Luận Văn Những Giá Trị Tiêu Biểu Của Văn Hóa Chính Trị Truyền Thống Lào Ở Cộng Hoà Dân Chủ Nhân Dân Lào Hiện Nay đã chia sẻ đến cho các bạn một bài mẫu hoàn toàn miễn phí đáng để xem và theo dõi mà các bạn không nên bỏ qua nhé. Nếu các bạn muốn tải nguồn tài liệu này thì ngay bây giờ đây hãy liên hệ ngay qua zalo/telegram : 0917.193.864 để được hỗ trợ tải nhé.

1. Häc viÖn chÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh
ALoun Bounmixay
NHỮNG GIÁ TRỊ TIÊU BIỂU CỦA VĂN HÓA
CHÍNH TRỊTRUYỀN THỐNG LÀO Ở CỘNG HOÀ
DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY
NHẬN VIẾT THUÊ KHOÁ LUẬN
ZALO/TELEGRAM HỖ TRỢ : 0917.193.864
WEBSITE: VIETKHOALUAN.COM
luËn ¸n tiÕn sÜ chÝnh trÞ häc
Hµ Néi - 2013

2. Häc viÖn chÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh
ALoun bounmixay
nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa chÝnh trÞ truyÒn thèng lµo
vµ ý nghÜa ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi
ë CéNG HßA d©n chñ nh©n d©n lµo hiÖn nay
Chuyªn ngµnh : ChÝnh trị học
M· số : 62 31 20 01
luËn ¸n tiÕn sÜ chÝnh trÞ häc
Ng•êi h•íng dÉn khoa häc: 1. gS.TS. NguyÔn V¨n Huyªn
2. PGS.TS. Lª Minh Qu©n
Hµ Néi - 2013

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các số liệu trong luận án là trung thực. Những
kết luận nêu trong luận án chưa từng được công bố ở bất
cứ công trình khoa học nào khác.
T¸c gi¶ luËn ¸n
ALOUN BOUNMIXAY

4. MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI
6
1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài 6
1.2. Tình hình nghiên cứu ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào 19
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 29
Chƣơng 2: VĂN HÓA CHÍNH TRỊ VÀ CƠ SỞ HÌNH THÀNH, PHÁT
TRIỂN VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRUYỀN THỐNG LÀO
30
2.1. Những vấn đề lý luận chung về văn hóa chính trị 30
2.2. Cơ sở hình thành và phát triển của văn hóa chính trị truyền thống
Lào
50
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 66
Chƣơng 3: NHỮNG GIÁ TRỊ TIÊU BIỂU CỦA VĂN HÓA CHÍNH TRỊ
TRUYỀN THỐNG LÀO
67
3.1. Những nét khái quát của văn hóa chính trị truyền thống Lào 67
3.2. Những giá trị: độc lập và tự chủ, tự lực và tự cường 80
3.3. Những giá trị: yêu nước và đoàn kết dân tộc 93
3.4. Những giá trị: đề cao đạo lý, tôn trọng chính nghĩa và bảo vệ công
lý
103
3.5. Những giá trị: hòa bình và hữu nghị, hợp tác và phát triển 112
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 125

5. Chƣơng 4: Ý NGHĨA CỦA NHỮNG GIÁ TRỊ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ
TRUYỀN THỐNG LÀO VỚI CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI Ở
CỘNG HOÀ DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY
126
4.1. Những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Lào góp phần định
hướng cho công cuộc đổi mới ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân lào
hiện nay
126
4.2. Những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Lào với việc xây dựng
và phát triển đội ngũ cán bộ ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào
hiện nay
135
4.3. Những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Lào trong việc phát
triển văn hóa chính trị ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay
146
TIỂU KẾT CHƢƠNG 4 160
KẾT LUẬN 161
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ 164
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 165

6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TRONG LUẬN ÁN
CHDCND : cộng hòa dân chủ nhân dân
NDCM : nhân dân cách mạng
VHCT : văn hóa chính trị
XHCN : xã hội chủ nghĩa

7. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Lào là quốc gia có lịch sử lâu đời, có một nền văn hóa dân tộc đặc sắc,
gắn liền với quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước oanh liệt hàng ngàn
đời của nhân dân các bộ tộc Lào. Chính những giá trị văn hóa nói chung,
những giá trị văn hóa chính trị (VHCT) truyền thống Lào nói riêng, đã được
hình thành và phát triển trong lịch sử dân tộc anh hùng đó, đã góp phần vào sự
nghiệp đấu tranh bảo vệ nền độc lập dân tộc xây dựng và phát triển đất nước,
là vũ khi để nhân dân Lào thực hiện các cuộc đấu tranh chống những âm mưu
xâm lược, đồng hóa của các thế lực ngoại bang. Cũng như ở các quốc gia khác
trên thế giới, VHCT Lào không chỉ là yếu tố rất quan trọng đối với đời sống
chính trị, mà còn góp phần quyết định đối với đời sống xã hội của nhân dân
các bộ tộc Lào. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu
rộng ngày nay, ranh giới giữa các quốc gia về mọi mặt của đời sống xã hội,
nhất là đời sống tinh thần dường như ngày càng trở nên "phẳng" hơn thì văn
hóa nói chung, VHCT nói riêng của mỗi quốc gia, dân tộc càng trở nên yếu tố
quan trọng trong việc giữ gìn các sắc thái để thể hiện sự khác biệt, tính độc
đáo, tính riêng cần phải có của các quốc gia, dân tộc.
Trong thời kỳ đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân Cách
mạng (NDCM) Lào, nhân dân các bộ tộc Lào đã nỗ lực phấn đấu vươn lên,
đạt được nhiều thành tựu to lớn về kinh tế - xã hội. Cùng với quá trình dân
chủ hóa xã hội, trình độ dân trí nói chung, trình độ VHCT nói riêng của các
tầng lớp nhân dân ngày càng được nâng cao. Mỗi người dân Lào hiểu rõ hơn
về quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của mình trong sự nghiệp xây dựng
đất nước, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa (XHCN). Đảng và Nhà nước Lào
đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn, lưu giữ và phát

8. 2
triển nền văn hóa đặc sắc của dân tộc, trong đó có nền VHCT nhân dân Lào.
Nhờ đó, ý thức chính trị của các tầng lớp nhân dân Lào ngày càng được
nâng cao, các giá trị VHCT truyền thống Lào đã thực sự trở thành nền tảng
tinh thần vững chắc, làm nên sức mạnh tinh thần to lớn, không chỉ góp phần
định hướng cho công cuộc đổi mới của Đảng NDCM Lào, mà nó còn là
động lực mạnh mẽ thúc đẩy sự nghiệp cách mạng Lào đi lên cùng các quốc
gia trong khu vực và trên thế giới.
Trong những năm gần đây, kinh tế thị trường ở Cộng hoà Dân chủ
Nhân dân (CHDCND) Lào đã phát huy sức mạnh của mọi nguồn lực trong
xã hội, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng
kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trong nền kinh tế thị trường cũng đã xuất hiện
nhiều yếu tố tác động tiêu cực đến đời sống xã hội như phân hóa giàu nghèo
ngày càng gay gắt; lối sống ích kỷ, thực dụng ngày càng gia tăng; đạo đức
xã hội và những giá trị văn hóa, trong đó có giá trị VHCT truyền thống dân
tộc bị coi nhẹ; tinh thần tập thể, ý thức cộng đồng có lúc, có nơi thể hiện sự
giảm sút đáng lo ngại. Những biểu hiện nêu trên nếu không được kịp thời
khắc phục sẽ làm ảnh hưởng đến văn hóa nói chung, VHCT nói riêng, ảnh
hưởng đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội, cản trở sự phát triển của đất
nước Lào. Do đó, vấn đề đấu tranh khắc phục những nguy cơ nêu trên để
giữ gìn bản sắc VHCT dân tộc, đồng thời kế thừa và phát huy những giá trị
VHCT truyền thống của đất nước Lào, xây dựng VHCT Lào tiên tiến, thực
sự là nền tảng tinh thần vững chắc của nền chính trị, phục vụ đắc lực cho sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phát triển nền kinh tế thị
trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, ngày càng trở nên cấp bách
ở CHDCND Lào hiện nay.
VHCT là một vấn đề mới cả về lý luận và thực tiễn ở CHDCND Lào,
đòi hỏi sự nghiên cứu một cách nghiêm túc để phác hoạ những giá trị của

9. 3
VHCT Lào, làm cơ sở cho việc tiếp tục xây dựng, phát triển nền VHCT Lào,
góp phần tăng cường và phát huy tính tích cực chính trị của mọi người dân
trong quá trình tham gia quản lý nhà nước và xã hội, đồng thời củng cố, nâng
cao năng lực lãnh đạo của đội ngũ cán bộ đảng viên ở CHDCND Lào. Mặt
khác, nếu xây dựng được một nền VHCT phù hợp với yêu cầu mới và với điều
kiện chính trị mới ở Lào, một nền VHCT vừa tiên tiến, vừa đậm bản sắc dân
tộc Lào, đặc biệt là một nền VHCT Lào được nâng cao theo yêu cầu và trình
độ quốc tế và khu vực thì nó sẽ có vị trí, vai trò quan trọng đối với quá trình
đổi mới để phát triển đất nước ở CHDCND Lào hiện nay.
Với các lý do và những yêu cầu bức thiết nêu trên và với nhận thức về
tầm quan trọng của VHCT trong sự nghiệp cách mạng Lào, nghiên cứu sinh
chọn đề tài: Những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Lào và ý nghĩa đối
với công cuộc đổi mới ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay làm đề tài
nghiên cứu của luận án tiến sĩ Chính trị học của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích của luận án:
Trên cơ sở lý luận về VHCT, luận án phân tích làm rõ cơ sở hình thành
và phát triển VHCT truyền thống Lào, xác định những giá trị chủ yếu của
VHCT truyền thống Lào, từ đó phân tích ý nghĩa của chúng đối với công cuộc
đổi mới ở CHDCND Lào hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ:
Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận án sẽ giải quyết các nhiệm vụ
chủ yếu sau đây:
- Làm rõ lý luận về VHCT và cơ sở hình thành VHCT truyền thống Lào.
- Xác định những giá trị chủ yếu của VHCT truyền thống Lào.
- Phân tích ý nghĩa của những giá trị VHCT truyền thống Lào đối với
công cuộc đổi mới ở CHDCND Lào hiện nay.

10. 4
3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu của luận án
- Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu VHCT Lào với những
giá trị truyền thống tiêu biểu của nó và hướng kế thừa, phát huy giá trị VHCT
truyền thống Lào phục vụ công cuộc đổi mới ở CHDCND Lào hiện nay.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận án nghiên cứu làm rõ những giá trị VHCT
truyền thống của nhân dân các bộ tộc Lào và ý nghĩa của chúng đối với công
cuộc đổi mới hiện nay (từ 1986 đến nay).
4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở lý luận:
Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng Cay Xỏn PhômViHản và các văn kiện, các nghị quyết
của Đảng NDCM Lào, Đảng Cộng sản Việt Nam v.v... về văn hóa và VHCT.
4.2. Phương pháp nghiên cứu:
Luận án sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử, trong đó đặc biệt chú ý các phương pháp nghiên cứu cụ thể như lôgíc và
lịch sử, phân tích và tổng hợp, phương pháp hệ thống, phương pháp so sánh
v.v... trong từng vấn đề đã đặt ra.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Trên cơ sở những vấn đề lý luận chung về VHCT truyền thống, luận án
đã phân tích, nhằm xác định và rút ra được những giá trị VHCT truyền thống
Lào, từ đó phân tích và làm rõ những ý nghĩa và vai trò to lớn của các giá trị
VHCT truyền thống trong công cuộc đổi mới ở CHDCND Lào hiện nay.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Ý nghĩa lý luận:
Luân án cung cấp thêm những luận chứng khoa học cho việc làm rõ cơ
sở hình thành VHCT Lào; xác định các giá trị truyền thống VHCT Lào và ý
nghĩa của các giá trị đó đối với công cuộc đổi mới ở CHDCND Lào hiện nay.

