Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam.doc

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ HOÀI
PHÁP LUẬT ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG
TẠI CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH: LUẬT KINH DOANH
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH - 2012-L
Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THỊ HOÀI
PHÁP LUẬT ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG
TẠI CÁC KHU CÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH: LUẬT KINH DOANH
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH - 2012-L
Giảng viên hướng dẫn: TS. LÊ KIM NGUYỆT
Hà Nội

LỜI CẢM ƠN
Khóa luận tốt nghiệp ngành Luật kinh doanh với đề tài: “Đánh giá tác động môi
trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam” được hoàn thành với sự hướng dẫn
khoa học của TS Lê Kim Nguyệt - Bộ môn Luật kinh doanh - Khoa Luật - Trường
Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Lê Kim Nguyệt đã tận tâm hướng dẫn,
động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành khóa luận này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy cô, đội ngũ cán bộ công nhân viên chức tại
Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội đã hướng dẫn tận tình và tạo mọi điều kiện
cho tôi học tập và nghiên cứu trong suốt những năm tháng trên giảng đường.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè, những người thân yêu đã luôn
ủng hộ tôi trong suốt thời gian học tập và thời gian thực hiện khóa luận này.
Với khả năng có hạn khóa luận khó tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong
nhận được sự chỉ bảo và góp ý chân tình của các thầy cô và các bạn.
Xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên
Nguyễn Thị Hoài

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan: Khóa luận tốt nghiệp, với đề tài: “Đánh giá tác động môi
trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng
tôi. Các tài liệu trong khóa luận được thu thập từ các nguồn thực tế, công bố trên sổ
sách, báo cáo, bài viết, được trích dẫn trung thực, có chú thích nguồn gốc rõ ràng,
minh bạch, có tính kế thừa, phát triển từ các tài liệu, tạp chí, các công trình nghiên
cứu đã được công bố, các website,…
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về bài khóa luận tốt nghiệp của mình.
Hà Nội, ngày … tháng 05 năm 2016
Sinh viên
Nguyễn Thị Hoài

MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT.................................................................................................................... 4
1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................................................... 5
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................................... 7
3. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................................. 7
4. Ý nghĩa của khóa luận .................................................................................................................. 7
5. Bố cục khóa luận............................................................................................................................. 8
PHẦN NỘI DUNG................................................................................................................................ 9
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁP LUẬT ĐÁNH GIÁ TÁC
ĐỘNG MÔI TRƯỜNG TẠI KHU CÔNG NGHIỆP ........................................................ 9
1.1. Thực trạng môi trường tại khu công nghiệp.................................................................... 9
1.1.1. Khái niệm về khu công nghiệp..................................................................................... 9
1.1.2. Thực trạng môi trường tại các khu công nghiệp và nhu cầu điều chỉnh
pháp luật ........................................................................................................................................... 11
1.2. Quá trình hình thành và phát triển pháp luật về ĐTM............................................. 15
1.3. Nhận thức về pháp luật ĐTM tại các KCN .................................................................. 18
1.3.1. Khái niệm về ĐTM......................................................................................................... 18
1.3.2. Pháp luật về ĐTM tại các KCN................................................................................. 20
1.4. Pháp luật về ĐTM ở một số quốc gia trên thế giới và những gợi mở cho Việt
Nam......................................................................................................................................................... 22
1.4.1. Trung Quốc .................................................................................................................... 22
1.4.2. Nhật Bản.......................................................................................................................... 24
1.4.3. Cộng hòa liên bang Đức........................................................................................... 25
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT ĐTM TRONG CÁC KHU CÔNG
NGHIỆP Ở VIỆT NAM.................................................................................................................. 28
2.1. Các quy định về đối tượng phải lập ĐTM trong các KCN.................................... 28
1

2.2. Các quy định về nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường trong các
KCN........................................................................................................................................................ 29
2.3. Các quy định về lập, thẩm định và phê duyệt báo cáo ĐTM trong các KCN 31
2.3.1. Mức độ chấp hành quy định về lập và thực hiện báo cáo ĐTM ................. 31
2.3.2. Mức độ chấp hành quy định về thẩm định lập báo cáo ĐTM...................... 34
2.3.3. Phê duyệt báo cáo ĐTM............................................................................................... 36
2.3.4. Kiểm tra, giám sát sau thẩm định ............................................................................. 38
2.3.5. Trình tự, thủ tục, thẩm định, phê duyệt báo cáo ĐTM tại các khu công
nghiệp ................................................................................................................................................ 41
2.4. Các quy định về tham vấn ý kiến cộng đồng trong quá trình lập báo cáo ĐTM
43
2.5. Vi phạm pháp luật và xử lý vi phạm pháp luật về ĐTM trong các khu công
nghiệp..................................................................................................................................................... 46
2.5.1. Vi phạm pháp luật về ĐTM trong các khu công nghiệp ................................ 46
2.5.2. Xử lý vi phạm về ĐTM trong các KCN ................................................................ 49
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ CỤ THỂ NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT VỀ ĐTM TRONG CÁC KCN Ở VIỆT NAM..................................................... 52
3.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật về ĐTM trong các KCN .................................... 52
3.2. Kiến nghị cụ thể........................................................................................................................ 53
3.2.1. Quy định về cơ chế đảm bảo sự tham gia của cộng đồng vào công tác
ĐTM................................................................................................................................................... 53
3.2.2. Quy định cụ thể rõ trách nhiệm đối với chủ thể tham gia vào việc lập,
thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường. .................................. 54
3.2.3. Cho phép các doanh nghiệp được lựa chọn quyền tổ chức dịch vụ thẩm
định báo cáo đánh giá tác động môi trường...................................................................... 55
3.2.4. Củng cố hoạt động giám sát sau phê duyệt .......................................................... 55
3.2.5. Nghiêm minh trong xử lý vi phạm pháp luật về ĐTM trong các KCN ... 56
2

PHẦN KẾT LUẬN............................................................................................................................. 57
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 58
3

DANH MỤC VIẾT TẮT
1. CCN Cụm công nghiệp
2. CQK Quy hoạch và kế hoạch
3. BC Báo cáo
4. BTNMT Bộ Tài nguyên và Môi trường
5. BVMT Bảo vệ môi trường
6. ĐTM Đánh giá tác động môi trường
7. ĐMC Đánh giá tác động môi trường chiến lược
8. HĐBT Hội đồng Bộ trưởng
9. KCN Khu công nghiệp
10. KCX Khu chế xuất
11. KKT Khu kinh tế
12. NĐ Nghị định
13. NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn
14. NSNN Ngân sách Nhà nước
15. ÔNMT Ô nhiễm môi trường
16. VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật
17. TNHH Trách nhiệm hữu hạn
18. UBND Ủy ban nhân dân
19. UBMTTQ Uỷ Ban Mặt trận Tổ quốc
4

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, ô nhiễm môi trường đang ngày trở nên phức tạp và gây ra những
ảnh hưởng nghiêm trọng trong đời sống của con người. Điều đó làm dấy lên hồi
chuông báo động đòi hỏi các quốc gia trên thế giới phải có những biện pháp thiết
thực để bảo vệ môi trường (sau đây viết tắt là BVMT). Bảo vệ môi trường là vấn đề
bức thiết mang tính chất toàn cầu, nó trở thành mối quan tâm hàng đầu của nhiều
quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Ở Việt Nam, sau khi gia nhập vào Tổ chức thương mại thế giới – WTO đã
giúp nền kinh tế có vị thế mới, thu hút nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước. Bên
cạnh những kết quả đã đạt được, cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội thì vấn
đề bảo vệ môi trường cũng như công tác bảo vệ môi trường hiện nay còn quá nhiều
bất cập cần phải khắc phục. Tình trạng ô nhiễm môi trường và suy thoái môi trường
đang trở nên phổ biến tại nhiều nơi, đặc biệt là tại khu vực đô thị và các thành phố
công nghiệp.
Nhận thức được hậu quả nghiêm trọng của vấn đề trên, trong những năm qua
nhiều quốc gia trên thế giới đã thực hiện những chính sách tích cực nhằm bảo về
môi trường. Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề
BVMT, trong đó có công tác đánh giá tác động môi trường (ĐTM). Hệ thống các
văn bản chính sách, pháp luật về BVMT liên tục được rà soát, sửa đổi, bổ sung cho
phù hợp với tình hình mới. Một số văn bản quan trọng được ban hành như: Nghị
quyết số 41-NQ/TW ngày 15 tháng 11 năm 2004 của Bộ Chính trị về BVMT trong
thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, Chương trình hành động
của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 41-NQ/TW, Chiến lược BVMT quốc gia đến
năm 2010 và định hướng đến năm 2020, Luật BVMT năm 2005 và các văn bản
hướng dẫn thực hiện Luật như Nghị định số 80/2006/NĐ-CP ngày 9/8/2006 của
Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BVMT,
Nghị định số 21/2008/NĐ-CP ngày 28/2/2008 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung
một số điều của Nghị định số 80/2006/NĐ-CP, Nghị định số 29/2011/NĐ-CP ngày
18/4/2011 của Chính phủ
5

quy định về đánh giá môi trường chiến lược, ĐTM, cam kết bảo vệ môi trường,
Quyết định số 13/2006/QĐ-BTNMT ngày 08/9/2006 của Bộ Tài nguyên và Môi
trường về Ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng thẩm định báo cáo
ĐTM, Thông tư số 26/2011/TT-BTNMT ngày 18/7/2011 quy định chi tiết một số
điều của quy định chi tiết một số điều của Nghị định số 29/2011/NĐ-CP ngày
18/4/2011 quy định về đánh giá môi trường chiến lược, ĐTM, cam kết bảo vệ môi
trường…
Trên thực vẫn xảy ra nhiều vụ việc vi phạm pháp luật gây ô nhiễm môi
trường đặc biệt nghiêm trọng mà nguồn gây ô nhiễm chủ yếu phát sinh từ hoạt động
khu công nghiệp. Hoạt đông sản xuất của các khu công nghiệp gây ra những ảnh
hưởng tiêu cực đến môi trường xung quanh như: Công ty cổ phần công nghiệp
Tungkuang (doanh nghiệp FDI của Đài Loan) tại huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải
Dương với thủ đoạn xây dựng hệ thống cống thoát ngầm thường xuyên bơm xả
nước thải không qua xử lý ra sông Giẽ ; Công ty TNHH Longtech Precision Việt
Nam (doanh nghiệp FDI của Đài Loan) tại KCN Quế Võ, Bắc Ninh đã có hành vi
lắp đặt đường ống không có trong sơ đồ thiết kế được phê duyệt để đưa nước thải
quá trình mạ ra môi trường…Và gần đây nhất là Khu công nghiệp Formosa trong
quá trình sản xuất thải bỏ chất thải ra biển, làm cho nước biển bị nhiễm độc dẫn đến
hiện tượng cá chết hàng loạt ở Hà Tĩnh.
Tại sao những vụ việc như vậy vẫn xảy ra và càng ngày càng có xu hướng
gia tăng? Liệu hoạt động quản lý môi trường tại khu công nghiệp đã thực sự hiệu
quả? Cần có những giải pháp, biện pháp như thế nào để khắc phục tình trạng trên?
Để trả lời những câu hỏi trên, chúng ta cần hơn bao giờ hết những công trình nghiên
cứu về Bảo vệ môi trường nói chung và Đánh giá tác động môi trường tại khu công
nghiệp nói riêng.
Luật Bảo vệ Môi trường 2014 ra đời trên tinh thần kế thừa và khắc phục
những hạn chế, bất cập các nội dung của Luật bảo vệ Môi trường 2005. Đặc biệt là
những thay đổi tích cực về công tác đánh giá tác động môi trường (ĐTM) tại Điều
18, Luật BVMT 2014 quy định chỉ với 3 nhóm đối tượng phải lập ĐTM thay vì 7
nhóm như trước kia.
6

