Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Luận văn thạc sĩ ngành luật: Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
ĐOÀN THỊ THÙY DƢƠNG
PH¸P LUËT VÒ B¶O VÖ M¤I TR¦êNG KH¤NG KHÝ
ë VIÖT NAM HIÖN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2017

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
ĐOÀN THỊ THÙY DƢƠNG
PH¸P LUËT VÒ B¶O VÖ M¤I TR¦êNG KH¤NG KHÝ
ë VIÖT NAM HIÖN NAY
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nƣớc pháp luật
Mã số: 60 38 01 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TSKH ĐÀO TRÍ ÚC
HÀ NỘI - 2017

3. MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục từ viết tắt
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BẢO VỆ MÔI
TRƢỜNG KHÔNG KHÍ. ................................................................... 5
1.1. Khái niệm về môi trƣờng không khí, ô nhiễm môi trƣờng
không khí và bảo vệ môi trƣờng không khí. ..................................... 5
1.1.1. Khái niệm về môi trường không khí, ô nhiễm môi trường không khí...... 5
1.1.2. Nguyên nhân ô nhiễm môi trường không khí......................................10
1.2. Quan điểm chung về vị trí và vai trò của pháp luật trong việc
bảo vệ môi trƣờng không khí ở Việt Nam hiện nay. ......................12
1.2.1. Khái niệm, vị trí và vai trò của pháp luật bảo vệ môi trường không khí...12
1.2.2. Những vấn đề đặt ra đối với việc điều chỉnh pháp luật bảo vệ môi
trường không khí ở Việt Nam hiện nay...............................................21
1.3. Đánh giá chung về pháp luật bảo vệ môi trƣờng không khí .........25
CHƢƠNG 2: NHỮNG NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA PHÁP LUẬT
VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG KHÔNG KHÍ Ở VIỆT NAMError! Bookmark
2.1. Khung pháp luật về bảo vệ môi trƣờng không khíError! Bookmark not defin
2.1.1. Chế định pháp luật về các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi
trường không khí..................................Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Chế định pháp luật về đánh giá môi trường và đánh giá tác động
môi trường. ..........................................Error! Bookmark not defined.

4. 2.1.3. Nội dung quản lý nhà nước về môi trường không khí.Error! Bookmark not defin
2.1.4. Công tác thanh tra, xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp môi
trường không khí..................................Error! Bookmark not defined.
2.2. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động bảo vệ môi
trường không khí..................................Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong hoạt động bảo vệ
môi trường không khí ..........................Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Trách nhiệm pháp lý áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân có hành
vi vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường không khíError! Bookmark not defined
CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG KHÔNG
KHÍ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY......Error! Bookmark not defined.
3.1. Phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trƣờng
không khí. ...........................................Error! Bookmark not defined.
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trƣờng không
khí ở Việt Nam hiện nay....................Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Hoàn thiện các quy định tiêu chuẩn, kỹ thuật quốc gia về môi
trường không khí..................................Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Hoàn thiện các quy định về đánh giá tác động môi trường không khíError! Bookmar
3.2.3. Hoàn thiện các quy định nhằm tăng cường công tác quản lý nhà
nước về bảo vệ môi trường không khí.Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Hoàn thiện các quy định về xử lý vi phạm pháp luật trong bảo vệ
môi trường không khí ..........................Error! Bookmark not defined.
3.2.5. Hoàn thiện các cơ chế thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường
không khí. ............................................Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN....................................................Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................37

5. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển, khoa học ngày càng tiên
tiến, đời sống của con người ngày càng được nâng cao thì việc được sống
trong một môi trường không khí trong lành lại trở nên khó khăn hơn. Bởi quá
trình sinh sống và phát triển của con người không tránh khỏi tác động xấu gây
ảnh hưởng tới môi trường, trong đó có môi trường không khí. Không khí
không chỉ có vai trò quan trọng đối với con người và sinh vật trên trái đất mà
nó còn là một thành phần không thể thiếu trong môi trường và hệ sinh thái.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã khẳng định một trong bốn vấn đề quan
trọng và cấp thiết nhất đối với thế giới là môi trường và hệ sinh thái. Nhưng
có một hiện trạng hiện nay đang diễn ra đó là môi trường của chúng ta đang bị
ô nhiễm và suy thoái trầm trọng, đó không chỉ là vấn đề riêng lẻ của một quốc
gia hay một khu vực mà nó đã trở thành vấn đề toàn cầu. Thực trạng phát
triển kinh tế - xã hội của các quốc gia trên thế giới trong thời gian qua đã có
những tác động lớn đến môi trường, đã làm cho môi trường sống của con
người bị thay đổi và ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Ô nhiễm môi trường không
khí có tác động xấu đối với sức khoẻ con người (đặc biệt là gây ra các bệnh
đường hô hấp), ảnh hưởng đến các hệ sinh thái và biến đổi khí hậu (hiệu ứng
"nhà kính", mưa axít và suy giảm tầng ôzôn),... Công nghiệp hoá càng mạnh,
đô thị hoá càng phát triển thì nguồn thải gây ô nhiễm môi trường không khí
càng nhiều, áp lực làm biến đổi chất lượng không khí theo chiều hướng xấu
càng lớn, yêu cầu bảo vệ môi trường không khí càng quan trọng.
Nước ta trong những năm gần đây mặc dù vấn đề môi trường đã được
quan tâm chú trọng nhưng môi trường không khí là một vấn đề khó quản lý
nhất trong lĩnh vực môi trường. Việt Nam đã sử dụng nhiều công cụ, thực
hiện nhiều biện pháp khác nhau để giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường

6. 2
không khí, trong đó pháp luật được đánh giá là công cụ có hiệu quả nhất.
Thông qua pháp luật, Nhà nước đã tác động đến các chủ thể khi họ có hành vi
tác động đến môi trường không khí, qua đó định hướng cho các chủ thể thực
hiện hành vi có lợi hơn cho môi trường không khí, góp phần bảo vệ môi
trường không khí. Tuy nhiên, công tác bảo vệ môi trường trong thời gian qua
bên cạnh một số kết quả đạt được vẫn còn đó những hạn chế chưa khắc phục
do việc am hiểu và chấp hành pháp luật của tổ chức, cá nhân còn yếu kém.
Bên cạnh đó là trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong vấn đề thực thi
pháp luật còn nhiều bất cập.
Xuất phát từ các vấn đề nêu trên, tôi đã chọn đề tài: “Pháp luật về bảo
vệ môi trƣờng không khí ở Việt Nam hiện nay” làm công trình nghiên cứu
luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Có thể nói, gần đây chưa có một đề tài nghiên cứu toàn diện, quy mô về
pháp luật bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay. Năm 2005 có
khóa luận tốt nghiệp của sinh viên hệ cử nhân trường Đại học Quốc Gia Hà
Nội “Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay” của sinh
viên Nguyễn Thị Thu Huyền nhưng mới chỉ dừng lại ở việc nhận định sơ bộ
các quy định của pháp luật hiện hành, năm 2001 có luận văn thạc sỹ của Vũ
Thị Duyên Thủy với đề tài “Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở Việt
Nam hiện nay – Thực trạng và hướng hoàn thiện”, đề tài đã nghiên cứu, đánh
giá toàn diện về pháp luật bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam nhưng kể
từ khi Luật hiến pháp, Luật bảo vệ môi trường và các luật chuyên ngành khác
có liên quan được sửa đổi, bổ sung bằng những quy định mới cụ thể hơn thì
chưa có một công trình nào nghiên cứu sâu sắc, hệ thống và đầy đủ về vấn đề
“Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay”. Do đó việc
nghiên cứu đề tài trên của tôi là không trùng lặp với bất kỳ đề tài nào trước đây.

7. 3
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu
Luận văn có đối tượng nghiên cứu là: Các vấn đề lý luận về pháp luật
bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay; văn bản luật thực định của
Việt Nam về bảo vệ môi trường không khí. Thực tiễn xây dựng, áp dụng pháp
luật về bảo vệ môi trường không khí. Luận văn đã phân tích nội dung các quy
định của pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay, tìm
hiểu thực trạng áp dụng các quy định này trên thực tiễn từ đó đưa ra một số
giải pháp cơ bản cho việc hoàn thiện các quy định của pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí ở Việt Nam trong thời gian tới.
* Phạm vi nghiên cứu
Luận văn có phạm vi nghiên cứu về những chế định chủ yếu của pháp luật
bảo vệ môi trường không khí, làm rõ vai trò điều chỉnh pháp luật đối với việc
bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay. Luận văn không đi sâu vào
các vấn đề kinh tế xã hội có liên quan đến môi trường không khí mà chỉ lấy vấn
đề này làm cơ sở để xác định vị trí, vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ môi
trường không khí ở nước ta. Phạm vi thời gian của những vấn đề được nghiên
cứu trong luận văn được giới hạn trong các năm 2006, năm 2014, năm 2015.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của luận văn là làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về pháp
luật bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay. Để thực hiện mục
đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ của luận văn là:
- Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về pháp luật bảo vệ môi trường
không khí ở Việt Nam
- Phân tích nội dung pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở Việt
Nam, từ đó đánh giá những thành tựu, hạn chế của pháp luật về bảo vệ môi
trường không khí

8. 4
- Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn nêu trên, luận
văn đưa ra một số giải pháp để hoàn thiện pháp luật Việt Nam hiện hành về
bảo vệ môi trường không khí.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp, bao gồm phương pháp
lôgic, phương pháp so sánh, phương pháp hệ thống, phương pháp phân tích và
tổng hợp để nghiên cứu cơ sở lý luận khoa học, hoàn thiện hệ thống lý luận
pháp lý. Các phương pháp được sử dụng một cách linh hoạt để đảm bảo hiệu
quả và tính thuyết phục của việc nghiên cứu.
6. Kết cấu của luận văn
Kết cấu của luận văn gồm có ba chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về pháp luật bảo vệ môi trường không khí.
1.1. Khái niệm về môi trường không khí, ô nhiễm môi trường không
khí và bảo vệ môi trường không khí.
1.2. Quan điểm chung về vị trí, vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ
môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay.
Chương 2: Những nội dung chủ yếu của pháp luật về bảo vệ môi
trường không khí ở Việt Nam hiện nay.
2.1. Khung pháp luật về bảo vệ môi trường không khí
2.2. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong hoạt động bảo vệ môi
trường không khí.
Chương 3: Phương hướng và các giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo
vệ môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay.
3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí.
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở
Việt Nam hiện nay.