11. 5
6.2. Ý nghĩa thực tiễn:
Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các hoạt động thực
tiễn trong việc lãnh đạo và quản lý của Đảng và Nhà nước Lào; làm tài liệu
tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy trong trường đại học, cao đẳng
và các cơ sở đào tạo về chuyên đề VHCT.
7. Kết cấu của Luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận án
gồm 4 chương, 12 tiết.

12. 6
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƢỚC NGOÀI
1.1.1. Một số nghiên cứu chủ yếu ở phƣơng Đông và ở phƣơng Tây
VHCT được hình thành và phát triển gắn liền với đời sống chính trị, nó
là những dấu hiệu phân biệt, thể hiện tính đặc trưng cho nhận thức chính trị,
cũng như mọi hoạt động chính trị - xã hội của con người trong một xã hội;
trung tâm của VHCT không chỉ là tổng số những tri thức của con người về
chính trị, mà còn là những định hướng cho việc lựa chọn chính trị; do đó thể
hiện ý thức hệ, thái độ, cách thức phong cách chính trị của các chủ thể chính
trị, của các cá nhân; VHCT cũng thể hiện khả năng hoạt động chính trị, kể cả
những ứng xử theo thói quen của họ. Những tư tưởng này được nghiên cứu và
xác định rõ dần trong nhiều tác phẩm của các nhà tư tưởng cả ở phương Đông
và cả ở phương Tây.
Ở phương Đông, Khổng Tử (551 - 471 TCN) là một trong những nhà tư
tưởng đầu tiên đề cập đến VHCT với cách tiếp cận chính trị - đạo đức. Vấn đề
căn bản trong học thuyết của ông là người quân tử (người cầm quyền) với
những chuẩn mực cần thiết về ứng xử trong chính trị. Niềm tin của ông gắn
chặt với luân thường đạo lý và đạo đức cá nhân. Khổng Tử cho rằng, chỉ
những người quân tử liêm khiết và tuân theo đạo của người quân tử hay là
người có văn hóa mới được cầm quyền, tư cách của những nhân vật đó phải
kiên định với địa vị trong xã hội. Triều đại tốt cốt ở chỗ: vua làm tròn bổn phận
của vua, bề tôi làm tròn bổn phận của bề tôi, cha làm tròn bổn phận cha và con
làm tròn bổn phận của con. Học thuyết chính trị - đạo đức này thể hiện VHCT
của Khổng Tử qua những nội dung chủ yếu của các phạm trù như "nhân" "lễ"
và "chính danh", tôn trọng người hiền, v.v... Học thuyết tư tưởng thể hiện quan

13. 7
niệm về VHCT của Khổng Tử chứa đựng những giá trị nhân văn và ý nghĩa
thời đại sâu sắc, gắn liền với VHCT ở Trung Quốc và nhiều nước khác ở
phương Đông.
Lão Tử (580 - 500 TCN) cũng là nhà tư tưởng đề cập đến đạo trị nước
theo phương châm "vô vi nhi trị" trên cơ sở nhận thức và hành động theo "đạo"
- theo quy luật vận động và phát triển tự nhiên của xã hội. Tuy chưa đề cập đến
khái niệm VHCT, nhưng điều đó không có nghĩa là Lão Tử không có quan
niệm về VHCT. Thực ra, khi bàn về chính trị, về kế sách chính trị, về hoạt
động chính trị, Lão Tử đã thể hiện quan niệm về VHCT, về các nội dung của
chính trị. Phương châm "vô vi nhi trị" của Lão Tử, thực chất đã thể hiện một
quan niệm mới về VHCT, nó thể hiện trong cách thức trị nước của Lão Tử
theo yêu cầu về các chuẩn mực ứng xử của người trị nước ở tầm của VHCT.
Ở phương Tây, Platôn (428 - 328 TCN) và Arixtốt (384 - 322 TCN) là
những người đầu tiên xem chính trị vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật. Mặc dù
triết lý chính trị - xã hội của các ông có những hạn chế lịch sử, nhưng ở đó vẫn
chứa đựng hạt nhân hợp lý trong quan niệm về VHCT. Platôn, trong tác phẩm
Nền cộng hoà (The Republic) cho rằng, tất cả những chế độ chính trị theo
truyền thống như dân chủ (democracy), quân chủ (monachy), chính thể đầu sỏ
(oligarchy), vốn đã đồi bại, tham nhũng và giờ đây, nhà nước nên được điều
hành bởi tầng lớp những người cầm quyền mới, đó là các triết gia được giáo
dục tốt. Các triết gia là những người được đào tạo từ thời trẻ và được lựa chọn
dựa trên năng lực: "những người có kỹ năng đặc biệt về quan sát tổng quan xã
hội". Aristốt - triết gia Hy Lạp cổ đại trong tác phẩm Chính trị (The Politic)
quả quyết rằng về bản chất, con người là một động vật chính trị. Ông cho rằng,
luân thường và chính trị có sự liên kết chặt chẽ với nhau và một đời sống thật
sự đạo đức chỉ có thể có ở những người tham gia vào chính trị.
Giống như Platôn, Aristốt thấy rằng có nhiều hình thức nhà nước khác
nhau và ông cho rằng hình thức đúng của nhà nước có thể biến thành một hình

14. 8
thức nhà nước lệch lạc, nơi mà thể chế bị mục nát. Theo ông, chế độ quân chủ,
có một người cai trị, sẽ biến thành chuyên chế; chế độ quý tộc, với một nhóm
nhỏ người cai trị, sẽ biến thành chính thể đầu sỏ; xã hội có tổ chức do nhiều
người dân cùng cai trị thì sẽ biến thành chế độ dân chủ trị. Theo nghĩa này,
Aristốt không dùng từ "democracy" hay nghĩa rộng như hiện nay, mà nó mang
nghĩa đen là demos, hay thường dân cai trị. Một cái nhìn chính xác hơn về dân
chủ mà Aristốt đề cập đến chỉ là chính quyền quần chúng (ochlocracy).
N.Machiavelli, nhà lý luận chính trị người Ý thời Phục Hưng, trong tác
phẩm Quân vương (The Prince) của mình đã đề nghị cần có một tầm nhìn
thế giới về chính trị để miêu tả các phương pháp thực tế cho chế độ chuyên
quyền để giành và giữ quyền lực chính trị. Ông thường được xem là người
phản đối quan điểm đạo đức truyền thống đối với người cầm quyền. Đối với
Machiavelli, không có nền tảng đạo đức mà ở đó, việc phân xử sự khác nhau
giữa việc sử dụng quyền lực hợp pháp hay bất hợp pháp. Thuật ngữ được
Machiavellian sử dụng đó cũng có nghĩa là hành vi chính trị xảo quyệt, nó
đề cập đến một loại người thiếu đạo đức, hay dùng các thủ thuật mánh khoé
để cố thủ quyền hành. Học thuyết của ông đã được nhiều nhà lãnh đạo học
tập và thực hành, kể cả những nhà lãnh đạo chuyên chế toàn trị, những
người đã biện hộ cho những hành động tàn bạo của mình và coi đó là vì mục
đích an toàn quốc gia.
Tuy nhiên, các quan niệm có liên quan với VHCT được biết đến nhiều
hơn đối với người phương Tây trong một số công trình nghiên cứu của các nhà
tư tưởng nổi tiếng như G.Bôđanh, S.L.Môngtécxkiơ, v.v... khi việc nghiên cứu
VHCT gắn liền với đạo đức và lịch sử. Tuy nhiên, khái niệm VHCT lần đầu
tiên được biết đến trong tác phẩm Tư tưởng triết học lịch sử của loài người
(1784 - 1791) của I.G.Gerzer, khi VHCT được nghiên cứu trong mối quan hệ
với tư tưởng, dư luận xã hội, tâm lý cá nhân và tính cách dân tộc.

15. 9
J.S.Mill, sinh vào thế kỷ XIX, là người đi tiên phong trong việc dùng
khái niệm tự do trong chính trị. Ông đã thấy được rằng dân chủ sẽ là sự phát
triển chính trị chủ chốt trong thời đại của ông. Trong tác phẩm Luận về tự do
(On Liberty) của mình, ông đã cổ vũ cho việc bảo vệ tốt hơn các quyền cá nhân
và chống lại ảnh hưởng của nhà nước và sự cầm quyền của đa số. J.S. Mill cho
rằng tự do là quyền quan trọng nhất của loài người. Có ý kiến cho rằng cuốn
Luận về tự do như là một lời bảo vệ hùng hồn và mạnh mẽ nhất cho chủ nghĩa
tự do. Tư tưởng VHCT của Mill là một nền chính trị tự do.
Đến những năm 50 của thế kỷ XX, nhà chính trị học Mỹ G.Almond đã
đưa khái niệm VHCT vào khoa học chính trị. G.Almond đã tập trung nghiên
cứu hành vi chính trị của các cá thể, phân tích xem động cơ hành động của họ
là gì, từ đó định nghĩa VHCT là tập hợp các lập trường và các xu hướng cá
nhân của những người tham gia trong một hệ thống nào đó, là lĩnh vực chủ
quan làm cơ sở hành động chính trị và làm cho hoạt động chính trị có ý nghĩa.
Năm 1956, trong tác phẩm Các hệ thống chính trị so sánh (Comparative
Political Systems) của mình, G.Almond cho rằng VHCT gồm các yếu tố về
nhận thức, tình cảm và giá trị. Nó hàm chứa nhận thức và ý kiến, quan niệm
giá trị và tinh thần đối với chính trị. Đáng kể nhất phải nói đến tác phẩm Văn
hóa công dân (The Civic Culture), (1963), của các nhà chính trị học Mỹ
S.Verba và G.Almond - tác phẩm này có ý nghĩa kinh điển cho nghiên cứu về
VHCT ở phương Tây cho đến nay. Tác phẩm của D.Kavanagh với nhan đề
Văn hóa chính trị, London, Basinstocke, Macmillan, 1972 và các công trình
nghiên cứu của L.Pye, T.Pason và E.Silzer cũng có những đóng góp đáng kể
cho sự hình thành và phát triển các quan niệm, khái niệm và cấu trúc của
VHCT. Tuy nhiên, cần nói rằng những nghiên cứu của G.Almond và S.Verba
về VHCT nói chung và văn hóa công dân nói riêng thực sự đặt nền móng cho
những nghiên cứu hiện đại về VHCT trên thế giới.

16. 10
C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin tuy chưa đưa ra một khái niệm đầy đủ về
VHCT nhưng đã đề cập tới một số nội dung cơ bản làm cơ sở cho việc tiếp cận
khái niệm này một cách khoa học như vấn đề đấu tranh giành quyền lực, vấn
đề cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, vấn đề xây dựng con người XHCN,
vấn đề dân chủ XHCN. Mục đích của VHCT XHCN là hình thành những
người cộng sản chân chính, khâu đầu tiên là hình thành ở con người đó tri thức
chính trị cơ bản, có hệ thống mà cốt lõi của nó là những nguyên lý cơ bản của
chủ nghĩa Mác - Lênin về chính trị. Đó là trình độ ý thức hệ, tư duy chính trị,
phân tích, khái quát hóa kinh nghiệm xã hội, khả năng nhận thức những hiện
tượng mới; là tâm lý, tình cảm, niềm tin đối với những tri thức chính trị và khả
năng hoạt động chính trị hàng ngày. VHCT ở phương Tây hiện nay được kích
thích bởi nhiều nhân tố khách quan, như sự phát triển của kinh tế, của "văn hóa
kinh tế", của triết học và sự phát triển của bản thân nền văn hóa đó.
Cho đến nay, VHCT và những vấn đề, những chủ đề có liên quan đến
VHCT đặt ra cho giới nghiên cứu vẫn là nguồn gốc của khái niệm VHCT; có
những cách tiếp cận cơ bản nào đối với khái niệm VHCT; khái niệm VHCT có
liên quan như thế nào đối với các lý thuyết phát triển xã hội hiện đại; tiếp cận
VHCT chỉ ở nhận thức, thái độ, niềm tin hay còn hành vi; VHCT có những đặc
trưng nào; v.v... Trong hơn ba thập kỷ qua, cuộc tranh luận về VHCT từ góc độ
của các nền dân chủ đa nguyên ở phương Tây diễn ra với những khuynh hướng
lý giải khác nhau. Ở các nước thuộc Liên Xô trước đây cũng diễn ra những
trao đổi có tính học thuật về VHCT với tính cách một bộ phận cấu thành của
đời sống chính trị ở các nước đang chuyển đổi này. Có thể nêu một số nghiên
cứu của các tác giả Nga và Đức như: Batalov E.Ia với Văn hóa chính trị của xã
hội Mỹ hiện đại, Nxb Khoa học, Mátxcơva, 1990; Pivovarov Iu.S. với Văn hóa
chính trị: phương pháp luận nghiên cứu, Nxb Inhion, Mátxcơva, 1994; Mayer
G. Với Nước Đức - một quốc gia hai nền văn hóa chính trị, Tạp chí khoa học
Trường Đại học tổng hợp Mátxcơva, số 4, năm 1994, v.v...