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được thì vấn đề bảo vệ môi trường
cũng như công tác đánh giá tác động môi trường còn gặp nhiều trở ngại. Do đó việc
nghiên cứu các quy định hiện hay và thực tiễn áp dụng pháp luật đánh giá tác động
môi trường ở khu công nghiệp Việt Nam để từ đó đưa ra được những giải pháp có
tính định hướng và hiệu quả trong việc thực thi, áp dụng, góp phần vào việc tăng
cường công tác quản lý nhà nước về môi trường. Vì vậy người viết chọn đề tài
“Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam”
làm khóa luận tốt nghiệp của mình.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu trong khóa luận là Pháp luật đánh giá tác động môi
trường trong khu công nghiệp ở Việt Nam hiện nay.
Phạm vi nghiên cứu: khóa luận chủ yếu tập trung nghiên cứu các quy định
của Luật BVMT 2014 và một số văn bản dưới Luật khác về pháp luật Đánh giá tác
động môi trường (ĐTM) đối với hoạt động trong các khu công nghiệp. Ngoài ra, tác
cũng tham khải những quy định pháp luật khác trong hệ thống pháp luật Việt Nam
và quốc tế có liên quan đến ĐTM.
3. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng phương pháp luận của nghĩa Mac-
Lênin, và các phương pháp nghiên cứu của khoa học liên ngành và chuyên ngành:
phương pháp so sánh pháp luật, hệ thống, phân tích, tổng hợp, mô hình hóa và tham
khảo những báo cáo tham luận của một số tác giả về vấn đề nghiên cứu…
4. Ý nghĩa của khóa luận
Khóa luận làm rõ các khái niệm về nội dung các quy định pháp luật về ĐTM
trong các khu công nghiệp. Phân tích được thực tiễn pháp luật và thực thi pháp luật
ĐTM tại khu vực này. Nghiên cứu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới về xây
dựng và thực hiện pháp luật ĐTM. Từ đó đưa ra những giải pháp cho việc hoàn
thiện pháp luật ĐTM ở nước ta.
7

5. Bố cục khóa luận
Khóa luận gồm có 3 phần chính: Phần mở đầu, Phần nội dung và Phần kết
luận. Phần nội dung bao gồm các chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về pháp luật đánh giá tác động môi trường trong
khu công nghiệp.
Chương 2: Thực trạng pháp luật về ĐTM trong các khu công nghiệp Việt Nam
Chương 3: Một số kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật về ĐTM ở các khu
công nghiệp Việt Nam.
8

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁP LUẬT ĐÁNH GIÁ TÁC
ĐỘNG MÔI TRƯỜNG TẠI KHU CÔNG NGHIỆP
1.1. Thực trạng môi trường tại khu công nghiệp
1.1.1. Khái niệm về khu công nghiệp
Khu công nghiệp được hình thành là công cụ đắc lực để nước ta thực hiện
thắng lợi sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nước.
Theo tổ chức Phát triển Công nghiệp của Liên Hợp Quốc (viết tắt là UNIDO)
năm 1997 đã định nghĩa rằng “Khu công nghiệp là một vùng đất có quy hoạch,
được phát triển và chia ra thành các mảnh đất căn cứ theo một quy hoạch tổng thể,
có hoặc không có các nhà xưởng xây dựng trước, có hoặc không có công trình hỗ
trợ dùng chung, là nơi tập trung nhiều các cơ sở công nghiệp”1
. Tại Việt Nam, KCN
được định nghĩa là khu chuyên sản xuất hàng hóa công nghiệp và thực hiện các dịch
vụ cho sản xuất công nghiệp, có ranh giới địa lý xác định, được thành lập theo quy
định của Chính phủ. Luật bảo vệ môi trường 2014 cũng đưa khái niệm KCN vào
Điều 3 để làm rõ hơn khái niệm và tính chất của KCN “Khu công nghiệp là khu vực
có ranh giới địa lý xác định, chuyên sản xuất hàng công nghiệp và thực hiện dịch vụ
cho sản xuất công nghiệp”
Trong khu công nghiệp có các loại hình doanh nghiệp sau: doanh nghiệp Việt
Nam thuộc các thành phần kinh tế, doanh nghiệp có vốn nước ngoài, các bên tham
gia Hợp đồng hợp tác kinh doanh theo Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Các
doanh nghiệp này có thể hoạt động trong lĩnh vực xây dựng, khai thác hạ tầng, hoạt
động sản xuất, gia công hàng xuất khẩu hay thị trường nội địa, cung ứng các dịch vụ
công nghiệp và nghiên cứu phát triển sản phẩm mới. Các khu công nghiệp có thể
được thành lập và khai thác bởi các doanh nghiệp Việt Nam, doanh nghiệp có vốn
nước ngoài hay liên doanh, gọi chung là Công ty phát triển hạ tầng khu công
nghiệp. Doanh nghiệp quản lý và khai thác KCN có quyền cho thuê đất cho các
doanh nghiệp khác muốn đầu tư vào KCN và cung cấp các dịch vụ khác phù hợp
1
Trang 3, Trung tâm thông tin – tư liệu 2014
http://www.vnep.org.vn/Upload/khu%20CN_2014%20Formated.pdf
9

với nội dung của giấy phép đầu tư. Một vài Khu công nghiệp cung cấp cho các
doanh nghiệp cơ sở hạ tầng hiện đại và hiệu quả, chẳng hạn như giao thông thuận
tiện đến các trục đường lớn, cảng biển và sân bay quốc tế cũng như hệ thống cung
cấp nước, điện và xử lý nước thải.
Từ quy định trên, có thể thấy, khu công nghiệp là một khu vực có những đặc
điểm riêng biệt sau :
Thứ nhất, về không gian: KCN là khu vực có ranh giới địa lý xác định, phân
biệt với các vùng lãnh thổ khác và thường không có cư dân sinh sống. Các khu công
nghiệp đều được xác định ranh giới cụ thể bằng hệ thống hàng rào khu công nghiệp,
phân biệt với các vùng còn lại thuộc lãnh thổ quốc gia. Mọi hoạt động đầu tư, sản
xuất kinh doanh bên trong hàng rào đó, không chỉ được điều chỉnh bởi quy định của
pháp luật hiện hành mà còn phải tuân thủ quy chế pháp lý riêng và được hưởng rất
nhiều ưu đãi (điều 20 Luật đầu tư 2014). Toàn bộ hạ tầng kỹ thuật khu công nghiệp
này được xây dựng phục vụ cho hoạt động sản xuất công nghiệp và kinh doanh dịch
vụ phục vụ công nghiệp, không phục vụ mục đích sống của dân cư, kể cả người
Việt Nam hay người nước ngoài làm việc trong khu công nghiệp.
Thứ hai, về chức năng hoạt động: khu công nghiệp là khu vực chuyên sản
xuất hàng công nghiệp và thực hiện các dịch vụ cho sản xuất công nghiệp. Lĩnh vực
đầu tư chủ yếu của các doanh nghiệp trong Khu công nghiệp này là sản xuất công
nghiệp và dịch vụ phục vụ cho sản xuất công nghiệp. Trong khu công nghiệp,
không có các hoạt động sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp và các dịch vụ phục vụ cho
loại hình sản xuất này.
Thứ ba, về thành lập: Khu công nghiệp không phải là khu vực được thành
lập tự phát mà được thành lập theo quy định của Chính phủ, trên cơ sở quy hoạch đã
được phê duyệt. Để đảm bảo cho các KCN phát triển thì Nhà nước đã có những
chính sách chặt chẽ trong điều kiện thành lập các khu công nghiệp. Một KCN được
thành lập khi mà đáp ứng cả hai điều kiện sau “Phù hợp với quy định tổng thể phát
triển khu công nghiệp đã được phê duyệt” và “Tổng diện tích đất công nghiệp đã
được thành lập... ít nhất là 60%”. Còn điều kiện ban hành Quyết định thành lập khu
công nghiệp gồm: Quy hoạch chi tiết xây dựng khu công nghiệp được UBND cấp
tỉnh phê duyệt; Dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công
10

nghiệp được cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đầu tư. Trường hợp khu
công nghiệp đã thành lập và phần mở rộng của khu công nghiệp đó không có cùng
chủ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng thì điều kiện mở rộng khu công nghiệp được áp
dụng như điều kiện thành lập mới khu công nghiệp.
Thứ tư, về đầu tư cho sản xuất: theo quy định của pháp luật hiện hành, trong
khu công nghiệp, có khu vực hoặc doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng hóa xuất
khẩu. Phụ thuộc vào quy hoạch tổng thể phát triển khu công nghiệp đã được phê
duyệt và dự án đầu tư, kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp, trong phạm vi
khu công nghiệp có thể thành lập khu vực riêng bao gồm: các doanh nghiệp chuyên
sản xuất hàng xuất khẩu nhằm đẩy mạnh xuất khẩu và các dịch vụ thu ngoại tệ hoặc
cũng có thể chỉ thành lập doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng xuất khẩu.
1.1.2. Thực trạng môi trường tại các khu công nghiệp và nhu cầu điều chỉnh
pháp luật
Hiện nay, Việt Nam đang thực hiện mục tiêu đẩy nhanh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa để trở thành một nước công nghiệp hiện đại vào năm 2020. Để được
công nhận là một quốc gia công nghiệp đòi hỏi phải có một nền công nghiệp phát
triển ở trình độ cao cả về năng lực sản xuất, trình độ kỹ thuật công nghệ, hình thức
tổ chức sản xuất... Kinh nghiệm phát triển của nhiều nước và từ thực tiễn phát triển
của Việt Nam cho thấy, tổ chức sản xuất công nghiệp tập trung tại các khu công
nghiệp (KCN) đã thật sự mang lại nhiều hiệu quả to lớn không chỉ riêng cho sự phát
triển của ngành công nghiệp, mà còn đổi mới cả nền kinh tế - xã hội ở một quốc gia,
nhất là đối với các nước đang phát triển. Thành công của sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa gắn liền với sự hình thành và phát triển của các KCN.
Thống kê trong hơn 20 năm qua cho thấy số lượng KCN trên cả nước được
thành lập theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ đã diễn ra rất nhanh từ 1 KCN
(năm 1991) lên đến 289 KCN (năm 2012), trong đó có 179 KCN đã đi vào hoạt
động. Các CCN cũng hình thành theo cấp số nhân, đến cuối năm 2012 cả nước đã
có 878 Cụm công nghiệp (CCN), trong đó 65 CCN đang hoạt động. Riêng vùng
đồng bằng Sông Cửu Long, hiện có 120 KCN-CCN với tổng diện tích khoảng
25.000ha và định hướng đến năm 2020 toàn vùng sẽ có khoảng 240 KCN-CCN,
11