9. 5
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BẢO VỆ
MÔI TRƢỜNG KHÔNG KHÍ.
1.1. Khái niệm về môi trƣờng không khí, ô nhiễm môi trƣờng
không khí và bảo vệ môi trƣờng không khí.
1.1.1. Khái niệm về môi trường không khí, ô nhiễm môi trường
không khí
Môi trường là một khái niệm có nội hàm rộng, được định nghĩa theo
nhiều cách khác nhau. Theo nghĩa rộng thì môi trường là tất cả các nhân tố tự
nhiên và xã hội cần thiết duy trì cho sự sinh sống, sản xuất của con người,
như tài nguyên thiên nhiên, không khí, đất, nước, ánh sáng, cảnh quan, quan
hệ xã hội...
Theo nghĩa hẹp thì môi trường bao gồm các nhân tố tự nhiên và xã hội
trực tiếp liên quan tới chất lượng cuộc sống con người mà không xét tới tài
nguyên thiên nhiên.
Nhìn chung có thể hiểu môi trường là một tập hợp các yếu tố tự nhiên
và vật chất nhân tạo có mối quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người,
có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại và phát triển của con người và
thiên nhiên.
Trong lĩnh vực pháp lý môi trường được hiểu như là mối liên hệ giữa
con người và tự nhiên, đó là những yếu tố, hoàn cảnh và tự nhiên bao quanh
con người. Luật bảo vệ môi trường 2014 định nghĩa môi trường như sau: “Môi
trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với
sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật”[17, Điều 3, Khoản 1].
Theo quy định này, môi trường được hiểu là một hệ thống các yếu tố tự
nhiên và nhân tạo có liên quan trực tiếp đến con người, sinh vật. Do vậy, khi

10. 6
nói tới môi trường bao giờ chúng ta cũng phải xác định chủ thể của môi
trường và những yếu tố bao quanh nó với ý nghĩa là những yếu tố cấu thành
môi trường. Xét dưới góc độ tự nhiên, con người chỉ có thể tồn tại, phát triển
trong những điều kiện tự nhiên thích hợp, toàn bộ nguồn năng lượng để duy
trì sự tồn tại, phát triển của con người đều được cung cấp bởi môi trường.
Không khí “là hỗn hợp khí gồm có Nitơ chiếm 78.9%, oxy chiếm
20.59%, Acgong chiếm 0.93%, đioxit cacbon chiếm 0.32% và một số hiếm
khí khác như Nêon, Hêli, Mêtan, Kripton. Ở điều kiện bình thường của độ ẩm
tuyệt đối, hơi nước chiếm gần 1.3% thể tích không khí”[23, Trang 235].
Môi trường không khí là môi trường vô cùng quan trọng trong sự sinh
tồn và phát triển của nhân loại. Là loại môi trường rất nhạy cảm, rất dễ biến
đổi và lan truyền, sự lan truyền này không ở trong phạm vi một vài quốc gia,
có thể lan rộng khắp các châu lục. Do đó việc giữ gìn môi trường không khí
không chỉ đem lại một môi trường trong lành và sạch đẹp cho chính quốc gia
đó mà nó còn góp phần quan trọng trong việc giữ gìn môi trường chung của
thế giới.
Nếu trong môi trường không khí có lẫn một số loại khí chất khác có
gây ảnh hưởng đến đời sống của con người, của động vật và thực vật thì môi
trường không khí đó bị coi là ô nhiễm. Khi đó ô nhiễm không khí được hiểu
là sự có mặt một chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần
không khí, làm cho không khí không sạch hoặc gây ra sự toả mùi, có mùi khó
chịu, làm giảm tầm nhìn xa (do bụi)
Theo phương diện pháp lý, căn cứ vào khái niệm về “ô nhiễm môi
trường” được quy định tại Khoản 8 Điều 3 Luật bảo vệ môi trường 2014 thì ô
nhiễm môi trường được hiểu là sự biến đổi của các thành phần môi trường
không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường và tiêu chuẩn môi trường
gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật.[14, Điều 3, Khoản 8]. Như

11. 7
vậy, có thể thấy khi trong môi trường có sự xuất hiện của một chất lạ hoặc có
sự biến đổi nhất định của các khí chất có trong môi trường không khí thì tùy
theo mức độ biến đổi mà nó không còn phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật và
tiêu chuẩn môi trường đã đề ra thì môi trường không khí lúc này đang ở mức
báo động.
Thực tế cho thấy khi môi trường không khí bị ô nhiễm nó không những
tác động xấu tới sức khỏe của con người, thiệt hại về kinh tế mà còn ảnh
hưởng đến biến đổi khí hậu. Nhiều chương trình nghiên cứu cũng đã cho thấy
biến đổi khí hậu không chỉ thuần túy do tác động của tự nhiên mà còn do tác
động của con người thông qua việc sử dụng các loại nhiên liệu hóa thạch
trong sản xuất công nghiệp, giao thông, vận tải, nông nghiệp, kéo theo lượng
phát thải khí nhà kính CO2 không ngừng gia tăng nhanh, góp phần gây nên
biến đổi khí hậu. Bởi vậy, ô nhiễm môi trường không khí thường gây ra
những hậu quả cụ thể như sau:
 Ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người.
Ô nhiễm không khí có những ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe, đặc biệt
đối với đường hô hấp. Khi môi trường không khí bị ô nhiễm, sức khỏe con
người bị suy giảm, quá trình lão hóa trong cơ thể diễn ra nhanh; các chức
năng của cơ quan hô hấp suy giảm, gây ra các bệnh hen suyễn, viêm phế
quản, tim mạch…và làm giảm tuổi thọ của con người. Các nhóm cộng đồng
nhạy cảm nhất với ô nhiễm không khí là người cao tuổi, phụ nữ mang thai, trẻ
em dưới 14 tuổi, người đang mang bệnh, người lao động thường xuyên phải
làm việc ngoài trời…Mức độ ảnh hưởng của từng người tùy thuộc vào tình
trạng sức khỏe, nồng độ, loại chất và thời gian tiếp xúc với môi trường ô
nhiễm. Không chỉ ở Việt Nam mà một số nước trên thế giới tình trạng ô
nhiễm môi trường cũng đang diễn ra ở mức đáng báo động. Ví dụ như mức độ
ô nhiễm không khí ở Trung Quốc tăng cao kỷ lục . Vào tháng 11/2015, Tổ

12. 8
chứ c Y tế Thế giới (WHO) cho biết, mứ c độkhói bụi ta ̣i Trung Quốc đã cao
hơn gấp 50 lần so với mứ c khuyến cáo an toàn của tổ chứ c . Mô ̣t con số chắc
chắn sẽ khiến nhiều người còn giâ ̣t mình hơn về mứ c độô nhiễm ta ̣i Trung
Quốc, đó là 4.000 người chết mỗi ngày do ô nhiễm tại Trung Quốc.
Bắc Kinh cũng đã tiến hành đóng cử a nhiều nhà máy , trường ho ̣c, hạn
chế các công trình xây dựng và nhiều hoa ̣t động vui chơi giải trí khác từ ngày
8-10/12/2015. Mă ̣c dù , Bắc Kinh đã phải trải qu a khá nhiều các đợt ô nhiễm
khủng khiếp nhưng đây là lần đầu tiên thủ đô Trung Quốc ban hành một lệnh
cấm ở mứ c độcao đến như vâ ̣y. [31]
Mặc dù chưa có con số thống kê cụ thể về tác hại do ô nhiễm môi
trường không khí, môi trường đến sức khỏe con người, tuy nhiên các bệnh lý
liên quan đến ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng, nhất là ở trẻ em hiện nay
đang là thực trạng rất đáng lo ngại.
 Ảnh hưởng đối với động thực vật
Ô nhiễm không khí gây ảnh hưởng nặng nề cho tất cả sinh vật bởi thực
vật rất nhạy cảm đối với ô nhiễm không khí. Các chất SO2, NO2, ozon, fluor,
chì… gây hại trực tiếp cho thực vật khi đi vào khí khổng, làm hư hại hệ thống
giảm thoát nước và giảm khả năng kháng bệnh. Bên cạnh đó, ô nhiễm không
khí ngăn cản sự quang hợp và tăng trưởng của thực vật; giảm sự hấp thu thức
ăn, làm lá vàng và rụng sớm.
Đa số cây ăn quả rất nhạy đối với HF - hợp chất fluorua (đây là hợp
chất được sinh ra do quá trình sản xuất hóa chất). Khi tiếp xúc với nồng độ
HF lớn hơn 0,002 mg/m3 thì lá cây bị cháy đốm, rụng lá. Mưa acid còn tác
động gián tiếp lên thực vật và làm cây thiếu thức ăn như Ca và giết chết các vi
sinh vật đất. Nó làm ion Al được giải phóng vào nước làm hại rễ cây (lông
hút) và làm giảm hấp thu thức ăn và nước.

