định nghĩa: “NHTM là trung gian tài chính, có giấy phép kinh doanh của Chính phủ để cho vay tiền và mở tài khoản tiền gửi, kể cả các khoản tiền gửi mà đưa vào đó có thể sử dụng các tờ séc”. [6] Tại Việt Nam, theo điều 20 của Luật các Tổ chức Tín dụng (2010) qui định: “Tổ chức tín dụng là doanh nghiệp được thành lập theo qui định của Luật này và các qui định khác của pháp luật để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với nội dung nhận tiền gửi và sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán” [44]. Tại Điều 4. Giải thích từ ngữ, Luật này cũng nêu rõ: “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận” [44]. Quan điểm của luận án là đồng tình với
- 33. 17 khái niệm được nêu trong Luật các TCTD. Đây cũng là quan niệm được sử dụng thống nhất trong toàn bộ nội dung của Luận án. 1.1.1.2 Một số hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại Mặc dù có những cách phát biểu không hoàn toàn như nhau, nhưng các định nghĩa đều thống nhất coi NHTM là một loại hình doanh nghiệp hoạt động kinh doanh trên lĩnh vực tài chính tiền tệ với các hoạt động chính là huy động vốn, tài trợ và cung ứng các dịch vụ thanh toán cùng dịch vụ tài chính tiền tệ khác. Cũng theo mục 12, điều 4 của Luật các TDTD và theo khái niệm về NHTM nói trên thì: “Hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ sau đây: a) Nhận tiền gửi; b) Cấp tín dụng;c) Cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản”. [44] Các hoạt động kinh doanh cơ bản của NHTM được trình bày cụ thể qua Sơ đồ 1.1: Sơ đồ 1.1: Hoạt động kinh doanh cơ bản của NHTM Nguồn: Bùi Diệu Anh (2013) [2] Bảo hiểm Tín dụng Ủy thác Lập kế hoạch đầu tư Môi giới Ngân hàng thương mại hiện đại Đầu tư và bảo lãnh Thanh toán Tiết kiệm Quản lý tiền mặt
- 34. 18 Huy động vốn: Hoạt động huy động vốn của NHTM theo nghĩa rộng gồm: huy động tiền gửi, vay vốn trên các thị trường và huy động vốn từ chủ sở hữu. Hoạt động tài trợ:Hoạt động tàitrợ là những hoạt động quan trọng nhất của các NHTM, vớihai nhóm chính: Cấp tíndụngcho khách hàng và đầu tưchứng khoán. Hoạt động thanh toán và các hoạt động khác: Cung cấp dịch vụ thanh toán là mảng hoạt động đặc trưng khác của các ngân hàng. Các NH là chủ thể chính trong các hệ thống thanh toán bù trừ, chuyển tiền và các hệ thống thanh toán khác. Ngoài những hoạt động kể trên, các NHTM còn cung cấp hàng loạt các dịch vụ tài chính tiền tệ khác. Những hoạt động dịch vụ quan trọng trong đó là thực hiện dịch vụ uỷ thác đầu tư, tư vấn đầu tư, bảo quản chứng từ và vật có giá, cho thuê tài chính, kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc, đá quý... 1.1.2 Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại 1.1.2.1 Khái niệm rủi ro Rủi ro là sự không chắc chắn. Tuy nhiên, không phải bất cứ sự không chắc chắn nào cũng là rủi ro. Sự không chắc chắn có thể ước đoán được xác suất xảy ra mới được gọi là rủi ro còn sự không chắc chắn không thể ước đoán được xác suất xảy ra gọi là sự bất trắc. Theo quan điểm hiện đại thì rủi ro có thể là những khó khăn, bất lợi, cũng có thể là những điều kiện thuận lợi, cơ hội. Theo Frank Knight: “Rủi ro là sự bất chắc có thể đo lường được”. Allan Willet lại cho rằng “Rủiro là sự bấtchắc cụ thể liên quan đến việc xuất hiện một biến cố không mong đợi”. Theo Peter Rose, rủi ro đối với một ngân hàng có nghĩa là “Mức độ không chắc chắn liên quan tới một vài sự kiện” [2]. Nhìn chung, các quan điểm đều cho rằng rủi ro là những bất chắc, diễn ra bất ngờ, ngoài ý muốn của chủ thể. Theo Nguyễn Kim Anh (2010), “Rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hànglà những tổn thất xẩy ra ngoàiý muốn và ảnh hưởng xấu đến hoạt