tương đương với diện tích 50.000ha.2
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ kinh tế của
đất nước thì các KCN cũng theo đà hình thành và phát triển nhanh chóng. Tuy
nhiên, hiện nay tình trạng ô nhiễm môi trường trong các KCN đang trở nên trầm
trọng. Nó đã trở thành mối quan tâm hàng đầu không chỉ của các cơ quan quản lý
môi trường mà của toàn xã hội.
Hiện trạng ô nguồn nước: Ô nhiễm môi trường nước do nước thải từ khu
công nghiệp trong những năm gần đây là rất lớn, tốc độ gia tăng này cao hơn rất
nhiều so với tổng nước thải từ các lĩnh vực khác. Cụ thể, theo nhiều người dân sinh
sống tại khu vực kênh Tham Lương (Thành phố Hồ Chí Minh) thì nguồn nước ở
đây từ khi xuất hiện khu công nghiệp Tân Bình đã trở lên ô nhiễm trầm trọng,
không sử dụng được vào bất cứ mục đích nào. Đáng báo động hơn nữa, hiện nay
kênh Tham Lương còn được liệt vào dòng kênh “chết” do không có thứ gì, kể cả
cây cỏ có thể tồn tại được ở dòng kênh mà trước kia từng rất trong xanh này.
Nguyên nhân của tình trạng này không quá khó để biết được chính là do khu công
nghiệp Tân Bình với hàng loạt nhà máy, xí nghiệp cùng hàng ngàn công nhân sinh
hoạt hàng ngày thải ra.. Bên cạnh sự phát triển về kinh tế thì những vấn đề phát sinh
trong các khu công nghiệp hiện nay đó là ô nhiễm môi trường (ÔNMT). ÔNMT ở
các khu công nghiệp được biểu hiện dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Nước thải từ
các khu công nghiệp có thành phần đa dạng, chủ yếu là các chất lơ lửng dầu mỡ và
một số kim loại nặng. Thông thường, ở các khu công nghiệp thường có hệ thống xử
lý nước thải tập trung. Tính đến tháng 6/2012 có khoảng 62% các KCN đã xây dựng
hệ thống xử lý nước thải tập trung nhưng theo đánh giá của Cục cảnh sát phòng
chống tội phạm môi trường PC49 thì những công trình hệ thống này hoạt động hiệu
quả không cao và dẫn đến tình trạng 75% nước thải của KCN thải ra ngoài có lượng
ô nhiễm `1 các hệ thống xử lý nước thải của các khu công nghiệp đều xả thải ra
sông, kênh gần đó. Điều đáng nói, hiện nay có khá nhiều những doanh nghiệp lắp
đặt những hệ thống nước ngầm để xả trực tiếp nước thải trong hoạt động công
nghiệp ra sông, rạch dẫn đến tình các con sông này bị ô nhiễm trên diện rộng. Sự
phát triển không ngừng về số lượng các KCN-CCN giải quyết được bài toán về phát
triển kinh tế, giải quyết việc làm, hỗ trợ đắc lực phát triển các thế mạnh của từng địa
2
Bài viết: Báo động tình trạng ô nhiễm môi trường tại các khu công nghiệp – Lê Hùng (2013)
http://www.thiennhien.net/2013/10/14/bao-dong-tinh-trang-o-nhiem-moi-truong-tai-cac-khu-cong-nghiep/
12

phương… nhưng lại phát sinh nhiều vấn đề nan giải về môi trường. Theo báo cáo
của Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong số 179 KCN đang hoạt động thì chỉ có 143
KCN đang vận hành hoặc đang xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung. Ước
tính số lượng nước thải phát sinh từ 179 KCN này là 622.773m3/ngày/đêm, trong
đó các hệ thống xử lý nước thải tập trung chỉ xử lý được khoảng 362.450m3/ngày/
đêm, đạt khoảng 58% tổng lượng nước thải. Như vậy, trung bình mỗi ngày có tới
240.000m3 nước thải từ các KCN được xả thẳng ra môi trường chưa qua xử lý, gây
ô nhiễm môi trường trầm trọng, đặc biệt là tại các khu vực gần KCN…3
Hiện trạng môi trường không khí: Ở các KCN cũng đang ở mức báo động
khi mà không khí ở nơi đây bị ô nhiễm nặng bởi bụi và một số khí sản xuất trong
công nghiệp như CO, SO2, NO2... ÔNMT không khí có tính lan tỏa nhanh hơn so
với ÔNMT nước, đất và thường xuất hiện ở các KCN cũ có công nghệ lạc hậu chưa
đầu tư hệ thống xử lý chất thải. Đặc biệt là khí thải di chuyển ảnh hưởng đến đời
sống của người dân sống xung quanh KCN.
Hiện trạng về chất thải rắn: Theo thống kê, năm 2011 mỗi ngày các KCN
nước ta thải ra khoảng 8000 tấn chất thải rắn (CTR) tương đương với khoảng 3 triệu
tấn mỗi năm. Sự gia tăng phát thải trên đơn vị diện tích đã phản ánh sự thay đổi
trong cơ cấu sản xuất công nghiệp, xuất hiện các ngành có mức phát thải cao và quy
mô ngày càng lớn tại các khu công nghiệp và tổng phát thải CTR từ các KCN năm
2015 khoảng 6 đến 7,5 triệu tấn/năm và đến năm 2020 đạt từ 9 đến 13,5 triệu
tấn/năm 4
. Một con số khổng lồ nếu tính trên tổng số diện tích và con người sinh
sống quanh các khu công nghiệp. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất chính là, lượng
chất thải rắn đang tăng lên cùng với việc gia tăng tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp.
Nghĩa là, càng về sau, những khu đất trống dùng để xử lý, chôn lấp chất thải khan
hiếm đi, trong khi số lượng lại tăng lên mới là điều đáng lo ngại. Cụ thể, nếu như
tính trung bình cả nước, năm 2005 – 2006, một ha diện tích đất cho thuê phát sinh
3
Bài viết: Báo động tình trạng ô nhiễm các khu công nghiệp – Khánh Vy (2013) http://cand.com.vn/Xa-
hoi/Bao-dong-tinh-trang-o-nhiem-cac-khu-cong-nghiep-231720/
4
Bài viết Báo động về ô nhiễm môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam – Phương Ly
http://www.ncseif.gov.vn/sites/vie/Pages/baodongveonhiemmoi-nd-16538.html
13

chất thải rắn khoảng 134 tấn/năm, thì đến năm 2008 – 2009, con số này đã tăng lên
204 tấn/năm (tăng 50%).5
Hiện trạng môi trường đất: theo số liệu thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu
tư, tính hết năm 2014, cả nước đã có 295 KCN được thành lập với tổng diện tích đất
tự nhiên gần 84 nghìn ha, trong đó diện tích đất công nghiệp có thể cho thuê đạt 56
nghìn ha, chiếm khoảng 66% tổng diện tích đất tự nhiên. 212 KCN đã đi vào hoạt
động với tổng diện tích đất tự nhiên 60 nghìn ha và 83 KCN đang trong giai đoạn
đền bù giải phóng mặt bằng và xây dựng cơ bản với tổng diện tích đất tự nhiên 24
nghìn ha. Trong năm 2014, các KCN đã cho các nhà đầu tư thuê mới 2 nghìn ha,
nâng tổng diện tích đất công nghiệp đã cho thuê của các KCN đạt 26 nghìn ha, tỷ lệ
lấp đầy các KCN đạt 48%, riêng các KCN đã đi vào hoạt động, tỷ lệ lấp đầy đạt trên
65%. Đến cuối năm 2014, trong số 295 dự án đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng KCN
trên cả nước, có 212 dự án đã hoàn thành xây dựng cơ bản và đi vào hoạt động, các
dự án còn lại đang trong giai đoạn triển khai đền bù, giải phóng mặt bằng và xây
dựng cơ bản.6
Các KCN xây dựng và hoạt động trên phần lớn diện tích đất tự nhiên
hiện nay làm thu hẹp đất trồng và đất ở của người dân xung quanh. Thêm vào đó
những rác thải có chứa hóa chất được một số các KCN chôn vào lòng đất sau một
thời gian dài sẽ phá hủy độ dinh dưỡng của đất làm đất bạc màu, làm mạch nước
ngầm bị ô nhiễm.
Với một số lượng các KCN ngày càng tăng như vậy, nếu sự tăng lên về số
lượng này đi đôi với sự tăng lên về lượng chất thải không được xử lý thải ra môi
trường thì trong tương lai gần chúng ta sẽ “đuổi kịp” Trung Quốc về thành tích
đứng đầu thế giới về ô nhiễm môi trường.
Thiết nghĩ, với vai trò là một quá trình phân tích, dự báo và đề xuất các biện
pháp phòng ngừa thì việc thực hiện đánh giá tác động môi trường các KCN là vô
cùng quan trọng và cần thiết. Hơn nữa tác động đến môi trường có thể tốt hoặc xấu,
có lợi hoặc có hại nhưng việc đánh giá tác động môi trường sẽ giúp những nhà đầu
tư ra quyết định chủ động lựa chọn những phương án khả thi và tối ưu về kinh tế và
5
Bài viết Giảm ô nhiễm môi trường tại các khu công nghiệp – Khánh Huy 19/02/2013
http://www.thiennhien.net/2013/02/19/giam-o-nhiem-moi-truong-tai-cac-khu-cong-nghiep/
6
Báo cáo của Vụ quản lý khu kinh tế, Bộ kế hoạch và Đầu tư ngày 8/4/2015 về Tình hình thực hiện kế hoạch
phát triển KKT, KCN năm 2014 và kế hoạch phát triển 2015
http://www.mpi.gov.vn/Pages/tinbai.aspx?idTin=26801&idcm=207
14

kỹ thuật trong bất cứ một kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội nào. Hay nói cách
khác, nhu cầu điều chỉnh pháp luật về môi trường tại các khu công nghiệp là một
vấn đề đang hết sức cấp bách và cần thiết.
1.2. Quá trình hình thành và phát triển pháp luật về ĐTM
Khái niệm về ĐTM xuất hiện đầu tiên tại Hòa Kỳ và được định hình chính
thức vào năm 1969. Thông qua Đạo luật chính sách môi trường Mỹ (National
Envirimental Policy Act, NEPA) đã quy định, yêu cầu phải tiến hành ĐTM của các
hoạt động lớn, quan trọng có thể gây ra tác động đáng kể đến môi trường7
. Một số
thuật ngữ đã được đưa ra liên quan tới quá trình tuân thủ Đạo luật chính sách môi
trường của Mỹ. Trong đó, ba thuật ngữ quan trọng nhất là: kiểm kê hiện trạng môi
trường (environmental Inventory); đánh giá tác động môi trường (Environmental
Impact Assessment); tường trình tác động môi trường (Environmental impact
Statement - EIA). Thông qua Đạo luật chính sách môi trường của Mỹ thì mục tiêu, ý
nghĩa và thủ tục thi hành ĐTM đã được xác định bằng văn bản.
Tên quốc gia Năm Tên quốc gia Năm Tên quốc gia Năm
Hoa Kỳ 1969 1981 1988
Nhật Bản 1972 Indonesia 1982 Ireland 1988
Hồng Kông 1972 Thuỵ Sĩ 1983 Italia 1988
Singapore 1972 Thái Lan 1984 Ba Lan 1989
Canada 1973 Malaysia 1985 Norway 1989
Úc 1974 Bỉ 1985 Đan Mạch 1989
Đức 1975 Hy Lạp 1986 Luxembourg 1990
Pháp 1976 Hà Lan 1986 C.hoà Czech 1991
7
Trang 7, Giáo trình Đánh giá tác động môi trường – PGS.TS. Đặng Văn Minh chủ biên
http://trungtamhoclieuthainguyen.com/Upload/Collection/brief/46961_2052015101530145201414343Gia
otrinhdanhgiatacdongmoitruong.pdf
15

