Necmettin Erbakan Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Öğrenme Dersi Doç. Dr. Agah Tuğrul Korucu

1. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME KURAMLARI
AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRENME DERSİ
DOÇ. DR. AGAH TUĞRUL KORUCU
NİSANUR TÜR
18318271090

2. İçindekiler:
- Rogers Yenilik Kuramı+
- Gagne Dokuz Adım Kuramı+
- Pavio İkili Kodlama Kuramı+
- Bilgiyi İşleme Kuramı
- Flipped Learning Ters Yüz Öğrenme

3. Kuram Nedir?
Bir bilim ya da sanatla ilgili ya da herhangi bir sorunu ilgilendiren
ve uygulanmadıkça gerçekleşip gerçekleşemeyeceği, doğru olup
olmadığı bilinemeyen düşünülerin, ilkelerin topluluğudur.

4. ROGERS YENİLİK KURAMI
Yeniliklerin yayılımı kuramı, toplulukların yenilikleri nasıl kabul ettiğini
açıklamayı amaçlamaktadır.
Yenilik derken, yeni olarak tanımlanan herhangi bir fikir, davranış veya
nesnedir. Yeniliklerin yayılımı kuramı sosyal değişim süreciyle ilgili üç değerli
fikir sunmaktadır:
- Yeniliklerin yayılması için niteliklerin ne olduğu
- Birebir görüşmelerin ve akran ağlarının önemi
- Farklı kullanıcı kesimlerinin ihtiyaçlarını anlama

5. Rogers modeline göre yeniliklerin yayılması sürecinin en az dört ayrı
basamağı olduğu fikri üzerinde çalışılmıştır:
- Bilgi: Birey yenilikten bir ölçüye kadar haberdardır.
- İkna etme: Birey yeniliğe karşı olumlu ve olumsuz bir tutam
oluşturur.
- Karar: Birey yeniliği kabul etme veya reddetme seçeneklerine yol
açan faaliyetlere girişir.
- Onaylama: Birey aldığı yenilik kararına destek arar.

6. Rogers'a gör bir yeniliğin birey tarafından benimsenmesi için etkili olan 5 güç:
- İzafi Fayda: Yeniliğin ekonomik olarak yeni sunduğu faydaların gücü.
- Uyum: Yeniliğin bünyeye alınmasından sonra göstereceği uyumun gücü.
- Basitlik: Yeniliğin karmaşın olmasının veya kullanım zorluklarının
getirdiği caydırıcılık veya basitliğinin getirdiği cazibe.
- Tecrübe İmkanı: Denemedeki kolaylık.
- Gözlemlenebilirliği: Bir yeniliğin başkaları tarafından gözlemlenir
gözlemlenemediği de yeniliğin yayılmasını etkilen güçlerdendir.

7. GAGNE DOKUZ ADIM KURAMI
Gagne 1960 yılından beri yeni davranışçı akımın temsilcilerinden biri
olarak kabul edilmektedir. Ayrıca önce bilgiyi işleme kuramcılarının öncüsü
olmuş, ardından davranışçı yaklaşım ile bilgiyi işleme sürecini
birleştirmiştir.
Gagne öğrenmeyi hem ürün hem de süreç olarak ele almıştır. Ona göre
öğrenme, gözlenebilir davranışlardan dolayı olarak anlaşılır ve öğrenme
beyinde gerçekleşir.

8. Bu modele göre öğretimin düzenlenmesinde sırasıyla şu adımlar atılmalıdır:
1) Dikkati çekme
2) Öğrenciyi dersin hedeflerinden haberdar etme
3) Ön bilgilerin hatırlatılması
4) Uyarıcı materyalin sunulması
5) Öğrenciye yol gösterme(rehberlik etme)
6) Davranışı ortaya çıkarma
7) Dönüt-Düzeltme verme
8) Değerlendirme
9) Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması

9. 1) Dikkati Çekme
Öğrenmenin en iyi şekilde gerçekleşmesi için öğrencinin dikkatini çekecek
materyaller tasarlanmalıdır. Öğretmen bu hedef doğrultusunda görsel(resim,
film vb) ve sözel(fıkra vb) unsurlardan yararlanabilir.
İnsanların çoğu biranda tek bir konuya odaklanabilmektedir. Bundan dolayı
öğrencinin tüm dikkati öğretilecek konu üzerine yoğunlaştırılmalıdır.