13. 9
Ðối với động vật, nhất là vật nuôi, thì fluor gây nhiều tai họa hơn cả.
Chúng bị nhiễm độc do hít trực tiếp và qua chuỗi thức ăn.
 Gây thiệt hại kinh tế.
Thiệt hại kinh tế do ảnh hưởng đến sức khỏe, bao gồm các khoản chi
phí: Khám, chữa bệnh, thiệt hại cho sản xuất và nền kinh tế. Dự án “Điều tra,
thống kê, đánh giá ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường tới sức khỏe cộng
đồng” do Cục bảo vệ môi trường (2007) tiến hành tại hai tỉnh Phú Thọ và
Nam Định cho kết quả ước tính thiệt hại kinh tế do ô nhiễm không khí tác
động đến sức khỏe trên đầu người mỗi năm trung bình là 295.000 đồng.[32]
Giả thiết, tổn thất về kinh tế do ô nhiễm không khí tác động đến sức
khỏe đối với người dân Hà Nội và TP Hồ Chí Minh tương tự như người dân ở
Phú Thọ và Nam Định thì Hà Nội với 6,5 triệu dân, mỗi ngày thiệt hại 5,3 tỷ
đồng và TP Hồ Chí Minh với 7 triệu dân, mỗi ngày thiệt hại 5,7 tỷ đồng.
Thực tế, môi trường không khí ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh,
Hải Phòng, Đà Nẵng bị ô nhiễm cao hơn so với các tỉnh khác nên thiệt hại về
kinh tế do ô nhiễm không khí thực tế còn cao hơn con số nêu trên.
 Ảnh hưởng tới biến đổi khí hậu
Ô nhiễm không khí cũng đang ảnh hưởng tới điều kiện sinh sống của
con người, đa dạng sinh học và các hệ sinh thái. Ảnh hưởng tổng hợp nhất là
đối với sự biến đổi khí hậu. Vấn đề biến đổi khí hậu toàn cầu đang diễn ra và
trái đất đang nóng lên là do các hoạt động của con người chứ không phải
thuần túy do biến đổi khí hậu tự nhiên. Do các hoạt động của con người, đặc
biệt là việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, gas) trong công nghiệp,
giao thông vận tải, nông nghiệp… lượng phát thải các loại khí nhà kính, đặc
biệt là C02 không ngừng tăng nhanh và tích lũy trong thời gian dài, gây ra
hiện tượng hiệu ứng nhà kính, làm biến đổi khí hậu toàn cầu. Kéo theo nó là ô

14. 10
nhiễm không khí ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn, khiến cho số người
chết tăng dần theo mỗi năm.
Từ việc hiểu được tác hại do ô nhiễm môi trường gây ra, chúng ta cần
phải có những biện pháp và cách thức nhất định để bảo vệ môi trường. Theo
quy định tại Khoản 3 Điều 3 Luật bảo vệ môi trường 2014 thì hoạt động bảo
vệ môi trường được hiểu là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác
động xấu đến môi trường, ứng phó sự cố môi trường, khắc phục ô nhiễm, suy
thoái, cải thiện, phục hồi môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên
thiên nhiên nhằm giữ môi trường trong lành.
Như vậy bảo vệ môi trường không khí không chỉ là vấn đề riêng của
mỗi cá nhân nào đó mà nó trở thành vấn đề chung của toàn quốc gia, mỗi cá
nhân cần tự ý thức được việc giữ gìn, cải thiện môi trường sống hàng ngày để
từ đó góp phần chung tay bảo vệ môi trường chung của toàn nhân loại.
1.1.2. Nguyên nhân ô nhiễm môi trường không khí.
Hiện nay vấn đề ô nhiễm môi trường không khí đang được dư luận đặc
biệt quan tâm, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến không khí bị ô nhiễm, nhưng
các hoạt động công nghiệp và giao thông vận tải đang là nguyên nhân gây ô
nhiễm hàng đầu ở nước ta, ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng theo sự phát
triển công nghiệp. Sự gia tăng sản xuất công nghiệp và sự lưu thông xe có
động cơ đã thải vào không khí một số lượng ngày càng lớn khói, độc và các
chất ô nhiễm khác. Ngoài ra còn do khá nhiều yếu tố tiêu biểu khác mà chính
nền văn minh hiện đại ngày nay mang lại, chẳng hạn: gia tăng sản xuất năng
lượng, luyện kim, sản xuất, sử dụng hóa chất trong nông nghiệp, các cơ sở
hóa dầu, đốt rác. Ô nhiễm môi trường do các nguyên nhân chủ yếu sau đây:
Trước hết là do các nguồn tự nhiên:
- Ô nhiễm do hoạt động của núi lửa: hoạt động của núi lửa phun ra một
lượng khổng lồ các chất ô nhiễm như tro bụi, khí, có tác hại nặng nề và lâu
dài tới môi trường.

15. 11
- Ô nhiễm do cháy rừng: cháy rừng do các nguyên nhân tự nhiên cũng
như các hoạt động thiếu ý thức của con người, cháy rừng ảnh hưởng rất nặng nề
tới môi trường không khí, sản sinh ra chất ô nhiễm, độc hại như khói, bụi, khí
- Ô nhiễm do bão cát: hiện tượng bão cát thường xảy ra ở những vùng
đất trơ và khô không có lớp phủ thực vật ngoài việc gây ra ô nhiễm bụi, nó
còn làm giảm tầm nhìn do bụi.
- Ô nhiễm do đại dương: Do quá trình bốc hơi nước biển kéo theo một
lượng muối bị gió đưa vào đất liền. Không khí có nồng độ muối cao sẽ có tác
hại tới vật liệu kim loại, làm cho kim loại mất đi tính bền, nhanh bị hoen gỉ.
- Ô nhiễm do phân hủy các chất hữu cơ trong tự nhiên: Do quá trình lên
men các chất hữu cơ khu vực bãi rác, đầm lầy sẽ tạo ra các khí độc hại, các
hợp chất gây mùi hôi khó chịu và thậm chí có cả các vi sinh vật.
Thứ hai do các nguồn nhân tạo:
- Ô nhiễm do sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp: ví dụ các
nhà máy sản xuất hóa chất, sản xuất giấy, luyện kim loại, nhà máy nhiệt điện
(sử dụng các nhiên liệu than, dầu …).
- Hoạt động nông nghiệp: sử dụng phân bón, phun thuốc trừ sâu diệt cỏ.
- Dịch vụ thương mại: chợ buôn bán.
- Sinh hoạt: nấu nướng phục vụ sinh hoạt hàng ngày của con người (gia
đình, công sở…).
- Vui chơi, giải trí: khu du lịch, sân bóng … Các nguồn trên có thể coi
là các nguồn cố định.
Tùy vào các nguồn gây ô nhiễm mà trong quá trình hoạt động thải vào
môi trường các tác nhân ô nhiễm không khí khác nhau về thành phần cũng
như khối lượng.

16. 12
1.2. Quan điểm chung về vị trí và vai trò của pháp luật trong việc
bảo vệ môi trƣờng không khí ở Việt Nam hiện nay.
1.2.1. Khái niệm, vị trí và vai trò của pháp luật bảo vệ môi trường
không khí.
Luật bảo vệ môi trường là công cụ pháp lý quan trọng nhằm giữ gìn,
bảo vệ môi trường phục vụ cho phát triển bền vững, bảo đảm quyền được
sống trong môi trường trong lành của toàn thể nhân dân theo tinh thần Hiến
pháp năm 2013. Đây là một lĩnh vực pháp luật tương đối mới không chỉ đối
với hệ thống pháp luật Việt Nam mà còn cả đối với hệ thống pháp luật của
nhiều nước đang phát triển khác.
Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển nhanh chóng của tình hình kinh tế,
xã hội cũng như các vấn đề môi trường nảy sinh thời gian qua như tác động
của biến đổi khí hậu, an ninh môi trường, an ninh sinh thái đòi hỏi pháp luật
về bảo vệ môi trường phải được cập nhật, bổ sung với các giải pháp đồng bộ,
đủ mạnh, có tính đột phá cho nên mặc dù ra đời muộn hơn so với các ngành
luật khác nhưng lại có sự phát triển rất nhanh do nhu cầu bảo vệ môi trường
được đặt ra cấp bách. Đến nay, không chỉ Việt Nam mà hầu hết các nước đều
đã và đang xây dựng được một hệ thống văn bản pháp luật về bảo vệ môi
trường theo hướng ngày càng hoàn chỉnh và đầy đủ, trong đó có các quy định
về bảo vệ môi trường không khí.
Pháp luật là hệ thống những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do
nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện, thể hiện ý chí của
giai cấp thống trị và là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội phát triển phù
hợp với lợi ích của giai cấp mình. Do đó, pháp luật là khuôn mẫu, chuẩn mực
để hướng dẫn cách cư xử cho mọi người trong xã hội, giúp cho mọi chủ thể
trong xã hội đều có thể tìm được cách cư xử phù hợp với ý chí, mong muốn
của nhà nước và giúp nhà nước quản lý xã hội, thiết lập và giữ gìn trật tự xã