Tên quốc gia Năm Tên quốc gia Năm Tên quốc gia Năm
Philippenes 1977 Tây Ba Nha 1986 New Zealand 1991
Đài Loan 1979 Bồ Đào Nha 1987 Việt Nam 1993
Trung Quốc 1979 Thuỵ Điển 1987
Bảng 1: Thời gian thực hiện ĐTM của một số quốc gia 8
Sau Mỹ, Đánh giá tác động môi trường được áp dụng ở nhiều nước. Nhóm
các nước sớm nhất gồm: Nhật, Singapo, Hồng Kông (1972), tiếp theo là Canada
(1973), úc (1974), Đức (1975), Pháp (1976), Philippin (1977), Trung Quốc (1979)9
.
Có thể nói ĐTM không chỉ có ở các nước lớn có nền công nghiệp phát triển mà
ngay cả những nước nhỏ cũng đã có nhận thức nhất định về vấn đề môi trường và
vai trò của ĐTM .
Ngoài ra, các tổ chức quốc tế cũng rất quan tâm đến công tác ĐTM, những tổ
chức hàng đầu thế giới như Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á
(ADB), Cơ quan phát triển quốc tế của Mỹ (USAID), Chương trình môi trường của
Liên Hợp Quốc (UNEP) ... đang góp phần tài lực vào sự phát triển công tác ĐTM
của các quốc gia trên thế giới.
Ở Việt Nam, nhiều nhà khoa học đã tiếp cận công tác ĐTM thông qua các
hội thảo khoa học cũng như các khóa đào tạo về môi trường và ĐTM từ những năm
1980. Chương trình nghiên cứu khoa học cấp nhà nước về tài nguyên thiên nhiên và
môi trường do Uỷ ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước triển khai và đặt nền móng
quan trọng cho việc nghiên cứu, thực hiện ĐTM tại Việt Nam. Tháng 4/1984, Trung
tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội
kết hợp với Chương trình nghiên cứu quốc gia về Môi trường, đã tổ chức khoá huấn
luyện về ĐTM cho các giảng viên từ các trường Đại học và Viện nghiên cứu Trung
ương (TW) đầu tiên tại Việt Nam. Sau đó, ĐTM đã được xác định cụ thể trong các
8
Nguồn trong bài viết Sự gia đời của việc đánh giá tác động môi trường ở một số quốc gia
http://vanhoahoc.vn/nghien-cuu/van-hoa-hoc-ung-dung/van-hoa-quan-tri/2370-chu-manh-hung-su-ra-
doi-cua-viec-danh-gia-tac-dong-moi-truong-o-mot-so-quoc-gia.html
9
Bài viết Sự ra đời và phát triển của đánh giá tác động môi trường http://quyhoachbds.com/su-ra-doi-va-
phat-trien-cua-danh-gia-tac-dong-moi-truong/
16

văn bản quan trọng của Nhà nước về đẩy mạnh công tác điều tra cơ bản, sử dụng
hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường, cụ thể là: Nghị quyết số 246 –
HĐBT ngày 20.9.1985 của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ). Tiếp đó là một
loạt các thông tư hướng dẫn các công việc cần làm ngay để bảo vệ môi trường. Từ
1987, chương trình đào tạo sau Đại học về quản lý môi trường và ĐTM được Trung
tâm Tài nguyên Môi trường thuộc Đại học Tổng Hợp Hà Nội thường xuyên tổ chức.
Tuy nhiên, cũng vào thời điểm đó thì mức độ và quy mô còn chưa đồng bộ và rộng
khắp ở các nghành và các địa phương.
Năm 1993, Luật Bảo vệ Môi trường ở Việt Nam được Quốc hội thông qua
ngày 27/12 gồm 07 chương và 55 điều, nhiều thuật ngữ chung về môi trường đã
được định nghĩa, những quy định chung về bảo vệ môi trường trên lãnh thổ Việt
Nam đã được đưa ra. Đặc biệt, Điều 11, 17 và 18 trong luật này có định nghĩa ĐTM
và những quy định các dạng dự án đang hoạt động và sẽ triển khai trên lãnh thổ Việt
Nam nhất thiết phải lập báo cáo ĐTM; điều 37 và 38 quy định các cơ quan chức
năng có trách nhiệm thẩm định báo cáo ĐTM. Ngoài ra, Chính phủ đã ra Nghị định
về hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ Môi trường vào 10/1994.
Sau khi Luật Bảo vệ Môi trường được thông qua và có hiệu lực, công tác
ĐTM đã được triển khai nhanh chóng. Từ năm 1993 – 1995 đã có 423 báo cáo
ĐTM trình nộp lên Bộ KHCN&MT. Ngoài ra, một số lớn báo cáo ĐTM được nộp
cho Sở KHCN&MT ở các tỉnh. Kể từ khi có Luật Bảo vệ môi trường, công tác
ĐTM ở Việt Nam mới được triển khai có hệ thống, bài bản và đồng bộ từ các Bộ,
nghành, Trung ương đến các địa phương.
Đến năm 2005, Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam đã sửa đổi và được Quốc
hội thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005. Trong đó có nhiều quy định bổ sung về
ĐTM tại chương 3 và kèm theo Nghị định 80 quy định chi tiết hơn về ĐTM và cam
kết bảo vệ môi trường (tại mục 2). Thông tư này có kèm theo các phụ lục về biểu
mẫu liên quan đến lập báo cáo, xin thẩm định và phê duyệt báo cáo ĐMC, ĐTM và
cam kết bảo vệ môi trường. Năm 2008, nghị định 21/2008/NĐ-CP về sửa đổi, bổ
sung một số điều của Nghị định 80/2006. Thông tư số 05/2008/TT-BTNMT hướng
17

dẫn về đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và cam kết
bảo vệ môi trường.10
Ngày 23/6/2014, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Bảo
vệ Môi tường số 55/2014/QH13. Có những thay đổi căn bản về ĐTM từ đối tượng,
nội dung, thẩm quyền thẩm định báo cáo ĐTM… đặc biệt là vấn đề tham vấn môi
trường. Luật này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2015. Luật Bảo vệ môi
trường số 52/2005/QH11 hết hiệu lực thi hành kể từ ngày Luật này có hiệu lực.
Năm 2015 cùng với sự ra đời của nghị định 18/2015/ NĐ-CP quy định về quy hoạch
bảo vệ môi trường, đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường
và kế hoạch bảo vệ môi trường và Thông tư 27/2015/TT-BTNMT về đánh giá môi
trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường.
1.3. Nhận thức về pháp luật ĐTM tại các KCN
1.3.1. Khái niệm về ĐTM
Khái niệm ĐTM đã xuất hiện trên nhiều quốc gia với những trường phái
khác nhau. Có những quốc gia đi theo trường phái ĐTM là một khái niệm rộng, cần
phải có tính bao quát trên phạm vi rộng. Bên cạnh đó có những quốc gia lại theo
trường phái ĐTM là khái niệm cần ngắn gọn dễ hiểu hơn. Vì vậy, trong Chương
trình môi trường Liên hợp quốc UNEP đã đưa ra một khái niệm về ĐTM với phạm
trù rộng hơn khi cho rằng: “ĐTM là quá trình nghiên cứu nhằm dự báo các hậu quả
môi trường của một dự án phát triển quan trọng. ĐTM sẽ xem xét việc thực hiện dự
án đó gây ra những vấn đề gì đối với đời sống của con người tại khu vực dự án, tới
kết quả chính của dự án đó và các hoạt động khác tại vùng đó. Sau dự báo ĐTM
phải xác định các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực, làm dự án đó thích hợp
với MT của nó.”11
Cũng giống như định nghĩa của Munn (1979): “ĐTM là cần phải
phát hiện và dự đoán những tác động đối với môi trường cũng như đối với sức khỏe
và sự thịnh vượng của con người, của các đề xuất, các chính sách, chương trình, dự
10
Bài viết Sự ra đơi của đánh giá tác động môi trường ở một số quốc gia – Chu Mạnh Hùng
http://vanhoahoc.vn/nghien-cuu/van-hoa-hoc-ung-dung/van-hoa-quan-tri/2370-chu-manh-hung-su-ra-
doi-cua-viec-danh-gia-tac-dong-moi-truong-o-mot-so-quoc-gia.html
11
Bài viết Đánh giá tác động môi trường dưới góc độ chủ dự án
http://tuvanmoitruong.com/content/view/355/39/lang,vietnam/
18