- 35. 19 động kinh doanh ngân hàng” [1].Tác giả đồng tình với quan điểm này vì có tính bao quát và đầy đủ. Từ những quan điểm và phân tích ở trên, quan điểm của luận án có thể hiểu: Rủi ro là khả năng nhữngsự kiện chưa chắc chắn trong tương lai sẽ làm cho chủ thể không đạt được những mục tiêu chiến lược và mục tiêu hoạt động, cũng như chi phí cơ hội của việc làm mất những cơ hội thị trường”. 1.1.2.2 Các loại rủi ro cơ bản của Ngân hàng thương mại Rủi ro rất đa dạng, có thể phân tích theo nhiều khía cạnh khác nhau, đồng thời các loại rủi ro có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, rủi ro này có thể là nguyên nhân dẫn đến rủi ro khác. Trong phạm vi luận án này chỉ đề cập đến một số loại rủi ro cơ bản mà một NH hiện đại thường gặp phải và mối quan hệ giữa một số loại rủi ro với nhau. a/ Rủi ro tín dụng Hoạt động tín dụng là nghiệp vụ kinh doanh chủ yếu của NHTM, đem lại lợi nhuận lớn nhất nhưng cũng là loại rủi ro lớn nhất của NHTM. Rủi ro tín dụng được đề cập ở đây là rủi ro trong hoạt động cho vay, cấp tín dụng của NHTM. Theo quan niệm của Ủy ban Basel (2000) thì “Rủi ro tín dụng là khả năng khách hàng vayhoặc bên đối tác của ngân hàng không thực hiện đúng cam kết đã thỏa thuận”[62].Theo khái niệm này thì rủi ro tín dụng có phạm vi khá rộng, không chỉ trong quan hệ tín dụng giữa NH với khách hàng mà trong cả các hoạt động khác như đầu tư, phái sinh mà ngân hàng thực hiện. Tại Điều 3, Thông tư số 02/2013/TT-NHNN ngày 21/1/2013 của NHNN nêu rõ: “Rủi ro tín dụng trong hoạt động NH (sau đây gọi tắt là rủi ro) là tổn thất có khả năng xảyra đối với nợ của Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện, hoặc không có khả năng thực hiện một phần hay toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết” [29].
- 36. 20 Để thống nhất cách nhận thức và phân tích xuyên suốt trong toàn bộ nội dung luận án, nghiên cứu sinh đồng tình với khái niệm về rủi ro tín dụng được nêu trong văn bản pháp quy nói trên của NHNN. Khái niệm này đã được trao đổi, thảo luận của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách,...trong quá trình ban hành văn bản pháp quy này. Cụ thể như sau: Rủi ro tín dụng: là những khoản tổn thất phát sinh trong trường hợp ngân hàng không thu được đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay, hoặc khách hàng thanh toán nợ gốc và lãi không đúng kỳ hạn. b/ Rủi ro lãi suất Là những thiệt hại mà NHTM phải gánh chịu khi có sự thay đổi lãi suất trên thị trường. Nếu ngân hàng duy trì cơ cấu tài sản Có và tài sản Nợ với những kỳ hạn không cân xứng với nhau thì phải chịu những rủi ro về lãi suất trong việc tái tài trợ tài sản Có hoặc khi giá trị của tài sản thay đổi do lãi suất thị trường biến động. Ngoài ra, rủi ro lãi suất còn thể hiện khi tỷ lệ lạm phát tăng nhanh hơn lạm phát dự kiến trong khi lãi suất cho vay không thể điều chỉnh được, thì ngân hàng có thể phải chịu rủi ro nếu tỷ lệ lạm phát lớn hơn hoặc bằng lãi suất cho vay (lãi suất thực tế âm). c/ Rủi ro ngoại hối Theo Peter S. Rose (2001) “Là những thiệt hại mà NHTM phải gánh chịu do sự biến động của giá cả tiền tệ trên thị trường thế giới” [41]. Rủi ro ngoại hối xảy ra do tài sản Có và tài sản Nợ bằng ngoại tệ không cân xứng với nhau cả về số lượng và kỳ hạn. Rủi ro ngoại hối có mối quan hệ với rủi ro tín dụng thể hiện như: Khi tỷ giá hối đoái biến động mạnh có thể dẫn đến tình trạng khan hiếm một loại ngoại tệ nào đó và để chi trả cho bên bán, các DN phải mua ngoại tệ với giá cao ngoài dự tính, lợi nhuận kinh doanh giảm, có thể ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay. d/ Rủi ro nguồn vốn
- 37. 21 Cũng theo Peter S. Rose (2001): “Là những thiệt hại do nguồn vốn huy động của ngân hàng bị ứ đọng không cho vay được, cũng như không thể chuyển sang được các loại tài sản Có sinh lời khác” [41]. Ngân hàng không khai thác hết được tiềm năng sinh lời của tài sản Có, hiệu quả sử dụng vốn giảm, dẫn đến thua lỗ trong kinh doanh. Nếu tình trạng này kéo dài mà không được khắc phục có thể ngân hàng sẽ phá sản. đ/ Rủi ro thanh khoản: Mã tài liệu : 600798 Tải đầy đủ luận văn theo 2 cách : - Link tải dưới bình luận . - Nhắn tin zalo 0932091562