17. 13
hội. Các lĩnh vực đời sống xã hội mà pháp luật điều chỉnh bao trùm rộng
khắp, trong đó có môi trường.
Cùng với khái niệm môi trường và không khí đã nêu ở trên ta có thể
suy ra định nghĩa pháp luật về bảo vệ môi trường không khí như sau:
“Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí là tổng hợp các quy
phạm pháp luật, các nguyên tắc pháp lý điều chỉnh các quan hệ phát
sinh giữa các chủ thể trong quá trình các chủ thể sử dụng hoặc tác động
đến môi trường không khí hoặc các quan hệ giữa các chủ thể và môi
trường không khí trên cơ sở kết hợp các phương pháp điều chỉnh khác
nhau nhằm bảo vệ một cách có hiệu quả môi trường không khí vì lợi
ích của thế hệ hôm nay và các thế hệ mai sau” [9, trang 15]
Pháp luật đã quy định một hệ thống các quy tắc để bảo vệ môi trường
bằng việc thể chế hóa các chính sách, kế hoạch của Đảng, nhà nước trong công
tác bảo vệ môi trường và quy định các biện pháp, nhân lực,... để đảm bảo thực
hiện các chính sách, kế hoạch đó. Chính vì thế, pháp luật về bảo vệ môi trường
đã trở thành một công cụ hữu hiệu để quản lý và bảo vệ môi trường.
Các quan hệ xã hội mà các quy phạm pháp luật bảo vệ môi trường
không khí điều chỉnh, bao gồm:
- Quan hệ phát sinh trong quá trình khai thác, sử dụng hoặc tác động tới
môi trường không khí.
- Quan hệ về các hoạt động quản lý nhà nước về môi trường không khí.
- Quan hệ về các biện pháp khắc phục suy thoái, ô nhiễm, phòng chống
sự cố môi trường không khí.
- Quan hệ về giải quyết tranh chấp môi trường không khí.
- Quan hệ về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ môi trường không khí.
Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở nước ta có một số đặc
điểm sau đây:

18. 14
- Có phạm vi và đối tượng điều chỉnh rộng, đa dạng, phức tạp bao gồm
các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình khai thác, sử dụng, tiết kiệm tài
nguyên thiên nhiên; các quan hệ xã hội liên quan đến việc phòng, chống, khắc
phục suy thoái môi trường không khí, ô nhiễm môi trường không khí, sự cố môi
trường; các quan hệ xã hội liên quan đến quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường
không khí; quan hệ về hợp tác quốc tế trong bảo vệ môi trường không khí.
- Chứa đựng các loại quy phạm pháp luật thuộc nhiều ngành luật khác
nhau, như Luật hiến pháp, hành chính, hình sự, dân sự….
- Có hình thức thể hiện phong phú, gồm các văn bản luật và văn bản
dưới luật do nhiều loại cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.
Ô nhiễm không khí gây ảnh hưởng lớn tới sức khỏe con người, tới môi
trường và hệ sinh thái của mỗi quốc gia. Do đó mục tiêu cần đặt ra đối với
mỗi nước không chỉ là phát triển kinh tế hài hòa mà còn phải gìn giữ xã hội từ
sự cân bằng tốt nhất của môi trường thiên nhiên, trong đó có yêu cầu đảm bảo
môi trường không khí được trong lành. Vì vậy bảo vệ môi trường không khí
là thật sự cần thiết và cấp bách. Một trong những hình thức bảo vệ môi trường
không khí là thông qua pháp luật. Đó là một hình thức có vị trí đặc biệt quan
trọng trong hệ thống pháp luật cũng như môi trường và hệ sinh thái.
Trước hết có thể thấy do nhu cầu của cộng đồng được sống trong môi
trường trong lành: không khí là nguồn cung cấp oxi cần thiết cho hoạt động
bình thường của các sinh vật trên trái đất (con người), vì vậy việc bảo vệ
không khí trong lành là mối quan tâm của con người vì chất lượng cuộc sống.
Do đó cần thiết phải có biện pháp, cách thức nhất định để bảo vệ môi trường,
trong đó pháp luật là công cụ hữu hiệu nhất để bảo vệ môi trường.
Thứ hai, do sự tác động tới môi trường không khí của các hoạt động
phát triển của con người, đặc biệt từ sau bùng nổ của cách mạng công nghệ và
khoa học kỹ thuật; sự phát triển kinh tế đã kéo theo nhiều tác động to lớn đến

19. 15
môi trường không khí: khí thải công nghiệp, khí thải giao thông vận tải, khí
thải từ rác thải sinh hoạt.
Thứ ba, do tính phức tạp của các quan hệ xã hội phát sinh trong quá
trình bảo vệ môi trường không khí vì hoạt động bảo vệ môi trường không khí
không phải là trách nhiệm của riêng Nhà nước mà nó là trách nhiệm của cả
cộng đồng nên cần phải có pháp luật để bảo đảm cho các quan hệ xã hội phát
sinh trong hoạt động đó được ổn định và phù hợp với yêu cầu của bảo vệ môi
trường không khí.
Thứ tư, bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ môi trường không khí
nói riêng được thực hiện bởi sự kết hợp giữa nhiều biện pháp khác nhau như:
biện pháp chính trị, biện pháp kinh tế, biện pháp khoa học-công nghệ, biện
pháp giáo dục và biện pháp pháp lý. Nhưng các biện pháp đó chỉ được thực
hiện dựa trên quy định của pháp luật; nói cách khác, pháp luật là cơ sở để thực
thi các biện pháp đó một cách có hiệu quả trên thực tế bởi pháp luật được sử
dụng để tác động trực tiếp tới hành vi của người gây ô nhiễm môi trường nhằm
hạn chế những tác động xấu mà họ có thể gây ra cho môi trường cũng như
khuyến khích họ thực hiện các hành vi có lợi hơn cho môi trường không khí.
Như vậy, bảo vệ môi trường không khí là tất yếu, phù hợp với các yêu
cầu khách quan của đời sống xã hội. Bảo vệ môi trường không khí có thể
được thực hiện dựa trên sự kết hợp của nhiều biện pháp khác nhau, song
không thể thiếu công cụ pháp luật. Đây là công cụ bảo đảm tính thống nhất, là
cơ sở, nền tảng cho mọi hoạt động khác để bảo vệ môi trường không khí.
* Vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ môi trường không khí ở Việt
Nam hiện nay
Thực tiễn sản xuất và đời sống xã hội đòi hỏi phải có các chuẩn mực
trong mọi hành vi ứng xử, giao tiếp cho mọi thành viên trong xã hội tuân
theo. Những văn bản quy định những nguyên tắc như vậy người ta gọi là văn

20. 16
bản quy phạm pháp luật, được nhà nước đảm bảo thực hiện. Các văn bản quy
phạm pháp luật về môi trường cũng chính là những quy tắc xử sự chung nằm
trong khuôn khổ pháp luật.
Là một lĩnh vực trong hệ thống pháp luật bảo vệ Việt Nam, pháp luật
bảo vệ môi trường cũng có các vai trò của pháp luật nói chung và cũng có
những vai trò riêng của nó. Đó là pháp luật trong quản lý nhà nước đối với
lĩnh vực bảo vệ môi trường, là cơ sở pháp lý cho việc quy định cơ cấu tổ chức
của các cơ quan quản lý nhà nước đối với lĩnh vực bảo vệ môi trường, là cơ
sở pháp lý cho hoạt động thanh tra kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật
về bảo vệ môi trường, và là cơ sở pháp lý cho công tác bảo vệ môi trường.
Vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ môi trường không khí được thể hiện
như sau:
- Pháp luật quy định các quy tắc xử sự cho con người khi tác động đến
môi trường không khí. Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính chất
bắt buộc chung do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành nhằm điều
chỉnh các quan hệ xã hội. Hệ thống các quy phạm này tạo khuôn khổ cho hoạt
động xã hội, chứa đựng các quy tắc cấm đoán hoặc bắt buộc chung và tác
động, điều chỉnh tới các quan hệ xã hội khi ở vào những hoàn cảnh nhất định
chứ không phải chỉ áp dụng đối với một nhóm, một đối tượng nào đó.
Trong bảo vệ môi trường không khí, pháp luật giữ vai trò đặc biệt quan
trọng, chính con người trong quá trình khai thác các yếu tố trong môi trường
đã làm mất cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm. Pháp luật với tư cách là hệ thống
các quy phạm quy định các quyền và nghĩa vụ của các chủ thể, xác định rõ
nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ môi trường không khí của các tổ chức, cá
nhân. Theo đó các chủ thể này bắt buộc phải thực hiện hoặc không được thực
hiện những gì mà pháp luật quy định. Chính tính quy tắc và bắt buộc chung
này đã tạo cơ sở pháp lý để bảo đảm cho các chủ thể thực hiện hành vi bảo vệ