án, quy trình hoạt động và cần phải chuyển giao và công bố những thông tin về các
tác động đó.”12
Với hai khái niệm trên, chúng ta có thể thấy ĐTM được gắn liền
với những chính sách về đời sống, sự thịnh vượng của con người và những hoạt
động cần công bố thông tin tác động tới môi trường.
Tuy nhiên, Ủy ban Liên hợp quốc về các vấn đề kinh tế Châu Âu năm 1991
đã đưa ra một định nghĩa ngắn gọn và cụ thể hơn: “Đánh giá tác động môi trường là
đánh giá tác động của một hoạt động có kế hoạch môi trường”. Với khái niệm ngắn
gọn này cho thấy được ĐTM là một hoạt động cần thiết trong công tác bảo vệ môi
trường của bất kì dự án nào có tác động đến môi trường. Nội dung này đã bao hàm
cả vấn đề con người, cơ sở vật chất của dự án khi có kế hoạch bảo vệ môi trường.
Tại Việt Nam khi Luật bảo vệ môi trường đầu tiên được ban hành, các vấn đề
đánh giá môi trường phát triển kinh tế đã được quan tâm. Hoạt động được đưa ra để
quản lý và giảm thiểu tác động của một dự án cụ thể tới môi trường là: “Đánh giá
Tác động Môi trường (ĐTM)” và đưa ra cách hiểu về ĐTM tại khoản 11, điều 2 quy
định: “ Đánh giá tác động môi trường là quá trình phân tích, đánh giá, dự báo ảnh
hưởng đến môi trường của các dự án, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, của các
cơ sở sản xuất, kinh doanh, công trình kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng
và các công trình khác, đề xuất các giải pháp thích hợp về bảo vệ môi trường.”
Các dự án phải lập báo cáo ĐTM được quy định rõ ràng trong Luật bảo vệ
môi trường. Sau 10 năm thực hiện Luật Bảo vệ Môi trường (1993), các nhà quản lý
đã nhận ra ĐTM chưa thực sự được thực hiện tốt bởi vẫn còn rất nhiều những dự án
mặc dù đã lập báo cáo ĐTM dường như không có tác dụng thực tiễn. Chính vậy mà
luật bảo vệ môi trường năm 2005 sau quá trình học hỏi kinh nghiệm từ các nước
trên thế giới đã đưa ra một khía niệm tổng quan về ĐTM. Theo khoản 20, điều 3
quy định “Đánh giá tác động môi trường là việc phân tích, dự báo các tác động đến
môi trường của dự án đầu tư cụ thể để đưa ra các biện pháp bảo vệ môi trường khi
triển khai dự án đó.”
12
Theo bài viết :“Giới thiệu về đánh giá tác động môi trường” ngày 26/10/2013, lúc 17:15 trên website:
http://123doc.org/document/712736-gioi-thieu-ve-danh-gia-tac-dong-moi-truong.htm
19

Luật bảo vệ môi trường năm 2014 ra đời,và khái niệm về ĐTM không có gì
thay đổi so với luật cũ. Các nhà làm luật vẫn giữ nguyên quan điểm theo tinh thần
luật BVMT 2005 về ĐTM quy định tại khoản 23, Điều 3. Với mục đích để hạn chế
lạm dụng yêu cầu phải làm báo cáo ĐTM, Luật bảo vệ môi trường quy định chỉ còn
3 nhóm đối tượng phải lập ĐTM thay vì là 7 nhóm như Luật bảo vệ môi trường
2005 quy định.
Tóm lại, về mặt bản chất, dưới góc độ pháp lý, có thể hiểu, ĐTM là hoạt
động phân tích các yếu tố hiện tại và dự báo các tác động có thể xảy ra đối với môi
trường trong tương lai. Báo cáo ĐTM là một văn bản tạo cơ sở pháp lý cho mọi
quyết định và hoạt động từ quy trình ĐTM của các chủ thể liên quan. Khi có những
vi phạm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo ĐTM thì các tổ chức, cá nhân
sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.
1.3.2. Pháp luật về ĐTM tại các KCN
Từ những quy định chung về ĐTM và đặc điểm của khu công nghiệp, có thể
nói, đánh giá tác động môi trường ở các khu công nghiệp là hoạt động dự báo, đánh
giá các khả năng, các nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường trong tương lai của các dự
án, các hoạt động trong các công nghiệp, từ đó làm cơ sở cho việc xem xét ra quyết
định của cơ quan có thẩm quyền về việc cho phép sự hoạt động của dự án đồng thời
xây dựng các biện pháp nhằm bảo vệ môi trường tại các khu vực có dự án.
Pháp luật về đánh giá tác động môi trường là hệ thống các quy phạm pháp
luật điều chỉnh những vấn đề phát sinh trong quá trình lập, thẩm định và phê duyệt
báo cáo đánh giá tác động môi trường nhằm đảm bảo đánh giá tác động môi trường
như một công cụ pháp lý trong công tác quản lý môi trường. Những hành vi vi
phạm quy định trong quá trình ĐTM sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.
Đi cùng với sự phát triển kinh tế hiện nay là sự phát triển đầy cạnh tranh và
không ngừng nghỉ của các KCN. Tăng cường doanh thu, lợi nhuận và giảm các chi
phí khác là mục tiêu hoạt động của bất kỳ KCN nào. Bởi vậy, nhiều KCN “mải
miết” trong việc phát triển kinh tế mà quên đi trách nhiệm của mình với môi trường.
Hiện nay, pháp luật môi trường đã sử dụng tốt công cụ báo cáo ĐTM để ràng buộc
các doanh nghiệp với vấn đề bảo vệ môi trường. Pháp luật ĐTM đang dần đi vào
20

quỹ đạo và có hiệu quả đối với các khu vực hoạt động sản xuất công nghiệp. Đối
với KCN hay KCX đã được pháp luật cụ thể hóa tại Nghị định số 29/2008/NĐ-CP
quy định về khu công nghiệp, khu kinh tế và khu chế xuất. Trong đó có quy định
rằng điều kiện để thành lập KCN thì hồ sơ cần có báo cáo đánh giá tác động môi
trường và báo cáo này do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có khu công nghiệp, khu
kinh tế hay khu chế xuất hoạt động thẩm định. Ngoài ra, Bộ Tài nguyên và môi
trường còn ban hành thông tư số 27/2015/TT-BTNMT về đánh giá môi trường
chiến lược, đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường. Quy định
chi tiết hơn về thẩm quyền phê duyệt đánh giá tác động môi trường ở khu công
nghiệp. Đối với các KCN thuộc thẩm quyền thẩm định của UBND cấp tỉnh sẽ được
phê duyệt báo cáo ĐTM đến Bộ TN&MT, UBND cấp huyện, xã nơi thực hiện dự án
và gửi quyết định phê duyệt kèm báo cáo ĐTM tới Ban quản lý các KCN trong
trường hợp dự án trong KCN. Ngoài ra thông tư 27/2015/TT-BTNMT còn quy định
về Ủy quyền cho Ban quản lý các KCN thẩm định, phê duyệ báo cáo ĐTM. Điều
kiện để được ủy quyền hoạt động trên thì KCN này phải được phê duyệt báo cáo
đánh giá tác động môi trường của dự án, cơ sở hạ tầng, đã hoàn thành xây dựng
trạm xử lý nước thải tập trung hoặc được các cơ quan có thẩm quyền xác nhận đã
hoàn thành công trình bảo vệ môi trường theo quy định pháp luật. Hiện nay, pháp
luật về đánh giá môi trường ở các KCN ngày càng chặt chẽ hơn trong công tác thẩm
định về phê duyệt báo cáo.
Như vậy có thể nói rằng pháp luật đánh giá tác động môi trường giúp chúng
ta xem xét nhiều vấn đề quan trọng, đặc biệt là công nghệ xử lý chất thải, giảm thiểu
tác động tiêu cực tới môi trường và giám sát môi trường. Pháp luật ĐTM xem xét
các dự án trong xu thế phát triển chung của khu vực, của quốc gia và rộng hơn là
toàn thế giới. Pháp luật ĐTM huy động được sự đóng góp của đông đảo tầng lớp
trong xã hội. Nó góp phần nâng cao trách nhiệm của các cấp quản lý, của chủ dự án
đến việc bảo vệ môi trường. Đồng thời liên kết được các nhà khoa học thuộc các
lĩnh vực khác nhau, nhằm giải quyết công việc chung là đánh giá mức độ tác động
môi trường của dự án, giúp cho người ra quyết định chọn được dự án phù hợp với
mục tiêu bảo vệ môi trường. Pháp luật ĐTM cũng phát huy được tính công khai của
dự án và ý thức của cộng đồng trong việc tham gia đánh giá tác động môi trường
21

nói riêng và bảo vệ môi trường nói chung. Pháp luật ĐTM còn giúp kết hợp với
công tác bảo vệ môi trường trong thời gian dài. Mọi tác động được tính đến không
chỉ qua mức độ mà còn theo khả năng tích lũy, khả năng kéo dài thời gian. Tuy
nhiên pháp luật về ĐTM ở các KCN còn chưa được nhìn nhận một cách đúng đắn
và sử dụng có hiệu quả. Quy định của pháp luật về ĐTM hiện nay vẫn còn những lỗ
hổng để các doanh nghiệp, KCN dựa vào đó lách luật trốn tránh trách nhiệm của
mình đối với môi trường. Đối với chủ các KCN thì ĐTM chỉ là công cụ để đối phó
với công tác thanh, kiểm tra của cơ quan môi trường chứ không phải là biện pháp để
phòng ngừa và khắc phục ô nhiễm môi trường khi đưa dự án của KCN vào hoạt
động.
1.4. Pháp luật về ĐTM ở một số quốc gia trên thế giới và những gợi mở cho
Việt Nam
1.4.1. Trung Quốc
Đứng trước hiện trạng người dân Bắc Kinh phải mua những túi không khí
sạch đem theo mình khi đi ra ngoài đường. Hay bầu trời lúc nào cũng âm u không
một gợn mây trắng. Chính phủ Trung Quốc đã đẩy mạnh công tác BVMT và thu lại
những thành tựu đáng kể. Trong những năm gần đây, công tác BVMT của Trung
Quốc đã có nhiều tiến bộ vượt bậc, đặc biệt là đã ban hành được một hệ thống văn
bản pháp luật về BVMT “đồ sộ”, trong đó có Luật ĐTM. Luật này được thông qua
ngày 28/10/2002 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 0/9/2003. Đây là một văn bản
khá hoàn chỉnh quy định về công tác ĐTM bao gồm 5 chương, 38 điều. Các quy
định của Luật này có nhiều điểm tiến bộ mà Việt Nam có thể nghiên cứu, tham khảo
nhằm cải thiện chất lượng môi trường cũng như để phòng ngừa đến mức tối đa
những tác hại đến môi trường của các dự án đầu tư, trong đó có các dự án tại các
khu công nghiệp.
Đối với Trung Quốc, các quy định pháp luật về việc lập, thẩm định, phê
duyệt báo cáo ĐTM có rất nhiều điểm khác biệt với pháp luật của Việt Nam. Có thể
nói, pháp luật Trung Quốc có những quy định rất cụ thể đối với hoạt động đánh giá
tác động môi trường.
22