10. 2) Öğrenciyi dersin hedeflerinden haberdar etme:
Öğretmenin öğretime başlamadan önce öğrencilere dersin içeriği
hakkında genel bir bilgi verilmelidir. Böylece öğrenci ne öğrenmesi
gerektiği hakkında güdülenmiş olur ve konu dışına çıkmaktan kurtulur.
Derste neyin öğrenilmesi gerektiği hakkında az çok bilgi edinmiş olur ve
ona göre kendini odaklar.
Örneğin: Öğrencilere yazım kurallarını ve yazımı yanlış olan kelimelerin
söylenerek yorum istenir. Öğrencilerin bir kavram haritasında örnek
vermeleri gerekir.

11. 3) Ön bilgilerin hatırlatılması:
Öğretilen konuların kısa süreli bellekteki bilgilerin uzun süreli belleğe
anlamlı bir şekilde kodlanabilmesi için önbilgilerle anlamlandırılması
gerekir.
Bunun için öğrenciye bilgi verilmeden önce ön bilgilerin ortaya çıkarılması
sağlanmalıdır. Böylece öğrenci daha kolay neden sonuç ilişkisi kurabilir.
Örneğin: Öğrencilere derse geçmeden evvel anlatılacak konuyla ilgili çeşitli
sorular sorulması. Öğrencilerin sorulara verdiği cevap zamanlamaları birer
değişkense, her öğrencinin soruya verdiği cevaplama oranı da başka
değişkendir.

12. 4) Uyarıcı materyalin sunulması
Dersin içeriğini sunarken daha etkili ve daha verimli bir öğretim sağlamak
için stratejilerin kullanılması gerekir. Öğrenciyi hedefe ulaştıracak materyaller
doğru seçilmelidir.
Bu materyaller öğrenmeyi kolaylaştıracak cinste olmalıdır. Öğrenci böylelikle
sunulan önbilgilerle karşılaştırır, anlamlandırır ve uzun süreli belleğe
kodlamaya çalışır.
Örneğin: Renkli fon kağıtlarına yazımı yanlış olan birkaç tane kelime yazılarak
öğrencilerden öğretmen gözetiminde doğrularının söylenmesi istenir.

13. 5) Öğrenciye yol gösterme(rehberlik etme)
Öğrenciye yol gösterme öğrenme açısından oldukça önemlidir. Öğrenme
ortamında öğrencilerin yanlış davranışlar kazanmaması ve başarılı
olmalarının sağlanması için onlara rehberlik edilmesi gerekir.
Bunun için öğrenciye neyi nerede ne zaman ne şekilde yapılacağı nasıl
kodlama yapılması gerektiği yeni bilgilerin hangi ön öğrenmelere
birleştirileceği konularında ipuçları verilmelidir.
Örneğin: Öğretmen öğrencilere soru sorarak aldığı cevapları belirli bir
sonuca bağlar.

14. 6) Davranışı ortaya çıkarma
Öğrenciye yeni davranışlar öğretildikten sonra bu davranışın ne derece
kazandıklarının yoklanması gerekmektedir. Öğrenciye yazılı sözlü sorular
sorarak davranışı test edilmelidir.
Konuyu kavradığı hissedilen öğrenciye yap, çiz, söyle gibi ifadelerle
öğrendiği davranışa dönüştürülmesi istenir. Böylece öğrencinin kendisini de
görmesi sağlanmış olur.
Örnek: Videoda öğrenciye bir problem sunulur. Ardından bu problem
üzerine öğrenciden çeşitli yorumlar ve cevaplar bekler.