21. 17
môi trường không khí được thống nhất và đặc biệt là họ biết được mình làm
gì, cần phải làm gì và không được phép thực hiện những hành vi nào để bảo
vệ môi trường không khí một cách hiệu quả nhất.
Pháp luật đã định hướng các hành vi con người theo hướng có lợi cho
môi trường, đảm bảo các hành vi của con người không xâm hại tới môi
trường, hạn chế những tác hại, ngăn chặn suy thoái và ô nhiễm môi trường.
Có thể nói, pháp luật với tư cách là công cụ điều tiết các hành vi của các
thành viên trong xã hội có tác dụng rất lớn trong việc định hướng quá trình sử
dụng hoặc tác động vào môi trường không khí. Con người buộc phải sử dụng
môi trường không khí tuân thủ theo đúng những tiêu chuẩn nhất định do pháp
luật quy định thì sẽ hạn chế những tác hại, ngăn chặn được suy thoái môi
trường không khí.
- Pháp luật quy định các chế tài ràng buộc con người thực hiện những
quy định của pháp luật để bảo vệ môi trường không khí
Trong thực tế các chủ thể khi tham gia hoạt động kinh tế xã hội thường
chỉ chú ý tới lợi ích của mình mà bỏ qua lợi ích chung của môi trường, cộng
đồng, bỏ qua nghĩa vụ phải thực hiện với môi trường và không tự giác thực
hiện trách nhiệm bảo vệ môi trường. Chẳng hạn, khi thực hiện nghĩa vụ đánh
giá tác động môi trường, các chủ dự án thường không thấy trước lợi ích của
mình do đó luôn tìm cách lẩn tránh nghĩa vụ pháp lý với môi trường. Khi đó,
chế tài mà pháp luật quy định đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ lợi
ích của chính tổ chức, cá nhân và lợi ích chung lâu dài của xã hội. Các chế tài
đó không chỉ là biện pháp trừng phạt vi phạm pháp luật môi trường, ngăn
ngừa, giáo dục cải tạo chủ thể vi phạm mà còn răn đe chủ thể khác để họ tự
giác tuân theo các quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, qua đó ngăn
ngừa và hạn chế tác động xấu do con người gây ra cho môi trường.

22. 18
Như vậy trách nhiệm bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ môi trường
không khí nói riêng không phải của riêng ai mà nó là trách nhiệm chung của cả
cộng đồng, nhưng có một số chủ thể trong khi tiến hành hoạt động phát triển vì
quyền lợi của họ không thống nhất với lợi ích chung của cả cộng đồng, họ
thường chỉ hướng tới đảm bảo lợi ích của cá nhân mà bỏ qua lợi ích chung của
toàn xã hội nên pháp luật đã có những quy tắc xử sự nhất định để điều chỉnh
hành vi này sao cho phù hợp với lợi ích chung của cả cộng đồng. Các chế tài đó
chính là nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của các chủ thể khác, bảo vệ lợi ích
chung của toàn cộng đồng, bảo vệ lợi ích lâu dài của môi trường, góp phần
phục hồi một môi trường không khí trong lành vốn có của nó.
Thông qua việc quy định các chế tài này, pháp luật phần nào củng cố
được vị thế, vai trò của mình trong trong sự nghiệp bảo vệ môi trường không
khí. Vấn đề ô nhiễm môi trường không khí hoặc việc gây ra các tác nhân xấu
làm ảnh hưởng đến môi trường không khí sẽ phần nào được giảm thiểu. Hơn
nữa pháp luật quy định các chế tài không chỉ là biện pháp trừng phạt thích
đáng đối với các chủ thể vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường không khí mà
thông qua đó còn nhằm ngăn ngừa sự tiếp tục vi phạm pháp luật môi trường
của họ và cải tạo giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật môi trường của chính các
chủ thể đó. Ngoài ra, nó còn có ý nghĩa trong việc răn đe các chủ thể khác,
giúp họ ý thức được sự tôn trọng các quy tắc xử sự do pháp luật môi trường
quy định khi họ có hành vi tác động vào môi trường không khí, qua đó nhằm
ngăn ngừa và hạn chế những tác động xấu đối với môi trường nói chung và
môi trường không khí nói riêng. Vì vậy ý thức tôn trọng pháp luật bảo vệ môi
trường của con người sẽ ngày càng được nâng cao.
- Pháp luật là cơ sở pháp lí cho việc quy định cơ cấu tổ chức của các
cơ quan quản lí nhà nước đối với lĩnh vực bảo vệ môi trường không khí.

23. 19
Pháp luật đã có vai trò to lớn trong việc tạo ra cơ chế hoạt động cho các
tổ chức, cơ quan bảo vệ môi trường. Cụ thể là nhờ có pháp luật, nhà nước xây
dựng và tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường. Việc
ban hành các văn bản pháp luật tạo ra cơ sở pháp lý để các cơ quan này thực
hiện các chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của mình, đảm bảo hoàn thành tốt
công tác quản lý Nhà nước đối với môi trường. Pháp luật cũng phân chia
nhiệm vụ giữa các cơ quan, tránh việc quản lý chồng chéo, đồng thời tạo ra sự
phối hợp nhịp nhàng, đồng bộ giữa các cơ quan, nâng cao hiệu quả của quản
lý Nhà nước về môi trường.
- Vai trò pháp luật thể hiện ở việc ban hành tiêu chuẩn môi trường
Tiêu chuẩn môi trường là giới hạn cho phép của các thông số về chất
lượng môi trường xung quanh, về hàm lượng các chất gây ô nhiễm trong chất
thải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định làm căn cứ để quản lý và
bảo vệ môi trường.
Thông qua pháp luật mà các tiêu chuẩn môi trường sẽ được các tổ chức,
cá nhân tuân thủ nghiêm ngặt khi khai thác, sử dụng các yếu tố của môi
trường. Đồng thời các tiêu chuẩn môi trường cũng là cơ sở pháp lý cho việc
xác định các hành vi vi phạm luật môi trường và truy cứu trách nhiệm với
những hành vi đó.
- Pháp luật quy định khen thưởng, ủng hộ những hành vi bảo vệ môi
trường
Tại khoản 2, điều 63, Hiến Pháp 2013 quy định : " Nhà nước khuyến
khích mọi hoạt động bảo vệ môi trường, phát triển, sử dụng năng lượng mới,
năng lượng tái tạo". Qua đó, pháp luật quy định tổ chức, cá nhân có thành
tích trong hoạt động bảo vệ môi trường, phát hiện sớm và báo cáo kịp thời các
dấu hiệu sự cố môi trường, khắc phục sự cố môi trường, suy thoái môi trường,
ngăn chặn các hành vi huỷ hoại môi trường thì được khen thưởng.

24. 20
- Pháp luật tạo điều kiện thuận lợi trong quan hệ hợp tác quốc tế về
bảo vệ môi trường không khí
Hợp tác quốc tế về môi trường là một trong những nội dung quản lý
nhà nước về bảo vệ môi trường được đề cập trong Luật bảo vệ môi trường, và
là giải pháp quan trọng trong các chiến lược, kế hoạch hành động quốc gia về
môi trường. Trong những năm qua, hợp tác quốc tế về môi trường đã hình
thành và phát triển mạnh mẽ, đóng góp tích cực cho thành công chung của các
hoạt động bảo vệ môi trường ở nước ta do đó vấn đề bảo vệ môi trường ngày
nay không còn là vấn đề của riêng mỗi quốc gia mà nó đã trở thành vấn đề có
tính quốc tế bởi chính tính toàn cầu của ô nhiễm môi trường.
Ô nhiễm môi trường ở quốc gia này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến môi
trường của các quốc gia lân cận, đặc biệt là ô nhiễm môi trường không khí.
Khi không khí bị ô nhiễm ở một quốc gia nhất định các chất ô nhiễm sẽ bị giữ
lại, người ta không thể gom riêng vùng không khí đã bị ô nhiễm để xử lý mà
nó sẽ có ảnh hưởng đến các quốc gia khác bởi sự vận chuyển tầm xa của các
khí bị ô nhiễm. Vì thế trong bảo vệ môi trường không khí sự hợp tác giữa các
quốc gia càng trở nên hết sức cần thiết. Hợp tác quốc tế ở đây không thể đơn
thuần là sự hợp tác giữa các cá nhân hoặc giữa các tổ chức của các quốc gia
khác nhau với nhau mà chính là quan hệ hợp tác giữa các quốc gia. Thông
qua sự hợp tác, Việt Nam có được nhiều lợi thế để bảo vệ, phát triển môi
trường không khí, như; được hỗ trợ về vốn, về công nghệ, về kinh nghiệm
quản lý và về thị trường. Tăng cường hợp tác quốc tế sâu rộng là một trong
những phương thức nâng cao vị trí và hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế,
để hình ảnh Việt Nam luôn hướng đến sự phát triển bền vững, tăng trưởng
xanh và là thành phố sinh thái để lại dấu ấn đậm nét trong lòng bạn bè quốc
tế.