17. 11
Nhìn chung, VHCT trên thế giới được tiếp cận nghiên cứu từ hai cách
chính - tiếp cận từ góc độ vĩ mô (tổng thể luận) và từ góc độ vi mô (hành vi
luận). Cách tiếp cận tổng thể luận nghiên cứu VHCT của những quốc gia, giai
cấp hay cộng đồng đông người nhất định. Cách nghiên cứu này nhằm đưa ra
các triết lý về VHCT và xây dựng các mô hình VHCT mong đợi phục vụ lợi
ích của các giai cấp cầm quyền trong xã hội. Cách nghiên cứu này thường
được sử dụng phổ biến trong giới nghiên cứu theo trường phái mác xít. Trong
khi đó, cách tiếp cận nghiên cứu VHCT từ góc độ vi mô lại hướng vào các
hành vi cá nhân hay hành vi của các nhóm trong đời sống chính trị hiện thực.
Cách nghiên cứu này tìm cách giải thích nguyên nhân của sự khác biệt trong
hành động của mỗi cá nhân hay nhóm khi tham gia vào đời sống chính trị từ
góc độ văn hóa. Cách nghiên cứu này thường được sử dụng phổ biến trong giới
nghiên cứu chính trị học phương Tây.
Chung quy lại, VHCT, dù được triển khai nghiên cứu từ cách tiếp cận
nào, đều trở thành đối tượng nghiên cứu của các môn khoa học chính trị, trong
đó có chính trị học. Các nghiên cứu về VHCT đều hướng tới lý giải các giá trị
có tính bền vững, ổn định và trở thành nền tảng mang tính định hướng nằm ở
tầng sâu của các sự kiện và hoạt động chính trị.
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam
Trong những năm gần đây, việc nghiên cứu, giảng dạy về VHCT ở
Việt Nam ngày càng được quan tâm. Từ nhiều góc độ, các nhà khoa học đã
đề xuất nhiều cách tiếp cận, khám phá và chỉ ra những đặc trưng, đặc điểm
của VHCT Việt Nam truyền thống và hiện đại. Trong đó khoảng 10 năm
trước lại đây, việc nghiên cứu về VHCT cũng được nhiều tác giả quan tâm và
đã có nhiều công trình làm rõ bản chất, nội hàm khái niệm của VHCT, những
vấn đề và những nội dung xây dựng và phát triển VHCT, đặc biệt là vận dụng
VHCT vào phát triển con người chính trị, đào tạo cán bộ đảng viên, nhất là cán
bộ lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước. Có thể kể đến một số công trình

18. 12
đã được công bố như sách, bài viết trên các tạp chí và trong các kỷ yếu đề
tài khoa học sau đây:
Một số sách, giáo trình, giáo khoa đã xuất bản:
Văn hóa chính trị và việc bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta
hiện nay của PGS, PTS. Phạm Ngọc Quang (chủ biên) (1995), Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách làm sáng tỏ nội dung khoa học của phạm trù
VHCT và vai trò của nó trong hoạt động chính trị, trong quá trình xây dựng
CNXH, trong việc nâng cao năng lực và bản lĩnh lãnh đạo của đội ngũ cán bộ;
từ đó, đề ra phương hướng bồi dưỡng VHCT cho cán bộ lãnh đạo ở Việt Nam.
Đây là một công trình nghiên cứu có ý nghĩa, phục vụ cho việc nghiên cứu,
giảng dạy, học tập và là tài liệu tham khảo bổ ích. Song, cuốn sách chỉ mới nêu
lên vấn đề, còn việc giải quyết vấn đề thực sự khoa học đòi hỏi phải dày công
nghiên cứu hơn nữa.
Văn hóa chính trị Việt Nam, truyền thống và hiện đại của GS. Nguyễn
Hồng Phong (1998), Nxb Văn hóa - Thông tin, Hà Nội. Đây là công trình
nghiên cứu tổng kết có tính chất chiến lược thuộc Chương trình khoa học công
nghệ cấp Nhà nước KX - 06 "Văn hóa, văn minh vì sự phát triển và tiến bộ xã
hội". VHCT truyền thống Việt Nam là một đề tài của công trình, phân tích ảnh
hưởng lớn và lâu dài của Khổng giáo nguyên thuỷ tới VHCT truyền thống ở
Việt Nam, tác giả nhấn mạnh những truyền thống nhân văn, dân chủ mà những
tư tưởng tiêu biểu là nhân nghĩa; lòng yêu nước; lòng dân là ý trời; dân là quý;
dân là gốc nước; vua là thuyền, dân là nước, nước chở thuyền, nhưng nước
cũng làm đắm thuyền. Tác giả đã nghiên cứu sự biến đổi của tương quan giữa
quốc gia - công hữu và tư hữu về ruộng đất trong xã hội Việt Nam suốt thời
trung đại. Tác giả khẳng định đặc trưng của văn minh Việt là Làng - Nước
(làng - nước chứ không phải là nước - nhà như Trung Hoa).
Văn hóa Việt Nam - truyền thống và hiện đại của Lê Huy Hòa - Hoàng
Đức Nhuận (2000), Nxb Văn hóa, Hà Nội. Cuốn sách tập hợp những bài viết

19. 13
công phu, độc đáo, giàu tính khoa học của các chuyên gia, các giáo sư, học giả,
các nhà nghiên cứu khoa học nhân văn, các nhà văn, nhà báo trong văn hóa
Việt Nam đã nghiên cứu về lịch sử dựng nước, giữ nước và trong quá trình
thực hiện sự nghiệp đổi mới của dân tộc Việt Nam. Nội dung cuốn sách nhấn
mạnh văn hóa vừa là nền tảng vừa là động lực tinh thần của nhân loại nói
chung và dân tộc Việt Nam nói riêng. Văn hóa giữ một vai trò quan trọng, nó
là cơ sở, là tiền đề cho những định hướng phát triển xã hội. Cùng với quá trình
thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh,
v.v... là quá trình phấn đấu cho một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Vai trò văn hóa trong hoạt động chính trị của Đảng ta hiện nay do GS,
TS. Trần Văn Bính chủ biên (2002), Nxb Lao động, Hà Nội. Vai trò văn hóa
trong hoạt động chính trị là một trong những đề tài có tính thời sự cao, do một
tập thể tác giả tham gia nghiên cứu và được Khoa Văn hóa xã hội chủ nghĩa,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì. Đây là một hướng tiếp cận
còn rất mới mẻ và phức tạp, nhưng đã được các tác giả đi sâu phân tích trên
tinh thần tư duy mới. Công trình đã khái quát được nhiều vấn đề cơ bản về văn
hóa trong lãnh đạo chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay; tìm hiểu
quan niệm của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin về vai trò của văn hóa
trong lãnh đạo chính trị của Đảng Cộng sản; văn hóa với sự nghiệp chính trị
của Chủ tịch Hồ Chí Minh; công tác xây dựng Đảng dưới góc độ văn hóa;
công tác cán bộ, nhìn từ khía cạnh văn hóa và bồi dưỡng văn hóa cho người
lãnh đạo, quản lý ở các nước tư bản. Qua công trình này đã gợi mở, lý giải
được nhiều vấn đề bổ ích và kịp thời cung cấp tài liệu tham khảo cho công tác
nghiên cứu, học tập mà bạn đọc hiện nay đang quan tâm.
Nâng cao VHCT của cán bộ lãnh đạo quản lý ở nước ta hiện nay của
TS. Lâm Quốc Tuấn (2006), Nxb Văn hóa - Thông tin và Viện Văn hóa, Hà
Nội. Nội dung cuốn sách cho rằng, đề cập đến văn hóa là đề cập đến vấn đề

20. 14
con người. Trong VHCT, đó là các chủ thể chính trị mà cán bộ lãnh đạo là một
lớp chủ thể quan trọng. Cán bộ luôn được xem là một nhân tố quyết định sự
thành công hay thất bại của sự nghiệp cách mạng. Cuốn sách nêu vấn đề nâng
cao VHCT của cán bộ lãnh đạo quản lý ở Việt Nam hiện nay góp phần hệ
thống hóa và phân tích những quan điểm, luận điểm cơ bản về VHCT, về tính
tất yếu phải nâng cao VHCT, cũng như phương hướng, nội dung và những giải
pháp cơ bản nhằm nâng cao VHCT của cán bộ lãnh đạo quản lý ở Việt Nam
hiện nay. Về cấu trúc VHCT, theo tác giả có thể được xem xét dưới hai góc độ
tiếp cận cơ bản: VHCT gắn liền với chủ thể chính trị (văn hóa tổ chức, thiết
chế và văn hóa cá nhân) và VHCT với tư cách là hệ giá trị, là một hệ thống
phản ánh đầy đủ các dấu hiệu chân, thiện, mỹ.
Tập bài giảng Chính trị học, của Viện Chính trị học (2007), do PGS. TS.
Nguyễn Văn Vĩnh chủ biên, Nxb Lý luận Chính trị, Hà Nội, xác định chính trị
học là môn khoa học nghiên cứu chính trị như một chỉnh thể nhằm nhận thức
và vận dụng những quy luật và tính quy luật chung nhất vào các hoạt động
chính trị, trong đó có VHCT. Cuốn sách cung cấp những kiến thức ở mức cơ
bản và cần thiết về VHCT nói chung và VHCT Việt Nam nói riêng.
Nguồn gốc văn hóa truyền thống Việt Nam của PGS. TS. Lê Văn Quán
(2007), Nxb Lao động, Hà Nội. Cuốn sách là một công trình tập hợp những kết
quả nghiên cứu và khảo sát về văn hóa Việt Nam trải dài trong nhiều thế kỷ.
Nó là những tìm tòi và suy ngẫm được tích luỹ trong mấy chục năm của tác giả
về các hiện tượng văn hóa độc đáo mang bản sắc của dân tộc Việt Nam nằm
trong cái nói chung của văn hóa phương Đông. Tìm ra mối quan hệ xuyên suốt
mang tính lịch sử của các hiện tượng văn hóa nhằm giải thích một cách khoa
học và khách quan các hiện tượng văn hóa Việt Nam ở thời kỳ hiện đại chính
là nội dung cơ bản của cuốn sách. Không thể giải thích các hiện tượng văn hóa
ở mỗi giai đoạn cũng như văn hóa hiện đại nếu tách rời chúng khỏi những mối
quan hệ khăng khít với truyền thống. Nói một cách khác, sẽ vô cùng phiến diện