Thứ nhất, về chuyên môn và trách nhiệm của người lập báo cáo: Pháp luật
Trung Quốc tiếp cận vấn đề này rất chặt chẽ. Cụ thể, tất cả các BC ĐTM đều phải
được lập bởi người có chứng chỉ hành nghề. Chứng chỉ hành nghề còn được chia
thành 2 loại A và B, trong đó loại A được phép lập BC ĐTM và ĐMC cho tất cả các
dự án, còn loại B chỉ được phép lập BC ĐTM ở cấp địa phương. Muốn có chứng
chỉ, một cá nhân phải trải qua kỳ thi do nhà nước tổ chức và 4 năm một lần phải thi
lại để được gia hạn.
Thứ hai, đảm bảo sự tham gia của cộng đồng và công khai thông tin: Sự
tham gia của cộng đồng là yếu tố bắt buộc trong pháp luật về ĐTM tại hầu hết các
quốc gia trên thế giới. Sự tham gia này thường được thể hiện trong nhiều giai đoạn:
tham vấn ý kiến rộng rãi khi lập BC, tự do góp ý trong khâu thẩm định BC và giám
sát việc thực hiện BC. Luật pháp Trung Quốc đảm bảo sự tham gia của người dân
vào bốn giai đoạn: lập BC, thẩm định BC, lập BC thực hiện và giám sát thực hiện.
Trong đó, với quá trình lập BC ĐTM và ĐMC, chủ dự án phải tham vấn ý kiến rộng
rãi của người dân; đối với quá trình tham vấn, cơ quan thẩm định phải công bố công
khai các báo cáo. Tất cả các ý kiến được tiếp thu hoặc từ chối đều phải được giải
trình và được lưu kèm với BC. Kết thúc giai đoạn xây dựng BC, chủ dự án phải lập
BC Thực hiện. BC này cũng phải được tham vấn ý kiến của người dân trước khi gửi
cho cơ quan nhà nước để giám sát. Người dân cũng có quyền phản ánh trực tiếp đến
cơ quan giám sát về những sai sót của chủ dự án trong quá trình xây dựng dự án.
Cuối cùng, toàn bộ nội dung và các tài liệu liên quan nêu trên đều phải được lưu trữ
và người dân có quyền tiếp cận miễn phí.
Thứ ba, Đảm bảo tính độc lập của hội đồng thẩm định: Tính độc lập của hội
đồng thẩm định là một trong những yêu cầu quan trọng nhất nhằm đảm bảo chất
lượng của các BC ĐTM, đặc biệt là các BC ĐMC do BC này được lập bởi các cơ
quan nhà nước. Pháp luật Trung Quốc quy định rất chặt chẽ về vấn đề này. Theo đó
Bộ Bảo vệ Môi trường (BVMT) của Trung Quốc công bố một danh sách tất cả các
chuyên gia về ĐTM trên phạm vi toàn quốc. Đối với mỗi BC ĐTM hoặc ĐMC, hội
đồng thẩm định sẽ được thành lập dựa trên lựa chọn ngẫu nhiên từ danh sách (có
loại bỏ các trường hợp xung đột lợi ích như các mối quan hệ gia đình, quan hệ lao
động). Pháp luật Trung Quốc còn nghiêm cấm mọi tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp
23

giữa chủ dự án và thành viên hội đồng, kể cả khi thành viên hội đồng chủ động liên
hệ. Sau quá trình thẩm định, hội đồng sẽ viết BC thẩm định với ba nội dung chính:
(1) có thông qua BC ĐMC, ĐTM không, (2) có yêu cầu sửa đổi gì trong BC không,
và (3) giải thích lý do. Các ý kiến không đồng tình phải được cũng phải được ghi
nhận riêng. BC ĐMC, ĐTM chỉ được thông qua khi có 3/4 số thành viên tán thành.
Thứ tư, nghiêm minh trong xử lý vi phạm : Pháp luật Trung quốc quy định
rất rõ các hành vi vi phạm đối với 3 chủ thể: người trực tiếp lập BC ĐTM, ĐMC,
người thẩm định BC và người phê duyệt CQK và dự án. Theo đó, người lập BC
ĐTM, ĐMC sẽ bị tước thẻ hành nghề nếu có sai sót trong quá trình lập BC ĐMC,
ĐTM. Thành viên hội đồng thẩm định cũng sẽ bị loại ra khỏi danh sách của Bộ
BVMT nếu có sai sót trong quy trình hoặc nội dung BC thẩm định, hoặc BC ĐTM,
ĐMC (trừ các thành viên đã bỏ phiếu phản đối). Nếu sai sót đó dẫn đến hậu quả
thực tế thì người lập BC và thành viên hội đồng thẩm định có thể bị truy cứu trách
nhiệm hình sự. Một quan chức phê duyệt CQK hoặc dự án hay cấp giấy phép xây
dựng, giấy phép đầu tư dựa theo BC ĐMC không theo quy định sẽ bị cách chức.
1.4.2. Nhật Bản
ĐTM đã được giới thiệu vào Nhật Bản từ 1972, tuy nhiên đến năm 1984
Chính phủ mới quy định chính thức về thực hiện ĐTM cho các dự án và Luật riêng
về “Đánh giá tác động môi trường” 13
(Environmental Impact Asessment Law) được
ban hành tháng 6 năm 1997 (Hàn Quốc vào năm 1993, Trung Quốc vào năm 2003
đã ban hành “Luật đánh giá tác động môi trường”). Hệ thống ĐTM ở Nhật Bản có
một vài sự khác biệt với Việt Nam mà chúng ta có thể nghiên cứu, so sánh và học
tập:
Thứ nhất, số loại hình cần bắt buộc ĐTM rất hạn chế: ít hơn nhiều so với
yêu cầu của Việt Nam: chỉ có 13 loại hình dự án cần lập ĐTM (đường bộ, chỉnh trị
sông, đường sắt, cảng hàng không, nhà máy điện, khu đổ thải, cải tạo đất, điều chỉnh
sử dụng đất, khu dân cư mới, cơ sở hạ tầng khu công nghiệp, cơ sở hạ tầng thành
phố mới, tổ hợp trung tâm phân phối, phát triển đất ở và đất công nghiệp do
13
Bài viết Đánh giá tác động môi trường và đánh giá môi trường chiến lược ở các nước Đông Bắc Á – Khánh
Phương http://www.baoxaydung.com.vn/news/vn/xa-hoi/danh-gia-tac-dong-moi-truong-va-danh-gia-moi-
truong-chien-luoc-o-cac-nuoc-dong-bac-a.html
24

các tổ chức chuyên dụng). Mỗi loại hình có một số kiểu dự án và được chia thành 2
loại: dự án loại 1 và dự án loại 2, theo quy mô hoặc diện tích. Mỗi loại có yêu cầu
riêng về mức độ ĐTM. Tuy nhiên, số loại hình dự án cần ĐTM ít như vậy có thể
không phù hợp với nước ta trong giai đoạn hiện nay.
Thứ hai, ĐTM được thực hiện rất thận trọng trong cả khâu nghiên cứu lập
báo cáo và cả khâu thẩm định, một báo cáo ĐTM ở Nhật Bản cần trung bình 3 năm
từ khi nghiên cứu đến khi được cấp phép thẩm định (ở Việt Nam thường chỉ mất 0,6
– 2,0 năm đối với dự án quy mô lớn cấp Bộ TN-MT thẩm định (kể cả thời gian chờ)
và chỉ 3 – 9 tháng đối với dự án nhỏ do các Sở TN-MT thẩm định, vậy mà còn bị
nhiều bộ, ngành, nhà đầu tư than phiền). Chính sự thận trọng này giúp các dự án tại
Nhật Bản hạn chế đến mức thấp nhất các tác động xấu đến môi trường tự nhiên và
xã hội.
1.4.3. Cộng hòa liên bang Đức
Cộng hòa liên bang Đức là một trong những nước đưa ra chính sách mạnh
mẽ nhất thế giới nhằm Bảo vệ môi trường, trong đó có việc ban hành các đạo luật về
môi trường. Với 3 phần, 2 phụ lục và 25 điều Bộ luật ĐTM của Đức đã được nhiều
chuyên gia về pháp luật và môi trường trên thế giới đánh giá cao.
Theo quy định của bộ luật này thì khi tiến hành các hoạt động ở khu công
nghiệp phải lập báo cáo ĐTM với 2 bước cơ bản. Bước đầu tiên là lập báo cáo ĐTM
sơ bộ được thực hiện ngay từ khi có ý tưởng dự án để lựa chọn địa điểm thực hiện
dự án. Trong giai đoạn này, báo cáo ĐTM chỉ cần có những thông số rất đơn giản
để các nhà đầu tư so sánh, lựa chọn sao cho phù hợp nhất. Bước thứ hai là lập báo
cáo ĐTM chi tiết, được thực hiện trong quá trình lập Báo cáo khả thi của dự án.
Trong giai đoạn này, báo cáo ĐTM được lập bao gồm những nội dung:
“ Xác định, mô tả và đánh giá tác động trực tiếp và gián tiếp của dự án tới:
Con người, động vật, thực vật trong vùng dự án;
Đất, nước, không khí, khí hậu và cảnh quan thiên nhiên;
Di sản văn hóa và các tài sản vật thể khác;
Sự tương tác giữa các thành phần tên ” ( Điều 2 Bộ luật ĐTM)
25

Như vậy, báo cáo ĐTM đối với hoạt động của khu công nghiệp phải thực
hiện qua 2 bước, quy định này rất tiến bộ và tương đồng với các nước khác trên thế
giới như Mỹ, Anh… Ở Việt Nam, hiện nay trong bộ luật BVMT năm 2014 chỉ mới
yêu cầu chủ dự án lập báo cáo ĐTM chung và thực hiện trong giai đoạn chuẩn bị dự
án, và được coi là báo cáo ĐTM chi tiết. Điều này đã làm giảm đi ý nghĩa của báo
cáo ĐTM.
Về sự tham gia của cộng đồng đối với báo cáo ĐTM, Đức quy định rất cụ thể
trình tự phê duyệt báo cáo ĐTM, theo đó sự tham gia của cộng đồng vào việc lập
báo cáo ĐTM là một thủ tục bắt buộc. Đồng thời, Luật cũng chỉ ra cách thức và
trình tự để người dân có thể tham gia vào việc lập báo cáo ĐTM, cụ thể như sau:
1. Công khai dự án;
2. Công khai trong một khoảng thời gian hợp lý để công chúng kiểm tra các tài liệu
của dự án;
3. Công chúng được tạo điều kiện để tham gia thảo luận;
4. Thông báo cho người dân địa chỉ có thể tìm nội dung quyết định phê duyệt báo
cáo ĐTM hoặc từ chối phê duyệt báo cáo ĐTM kèm bản giải thích lý do” (Điều 9
Bộ Luật ĐTM)
Theo các quy định này thì cơ quan có thẩm quyền phê duyệt báo cáo ĐTM sẽ
tổ chức các phiên điều trần để nghe quan điểm của công chúng về báo cáo ĐTM của
dự án trên cơ sở tài liệu đã cung cấp. Phiên điều trần sẽ được thực hiện theo luật
hành chính.
Như vậy, qua phân tích ở trên ta thấy Bộ luật ĐTM của Đức đã quy định rất
chặt chẽ về quy trình lập, nội dung, thủ tục phê duyệt báo cáo ĐTM…đặc biệt là các
thủ tục phải xin ý kiến cộng đồng khi thực hiện dự án. Điều này đã góp phần tăng
cường công tác BVMT của Đức và Đức hiện được đánh giá là một trong những
nước có môi trường trong lành nhất thế giới.
Hiện nay, Luật BVMT Việt Nam 2014 cũng đã đưa ra quy định về tham vấn
trong quá trình thực hiện ĐTM (Điều 21), nhưng trên thực tế thủ tục này vẫn bị xem
nhẹ và thường chỉ “làm cho xong”, nên dẫn đến tình trạng báo cáo ĐTM không đảm
bảo chất lượng.
26

Những kinh nghiệm của Nhật Bản, Trung Quốc, và Cộng hòa Liên Bang
Đức về công tác ĐTM, Việt Nam nên chọn lọc học hỏi đánh giá để đưa ra những
giải pháp phù hợp với tình hình thực tế của Môi trường hiện nay.
27