25. 21
Ví dụ: Nhằm giúp Việt Nam cải thiện môi trường, hình thành công
nghiệp môi trường và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, Tổ chức xúc tiến
thương mại Nhật Bản đã phối hợp với Hội môi trường đô thị Việt Nam thực
hiện chương trình hợp tác, đề cử chuyên gia kỹ thuật sang hướng dẫn, đào tạo
cho các công ty thành viên của hội, thu gom, quản lý và xử lý chất thải.
Qua những phân tích trên ta thấy biện pháp pháp luật có vai trò vô cùng
quan trọng đối với hoạt động bảo vệ môi trường. Nó đã tạo hành lang pháp lí
để các chủ thể trong xã hội thực hiện đầy đủ, triệt để các quy phạm pháp luật,
đồng thời thể hiện được sự quan tâm của nhà nước tới vấn đề môi trường
ngày càng được nâng cao
1.2.2. Những vấn đề đặt ra đối với việc điều chỉnh pháp luật bảo vệ
môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay
1.2.2.1. Tính hệ thống và đồng bộ của pháp luật
Để đáp ứng được các đòi hỏi của xã hội, hệ thống pháp luật bảo vệ môi
trường không khí ở Việt Nam phải bảo đảm tính khoa học. Về mặt nội dung,
trước tiên, tính hệ thống và đồng bộ của pháp luật về bảo vệ môi trường
không khí đòi hỏi pháp luật đó phải bảo đảm sự nhất quán. Điều này thể hiện
ở chỗ các văn bản pháp luật trong cùng một lĩnh vực bảo vệ môi trường
không khí đều phải thống nhất trong việc xác lập hành vi nhất định, những
quan hệ xã hội cơ bản phát sinh trong hoạt động bảo vệ môi trường không khí
phải được quy định đầy đủ và toàn diện. Tránh tình trạng tồn tại những điểm
chưa thống nhất trong cùng hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường không
khí. Ví dụ: Điểm c khoản 7 Điều 17 mâu thuẫn với Điều 14 về đối tượng đánh
giá môi trường chiến lược:
Điểm c, khoản 7, Điều 17 quy định các đánh giá môi trường chiến lược
đối với dự án thuộc thẩm quyền của UBND và HĐND tỉnh có quyền tổ chức
Hội đồng thẩm định.

26. 22
Điều 14 chỉ đề cập tới các đối tượng đánh giá môi trường chiến lược
thuộc thẩm quyền thẩm định của Bộ Tài nguyên và Môi trường và các bộ,
ngành liên quan mà không đề cập đến đối tượng ở điểm c, khoản 7, Điều 17.
Về phương diện hình thức, tính hệ thống và đồng bộ của hệ thống pháp
luật bảo vệ môi trường không khí còn được thể hiện qua cấu trúc, cách sắp
xếp, phân loại thứ bậc, hiệu lực của quy phạm pháp luật. Cũng là các quy
phạm cùng điều chỉnh về một quan hệ pháp luật bảo vệ môi trường, nhưng
tính hệ thống đòi hỏi những quy phạm pháp luật về môi trường được quy định
trong Hiến pháp phải có giá trị pháp lý cao nhất, sau với đến những quy phạm
pháp luật được chứa đựng trong các bộ luật và luật, thứ nữa mới đến các quy
phạm pháp luật chứa đựng trong các VBQPPL khác. Như vậy, dưới góc độ
này, tính hệ thống của pháp luật bảo vệ môi trường không khí phải bảo đảm
trên hai mức độ: một là sự thống nhất trong chính luật bảo vệ môi trường
không khí, hai là tính thống nhất trong toàn bộ hệ thống pháp luật.
1.2.2.2. Tính minh bạch và khả thi của pháp luật bảo vệ môi trường
không khí ở Việt Nam.
Ngoài tính hệ thống và đồng bộ đã nêu trên thì hệ thống pháp luật về
bảo vệ môi trường không khí ở Việt Nam cần phải đảm bảo tính minh bạch và
khả thi. Tức là nội dung của văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi
trường không khí phải rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu để tất cả mọi người đều nắm
bắt được các quyền và nghĩa vụ của mình để tuân thủ nghiêm túc và thực hiện
đúng theo các quy định của pháp luật. Do đó hệ thống pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí cần phải thiết lập thêm cơ chế công khai hóa, dân chủ
hóa trong hoạt động bảo vệ môi trường bởi hoạt động bảo vệ môi trường sẽ
khó đạt được hiệu quả nếu thiếu sự tham gia rộng rãi, tích cực của người dân.
Bên cạnh đó cần tích cực xây dựng hệ thống pháp luật có tầm hiệu lực
pháp lý cao hơn để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực bảo

27. 23
vệ môi trường không khí. Để làm được điều này, pháp luật về bảo vệ môi
trường không khí cần phải tuân theo những yêu cầu sau:
Thứ nhất các nội dung được quy định trong hệ thống văn bản pháp luật
về bảo vệ môi trường không khí phải phù hợp với điều kiện kinh tế- xã hội
hiện tại. Nếu văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường không khí phản ánh
chính xác, kịp thời những vấn đề thực tiễn của môi trường không khí đang
diễn ra hàng ngày thì nó sẽ tạo đòn bẩy thúc đẩy phát triển nền kinh tế- xã
hội, đồng thời các nội dung của văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường
không khí cũng mang tính khả thi cao hơn.
Thứ hai, các nội dung đó phải phù hợp với đường lối chính sách của
Đảng, lợi ích chung của xã hội. Với tư cách là phương tiện cơ bản của Nhà
nước trong quản lý, các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường không khí
phải có nội dung phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt
Nam trong quá trình thể chế hóa thành pháp luật hoặc trong việc tổ chức thực
hiện trên thực tế các đường lối, chính sách đó, có như vậy mới bảo đảm thực
hiện có hiệu quả và mới bảo vệ hữu hiệu lợi ích cơ bản của các tầng lớp xã
hội. Bởi vậy, khi văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường không khí đảm bảo
được lợi ích chung của đa số tầng lớp trong xã hội thì hệ thống pháp luật về
bảo vệ môi trường sẽ được tự giác thực hiện và nhờ đó có khả năng tác động
cao hơn.
1.2.2.3. Tính phù hợp với Luật pháp quốc tế.
Các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường không khí không chỉ
phù hợp với các điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước, với hệ thống pháp
luật quốc gia mà còn phải phù hợp với các quy định của pháp luật quốc tế về
bảo vệ môi trường. Trong xu hướng hội nhập và hợp tác hiện nay, vấn đề này
luôn đòi hỏi phải được chú trọng và trong những giới hạn có thể hệ thống
pháp luật quốc gia cần phải phù hợp với các công ước, điều ước và thông lệ

28. 24
quốc tế mà quốc gia đã ký kết hoặc tham gia. Hệ thống pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí ở Việt Nam hiện nay phải được xây dựng phù hợp với
các nguyên tắc cơ bản của các điều ước và thông lệ quốc tế đã tham gia, tiếp
thu và sử dụng có hiệu quả lý luận, kinh nghiệm điều chỉnh pháp luật của các
nước khác trên thế giới.
So với các nước trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam là nước tham
gia nhiều các công ước quốc tế về bảo vệ môi trường. Việc tham gia các công
ước này mang lại cho Việt Nam nhiều lợi ích thiết thực không chỉ về môi
trường mà còn cả lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa. Đồng thời thể hiện
mong muốn và quyết tâm của Việt Nam trong việc giải quyết các vấn đề về
môi trường toàn cầu. Mặt khác, Việt Nam sẽ có cơ hội nhận được sự hỗ trợ
quốc tế về kỹ thuật, tài chính góp phần bảo vệ và cải thiện môi trường không
khí, phục vụ mục tiêu phát triển bền vững. Đồng thời, hội nhập kinh tế quốc
tế là cơ hội tốt để gia tăng các sức ép môi trường đối với các doanh nghiệp
sản xuất kinh doanh dịch vụ. Buộc các doanh nghiệp phải cải thiện chất lượng
môi trường trong sản xuất kinh doanh của mình để đáp ứng với các yêu cầu
của nền kinh tế hội nhập.
1.2.2.4. Tính hợp hiến
Theo Điều 63 Hiến pháp 2013 quy định: “Tổ chức, cá nhân gây ô
nhiễm môi trường, làm suy kiệt tài nguyên thiên nhiên và suy giảm đa dạng
sinh học phải bị xử lý nghiêm và có trách nhiệm khắc phục, bồi thường thiệt
hại” [15, Điều 63]. Như vậy theo quy định của hiến pháp thì các tổ chức cá
nhân có hành vi gây ô nhiễm môi trường cần phải xử lý nghiêm minh và có
trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Do đó các văn bản pháp luật về lĩnh vực môi
trường không khí cần có những quy định về nghĩa vụ, trách nhiệm cụ thể đối
với từng trường hợp trong từng hoàn cảnh nhất định có hành vi gây ô nhiễm,
hủy hoại môi trường không khí để phù hợp với quy định của Hiến pháp. Nội

29. 25
dung các quy phạm pháp luật trong bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ
môi trường không khí nói riêng không được trái hoặc mâu thuẫn với Hiến
pháp, bảo đảm tính thống nhất, thứ bậc, hiệu lực pháp lý của văn bản, tạo
thành một hệ thống thống nhất về tên gọi với thứ bậc cao thấp khác nhau theo
quy định của Hiến pháp. Tính hợp hiến không chỉ được xác định trên cơ sở
những lời văn, những quy định cụ thể mà còn trên cơ sở tinh thần, tư tưởng,
nguyên tắc của Hiến pháp.
Nói chung việc điều chỉnh pháp luật về bảo vệ môi trường không khí ở
Việt Nam hiện nay cần phải đảm bảo các yêu cầu trên trong hoạt động của bộ
máy nhà nước nói chung, trong các văn bản quy phạm pháp luật và văn bản
áp dụng pháp luật nói riêng là một nguyên tắc, yêu cầu khách quan, tất yếu
của mọi Nhà nước. Không những thế, đây còn là căn cứ để đánh giá hiệu quả,
hiệu lực trong hoạt động của bộ máy Nhà nước, có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng, góp phần hoàn thiện bộ máy nhà nước, hoàn thiện hệ thống pháp luật,
hướng tới xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân ở nước ta.
1.3. Đánh giá chung về pháp luật bảo vệ môi trƣờng không khí
Vấn đề bảo vệ môi trường hiện nay đang được quan tâm và đặt ưu tiên
hàng đầu trong hoạch định chính sách phát triển kinh tế, xã hội không chỉ
riêng đối với Việt Nam mà đối với cả các quốc gia trên thế giới. Bởi lẽ, môi
trường là một điều kiện tất yếu bảo đảm cho sự phát triển bền vững của tất cả
các quốc gia. Ngày nay việc khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên để tạo ra
năng suất và sản lượng phải bảo đảm sự cân đối với việc duy trì, bảo vệ và
nuôi dưỡng nguồn tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ mai sau. Trong xu
thế ấy, Việt Nam cũng đang tiến hành hoàn thiện hệ thống pháp luật về môi
trường, cùng với việc nỗ lực tham gia các công ước quốc tế, cũng như tích
cực nội luật hoá các cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường nhằm bảo vệ môi