21. 15
và sai lầm nếu xem xét các hiện tượng văn hóa một cách biệt lập. Cuốn sách là
tài liệu bổ ích cho những ai quan tâm tới cội nguồn văn hóa truyền thống và sự
phát triển của văn hóa Việt Nam hiện đại.
Chính trị học - những vấn đề lý luận và thực tiễn của Viện Chính trị
học, Học viện chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh do GS. TS.
Nguyễn Văn Huyên chủ biên và tập thể tác giả (2007), Nxb Lý luận Chính
trị, Hà Nội. Theo cuốn sách, chính trị học là khoa học nghiên cứu toàn bộ
lĩnh vực hoạt động chính trị nhằm khái quát lên những quy luật chung nhất
hay những tính quy luật của đời sống chính trị, tìm ra những mối quan hệ,
các cơ chế tác động, phương thức sử dụng, nói chung là khoa học và nghệ
thuật chính trị, nhằm hiện thực hóa những quy luật chung đó vào hoạt động
thực hiện mục tiêu chính trị. Trong số các nội dung của cuốn sách đã đề cập
đến VHCT như là một trong những đối tượng nghiên cứu của chính trị học
nói chung và ở Việt Nam nói riêng.
Tư tưởng chính trị của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin và Hồ Chí Minh
của PGS. TS. Lê Minh Quân (2009), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Cuốn
sách xem tư tưởng chính trị của Mác, Ăngghen, Lênin và Hồ Chí Minh là nội
dung cốt lõi của VHCT, nhất là VHCT XHCN. Trong cuốn sách tác giả nêu
lên ba phần, thứ nhất: Tư tưởng chính trị của Mác, Ăngghen, Lênin và Hồ Chí
Minh. Đây là phần tổng quan tư tưởng chính trị của các ông; thứ hai: Giới
thiệu một số tác phẩm của Mác, Ăngghen, Lênin và Hồ Chí Minh về chính trị;
thứ ba: Mác, Ăngghen và Lênin với cuộc đấu tranh bảo vệ và phát triển tư
tưởng chính trị của chủ nghĩa Mác. Để làm rõ hơn những quan điểm về chính
trị của các ông, công trình đã đi sâu phân tích những luận điểm của các ông về
nhiều vấn đề chính trị cụ thể thông qua việc lựa chọn giới thiệu một số tác
phẩm chủ yếu về chính trị, trong đó có các tác phẩm luận chiến, chống lại
những kẻ thù của tư tưởng chính trị của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong đó có đề
cập đến những vấn đề của VHCT.

22. 16
Phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020, PGS.TS. Phạm Duy
Đức chủ biên (2009), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Công trình nghiên cứu
này mang tính chất dự báo, mang tầm chiến lược và được tiếp cận văn hóa từ
bình diện lý luận chính trị; quán triệt sâu sắc quan điểm cơ bản của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển văn hóa; kế thừa
và phát huy một cách sáng tạo quan điểm, đường lối, chính sách văn hóa của
Đảng và Nhà nước và tiến hành tổng kết thực tiễn xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam. Cuốn sách đưa ra những dự báo và xác định những tầm
nhìn có ý nghĩa chiến lược về phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011 -
2020. Sự phát triển mạnh mẽ của xu thế toàn cầu hóa và kinh tế tri thức cùng
với sự đi sâu vào kinh tế thị trường sẽ tạo nên nhiều biến động trên mọi lĩnh
vực của đời sống xã hội, trong đó có văn hóa. Nghiên cứu vấn đề này, đòi hỏi
không phải như một dự báo mang tính lý thuyết mà là một dự báo mang tính
hành động. Công trình này nhằm góp phần xác định phương hướng và nêu lên
những giải pháp cụ thể, thiết thực để phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn
2011 - 2020 và đóng góp thực sự vào việc hoạch định chính sách phát triển văn
hóa của Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Bước đầu tìm hiểu những giá trị văn hóa chính trị truyền thống Việt
Nam của GS. TS. Nguyễn Văn Huyên, PGS. TS. Nguyễn Văn Vĩnh và TS.
Nguyễn Hoài Văn (2009), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Nội dung cuốn
sách phân tích nhiều giá trị cốt lõi của VHCT truyền thống Việt Nam. Theo
các tác giả, lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của nhân dân Việt Nam,
lịch sử đấu tranh cho những khát vọng của con người Việt Nam đã hình thành
nên những giá trị VHCT truyền thống Việt Nam. Những giá trị VHCT Việt
Nam được xây dựng trên cơ cấu xã hội nhà - làng - nước; Một nền chính trị
yêu nước, thương dân, dân là gốc; Tư tưởng chính trị đấu tranh cho độc lập, tự
do, tự lực, tự cường; Tinh thần tự hào dân tộc, tự tôn nền văn hiến quốc gia,
trọng trí tuệ, quy tụ người hiền; Một nền chính trị đạo lý, tôn trọng chính

23. 17
nghĩa, bảo vệ công lý; vừa đề cao đức trị vừa đề cao pháp trị, hình thành tư
tưởng về một nền chính trị pháp quyền; tư tưởng và hành vi chính trị khoan
dung, độ lượng, vị tha; hoà hợp, hữu nghị, hợp tác vì sự phát triển và tiến bộ.
Những giá trị, phẩm chất và năng lực đó hợp thành một nền chính trị nhân đạo,
nhân văn, tất cả vì con người của VHCT Việt Nam. Cuốn sách còn nêu ra
những quan điểm và giải pháp phát triển VHCT Việt Nam trong thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay.
Văn hóa chính trị và lịch sử dưới góc nhìn VHCT của PGS, TS. Phạm
Hồng Tung (2010), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Trong khoa học chính trị
hiện nay, VHCT giữ vị trí quan trọng, vừa với tính cách là một đối tượng của
khoa học chính trị, vừa là một hướng tiếp cận liên ngành, có ý nghĩa phương
pháp luận đối với một số ngành khoa học xã hội khác. Công trình này là một
tập hợp có hệ thống của 14 chuyên luận, đề cập tới những vấn đề về nghiên
cứu VHCT. Trên cơ sở của cách tiếp cận VHCT, tác giả làm rõ một số khái
niệm cơ bản được sử dụng phổ biến trong khoa học chính trị phương Tây, giới
thiệu một số lý thuyết khoa học, cách tiếp cận và các luận điểm cơ bản của giới
học giả phương Tây về VHCT Á Đông và chỉ ra những khía cạnh mới, nhận
định mới về những vấn đề liên quan.
Một số công trình khoa học đăng trên tạp chí chuyên ngành:
Văn hóa chính trị, một bình diện hợp thành của đối tượng và nội dung
nghiên cứu của chính trị học của Hoàng Chí Bảo trong "Một số vấn đề về khoa
học chính trị" (1992), Viện Mác - Lênin; Văn hóa chính trị - một cách nhìn
trong thời kỳ đổi mới (1998) của Trần Đình Huỳnh, Tạp chí Xây dựng Đảng,
số 10,11; Vai trò của VHCT trong việc hình thành phẩm chất và năng lực của
người cán bộ lãnh đạo chính trị (2003) của Nguyễn Văn Vĩnh, Thông tin
Chính trị học; Về văn hóa chính trị (2004) của Văn Hải, Tạp chí Lý luận chính
trị, số 5; "Văn hóa Đảng và xây dựng văn hóa trong Đảng", Kết quả Tọa đàm
của Ban Tư tưởng - Văn hóa số 12/2004 và số 1, 2/2005; Văn hóa Hồ Chí Minh

24. 18
và sự rèn luyện nhân cách văn hóa của thanh niên (2005), T/C Lịch sử Đảng, số
12 và Văn hóa ứng xử Hồ Chí Minh - giá trị và ý nghĩa (2005) của Phạm Hồng
Chương, Tạp chí Cộng sản, số 15; Tiếp cận triết học về VHCT và xây dựng
VHCT Việt Nam hiện nay (2005) của Nguyễn Văn Huyên, Thông tin Chính trị
học, số 1; Hệ giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới và hội nhập
(2009) của Hoàng Chí Bảo, Tạp chí Cộng sản số 7/97; Tư tưởng về một nền
chính trị pháp quyền trong VHCT truyền thống Việt Nam (2010), của Nguyễn
Hoài Văn, Tạp chí Lý luận chính trị, số 3, v.v...
Một số luận văn, luận án khoa học đã bảo vệ:
Văn hóa chính trị Việt Nam và vai trò của nó đối với công cuộc đổi mới
ở nước ta hiện nay (1998), Luận văn thạc sĩ của Lê Tấn Lập, Học viện Chính
trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh; Quá trình hình thành và phát triển giá
trị của chủ nghĩa yêu nước trong tiến trình văn hóa Việt Nam (1998), Luận văn
thạc sĩ của Phạm Bá Toàn, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí
Minh; VHCT của đội ngũ giảng viên đại học nước ta hiện nay - thực trạng và
giải pháp (2004), luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thanh Thuỷ;
Các công trình khoa học trên, tập trung nghiên cứu về sự hình thành,
phát triển, cấu trúc, đặc điểm, vai trò của văn hóa, VHCT của Việt Nam từ
truyền thống đến hiện đại. Có một số công trình khoa học đã đi chuyên sâu vào
sự phát triển văn hóa Việt Nam trong tương lai, đã đưa ra quan điểm, phương
pháp và vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Ngoài ra, còn có một số
đề tài nghiên cứu khoa học nghiên cứu về những vấn đề gần gũi với đề tài luận
án này như: Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh trong thời kỳ mở cửa, hội nhập
quốc tế (2008), Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ
năm 2008, Viện Hồ Chí Minh, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ
Chí Minh; v.v...

25. 19
1.2.TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở CỘNG HOÀ DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO
Ở CHDCND Lào trong những năm qua, việc tiếp cận văn hóa nói chung,
VHCT nói riêng còn hạn chế, nhưng cũng có một số công trình nghiên cứu và
một số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ và các tài liệu của Đảng và Nhà nước đã
đề cập, tiêu biểu là:
Lịch sử Lào (1998), Viện Nghiên cứu Đông Nam Á hợp tác với các nhà
khoa học xã hội Lào đã nghiên cứu thành công đề tài liên quan đến vấn đề lịch
sử, văn hóa Lào từ thời tiền sử đến hiện nay. Trong đó các nhà khoa học đã
nghiên cứu từ những di tích văn minh thời tiền sử và sơ sử đến sự hình thành
các mường cổ đại trên đất Lào; Vương quốc Lào Lạn Xạng thời kỳ xây dựng
và bảo vệ đất nước; Nước Lào trong thời kỳ thuộc Pháp (1893 - 1954); Cuộc
đấu tranh của Nhân dân Lào chống chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ dưới sự
lãnh đạo của Đảng NDCM Lào. Thắng lợi vĩ đại năm 1975 và sự lựa chọn, thử
nghiệm biện pháp và con đường phát triển của Lào trong 20 năm sau cách
mạng giải phóng dân tộc Lào (1976 - 1995). Do tập hợp được sự đóng góp trí
tuệ của nhiều nhà khoa học mà cuốn sách có nội dung phong phú, chuẩn xác về
thực tiễn lịch sử, là tài liệu quý giá không chỉ đối với những người dân các bộ
tộc Lào mà còn góp phần quan trọng vào việc phát triển bộ môn Lào học ở
Việt Nam. Công trình này là cơ sở lịch sử cho việc làm rõ những giá trị VHCT
truyền thống Lào.
Văn hóa nghệ thuật và vai trò của nó trong sự nghiệp đổi mới ở nước
CHDCND Lào hiện nay, Luận án tiến sĩ triết học của Sỉ Bun Hương
PhanĐaVông (1999) Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh.
Theo đó, trong công cuộc đổi mới hiện nay ở nước CHDCND Lào, vai trò của
văn hóa nói chung, văn hóa nghệ thuật nói riêng đang từng bước được khẳng
định như là một nhân tố bên trong của quá trình phát triển của các bộ tộc anh
em trên đất nước Lào. Vì vậy, việc nghiên cứu toàn diện và sâu sắc về văn hóa
nghệ thuật, nhận thức đầy đủ vai trò và tác động của nó đối với sự nghiệp