15. 7) Dönüt-Düzeltme verme
Bu aşamada öğrencinin kazanması gereken davranış ne ise onu yapması
beklenir. Öğrenci gösterdiği davranışın doğruluğu hakkında bilgi almak ister.
Öğrenci gösterdiği davranışın doğru olduğunu öğrenirse davranışı pekiştirir ve
öğrenmeye karşı güdüsü artar.
Davranışın yanlış olduğunu öğrenirse hatasını düzeltir ve o davranışı bir
daha tekrarlamamaya özen gösterir. Öğrencinin kazanması gereken davranış
ne ise onu yapması beklenir.
Örneğin: Öğrenciye sorular yöneltilir. Cevaplar alınır ve öğretmenin kendi
cevaplarıyla diğer öğrencilerin cevapları arasında kıyaslama yapılarak tartışma
ortamı yaratılır.

16. 8) Değerlendirme:
Öğretme durumunun sonunda her bir öğrencinin istendik davranışı ne
derecede kazandığının belirlenmesi gerekmektedir.
9) Öğrencilerin Kalıcılığını ve Transferini Sağlama
Bir konuda uzmanlığı geliştirmek için yeni bilgilerin başka alanlara da
uygulanması gerekir. Öğrenmenin ilk oluşumundan hemen sonra, öğrenciye
öğrenmeyi güçleştirici nitelikte alıştırma, örneklendirme, proje vb. ödevler
verilmelidir.
Gagne’ye göre öğretim basitten karmaşığa doğru aşamalı bir sırada
yapılmalıdır. Burada önemli olan öğretim sonunda ulaşılması gereken hedefi
belirlemek ve öğretim etkinliklerini ona göre düzenlemektir..

17. PAVIO İKİLİ KODLAMA KURAMI
Kuramın temelinde kısa süreli belleğe ulaşan uyarıcıların burada sözel ve
sözel olmayan iki alt birimde işlem görmeleri düşüncesi yatmaktadır.
İkili Kodlama Kuramı (İKK) belleğin biri dili diğeri ise sözel olmayan
algıları temsil eden ve işleyen, iki alt bilişsel sistemden oluştuğunu
varsaymaktadır.
Bilgisayarla öğretim olanaklarının artması ve bilgisayarın yaygın
kullanılmaya başlaması, çok ortamlı öğrenmeyle birlikte İKK’nı da yeniden
gündeme getirmiştir.
Görsel kanal: Sözel olmayan kanaldır. Bir yazının görüntüsü yada sesi, sözel
kanal yoluyla kısa süreli belleğe iletilir.

18. Kuram, bir varsayım üzerine kurulmuştur:
Bellek; dil ile sözel olmayan nesneler, olaylar hakkındaki bilgileri sembolize
etmek ve işlemek amacıyla, bireysel deneyimlere paralel olarak gelişen,
birbirinden farklı ve biçime-özel, birbirinden bağımsız olmasına karşın
birbiriyle ilişkili, sözel ve sözel-olmayan (imgesel) iki sembolik sistem
tarafından oluşturulmuştur.

19. Sisteme ilişkin varsayımlar:
▸ Sözel ve imgesel sistemler işlevsel olarak birbirinden bağımsız ve birbirine
bağımlı olarak etkinleşebilirler.
▸ Ardışık birimler ve bütünsel (eşzamanlı algılanan) birimlerin işlevsel
özellikleri farklıdır.
▸ Sembolik sistemin işlevsel özellikleri, sembolik birimlerde yer alan
bilgilerin, bilişsel işlemlerde kullanılmasına ve davranışa rehberlik etmesine
olanak sağlar.

20. Birimlere ilişkin varsayımlar (1971, 1986):
▸ Birimler algıya aracılık eden duyu kanallarının özelliklerini sürdürürler.
▸ Birimler algısal-devinsel benzetimlerdir (perceptual-motor analogues).
▸ Sözel birimler ardışık düzenlenmektedir.
▸ İmgesel birimler eşzamanda işlenmeye elverişli birimlerdir.
▸ İmgesel birimler belirli sınırlar içinde anında eşzamanlı-bütünsel algılamaya sözel
birimlerden daha elverişlidirler.

21. BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
Bilişsel öğrenme kuramları, insanın dünyayı anlamada kullandığı zihinsel
süreçleri inceleyen kuramlardır. Kuramcılar gözlenebilen davranışlara ek
olarak öğrenenin kafasının içinde olup bitenlerle yani içsel yapılarla,
süreçlerle ilgilenmektedirler.
İki temel ögesi vardır:
- Üç tür bellekten oluşan bilgi depoları
- Bilginin bir depodan diğerine aktarımını sağlayan içsel, bilişsel etkinlikleri
kapsayan bilişsel süreçlerdir.

22. Bellek Türleri
a) Duyusal Kayıt: Çevreden gelen uyarıcılar öğrenenin alıcılarını yani duyu
organlarını etkiler ve duyusal kayıt yoluyla sinir sistemine girer.
Duyu organların her birine gelen uyarıcıların ilk algılanmalarından
duyusal kayıt sorumludur.
b) Kısa süreli bellek: Sınırlı miktardaki bilgiyi sınırlı bir zaman süresi içinde
geçici olarak depolar. Bilgi burada çok kısa kalmaktadır.
c) Uzun süreli bellek: İyi öğrendiğimiz bilgiyi sürekli olarak depoladığımız
bellek türüdür.
Nöronlar arasındaki bağlantılarda yapısal değişme ile ortaya çıkmaktadır.
Bilgilerin depolandığı bir kütüphane gibi düşünülebilir.

23. TERS YÜZ ÖĞRENME
Geleceğin eğitim modeli olarak kabul edilen Flipped Learning, geleneksel
öğrenmeyi tam tersine çevirmektedir.
Geleneksel eğitim sisteminde bilgi, eğitimci tarafından sınıfta öğrenciye
aktarılır, bilginin özümsenmesi aşamasında ise öğrenci ödevlerle, projelerle
baş başa bırakılmaktadır.
Flipped Learning modelinde ise, öğrenciye bilgi aktarımı ders gününden
önce akademisyen tarafından hazırlanan ders videoları ile gerçekleşmektedir.

24. Öğrenciler derse gelmeden önce, istediği bir zamanda ve yerde ders
videosunu izlerler, notlar alırlar ve anlamadıkları yerlerle ilgili sorular
hazırlarlar.
Sınıfta ise, bilginin özümsenmesi ve yeni bilgilerin çıkarımına yönelik grup
çalışmaları, tartışmalar, problem çözme etkinlikleri, soru-cevap aktiviteleri
gibi öğrencinin aktif katılımını gerektiren aktiviteler gerçekleştirilir.

25. Bu sayede öğrenciler, kendi öğrenme hızlarında ve tarzlarında konuları
öğrenebilirler ve önemli konuları anlamadan atlama olasılıkları büyük
oranda düşer. Konuları kendi kendine öğrenen öğrenciler, sınıf ortamında ise
pratik yapma imkanı bulurlar.
Eğitmenler ise sınıf ortamında yürütülen bireysel veya grup aktiviteleri
esnasında, öğrencilerin öğrenme tarzlarını göz önünde bulundurarak,
kişiselleştirilmiş bir yönlendirme sunarlar.

26. Benzer şekilde, yükseköğretim kurumlarında da ders saatleri, bilginin
uygulanmasına odaklanmalıdır. Bu sayede, eğitmenler öğrencilerinin
problem çözme, eleştirel düşünme, inisiyatif alma gibi 21. yüzyıl
yetkinliklerini kazanmalarına daha etkili şekilde yardımcı olabilir.
Araştırmacılar da ters yüz edilmiş öğrenme yaklaşımının pedagojik ve
psikolojik olarak daha avantajlı olduğunu savunur. Çünkü, öğrencilerin
kendi öğrenme hızlarında konuları gözden geçirmesine ve dijital
kaynaklardan çalıştıkları için belirli bir oranda esnekliğe sahip olmalarına
olanak tanır.