30. 26
trường hiệu quả hơn. Cụ thể các ưu điểm của hệ thống pháp luật bảo vệ môi
trường như sau:
- Trước hết Luật bảo vệ môi trường năm 2014 ra đời đã kế thừa các nội
dung của Luật bảo vệ môi trường năm 2005, đồng thời khắc phục những hạn
chế, bất cập của Luật bảo vệ môi trường năm 2005; hệ thống pháp luật quy
định về bảo vệ môi trường không khí đã phát triển cả nội dung lẫn hình thức,
điều chỉnh tương đối đầy đủ các yếu tố tạo thành môi trường không khí; luật
hóa chủ trương của Đảng, bổ sung một số nội dung mới về bảo vệ môi trường
nhằm đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới.
Việt Nam cũng đã xây dựng được hệ thống văn bản quy phạm pháp
luật tương đối toàn diện về bảo vệ môi trường không khí. Rà soát các quy
định về bảo vệ môi trường không khí chúng ta có thể thấy, những quan hệ xã
hội cơ bản phát sinh trong hoạt động bảo vệ môi trường không khí đã được
quy định khá đầy đủ và toàn diện. Các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực
bảo vệ môi trường có thể kể đến đó là các quan hệ xã hội sau:
- Các quan hệ giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong việc bảo vệ môi
trường không khí.
- Các quan hệ giữa một bên là các cá nhân, tổ chức với một bên là Nhà
nước phát sinh trong hoạt động quản lý nhà nước về môi trường không khí.
- Các quan hệ giữa các cá nhân, tổ chức với nhau phát sinh do ý chí của
các bên bên cạnh các quy định pháp luật quy định các biện pháp về bảo vệ
môi trường không khí, Việt Nam cũng xây dựng được hệ thống các văn bản
tương đối toàn diện điều chỉnh việc khai thác, sử dụng các loại tài nguyên,
khoáng sản quan trọng. Đây cũng là một điểm thể hiện tính toàn diện của hệ
thống quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường không khí.
- Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường
không khí cũng đã được ban hành, làm cơ sở pháp lý cho việc xác định trách
nhiệm, nghĩa vụ của chủ thể trong việc bảo vệ môi trường không khí. Các quy

31. 27
định pháp luật đã chú trọng tới khía cạnh toàn cầu của vấn đề môi trường; xác
định rõ bảo vệ môi trường là sự nghiệp của toàn dân chứ không phải chỉ trách
nhiệm riêng của nhà nước.
- Chức năng quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường không khí đã được
tập trung vào một đầu mối thống nhất là Bộ Tài nguyên và Môi trường. Điều
này dẫn đến việc giải quyết và xử lý các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực môi
trường không còn rườm rà.
- Thành tựu tiếp theo của pháp luật bảo vệ môi trường không khí ở
nước ta chính là việc bước đầu thiết lập được cơ chế công khai hóa, dân chủ
hóa trong hoạt động bảo vệ môi trường không khí. Hoạt động bảo vệ môi
trường không khí sẽ khó đạt được hiệu quả mong muốn nếu như thiếu cơ chế
huy động sự tham gia rộng rãi của người dân vào hoạt động bảo vệ môi
trường. Để đáp ứng yêu cầu dân chủ hóa quá trình bảo vệ môi trường, Luật
Bảo vệ môi trường năm 2014 đã bổ sung nhiều quy định quan trọng góp phần
thể hiện tính công khai, dân chủ trong hoạt động bảo vệ môi trường.
- Việt Nam đã xây dựng được hệ thống chế tài xử lý vi phạm pháp luật
môi trường không khí tương đối đầy đủ. Có 3 loại biện pháp chế tài cơ bản
mà pháp luật thường sử dụng để điều chỉnh hành vi của các tổ chức, cá nhân
trong xã hội đó là chế tài dân, chế tài hành, chế tài hình sự. Cho đến nay, có
thể nói, pháp luật về bảo vệ môi trường không khí đã có cả 3 loại chế tài này.
- Bên cạnh việc tích cực ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về
bảo vệ môi trường không khí, Việt Nam đã từng bước tham gia các điều ước
quốc tế về môi trường… Việc gia nhập các công ước này là tiền đề quan trọng
cho việc hội nhập của pháp luật Việt Nam với những tiêu chuẩn và quy phạm
của pháp luật quốc tế.
- Việc ban hành Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 là một bước tiến lớn
trong quá trình hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí nước ta

32. 28
đáp ứng các yêu cầu mới của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, tích cực, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.
Có thể nói, Việt Nam đã xây dựng một hệ thống chính sách bảo vệ môi
trường tương đối hoàn chỉnh. Tuy nhiên, vấn đề ô nhiễm môi trường chưa
được kiểm soát tốt, phần lớn do việc giám sát thực thi chính sách thiếu hiệu
quả và việc xử lý các hành vi vi phạm chưa đủ sức răn đe. Các văn bản còn
yếu về khả năng thích ứng với các biến động xảy ra đã đến các tình trạng các
cơ quan quản lý thực sự lúng túng trong nhiều trường hợp vì thiếu các quy
định pháp luật để xử lý. Các cơ quan hoạch định chính sách bị động trong
việc lập kế hoạch ban hành văn bản pháp luật để quản lý tốt môi trường
không khí, có nhiều quy định mâu thuẫn giữa các văn bản. Việc quy định như
vậy dẫn đến tình trạng khó áp dụng và vận dụng trong thực tiễn. Do đó, bên
cạnh những thành tựu đã đạt được, từ thực trạng tổ chức thi hành các văn bản
pháp luật về quản lý nhà nước và việc bảo vệ môi trường cho thấy hệ thống
pháp luật về bảo vệ môi trường không khí vẫn tồn tại một số hạn chế nhất
định. Có thể chỉ ra một số hạn chế của hệ thống pháp luật về môi trường
không khí là:
Thứ nhất, các quy phạm về bảo vệ môi trường không khí trong các văn
bản
quy phạm pháp luật còn khá chung chung, đặc biệt là trong các văn bản
quy phạm pháp luật chuyên ngành khác rất mờ nhạt, khó thực hiện.
Thứ hai, chưa có sự gắn kết chặt chẽ giữa các quy định về phát triển
kinh tế với các quy định về bảo vệ môi trường không khí. Yếu tố môi trường
chưa thực sự được coi trọng và tính đến nhiều trong quá trình xây dựng và
ban hành luật như các vấn đề về thương mại, đầu tư và phát triển kinh tế bởi
những đòi hỏi bức xúc về phát triển kinh tế. Hầu hết các văn bản quy phạm
pháp luật về kinh tế còn chưa tính đến chi phí môi trường trong sản xuất kinh

33. 29
doanh. Còn thiếu những công cụ kinh tế nhằm bảo vệ môi trường không khí
như lệ phí môi trường, thuế môi trường, người gây ô nhiễm phải trả tiền…
làm cho công tác bảo vệ môi trường không phát huy được sự kích thích từ góc
độ kinh tế đối với những chủ thể sử dụng các thành phần môi trường cho hoạt
động sản xuất kinh doanh của mình, gây ảnh hưởng đến môi trường, sinh thái.
Thứ ba, thiếu thiết chế thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường không
khí, cơ chế bảo đảm thực thi pháp luật quốc gia cũng như thực hiện các cam
kết quốc tế, điều ước quốc tế về môi trường không khí chưa cao.
Thứ ba, các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường không
khí liên quan đến từng thành phần môi trường hay điều chỉnh những hoạt
động của con người lên môi trường không khí được ban hành chưa đồng bộ,
còn chậm cả về mặt thời gian ban hành và nội dung của các quy định.
Thứ tư, các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường không khí
tương đối đầy đủ cả ở luật nội dung và hình thức nhưng chưa có một cơ chế
pháp lý hữu hiệu trong việc kiểm soát các hoạt động tác động vào tự nhiên,
ảnh hưởng đến môi trường, sinh thái: Các chế tài chưa thích hợp và chưa đủ
mạnh để trừng trị và răn đe những hành vi vi phạm. Vì vậy, nghĩa vụ đánh giá
tác động môi trường của các chủ thể tham gia vào hoạt động sản xuất, kinh
doanh hầu như còn hình thức. Các hoạt động gây ảnh hưởng đến môi trường,
sinh thái vẫn tiếp tục diễn ra, không được ngăn chặn triệt để.
Thứ năm, chưa có đủ các văn bản quy phạm pháp luật để huy động sự
tham gia, đóng góp của mọi tổ chức, cá nhân tham gia bảo vệ môi trường
không khí. Với các văn bản quy phạm pháp luật hiện nay thì việc bảo vệ môi
trường không khí dường như chỉ là việc của các cơ quan quản lý chứ chưa
thực sự trở thành “sự nghiệp của toàn dân” như các văn bản của Đảng.
Thực tế quá trình áp dụng Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 cũng cho
thấy, do thiếu quy phạm xử lý mối quan hệ giữa Luật Bảo vệ môi trường và