26. 20
đổi mới đất nước, trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp, nhất là các biện pháp
về phương diện lãnh đạo và quản lý để phát huy sức mạnh của văn hóa nghệ
thuật trong công cuộc đổi mới hiện nay là một vấn đề vừa có ý nghĩa lý
luận, vừa có ý nghĩa thực tiễn, động lực thúc đẩy sự phát triển đời sống vật
chất và tinh thần của nhân dân Lào, tiến lên theo hướng đổi mới đất nước do
Đảng NDCM Lào đề ra.
Luận án trên đã xác định được nội dung khái niệm văn hóa nghệ thuật -
một khái niệm xuất hiện trong nền mỹ học Xô - Viết từ những năm 70 thế kỷ
XX; làm rõ cơ cấu, chức năng xã hội của nó; đồng thời phân tích mối quan hệ
biện chứng giữa văn hóa nghệ thuật và các lĩnh vực khác của xã hội. Giới thiệu
khái quát những nét tiêu biểu trong tiến trình lịch sử văn hóa Lào xem đó là bối
cảnh văn hóa - lịch sử của sử nghiệp xây dựng nền văn hóa nghệ thuật Lào,
theo phương châm dân tộc, khoa học và đại chúng. Trình bày về thực trạng văn
hóa nghệ thuật Lào thời kỳ đổi mới (từ năm 1986 đến nay), trong đó có nêu lên
mặt mạnh, mặt yếu và những tồn tại cần vượt qua. Giới thiệu các đường lối,
quan điểm của Đảng NDCM Lào và Nhà nước CHDCND Lào trên lĩnh vực
văn hóa nghệ thuật, chủ yếu là từ Đại hội Đảng lần thứ IV (1986) đến nay. Đề
xuất được các phương hướng và giải pháp nhằm phát huy tác dụng của văn hóa
nghệ thuật, góp phần vào sự nghiệp xây dựng đất nước Lào giàu mạnh, xã hội
công bằng, văn minh. Qua khảo sát, đánh giá, khái quát thực trạng văn hóa
nghệ thuật hiện đang diễn ra ở nước CHDCDN Lào, luận án đã nêu lên những
quy luật nội tại của văn hóa nghệ thuật trong thời kỳ đổi mới hiện nay, đề xuất
các giải pháp, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của văn hóa nghệ thuật,
cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan lãnh đạo và quản lý về văn hóa nghệ
thuật ở CHDCND Lào hiện nay. Văn hóa nghệ thuật Lào được hình thành có
liên quan chặt chẽ với VHCT Lào.
Xây dựng và phát triển nền văn hóa thẩm mỹ ở nước CHDCDN Lào
trong điều kiện đổi mới và hội nhập quốc tế, Luận án tiến sĩ triết học của Xi

27. 21
Lửa BunKhăm (2001), Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí
Minh. Luận án chứng minh rằng, nền văn hóa thẩm mỹ là một bộ phần tinh tế
và nhạy cảm của văn hóa tinh thần; nó phản ánh sâu sắc đời sống thẩm mỹ
gắn liền với các giá trị đặc thù độc đáo của các dân tộc; do đó văn hóa thẩm
mỹ là một bộ phận quan trọng và tinh tế của văn hóa dân tộc. Nền văn hóa
dân tộc được hợp thành bởi sự thống nhất của VHCT, văn hóa đạo đức, văn
hóa khoa học, văn hóa giáo dục và văn hóa thẩm mỹ, v.v... tất cả đều hướng
tới cái chân, cái thiện và cái mỹ. Công trình đã luận giải, trong quá trình xây
dựng nền văn hóa mới ở Lào, vấn đề xây dựng nền văn hóa thẩm mỹ tiên tiến
giàu bản sắc dân tộc là một trong những nhiệm vụ cấp bách, góp phần giữ
gìn, phát huy truyền thống thẩm mỹ tốt đẹp của các bộ tộc Lào, xây dựng môi
trường thẩm mỹ lành mạnh cho sự phát triển thịnh vượng và phồn vinh của
đất nước Lào.
Ở CHDCND Lào, việc nghiên cứu về văn hóa thẩm mỹ và nền văn hóa
thẩm mỹ chưa được chú ý, việc xây dựng và phát triển nền văn hóa thẩm mỹ ở
nước CHDCND Lào trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế lại càng là vấn
đề mới mẻ. Vì vậy, đây là một công trình mới cấp bách, có ý nghĩa lý luận thực
tiễn đối với việc xây dựng nền văn hóa mới ở CHDCND Lào hiện nay. Công
trình đã làm sáng tỏ khái niệm nền văn hóa thẩm mỹ và quy luật vận động,
phát triển của nó; khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng nền văn hóa thẩm
mỹ ở nước Lào trong thời gian từ năm 1986 đến nay; đề xuất phương hướng,
nhiệm vụ và giải pháp nhằm xây dựng và phát triển nền văn hóa thẩm mỹ ở
nước CHDCND Lào trong điều kiện đổi mới và hội nhập quốc tế.
Đây là công trình bước đầu khảo sát, đánh giá thực trạng và đề xuất
phương hướng xây dựng và phát triển nền văn hóa thẩm mỹ ở nước Lào. Tuy
nhiên kết quả đạt được có thể dùng làm tài liệu cho các nhà lãnh đạo và quản
lý văn hóa, cho các công trình nghiên cứu giảng dạy và học tập ở các Học viện
chính trị cũng như các trường Đại học khoa học xã hội - nhân văn. Đồng thời,

28. 22
đây cũng là một công trình tham gia góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa nói
chung, văn hóa thẩm mỹ nói riêng ở nước CHDCND Lào hiện nay.
Vai trò của văn hóa đối với sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở
CHDCND Lào hiện nay, Luận án tiến sĩ triết học của Son Tha Nu
ThămMaVông (2004), Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh.
Trong thời đại ngày nay, văn hóa được thừa nhận vừa là mục tiêu, vừa là động
lực của quá trình phát triển nói chung, của phát triển kinh tế nói riêng; hơn
nữa, văn hóa còn được xem là hệ thống điều tiết quá trình đó. Thực tiễn đời
sống hiện thực của CHDCND Lào trong 30 năm đổi mới cho thấy vai trò của
văn hóa đang được khẳng định như nhân tố bên trong của quá trình phát triển
kinh tế - xã hội. Đảng NDCM Lào đã nhận định, phát triển tách khỏi cội nguồn
văn hóa dân tộc thì nhất định sẽ lâm vào nguy cơ tha hóa; đi vào kinh tế nhiều
thành phần, hiện đại hoá đất nước mà xa rời những giá trị văn hóa truyền thống
sẽ làm mất bản sắc dân tộc, gây bất bình trong nhân dân, tạo mảnh đất cho sự
xâm nhập của văn hóa độc hại, ngoại lai. Trên cơ sở làm rõ vai trò của văn hóa
đối với sự phát triển kinh tế và thực trạng phát huy vai trò của văn hóa đối với
sự phát triển kinh tế nhiều thành phần ở CHDCND Lào, luận án đã làm rõ vai
trò của văn hóa đối với sự phát triển kinh tế; phân tích thực trạng phát huy vai
trò của văn hóa đối với sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở CHDCND
Lào từ năm 1986 đổi mới đến nay; đề xuất một số nguyên tắc và giải pháp
nhằm phát huy hơn nữa vai trò của văn hóa đối với sự phát triển của nền kinh
tế nhiều thành phần ở CHDCND Lào.
Kết quả nghiên cứu của công trình làm rõ thêm vai trò của văn hóa đối
với sự phát triển kinh tế trong sự vận dụng cụ thể vào điều kiện của CHDCND
Lào, từ đó góp phần khắc phục cả xu hướng tách rời văn hóa với kinh tế lẫn xu
hướng xem văn hóa chỉ là sản phẩm thụ động của kinh tế; công trình cũng có
đóng góp về lý luận và thực tiễn cho các cơ quan hoạch định chính sách kinh tế

29. 23
và văn hóa, cũng như công tác giảng dạy trong các trưởng lý luận và trong hệ
thống các trường đại học ở CHDCND Lào.
Văn hóa chính trị của đội ngũ ®¶ng viªn tỉnh Xa Văn Na Khệt Cộng hoà
Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay, Luận văn thạc sĩ chính trị học của Băng Lít
KhămLiêngChănThiLạt (2004), và Văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo
tỉnh Khăm Muộn Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào giai đoạn hiện nay, Luận
văn thạc sĩ chính trị học của Bun Thắng NiTiPhông (2009), Học viện Chính trị
- Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Theo đó sự nghiệp đổi mới mà Đảng
NDCM Lào đề ra năm 1986 là một cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện và triệt
đề nhất. Nó diễn ra không chỉ trong lĩnh vực chính trị, kinh tế mà cả trong lĩnh
vực văn hóa và xã hội, nhằm biến đổi cả đời sống vật chất lẫn tinh thần của xã
hội. Thực hiện đường lối đổi mới đó trong gần 30 năm qua, CHDCND Lào đã
đạt được những thành tích to lớn trong nhiều lĩnh vực: Kinh tế tăng trưởng
nhanh, văn hóa - xã hội phát triển, an ninh chính trị ổn định và đã đúc kết được
nhiều bài học quý báu, để vận dụng nhằm nâng cao và hoàn thiện hơn nữa
đường lối đổi mới của Đảng. Bên cạnh thành công cũng đã bộc lộ những hạn
chế: sự không ngang tầm năng lực lãnh đạo, quản lý của đội ngũ cán bộ đảng
viên so với thực tiễn đổi mới đặt ra, nổi bật là sự yếu kém về tư duy lý luận.
Trong nghệ thuật lãnh đạo, quản lý các quá trình chính trị, văn hóa - xã hội,
mỗi giai đoạn cách mạng đòi hỏi ở đội ngũ cán bộ những phẩm chất và năng
lực tương xứng với giai đoạn đó. Để tương xứng với sự nghiệp đổi mới, trước
hết phải có đội ngũ cán bộ đảng viên đủ phẩm chất, đạo đức cách mạng, năng
lực lãnh đạo, trực tiếp nhất là trình độ VHCT của họ phải đáp ứng được những
đòi hỏi của thực tiễn cách mạng hiện nay.
Thực tế ở hai tỉnh Xa Văn Na Khệt và tỉnh Khăm Muộn hiện nay, những
tri thức và kỹ năng lãnh đạo, quản lý của một số cán bộ ở cấp tỉnh đến huyện
còn yếu, có tình trạng thiếu gương mẫu trong lối sống, phẩm chất đạo đức của

30. 24
một phần cán bộ, giảm sút tinh thần trách nhiệm đối với nhiệm vụ của Đảng và
Nhà nước giao cho. Do vậy, việc nghiên cứu, nhận thức về VHCT của đội ngũ
cán bộ lãnh đạo của các công trình trên đã góp phần trực tiếp tới sự ổn định và
phát triển của tỉnh Xa Văn Na Khết và tỉnh Khăm Muộn, góp phần đảm bảo
cho sự nghiệp đổi mới theo định hướng XHCN tới thắng lợi với những mục
tiêu mà Đảng và Nhà nước Lào đặt ra. Trên cơ sở hệ thống hóa một số vấn đề
lý luận chung về văn hóa, về chính trị và VHCT, các tác giả phân tích thựctrạng
VHCT của đội ngũ cán bộ và đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu
nhằm nâng cao VHCT của đội ngũ cán bộ đảng viên ở tỉnh Xa Văn Na Khệt và
tỉnh Khăm Muộn, CHDCND Lào hiệnnay.
Kết quả nghiên cứu của các công trình nêu trên đã góp phần xác lập
được những tiêu chí khoa học trong cấu trúc VHCT của người cán bộ lãnh đạo,
đề xuất những phương hướng, giải pháp chủ yếu để nâng cao VHCT của chủ
thể chính trị này, đồng thời cung cấp cơ sở cho việc nghiên cứu và học tập
trong các chuyên ngành khoa học như: Chính trị học, Văn hóa học, Nhà nước
pháp luật ở CHDCND Lào.
Văn hóa chính trị ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào trong giai đoạn
hiện nay, Luận án tiến sĩ chính trị học của Khăm Mặn ChănThạLăngSỷ
(2002), Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Theo đó,
VHCT là một khái niệm gần đây được giới khoa học chính trị quốc tế và
Việt Nam rất quan tâm. Trong quá trình nghiên cứu về tình hình chính trị
qua các giai đoạn, các thời kỳ lịch sử khác nhau của các quốc gia, các dân
tộc, các nhà khoa học đã chú ý nhiều đến mối quan hệ giữa truyền thống văn
hóa và hoạt động chính trị. Tuy mới chỉ là bước đầu, nhưng nhiều nhà
nghiên cứu đã đề cập đến rất nhiều nội dung căn bản của VHCT. Xu thế
chung của các nhà khoa học gần đây cũng rất quan tâm nhấn mạnh vai trò
và tác động của VHCT đối với sự phát triển của các quốc gia, các dân tộc,