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT ĐTM TRONG CÁC KHU CÔNG
NGHIỆP Ở VIỆT NAM
2.1. Các quy định về đối tượng phải lập ĐTM trong các KCN
Việc xác định đối tượng phải lập báo cáo ĐTM được coi là giai đoạn sàng
lọc của quá trình ĐTM. Các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam đã đưa ra
một cách tương đối rõ ràng danh mục các dự án cần phải tiến hành ĐTM. Hiện nay,
các đối tượng phải lập báo cáo ĐTM được quy định tại Điều 18 Luật BVMT 2014,
phụ lục II Nghị định 18/2015/NĐ-CP về quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá
môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường.
ĐTM là công cụ hữu ích, có ý nghĩa thiết thực trong mọi hoạt động phát
triển. Do ĐTM là một quá trình nghiên cứu, phân tích tổng hợp phức tạp, đòi hỏi
chuyên gia có kinh nghiệm, tốn kém về thời gian và kinh phí. Nên việc ĐTM một
cách đầy đủ chỉ tiến hành đối với các dự án phát triển quan trọng, tức là căn cứ vào
tính chất của dự án (mục đích, nội dung của dự án; quy mô của dự án; địa điểm thực
hiện dự án).
Ngày 23/6/2014, tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khoa XIII đã thông qua
Luật BVMT năm 2014, có hiệu lực ngày 01/01/2015, đánh dấu một bước phát triển
mới của pháp luật Việt Nam về bảo vệ môi trường. Các quy định về ĐTM trong luật
mới đã có một số điểm mới. Trong đó, đối tượng phải lập ĐTM trong Luật bảo vệ
môi trường 2014 đã được rút ngắn xuống còn 3 đối tượng so với Luật cũ 2005 có 7
đối tượng. Mặc dù Luật bảo vệ môi trường 2005 quy định gồm 7 nhóm đối tượng cụ
thể đánh giá tác động môi trường đã phần nào hạn chế được việc lạm dụng yêu cầu
phải làm báo cáo ĐTM và tính lý thuyết không phù hợp với thực tiễn của một số
báo cáo ĐTM. Nhưng cũng chính việc cụ thể hóa các đối tượng phải lập báo cáo
ĐTM lại vô hình chung không bao quát được tất cả các dự án cần lập báo cáo ĐTM.
Xã hội ngày càng có những chuyển biến phức tạp, đặc biệt là vấn đề môi trường bởi
lẽ môi trường xung quanh chúng ta rất đa dạng: môi trường đất, môi trường nước,
môi trường không khí....Việc quy định cụ thể các đối tượng phải lập báo cáo ĐTM
sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi con người khó có thể lường trước được các đối tượng
tác động đến môi trường trong tương lai. Tại điểm c khoản 1 điều 18 Luật bảo vệ
môi trường 2014 quy định chung về “các dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi 28

trường” đã bao hàm các dự án trong nhiều lĩnh vực, tạo nên tính tổng quát và không
bị bỏ thiếu bất cứ dự án nào có ảnh hưởng xấu đến môi trường. Từ đó khiến cho nội
dung quy định đối tượng phải lập báo cáo ĐTM tưởng hẹp mà lại không hề hẹp.
Hay nói cách khác, đối với điểm c, khoản 1, Điều 18 của Luật BVMT 2014 đã bao
hàm tất cả các đối tượng gây ảnh hưởng xấu đến môi trường trong đó có các KCN.
Với tính chất và đặc thù của các KCN là chuyên sản xuất các hàng hóa, dịch vụ
công nghiệp nên việc làm ảnh hưởng đến môi trường là không tránh khỏi. Nên đối
tượng trực tiếp tham gia vào quá trình ĐTM hoặc quan tâm đến sự phát triển của
các dự án ĐTM bao gồm: chủ dự án, nhóm chuyên gia tư vấn thực hiện ĐTM, Cơ
quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường cấp Trung ương/địa phương nơi thực
hiện dự án, Tổ chức tài trợ dự án, Các thành viên hội đồng thẩm định báo cáo
ĐTM... Những quy định mới của Luật BVMT 2014 đã có một bước tiến mới tác
động đến các KCN .
Như vậy, đối với các khu công nghiệp, các dự án trong khu vực này thuộc
đối tượng phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trường như quy định tại Điều 18
Luật BVMT 2014 và cụ thể tại phụ lục 2 của NĐ 18 thì phải thực hiện việc lập báo
cáo đánh giá tác động môi trường theo quy định của pháp luật. Nghị định
18/2015/NĐ-CP mặc dù đã làm rõ cụ thể đối tượng nào phải lập báo cáo đánh giá
tác động môi trường nhưng cơ chế đại diện của Nghị định lại không được quy định
rõ ràng và cụ thể.
2.2. Các quy định về nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trường trong các
KCN
Luật BVMT 2014 đã quy định rõ 11 nội dung chính của báo cáo đánh giá tác
động môi trường tại Điều 22. Những nội dung này là cơ sở để các doanh nghiệp
thực hiện báo cáo đánh giá tác động môi trường có thể nắm rõ những hoạt động của
mình trong công tác đánh giá. Đối với các KCN, nơi mà tập trung các doanh nghiệp
khác nhau chuyên sản xuất hàng hóa và dịch vụ công nghiệp thì những tác động đến
môi trường là rất lớn. Để thực hiện tốt công tác quản lý môi trường tại các KCN thì
Bộ tài nguyên và môi trường đã ban hành Thông tư 05/2008/TT-BTNMT để đáp
ứng yêu cầu thực hiện nội dung báo cáo ĐTM ở khu công nghiệp. Cụ thể đối với
nội dung cơ bản của báo cáo ĐTM là xác định, mô tả, dự báo và đánh giá những tác
29

động tiềm tàng trực tiếp và gián tiếp, ngắn hạn và dài dạn tích cực và tiêu cực do
việc thực hiện dự án Xây dựng kết cấu hạ tầng khu công nghiệp có thể gây ra cho
môi trường14
. Trên cơ sở những báo cáo và đánh giá của báo cáo ĐTM sẽ đưa ra
những biện pháp để giảm thiểu những tác động tiêu cực đến môi trường. Cũng theo
Hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì một báo cáo ĐTM của một dự án
khu công nghiệp thì cần phải có những nội dung sau: (1) Mở đầu; (2) Chương 1:
Mô tả tóm tắt dự án; (3) Chương 2: Điều kiện tự nhiên, môi trường kinh tế - xã hội;
(4) Chương 3: Đánh giá tác động môi trường; (5) Biện pháp giảm thiểu tác động
xấu, phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường; (6) Chương 5: Chương trình quản lý
và giám sát môi trường; (7) Chương 6: Tham vấn ý kiến cộng đồng; (8) Kiến nghị
và kết luận.15
Các chủ dự án KCN tự mình hoặc thuê người đại diện thực hiện những nội
dung đánh giá tác động môi trường mà Luật BVMT 2014 đã quy định. Hầu hết các
chủ dự án KCN đều chọn phương thức thuê người đại diện để thực hiện báo cáo
ĐTM. Thực chất việc thuê đại diện giống như một hợp đồng thương mại mà bên
được thuê phải cam kết thực hiện đúng đủ báo cáo đánh giác tác động môi trường.
Tình trạng này dẫn đến nội dung báo cáo ĐTM của KCN đúng và đủ nhưng thực tế
thì hoạt động của dự án vẫn gây ô nhiễm môi trường, hệ thống xử lý nước thải
không đạt tiêu chuẩn... Hiện nay đây là tình trạng chung của đa số các KCN, các
chủ dự án không muốn mất thời gian cho việc lập báo cáo ĐTM và họ tìm đến
những bên đại diện hoặc thuê một công ty thực hiện cho mình đúng nội dung báo
cáo ĐTM mà pháp luật môi trường đã quy định.
So với Luật bảo vệ môi trường 2005, nội dung bản báo cáo ĐTM trong Luật
bảo vệ môi trường 2014 đã chú tâm hơn trong việc tiến hành dự án khi các nhà làm
luật quyết định đưa kết quả tham vấn trở thành 1 trong các nội dung của báo cáo
ĐTM. Luật BVMT 2014 đưa ra các nội dung cụ thể ở trước, trong và cả sau khi
thực hiện dự án bao gồm việc đưa ra các giải pháp bảo vệ môi trường; giảm thiểu
tác động môi trường; chương trình quản lý và giám sát môi trường cũng như các
biện pháp xử lý chất thải… trong khi Luật BVMT 2005 chỉ chú tâm đến vấn đề
14
Trang 10, Hướng dẫn lập báo cáo đánh giá tác động môi trường – dự án xây dưng kết cấu hạ tần khu công
nghiệp – Bộ tài nguyên và Môi trường http://www.deec.vn/upload/soft/DTM-khu%20CN.pdf
15
Trang 9, Hướng dẫn lập báo cáo đánh giá tác động môi trường của Bộ tài nguyên và môi trường
30

đánh giá môi trường mà không đưa ra được các giải pháp cụ thể khi có sự cố tác
động xấu đến môi trường trong quá trình thực hiện dự án.
2.3. Các quy định về lập, thẩm định và phê duyệt báo cáo ĐTM trong các KCN
2.3.1. Mức độ chấp hành quy định về lập và thực hiện báo cáo ĐTM
Theo như kết quả điều tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2008 cho
thấy nhiều dự án đầu tư sản xuất, kinh doanh dịch vụ đã đi vào hoạt động nhưng
không lập Báo cáo ĐTM, nhiều dự án mở rộng quy mô thay đổi công nghệ sản xuất
không lập báo cáo ĐTM bổ sung. “ Qua thanh tra của Bộ Tài nguyên và môi trường
các năm 2005, 2006, 2007 tại các KCN, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tại
lưu vực sông Nhuệ, sông Đáy (gồm một phần TP Hà Nội và 5 tỉnh: Hà Tây, Hà
Nam, Nam Định, Hòa Bình và Ninh Bình) còn 34/135 (chiếm 25,2%) cơ sở không
lập Báo cáo ĐTM hoặc Bản đăng ký đạt tiêu chuẩn môi trường”16
Việc lập báo cáo đánh giá tác động môi trường sẽ là cơ sở để doanh nghiệp
biết rõ hơn về hiện trạng chất lượng môi trường của mình để có thể đưa ra những
biện pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Hơn nữa, kết quả giám sát chất lượng
môi trường sẽ là cơ sở để cơ quan quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường đánh giá
về công tác bảo vệ môi trường của doanh nghiệp nói riêng và KCN nói chung. Theo
nhận định của các chuyên gia nghiên cứu về môi trường hiện nay một trong những
nguyên nhân dẫn đến tình trạng môi trường của các KCN bị suy thoái là do công tác
đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường còn gặp nhiều bất
cập khó khăn trong việc áp dụng thực tế.
Các hệ thống văn bản hướng dẫn về đánh giá tác động môi trường vẫn còn
những bất cập, chưa đồng bộ gây khó khăn khi thực hiện với cả cơ quan quản lý và
các KCN. Ngoài ra, sự phối hợp giữa chủ dự án và các cơ quan tư vấn trong quá
trình thực hiện đánh giá tác động môi trường còn chưa thật sự chặt chẽ. Điển hình
đó là có quá nhiều trường hợp chủ dự án KCN đã giao khoán, phó mặc cho các bên
tư vấn đánh giá tác động môi trường trong khi trách nhiệm này thuộc về họ. “Thế
nhưng, trong những năm qua Bộ Công Thương tỉnh Bình Dương hầu như không
thực hiện việc thẩm định, phê duyệt, báo cáo đánh giá tác động môi trường thuộc
16
Tạp chí Bảo vệ môi trường, số 11 tháng 8-2008: tình trạng vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường.
31