31. 25
trước hết là tác động đến hoạt động chính trị của hệ thống chính trị. Ở
CHDCND Lào, vấn đề nhận thức về VHCT còn rất mới, cho đến nay chỉ có
một số công trình bước đầu nghiên cứu về vấn đề này. Việc tiếp thu và học
tập VHCT của các nước khác, đặc biệt là của Việt Nam, một nước có nhiều
điểm tương đồng và có mỗi quan hệ hữu nghị đặc biệt với CHDCND Lào là
một vấn đề bức thiết hiện nay.
Nhiều công trình về VHCT ở Lào hiện nay khẳng định rằng, VHCT ở
CHDCND Lào mang tính chất XHCN. Đó là những công trình nghiêncứu VHCT Lào
từ khi Đảng NDCM Lào ra đời và tiếp thu chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh và vận dụng trong thực tiễn đất nước Lào. Những công trình này
chứng minh rằng, ngay từ khi thành lập, Đảng NDCM Lào đã lấy chủ nghĩa
Mác - Lênin làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hoạt động chính trị
của mình. Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, VHCT ở nước CHDCND Lào
đang đứng trước thời cơ và thách thức mới do sự tác động của các nhân tố bên
ngoài và nhân tố bên trong. Vì vậy, việc nhận thức toàn diện và sâu sắc về sự
tác động của các nhân tố này là cơ sở để đánh giá và đề xuất các phương
hướng, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của VHCT ở Lào
trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay.
Một số công trình nghiên cứu, đánh giá về vai trò của VHCT trong đối
sống nhân dân. Các tác giả cho rằng quá trình, đổi mới, mở cửa, giao lưu hợp
tác quốc tế đã tạo cho nhân dân Lào tiếp cận với văn hóa, văn minh của nhân
loại, góp phần nâng cao hiểu biết, nâng cao sự nhạy cảm trong giao tiếp, ứng
xử và đánh giá các mối quan hệ và các sự kiện trong cuộc sống. Nhưng đồng
thời lại xuất hiện những tiêu cực là coi nhẹ công tác nhà nước, chú trọng vào
công việc liên doanh - liên kết quốc tế, coi nhẹ phẩm chất đạo đức cách
mạng. Tinh thần trung với nước, hiếu với dân có chiều hướng suy giảm. Cho
nên trong giai đoạn đổi mới hiện nay, VHCT có vai trò hết sức quan trọng

32. 26
trong giáo dục và đào tạo đội ngũ cán bộ để lãnh đạo và tổ chức thành công
sự nghiệp đổi mới ở nước CHDCND Lào. Việc Nâng cao trình độ VHCT và
giáo dục VHCT cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân sẽ góp phần
trực tiếp tới sự ổn định và phát triển của CHDCND Lào, góp phần đảm bảo
cho sự nghiệp đổi mới theo định hướng XHCN tới thắng lợi với những mục
tiêu mà Đảng NDCM Lào đã đặt ra.
Nghiên cứu về VHCT ở CHDCND Lào trong giai đoạn hiện nay là một
công trình nghiên cứu rất nhiều các lĩnh vực khác nhau trong đời sống VHCT.
Đó là vấn đề lý luận cơ bản về VHCT, phân tích thực trạng và đề xuất các giải
pháp nhằm xây dựng và phát triển VHCT trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
đất nước Lào, chủ yếu biểu hiện tập trung ở các phương diện cơ bản là ý thức
chính trị, thiết chế, thể chế chính trị, sự tham gia hoạt động chính trị của đội
ngũ nhân sự và vai trò của nhân dân. Cụ thể là hệ thống hoá và làm sáng rõ
khái niệm VHCT, những biểu hiện và tác động của nó đối với sự nghiệp đổi
mới đất nước ở nước CHDCND Lào; Khảo sát, phân tích và đánh giá thực
trạng VHCT ở nước CHDCND Lào từ năm 1986 đến năm 2002; Đề xuất
phương hướng và giải pháp nhằm phát triển VHCT ở nước CHDCND Lào
trong sự nghiệp đổi mới hiện nay.
Luận án này góp phần nhận thức sâu sắc và toàn diện hơn về VHCT và
phương hướng giải pháp xây dựng VHCT ở Lào trong sự nghiệp đổi mới đất
nước hiện nay. Qua đó góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng NDCM
Lào, góp phần củng cố hoàn thiện bộ máy nhà nước và phát huy vai trò VHCT
để xây dựng chế độ chính trị xã hội vững mạnh ở CHDCND Lào. Kết quả
nghiên cứu của công trình đã cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các cơ
quan lãnh đạo và quản lý của Đảng và Nhà nước, làm tài liệu tham khảo cho
công tác giảng dạy và nghiên cứu chính trị học và VHCT trong các trường
chính trị và trường đại học ở Lào hiện nay.

33. 27
Nhiều tài liệu nghiên cứu khác đề cập đến VHCT được công bố trong
các tác phẩm: Tính dân tộc của văn hóa Lào của Bua Ban Vo La Khun (xuất
bản năm 1998); Sự hình thành của các dân tộc Lào, tập I (2006), tập II (2009)
của Bun Mi Thạp Si Mương; Tài liệu văn hóa và phát triển (2008), Bộ Văn
hóa - Thông tin Lào; Ko Ola Bun về vấn đề tư tưởng chính trị và văn hóa
(2008), Bộ Văn hóa - Thông tin Lào; Tổng kết chiến tranh nhân dân dưới sự
lãnh đạo của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào từ năm 1945 - 1975 (2004), Ban
Tuyên huấn Trung ương Lào; Lịch sử Đảng Nhân dân Cách mạng Lào (2010),
Viện Khoa học Xã hội quốc gia Lào. Các công trình nêu trên đã phân tích và
khẳng định về giá trị VHCT truyền thống Lào và nêu lên ý nghĩa của nó đối
với công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước Lào hiện nay.
Có thể nói, những vấn đề về VHCT, từ bản chất đến đặc điểm, cấu trúc,
chức năng, nhiệm vụ, vai trò của nó trong đời sống chính trị ở trên thế giới đã
được nghiên cứu từ khá lâu. Ở CHDCND Lào, tình hình nghiên cứu VHCT nói
chung, VHCT truyền thống của Lào nói riêng chưa nhiều, thiếu hệ thống, chưa
căn bản, chưa đáp ứng được đòi hỏi xây dựng và phát triển nền VHCT Lào nói
riêng, góp phần vào việc xây dựng và phát triển nền văn hóa dân tộc Lào nói
chung, đặc biệt là phục vụ cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ Lào hiện nay. Đối
với, lĩnh vực nghiên cứu về VHCT truyền thống, việc đi sâu nghiên cứu để rút
ra các giá trị VHCT truyền thống của các dân tộc trên thế giới cũng như ở Việt
Nam chưa được quan tâm nhiều. Đặc biệt, ở CHDCND Lào, việc nghiên cứu
VHCT có thể nói là chưa có mấy công trình; còn nghiên cứu về giá trị VHCT
truyền thống Lào, cho đến nay chưa có công trình khoa học cũng như các luận
án, luận văn nào.
Những thành tựu nghiên cứu nêu trên về VHCT với nhiều khía cạnh,
nhiều góc độ khác nhau trên thế giới, ở Việt nam và kể cả ở Lào là nguồn tài
liệu quý báu cho nghiên cứu sinh kế thừa thực hiện luận án của mình.

34. 28
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1
Nghiên cứu vấn đề những giá trị VHCT truyền thống Lào và ý nghĩa nó
đối với công cuộc đổi mới ở CHDCND Lào hiện nay, trong Chương 1 của luận
án, đã phân tích tổng quan tình hình nghiên cứu các công trình khoa học liên
quan đến đề tài của các nhà nghiên cứu của các nước trên thế giới, trong đó có
Việt Nam và Lào. Các công trình khoa học nêu trong luận án, đã được các nhà
khoa học công bố thông qua các tác phẩm, sách tham khảo, chuyên luận, công
trình khoa học cấp nhà nước, cấp bộ, luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, các ấn
phẩm trên tạp chí, các bài viết đã đề cập, tiếp cận, nghiên cứu phân tích từ
nhiều góc độ khác nhau như: vấn đề lịch sử, chính trị học, triết học, văn hóa
học, văn hóa nghệ thuật, văn hóa thẩm mỹ và các công trình khác về VHCT đi
sâu vào hệ thống chính trị, quyền lực chính trị, VHCT của cán bộ lãnh đạo và
đảng viên ở Việt Nam và Lào hiện nay.
Cho dù các vấn đề nêu trên thực tế một số đã được đặt ra từ rất sớm ở cả
phương Đông và phương Tây, nhưng ngành khoa học chính trị hiện đại, với
tính cách là một ngành khoa học độc lập, và cùng với nó là môn nghiên cứu
VHCT chỉ ra đời ở phương Tây từ sau cuộc Chiến tranh thế giới thứ II. Ở Việt
Nam, nhất là ở CHDCND Lào, ngành khoa học chính trị học còn đang trong
quá trình hình thành và phát triển. Trong điều kiện đó, việc nghiên cứu, kế thừa
các thành tựu của giới nghiên cứu khoa học chính trị ở phương Tây của
CHDCND Lào, là việc làm có ý nghĩa quan trọng.
Những quan niệm, khái niệm và lý thuyết về VHCT, các phương pháp
và cách tiếp cận về VHCT, giá trị của VHCT được các nhà nghiên cứu trên
thế giới cũng như ở Việt Nam giới thiệu, kể cả các công trình nghiên cứu về
VHCT và giá trị VHCT ở CHDCND Lào thời gian qua là nguồn tư liệu quý
giá để tác giả kế thừa, phát triển, phục vụ cho việc hoàn thành luận án tiến sĩ
của mình.

35. 29
Chƣơng 2
VĂN HÓA CHÍNH TRỊ VÀ CƠ SỞ HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA CHÍNH TRỊ TRUYỀN THỐNG LÀO
2.1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ
2.1.1. Khái niệm văn hóa
VHCT là một loại hình của văn hóa, nghĩa là nó thể hiện khía cạnh
chính trị của văn hóa, là sự thẩm thấu của văn hóa vào chính trị, là chính trị
có tính văn hóa. Như vậy, để tiếp cận được khái niệm VHCT một cách cơ
bản nhất, bản chất nhất, chúng ta cần thiết phải tìm hiểu, làm rõ các khái
niệm công cụ, nền tảng cơ bản nhất như văn hóa, chính trị, quan hệ giữa văn
hóa và chính trị từ đó mới có thể làm rõ khái niệm VHCT.
Thuật ngữ "văn hóa" xuất hiện từ xa xưa trong ngôn ngữ của nhân loại,
xuất phát từ chữ Latinh "cultus", nghĩa gốc là "trồng trọt", được dùng theo hai
nghĩa cultus và agri là "trồng trọt ngoài đồng" và cultus animi là "trồng trọt
tinh thần". Như vậy, nguồn gốc của thuật ngữ văn hóa có liên quan đến lao
động, hoạt động tích cực cải tạo của con người, tức là sự giáo dục, giáo dưỡng,
bồi dưỡng tâm hồn, tính cách, phẩm chất, nhân cách con người, mà như Hồ
Chí Minh đã nói, đó là "trồng người".
Với nghĩa rộng, văn hóa là toàn bộ sản phẩm có giá trị xã hội do con
người sáng tạo ra trong quá trình hoạt động sống cùng với các phương thức
hoạt động sống khác của các cộng đồng người tạo nên văn minh vật chất và
văn minh tinh thần trong quá trình phát triển xã hội loại người. Nói về nghĩa
hẹp, văn hóa là khái niệm chỉ hình thái ý thức và thượng tầng kiến trúc của xã
hội. Có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa, mỗi định nghĩa phản ánh một
cách nhìn nhận và đánh giá khác nhau. Năm 1952, hai nhà nhân loại học Mỹ là
Alfred Kroeber và Clyde Kluckhohn đã thống kê có tới 164 định nghĩa khác
nhau về văn hóa trong các công trình nổi tiếng thế giới. Văn hóa được đề cập

36. 30
trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu như dân tộc học, nhân loại học, dân gian học,
địa văn hóa học, triết học, xã hội học và bản thân văn hóa học. Và trong mỗi
lĩnh vực nghiên cứu đó, định nghĩa về văn hóa cũng khác nhau. Cách tiếp cận
và định nghĩa về văn hóa khác nhau đến nỗi ngay cả cách phân loại các định
nghĩa về văn hóa cũng khác nhau. Tuy nhiên, có thề nêu lên một số cách phân
loại định nghĩa về văn hóa dưới các dạng chủ yếu như sau:
Định nghĩa miêu tả: Định nghĩa văn hóa theo những gì mà văn hóa bao
hàm, chẳng hạn nhà nhân loại học người Anh Bumett Tylor (1832 - 1917) đã
định nghĩa văn hóa như sau: văn hóa hay văn minh hiểu theo nghĩa rộng trong
dân tộc học là một tổng thể phức hợp gồm kiến thức, đức tin, nghệ thuật, luật
pháp, phong tục và bất cứ những khả năng, tập quán nào mà con người thu
nhận được với tư cách là một thành viên của xã hội.
Định nghĩa lịch sử: Văn hóa là những gì được truyền từ đời này qua đời
khác. Một nền văn hóa được hình thành qua nhiều thế hệ vốn có tính bền vững
và lâu dài. Nhấn mạnh các quá trình kế thừa xã hội, truyền thống dựa trên quan
điểm về tính ổn định của văn hóa. Một trong những định nghĩa đó là của tác
giả người Mỹ Edward Sapir (1884 - 1939): Văn hóa chính là bản thân con
người, cho dù là những người hoang dã nhất sống trong một xã hội tiêu biểu
cho một hệ thống phức hợp của tập quán, cách ứng xử và quan điểm được bảo
tồn theo truyền thống.
Định nghĩa nguồn gốc: Ví dụ, định nghĩa của Sorokin (1889 - 1968),
nhà xã hội học người Mỹ gốc Nga cho rằng, với nghĩa rộng nhất, văn hóa là
khái niệm chỉ một tổng thể những gì được tạo ra, hay được cải biến bởi hoạt
động có ý thức hay vô ý thức của hai hay nhiều cá nhân tương tác với nhau và
tác động đến lối ứng xử của nhau.
Dựa vào sự phân tích quá trình hoạt động thực tiễn của xã hội loài người
trong lịch sử, A.I.Acnondov cho rằng, "văn hóa là hiện tượng phức tạp và đa
diện. Nó bao gồm cả hoạt động sáng tạo, tức là toàn bộ quá trình sản xuất ra tư

37. 31
tưởng và vật chất hóa các tư tưởng đó; cả những tính cách của con người như
một chủ thể hoạt động; và cả bản thân nội dung những giá trị vật chất và tinh
thần được tạo ra trong quá trình hoạt động ấy" [1, tr.32]. Trên cơ sở đó,
A.I.Acnondov đưa ra định nghĩa rằng: "Văn hóa là hoạt động sáng tạo tích cực
của con người (cá thể, nhóm xã hội, giai cấp, dân tộc, xã hội nói chung) thực
hiện trong các lĩnh vực sản xuất vật chất và tinh thần, nhằm nắm bắt và khai
thác thế giới, quá trình này sẽ sản xuất, bảo quản, phân phối, trao đổi và tiêu
thụ những giá trị vật chất và tinh thần mang ý nghĩa xã hội. Đồng thời nó là
một tổng hợp chính những giá trị đã vật thể hóa hoạt động sáng tạo đó của con
người" [1, tr.33].
Với cái nhìn bao quát các nền văn hóa và các giá trị văn hóa trên thế
giới, năm 2002, UNESCO đã đưa ra quan niệm về văn hóa rằng, văn hóa
được đề cập đến như là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật
chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội
và nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống, phương thức
chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin. Cũng trong khi đó
Tổng giám đốc UNESCO Federico Mayor định nghĩa một cách khái quát
nhất: "Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động trong quá khứ và trong
hiện tại. Qua các thế hệ hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống
các giá trị, các truyền thống và thị hiếu, những yếu tố xác định đặc tính riêng
của mỗi dân tộc" [66, tr.109].
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, bản chất văn hóa được thể
hiện trong mối quan hệ giữa con người với thế giới mà ở đó con người khẳng
định mình với tính cách là con người thông qua các hoạt động sống, sáng tạo
và phát minh. Về vấn đề này, C.Mác và Ph.Ăngghen đã từng đề cập đến trong
các tác phẩm "Gia đình thần thánh" và "Hệ tư tưởng Đức", trong đó các ông
cho rằng để tồn tại và phát triển, con người phải quan hệ với tự nhiên thôngqua
lao động. Nguồn gốc của văn hóa chính là lao động, lao động đã sáng tạo ra con

38. 32
người, lao động đã sáng tạo ra văn hóa. Văn hóa gắn liền với sức sáng tạo và
năng lực của con người và sự sáng tạo đó bao giờ cũng bắt đầu từ lao động. Căn
cứ vào mức độ tự nhiên được con người khai thác, cải tạo thì có thể xét được
trình độ văn hóa chung của con người.
Theo Hồ Chí Minh, "Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích sống, loài người
mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học,
tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về ăn,
mặc, ở và các phương thức sinh sống, v.v... Toàn bộ những sáng tạo và phát
minh đó tức là văn hóa" [49, tr.431].
Phát triển quan điểm của C.Mác và Ph.Ăngghen, Hồ Chí Minh cho rằng
văn hóa là một kiến trúc thượng tầng, những cơ sở hạ tầng của xã hội có kiến
thiết rồi văn hóa mới kiến thiết được và đủ điều kiện phát triển được. Văn hóa
phải gắn liền với lao động, sản xuất. Khi cách mạng mới thành công, trong công
cuộc xây dựng xã hội mới, Hồ Chí Minh đã nâng văn hóa cùng với kinh tế,
chính trị, xã hội thành bốn lĩnh vực quan trọng hàng đầu. Văn hóa ở đây được
hiểu theo nghĩa hẹp là đời sống tinh thần của xã hội, thuộc về kiến trúc thượng
tầng "Trong công cuộc kiến thiết nước nhà, có bốn vấn đề cần chú ý đến, cũng
phải coi là quan trọng ngang nhau: Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa. Nhưng
văn hóa là một kiến trúc thường tầng" [48, tr.293]. Từ phương diện thực tiễn xây
dựng đất nước, Hồ Chí Minh muốn nhấn mạnh văn hóa như một lĩnh vực của
đời sống xã hội. Theo Hồ Chí Minh, phải tiến hành cách mạng chính trị trước,
có nghĩa là tiến hành cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, từ đó giải
phóng văn hóa, mở đường cho văn hóa phát triển. "Văn hóa với chính trị có
quan hệ chặt chẽ với nhau. Có chính trị mới có văn hóa, xưa kia chính trị bị đàn
áp nền văn hóa của ta vì thế không nảy sinh được" [47, tr.10].
Trong những năm gần đây, ở Việt Nam, các nhà nghiên cứu về văn hóa
cũng có những quan niệm khác nhau về văn hóa. Theo đó, văn hóa là những
phương thức sản xuất, cách thức sinh hoạt khác nhau của cộng đồng người, hội

39. 33
tụ tri thức, sáng tạo ra văn minh tinh thần và văn minh vật chất. Văn hóa có
đặc điểm của tính lịch sử, tính truyền thống, tính dân tộc, v.v...
"Văn hóa là hệ thống giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng
tạo, tích luỹ, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác trong hoạt động
sản xuất, nếp suy nghĩ, cách sống, và sự tương tác giữa con người với
môi trường tự nhiên và xã hội. Văn hóa có ý nghĩa khác nhau đối với
các dân tộc khác nhau, bởi vì khái niệm văn hóa bao gồm những chuẩn
mực, giá trị, tập quán, v.v..." [58,tr.11].
Nói văn hóa không có nghĩa chỉ nói đời sống tinh thần dân tộc mà đó là
động lực vật chất - tinh thần của cả hình thức tổ chức xã hội, của các phương
thức hoạt động và phương thức sống của toàn dân tộc, các năng lực hoạt động
và trình độ phát triển người của cả cộng động, quốc gia, dân tộc. "Văn hóa là
phạm trù người, nó chỉ toàn bộ đời sống con người trong quan hệ giữa chính
con người và với thế giới bên ngoài, ở đó kết tinh toàn bộ giá trị, các phương
thức sống, năng lực hoạt động và trình độ phát triển người, v.v... của một cộng
đồng, một dân tộc, một thời đại" [9, tr.256].
Cũng từ các giá trị đã có, văn hóa tạo nên ở mỗi con người những tiềm
năng tinh thần. Các tiềm năng đó được huy động trong mỗi hoạt động vật chất
và tinh thần, trong các hoạt động có tính xã hội cũng như hành vi cá nhân của
từng con người. Văn hóa là toàn bộ hiểu biết của con người tích lũy được trong
quá trình hoạt động thực tiễn - lịch sử, được đúc kết lại thành các giá trị và
chuẩn mực xã hội, gọi chung là hệ giá trị xã hội, biểu hiện thông qua vốn di
sản văn hóa và hệ thống ứng xử văn hóa của cộng đồng người. Hệ giá trị xã
hội là một thành tố cơ bản làm nên bản sắc riêng của một cộng đồng xã hội,
nó có khả năng chi phối đời sống tâm lý và mọi hoạt động của những con
người sống trong cộng đồng xã hội ấy"... Văn hóa là một trong bốn lĩnh vực
hoạt động sống của xã hội: Kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Và như thế,
văn hóa là một bộ phận của đời sống con người - lĩnh vực tinh thần của đời