thẩm quyền của mình. Và nhiều dự án được phê duyệt trên địa bàn tỉnh mặc dù đã
được phê duyệt nhưng đến khi kiểm tra công tác bảo vệ môi trường của các khu
công nghiệp công thương này thì cho thấy việc thực hiện nội dung cam kết của
doanh nghiệp vẫn chưa đầy đủ đặc biệt là trong vấn đề xây dựng, lắp đặt các công
trình bảo vệ môi trường”17
.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bình Dương các Doanh nghiệp thuộc khu công
nghiệp và các doanh nghiệp khác thực hiện xác nhận hoàn thành công trình, biện
pháp bảo vệ môi trường ngay cả trước khi đưa dự án đi vào hoạt động chính thức.
Nhưng đến khi báo cáo ĐTM được phê duyệt, dự án đi vào hoạt động mới thấy
được sự yếu kém của các biện pháp bảo vệ mà doanh nghiệp đã xác nhận trước đó.
Nghiêm trọng hơn, nhiều doanh nghiệp còn chưa nắm rõ được các quy định nên
không chịu làm báo cáo ĐTM để giảm chi phí cho doanh nghiệp. “Một số chủ đầu
tư dự án KCN đã thỏa thuận với các nhà đầu tư khi có lưu lượng thải lớn hay các
doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất gia tăng lượng nước thải so với ban đầu vào
KCN để thải ra hệ thống nước mưa”18
. Chính vì hiện trạng này, đã làm cho công tác
quản lý của tỉnh Bình Dương càng trở nên khó khăn và rất đáng quan ngại. Việc
thực hiện những nội dung trên đối với các doanh nghiệp ở khu công nghiệp là vô
cùng cần thiết khi lập báo cáo đánh giá tác động môi trường. Đối với một KCN cần
phải có những tiêu chuẩn, nghiên cứu kĩ càng về môi trường sống, môi trường kinh
tế xã hội xung quanh cũng như cần xác định các yếu tố khí hậu trong khu vực dự án
để có thể bước đầu đi đến với việc lập báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Nghị định số 29/2011/NĐ-CP còn gặp rất nhiều khó khăn trên lý thuyết và
thực tiễn, làm cho hiệu quả pháp luật về đánh giá tác động môi trường ở các khu
công nghiệp chưa đạt. Chính vì vậy Nghị định 18/2015/NĐ-CP ra đời thay thế cho
nghị định 29/2011/NĐ-CP để khắc phụ những tình trạng nói trên bằng những thay
đổi có chiều hướng tích cực. Ngoài ra, việc lập báo cáo đánh giá tác động môi
trường được cụ thể hóa trong các quy định của Luật môi trường 2014. Theo khoản 1
17
Đánh giá tác động môi trường: Trách nhiệm pháp lý còn bị bỏ ngỏ - Hùng Võ
http://www.vietnamplus.vn/danh-gia-tac-dong-moi-truong-trach-nhiem-phap-ly-van-con-bi-bo-
ngo/282034.vnp
18
Đánh giá tác động môi trường: Trách nhiệm pháp lý còn bị bỏ ngỏ - Hùng Võ
http://www.vietnamplus.vn/danh-gia-tac-dong-moi-truong-trach-nhiem-phap-ly-van-con-bi-bo-
ngo/282034.vnp
32

Điều 19 thì báo cáo ĐTM được lập bởi chính nhà đầu tư hoặc được nhà đầu tư thuê
các tổ chức lập theo quy định của pháp luật. Hay nói cách khác, chủ thể lập báo
ĐTM chính là các chủ đầu tư. Vấn đề là: tổ chức nào có đủ tiêu chuẩn để tiến hành
lập báo cáo ĐTM. Khoản 2 Điều 19, Luật BVMT 2014 đã nói rõ, việc thực hiện
đánh giá tác động môi trường phải được thực hiện trong quá trình chuẩn bị dự án.
Mọi chi phí liên quan đến việc lập đánh giá tác động môi trường đều thuộc nguồn
vốn đầu tư dự án do chủ dự án chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, để được thông qua báo
cáo đánh giá tác động môi trường, báo cáo phải thông qua giai đoạn thẩm định về
phê duyệt do các cơ quan chức năng thực hiện.
Cùng với mục đích của việc lập báo cáo ĐTM để biết được tầm ảnh hưởng
của dự án đến môi trường xung quanh, từ đó xem xét có cấp quyết định phê duyệt
dự án hay không đã tạo ra sự ràng buộc trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi
trường. Việc lập báo cáo ĐTM cũng vô hình chung khiến các doanh nghiệp chủ
động hơn trong công tác bảo vệ môi trường. Có thể thấy rằng báo cáo ĐTM đã trở
thành công cụ hữu hiệu trong công tác quản lý môi trường có tính chất phòng ngừa
và giúp các cơ quan quản lý môi trường thực hiện tốt vai trò, nâng cao chất lượng
trong các quyết định của mình. Hơn nữa, khi lập báo cáo đánh giá tác động môi
trường sẽ tiết kiệm được thời gian, chi phí trong việc phát triển lâu dài sau này và
quan trọng hơn là ĐTM góp phần và việc thúc đẩy sư phát triển bền vững.
33

2.3.2. Mức độ chấp hành quy định về thẩm định lập báo cáo ĐTM
Ảnh 1: Sơ đồ thời hạn thẩm định và phê duyệt hồ sơ đánh giá tác động môi trường 19
Thẩm định báo cáo ĐTM là nội dung quan trọng của hoạt động quản lý nhà
nước về môi trường. Thông qua hoạt động này các cơ quan quản lý nhà nước về môi
trường, với tư cách là cơ quan phản biện các báo cáo ĐTM, sẽ thay mặt Nhà nước
để xem xét và cân đối một cách toàn diện mối liên hệ giữa lợi ích kinh tế mà các dự
án đem lại với lợi ích môi trường cần phải bảo vệ; giữa lợi ích trước mắt và lợi ích
lâu dài.
Mặc dù Bộ Tài nguyên và môi trường đã quy định thời gian tất cả các khâu từ khi
chủ dự án nộp Báo cáo ĐTM cho các cơ quan có thẩm quyền ký là 45 ngày, song
trên thực tế ít có báo cáo ĐTM nào được thẩm định đúng thời hạn. Nhiều dự án mặc
dù đã được xây dựng đi vào vận hành nhưng báo cáo ĐTM vẫn chưa được các cơ
quan có thẩm quyền thẩm định hay phê duyệt và các cơ quan này cũng không có
19
Nguồn Bài viết Lập báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) http://tuvanmoitruong.vn/tu-van-moi-
truong/lap-bao-cao-danh-gia-tac-dong-moi-truong-dtm.html
34

động thái trả lời nào bằng văn bản cho các KCN. “Ở Thái nguyên chỉ có 1/25 KCN
có lập báo cáo ĐTM song trong số 18/31 dự án của KCN này đã đi vào hoạt động từ
năm 2001 đến nay vẫn chưa có Quyết định phê duyệt báo cáo ĐTM”20
. Không chỉ
chậm trễ trong hoạt động thẩm định mà hoạt động này còn mang tính chất hình
thức, qua loa dẫn đến nhiều sự cố môi trường xảy ra khu đi vào hoạt động. “Ví dụ,
Cụm công nghiệp Láng Lớn (Châu Đức) bị rút giấy phép đầu tư vì nguy cơ ô nhiễm
nguồn nước hồ Đá Đen; hai dự án cụm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp Tóc Tiên
I (huyện Tân Thành) và cụm công nghiệp Hòa Hội I (huyện Xuyên Mộc) thì không
cho sinh hoạt do nằm gần nguồn cấp nước sinh họa. Ngoài ra, công tác thẩm định và
phê duyệt còn đi ngược lại những quy định về BVMT của Chính phủ cũng như
UBND các địa phương đề ra. Cũng tại Bà Rịa - Vũng Tàu vào tháng 10-2008, Đoàn
Thanh tra của Bộ Tài nguyên và môi trường khi kiểm tra các cơ sở nằm trong KCN
trên lưu vực sông Thị Vải thuộc địa bàn tỉnh, đã phát hiện những sai sót trong công
tác thẩm định và phê duyệt Báo cáo ĐTM.”21
Cũng tương tự như vậy trong thời gian gần, tại Bắc Ninh Ban quản lý các
KCN tỉnh đã tổ chức thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường 15 dự án mới
đầu tư vào các KCN tập trung trên địa bàn tỉnh. Phối hợp cùng với Sở Tài nguyên
và Môi trường kiểm tra xác nhận những công trình bảo vệ của các dự án thẩm định
và kiểm tra việc thực hiện Luật Bảo vệ môi trường của một số doanh nghiệp trong
các KCN. Từ đó Ban quản lý các KCN đã đề nghị UBND tỉnh Tiên Du xử lý dứt
điểm tình trạng đổ rác thải xuống mương dẫn nước sinh hoạt vào KCN VSip. Đồng
thời làm việc với các chủ đầu tư KCN Hanaka, Thuận Thành 2 và Quế Võ 2 về việc
đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung KCN.22
Mặc dù Ban quản lý các KCN ở Bắc Ninh đã phối hợp với Sở Tài nguyên và
môi trường để tổ chức thẩm định cho các dự án mới của KCN nhưng phải nói rằng
việc thẩm định đòi hỏi người làm công tác này phải có một trình độ chuyên môn cao
không chỉ trong ngành mà còng trong một số những ngày khác để đảm bảo tính
20
Tạp chí Môi trường, số 6-2009: Thái Nguyên: hầu hết khu, cụm công nghiệp chưa có hệ thống xử lý nước
thải tập trung
21
Theo Bộ Tài nguyên và môi trường, ngày 16-9-2010: Khảo sát tình hình quản lý môi trường các KCN
ở Việt Nam: nặng tính đối phó.
22
Trích bài viết Ban Quản lý các KCN tỉnh thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường
http://kcnbacninh.com/vi/xem-tin-tuc/2947/ban-quan-ly-cac-kcn-tinh-tham-dinh-bao-cao-danh-gia-tac-dong-moi-
truong-15-du-an.html
35

Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam.doc

Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam.doc

Similar to Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Pháp luật đánh giá tác động môi trường tại các khu công nghiệp ở Việt Nam.doc