40. 34
sống xã hội" [9, tr.305]. "Văn hóa là một hệ thống giá trị xã hội, biểu hiện và
phát triển những năng lực bản chất của con người trong quá trình cải tạo tự
nhiên - xã hội và làm chủ bản thân. Những năng lực ấy được thể hiện trong
hoạt động sáng tạo của con người và trong những kết quả của hoạt động đó,
nhằm thúc đẩy sự phát triển và hoàn thành của cá nhân và xã hội theo hướng
chân - thiện - mỹ" [33, tr.15].
Với nghĩa rộng, nhiều tác giả đã nêu lên những quan niệm và có những
cách diễn đạt riêng, song tựu trung lại có thể khái quát thành 4 nội dung cơ
bản. Theo đó, văn hóa theo nghĩa rộng bao gồm cả văn hóa vật chất và văn hóa
tinh thần; văn hóa hiểu theo nội dung bao gồm cả khoa học, kỹ thuật, giáo dục,
văn học nghệ thuật; văn hóa đặt trong phạm vi nếp sống, lối sống, đạo đức xã
hội, văn hóa nghệ thuật; văn hóa xét từ vai trò của nó vừa là kết quả, vừa là
nguyên nhân của sự phát triển xã hội, nó không chỉ là mục tiêu mà còn là động
lực của sự nghiệp xây dựng đất nước.
Văn hóa còn được hiểu là thiên nhiên thứ hai, được loài người sáng
tạo ra trong đó chia thành hai hệ thống hoạt động là hoạt động sản xuất vật
chất và hoạt động sản xuất tinh thần, cốt lõi chi phối các hoạt động này là hệ
giá trị xã hội của nó. "Văn hóa là sự tổng hoà của mọi giá trị tinh thần do
con người tạo ra, là nền tảng tinh thần của mỗi con người cũng như của xã
hội" [14, tr.37]. Văn hóa là môi trường thứ hai, trong đó mỗi người được sinh
ra và lớn lên. Môi trường văn hóa tác động trực tiếp tới sự hình thành nhân
cách, sự phát huy mọi năng lực sáng tạo, khả năng giao tiếp giữa con người với
con người, giữa con người với tự nhiên.
Trên cơ sở tổng hợp những quan niệm nêu trên, có thể hiểu văn hóa là
toàn bộ những thành quả hoạt động sáng tạo của con người trong quá khứ và
hiện tại, biểu hiện thành hệ thống các giá trị vật chất và tinh thần của xã hội.
Hệ thống giá trị có khả năng chi phối đời sống tâm lý và mọi hoạt động của
những con người sống trong cộng động xã hội ấy. Các lĩnh vực đặc thù của đời

41. 35
sống hay của hoạt động con người cũng được thể hiện bằng các khái niệm văn
hóa khác nhau, chẳng hạn, văn hóa lao động, văn hóa giao tiếp, văn hóa pháp
quyền, văn hóa dân chủ, v.v... Văn hóa chính trị cũng được đề cập từ phương
diện này.
2.1.2. Khái niệm chính trị và quan hệ giữa văn hóa và văn hóa
chính trị
* Khái niệm chính trị
Chính trị là tất cả những hoạt động, những vấn đề gắn với quan hệ giai
cấp, dân tộc, quốc gia và các nhóm xã hội xoay quanh một vấn đề giành, giữ
và sử dụng quyền lực nhà nước. Hiện nay trên thế giới đã hình thành bốn cách
hiểu khác nhau về chính trị - chính trị là nghệ thuật của phép cai trị, những
công việc của chung, sự thoả hiệp và đồng thuận, quyền lực và cách phân phối
tài nguyên hay lợi ích.
Chính trị theo nghĩa rộng hơn là hoạt động của con người nhằm xây
dựng, gìn giữ và điều chỉnh những luật lệ chung mà những luật lệ này tác động
trực tiếp lên cuộc sống của những người góp phần làm ra, gìn giữ và điều
chỉnh những luật lệ chung đó. Với cách hiểu như thế này thì dù trong xã hội
cộng sản, chính trị vẫn còn tồn tại và vẫn giữ vai trò hết sức quan trọng đối với
từng con người cũng như toàn xã hội. Trong bất kỳ xã hội nào thì cũng cần
những luật lệ chung để hoạt động nhịp nhàng và khoa học, tránh tình trạng vô
tình hay cố ý xâm phạm quyền lợi, lợi ích, tài sản, sức khỏe hay thậm chí tính
mạng của người khác hay của cộng đồng.
Trong lịch sử phát triển của xã hội, chính trị là một hiện tượng lịch sử
mang tính tất yếu liên quan chặt chẽ với sự xuất hiện và hoạt động của xã hội
có phân chia giai cấp. Trong đó, vai trò đặc biệt quan trọng trong cuộc đấu
tranh giai cấp thuộc về nhà nước. Cuộc đấu tranh này trước hết là nhằm giúp
cho một giai cấp chiếm được quyền lực nhà nước và sau đó là quá trình gìn
giữ, củng cố và sử dụng nó. Nếu quan niệm rằng chính trị chỉ là những hoạt

42. 36
động xoay quanh vấn đề giành giữ và thực thi quyền lực nhà nước thì, theo lý
luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong xã hội cộng sản tương lai sẽ không có
chính trị bởi vì lúc đó nhà nước đã tiêu vong. Nói cách khác, chính trị sẽ dần
dần trở nên thừa và mất hẳn trong xã hội lý tưởng của nhân loại - xã hội cộng
sản. Điều này không mâu thuẫn với nhận định ở trên của chúng tôi rằng, dù
trong xã hội cộng sản, chính trị vẫn còn tồn tại và vẫn giữ vai trò hết sức quan
trọng đối với từng con người cũng như toàn bộ xã hội. Ở đây khái niệm "chính
trị" theo chúng tôi quan niệm là toàn dân làm chính trị, tự quản nhà nước, tự
quản xã hội.
Chính trị là lĩnh vực hoạt động phổ biến, quan trọng của xã hội mà nhân
lõi của nó là khoa học và nghệ thuật giành, giữ và thực thi quyền lực chính trị,
nhằm thực hiện mục đích giai cấp, dân tộc, quốc gia. Chính trị là một hiện
tượng xã hội đặc biệt. Nó xuất hiện từ khi xã hội phân chia giai cấp và nhà
nước. Chính trị theo nguyên nghĩa tiếng Hy Lạp (politica) có nghĩa là những
công việc thành bang (poliz), là nghệ thuật cai trị nhà nước, là phương pháp
nhất định để thực hiện các mục tiêu của quốc gia.
Từ thời cổ đại đến hiện nay, các nhà tư tưởng đã đưa ra nhiều quan niệm
khác nhau về chính trị, mỗi quan niệm có những yếu tố hợp lý riêng và có
những cách tiếp cần riêng. Nhưng thực sự, chỉ đến khi chủ nghĩa Mác - Lênin
ra đời, những quan niệm đúng đắn và khoa học về chính trị mới được khẳng
định. Theo đó "... giai cấp nào muốn nắm quyền thống trị - ngay cả khi quyền
thống trị của nó đòi hỏi phải thủ tiêu toàn bộ hình thức xã hội cũ và sự thống
trị nói chung, như trong trường hợp của giai cấp vô sản - thì giai cấp ấy trước
hết phải chiếm lấy chính quyền để đến lượt mình, có thể biểu hiện lợi ích của
bản thân mình như là lợi ích phổ biến, điều mà giai cấp ấy buộc phải thực hiện
trong bước đầu" [7, tr.7].
Như vậy, chính trị bao giờ cũng gắn liền với giai cấp. Giai cấp nào muốn
nắm được chính quyền, xóa bỏ xã hội cũ và xây dựng xã hội mới thì trước hết

43. 37
đều phải giành lấy chính quyền. Theo V.I.Lênin, chính trị là "lĩnh vực của
những mỗi quan hệ của tất cả giai cấp, các tầng lớp với nhà nước và chính phủ,
lĩnh vực của những mỗi quan hệ giữa tất cả các giai cấp với nhau" [40, tr.101].
Như vậy, bất kỳ một vấn đề xã hội nào cũng đều mang tính chính trị nếu việc
giải quyết chúng, trực tiếp hay gián tiếp gắn với lợi ích giai cấp, với vấn đề
quyền lực. Chính trị xuất hiện khi xuất hiện giai cấp và đấu tranh giai cấp. Và
chừng nào giai cấp còn tồn tại thì chính trị cũng tồn tại với tư cách là một hình
thức hoạt động xã hội đặc biệt. Vì vậy, có thể xem chính trị là lĩnh vực hoạt
động gắn liền với mối quan hệ giữa các giai cấp, các dân tộc và giữa các tập
đoàn xã hội khác nhau mà hạt nhân là vấn đề giành, giữ và thực thi quyền lực
nhà nước.
Chủ nghĩa Mác - Lênin khẳng định, chính trị thực chất là vấn đề quyền
lực thuộc về giai cấp nào, là quan hệ giai cấp và đấu tranh giai cấp diễn ra
xung quanh vấn đề chính quyền, vấn đề quyền lực, mà trước hết là quyền lực
nhà nước. Xét đến cùng, mọi căn nguyên của quyền lực chính trị đều tìm thấy
ở kinh tế, tất yếu kinh tế quy định tất yếu chính trị, mọi cuộc đấu tranh chính
trị bao giờ cũng nhằm giải quyết lợi ích kinh tế trong sự thống nhất với chính
trị. Chính trị và kinh tế có mối quan hệ biện chứng nhưng không phải lúc nào
cũng thống nhất với nhau, mà có khi tồn tại nhiều mâu thuẫn. Chính trị là biểu
hiện tập trung của kinh tế, nhưng chính trị không thể không giữ vị trí ưu tiên so
với kinh tế. Đó là quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về chính trị xét
trong mối quan hệ biện chứng với kinh tế.
Trong đời sống thực tiễn, chính trị còn được hiểu là những quan điểm
chính trị; những lý luận, lý tưởng chính trị; hệ tư tưởng chính trị; các chuẩn
mực chính trị; các thiết chế chính trị; đường lối, chính sách và hoạt động chính
trị thực tiễn, v.v... Một đường lối chính trị bao giờ cũng mang bản chất giai
cấp, phản ánh lợi ích, nguyện vọng, ý chí của xã hội, đóng vai trò hướng dẫn
và thực hiện sự phát triển kinh tế. Chính trị luôn liên quan đến số phận của

44. 38
hàng triệu con người. Đồng thời chính trị là sự nghiệp của hàng triệu con
người, sự nghiệp của quần chúng. Chính trị vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật,
khoa học và nghệ thuật không chỉ trong nhận thức, tổ chức mà còn thể hiện cả
trong đời sống chính trị. Bởi vì chính trị là vấn đề lãnh đạo, quản lý nên mọi
quyết sách chính trị phải có khả năng đi vào cuộc sống, tăng lên không ngừng
khả năng phát huy tính tích cực của quần chúng và khả năng tham gia của quần
chúng vào công việc nhà nước.
Khái quát lại, theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, chính trị là
mối quan hệ giữa các giai cấp, quốc gia xoay quanh vấn đề giành, giữ và thực
thi quyền lực chính trị, mà tập trung nhất là quyền lực nhà nước. Chính trị là
một lĩnh vực hoạt động rộng lớn và hết sức quan trọng, nó quyết định chủ
trương, đường lối phát triển của đất nước, do đó quyết định lớn đến qúa trình
phát triển của xã hội. Trình độ xử lý các tình huống chính trị một cách khoa
học và nghệ thuật không chỉ đem lại sự độc lập và ổn định chính trị mà còn là
điều kiện cho việc phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội, phát triển con người,
xây dựng và phát triển đất nước. Bản chất chính trị, lý tưởng chính trị, trình độ
hoạt động chính trị hướng tới một xã hội nhân đạo, nhân văn, tất cả vì sự phát
triển và tiến bộ của xã hội và con người, tất cả những nội dung đó nói lên
VHCT của một nền chính trị.
* Quan hệ gi÷a văn hóa vµ chính trị
Văn hóa và chính trị là hai lĩnh vực hoạt động chủ yếu của xã hội loài
người và có quan hệ hữu cơ với nhau, từ đó nảy sinh vấn đề chính trị trong văn
hóa, chính trị với văn hóa và văn hóa trong chính trị.
Thứ nhất, vấn đề chính trị trong văn hóa: Văn hóa và tư tưởng là cặp
phạm trù sinh đôi, mà chính trị là mặt trực tiếp của hệ tư tưởng. Có quan điểm
cho rằng, "văn hóa là một lĩnh vực mà trong đó chính trị, tư tưởng quyết định
phương hướng và chất lượng" [66, tr.109]. Chính trị là bộ phận đặc thù trong
văn hóa, phản ánh một lĩnh vực hoạt động phức tạp của xã hội thông qua sự in