34. 30
các đạo luật có liên quan mà trong trường hợp có sự chồng lấn, mâu thuẫn
giữa các quy định trong Luật Bảo vệ môi trường (hoặc các văn bản hướng dẫn
luật này) với các quy định trong các đạo luật khác (hoặc các văn bản hướng
dẫn các đạo luật này) thì việc chọn quy phạm nào để áp dụng cho hợp lý có
khá nhiều vướng mắc.
* Những tồn tại, bất cập trong một số nhóm quy phạm cụ thể
- Quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường
không khí: Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí là một bộ
phận quan trọng trong hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường không khí, đó
là những quy định, chuẩn mực, giới hạn mà các nhà quản lý căn cứ vào đó để
quản lý môi trường không khí, nó là công cụ chủ yếu trong quản lý môi
trường không khí. Hiện nay, phần lớn các tiêu chuẩn môi trường không khí đã
được chuyển đổi thành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường không khí.
Tuy nhiên, một số quy chuẩn đã tỏ ra không phù hợp với thực tế và trình độ
phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Mặt khác, chưa có sự phân biệt trong
việc áp dụng quy chuẩn môi trường không khí giữa các dự án đầu tư với các
cơ sở đang hoạt động; mặc dù được ban hành tương đối nhiều, nhưng các tiêu
chuẩn, quy chuẩn môi trường không khí không được phổ biến, công khai rộng
rãi đến người dân; một số hoạt động cần phải tuân thủ quy chuẩn môi trường
nhưng lại không được quy định hoặc những hoạt động cần thiết phải căn cứ
vào quy chuẩn môi trường nhưng lại cũng không có quy định như hoạt động
lập và thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường không khí.
- Quy định về đánh giá tác động môi trường không khí: Mục đích cơ
bản của đánh giá tác động môi trường không khí là đảm bảo gắn sự phát triển
kinh tế, xã hội với việc bảo vệ môi trường không khí, hay nói cách khác là
bảo đảm tính bền vững của các dự án đầu tư. Đồng thời giúp các nhà quản lý
xem xét nhiều vấn đề quan trọng, đặc biệt là công nghệ xử lý chất thải và

35. 31
giám sát môi trường. Có thể nói, đánh giá tác động môi trường không khí là
công cụ pháp lý hữu hiệu của nhà nước nhằm phòng, chống suy thoái, ô
nhiễm và sự cố môi trường không khí. Các quy định về đánh giá tác động môi
trường không khí đóng vai trò rất quan trọng trong hệ thống pháp luật về bảo
vệ môi trường nói chung. Pháp luật về đánh giá tác động môi trường không
khí được đặc biệt quan tâm xây dựng, phát triển và tổ chức thực hiện trong
thời gian qua. Tuy nhiên, về vấn đề này còn một số bất cập:
- Pháp luật về đánh giá tác động môi trường không khí vẫn còn nhiều
điểm chưa hoàn thiện là nguyên nhân của việc làm hạn chế vai trò và tác dụng
của đánh giá tác động môi trường không khí đối với các hoạt động bảo vệ môi
trường không khí.
- Còn thiếu các hướng dẫn đánh giá tác động môi trường đối với các
ngành, lĩnh vực đặc thù, dẫn đến việc rất khó khăn cho chủ dự án cũng như cơ
quan có thẩm quyền thẩm định trong việc lập và thẩm định báo cáo đánh giá
tác động môi trường.
- Quy định về phân định thẩm quyền nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ
môi trường không khí: Luật Bảo vệ môi trường chưa có quy định rõ ràng giữa
quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường không khí với quản lý nhà nước về
khai thác, sử dụng và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên như rừng,
nước, khoáng sản, dầu khí, thuỷ sản… Do đó, nhiều trường hợp còn xảy ra sự
chồng chéo chức năng, thẩm quyền giữa các Bộ Tài nguyên và Môi trường
với các Bộ, ngành quản lý các thành phần môi trường khác có các hoạt động
quản lý liên quan đến môi trường. Sự “chồng chéo ngang” về chức năng,
thẩm quyền có thể nhìn nhận khi các hoạt động khai thác tài nguyên thiên
nhiên do các bộ, ngành quản lý khác quy định. Dù Luật Bảo vệ môi trường
năm 2014 đã cố gắng cụ thể hóa việc phân định trách nhiệm quản lý nhà nước
về bảo vệ môi trường không khí giữa các Bộ, ngành nhưng ngay cả như vậy,

36. 32
thì việc xảy ra chồng lấn cũng là điều khó tránh. Cụ thể Luật Bảo vệ môi
trường năm 2014 không quy định rõ vai trò của Bộ Tài nguyên và Môi trường
trong việc giúp Chính phủ chủ trì, thống nhất các hoạt động quản lý nhà nước;
không quy định trách nhiệm các bộ, ngành cần phối hợp với Bộ Tài nguyên
và Môi trường thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong ngành, lĩnh vực
mình quản lý.
- Quy định về xử lý vi phạm
Các chế tài đối với hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường
không khí được quy định khá đầy đủ và đồng bộ bao gồm chế tài hành chính,
chế tài dân sự, chế tài hình sự. Các quy định này luôn được xem là căn cứ
pháp lý quan trọng để ngăn ngừa và xử lý các vi phạm pháp luật bảo vệ môi
trường không khí.
Tuy nhiên, vẫn còn một số bất cập trong các quy định về các chế tài.
- Mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi
trường chưa phù hợp với thực tế, chưa đủ răn đe đối với các đối tượng vi
phạm pháp luật bảo vệ môi trường. Cụ thể, trong các Nghị định về xử lý vi
phạm hành chính đối với các hành vi gây ảnh hưởng xấu tới môi trường
không khí, tình trạng cùng hành vi tương tự nhau nhưng mức xử phạt quy
định khác nhau trong các văn bản khác nhau vẫn còn tồn tại.
- Pháp luật về trách nhiệm dân sự (bồi thường thiệt hại về môi trường)
trong lĩnh vực bảo vệ môi trường không khí còn quá chung chung, thiếu cụ
thể và khó áp dụng trên thực tế. Tình trạng dẫn chiếu vòng vẫn chưa được giải
quyết như “bồi thường thiệt hại theo quy định pháp luật”, trong khi môi
trường không khí ngày càng bị ô nhiễm, suy thoái,
- Chưa có quy định rõ ràng để phân biệt giữa trách nhiệm khắc phục,
phục hồi môi trường theo pháp luật về hành chính và trách nhiệm bồi thường
thiệt hại theo pháp luật về dân sự.

37. 33
- Các quy định về khuyến khích, khen thưởng đối với hoạt động bảo vệ
môi trường không khí còn chung chung, không thể thực hiện được trên thực
tế. Bởi thiếu các cơ chế tài chính, hỗ trợ và ưu đãi cho các hoạt động này.
- Các quy định cần hướng dẫn thêm: Với việc ban hành Luật Bảo vệ
môi trường, nhiều nội dung, tinh thần mới trong chính sách bảo vệ môi trường
không khí được đưa vào trong Luật, tuy nhiên để triển khai các quy định ấy
cũng cần có sự hướng dẫn, cụ thể hóa.
Thực trạng ô nhiễm không khí ngày càng lớn tại các khu đô thị, khu
công nghiệp, nhiều làng nghề, một số khu nông thôn hiện nay cho thấy công
tác bảo vệ môi trường không khí của nước ta hiện nay chưa đáp ứng được yêu
cầu. Một trong những nguyên nhân của tình trạng kể trên có thể thấy là do sự
yếu kém trong ý thức của người dân, không ít doanh nghiệp trong công tác
bảo vệ môi trường không khí. Thêm vào đó, hệ thống cơ quan bảo vệ môi
trường không khí còn quá mỏng cũng góp phần làm cho việc ngăn chặn, xử lý
các hành vi gây ô nhiễm gặp nhiều khó khăn.
Việc xử lý hành chính đối với các hành vi gây ô nhiễm môi trường còn
chưa kiên quyết và triệt để. Các biện pháp khắc phục môi trường không khí,
trả lại tình trạng ban đầu trước khi môi trường bị ô nhiễm không được chấp
hành nghiêm. Như vậy, có thể thấy, tuy tốc độ xây dựng thể chế trong lĩnh
vực bảo vệ môi trường không khí được quan tâm, đẩy mạnh nhưng hiệu quả,
hiệu lực thi hành của các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường không khí
còn chưa được quan tâm, chú ý đúng mức. Đây là một yếu kém, thiếu sót của
hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường không khí, do đó cần phải đặt ra
những yêu cầu nhất định đối với việc điều chỉnh pháp luật bảo vệ môi trường
không khí ở Việt Nam trong thời gian tới để mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội
có ý thức cao hơn trong việc bảo vệ môi trường nói chung và môi trường

38. 34
không khí nói riêng, chấp hành tốt hơn pháp luật bảo vệ môi trường và bảo
đảm pháp luật bảo vệ môi trường được triệt để tôn trọng.
Xây dựng và thực hiện pháp luật của công dân chịu sự ảnh hưởng của
nhiều yếu tố chủ quan và khách quan khác nhau bởi xã hội là sự vận hành của
tổng thể phức hợp của các mối quan hệ đa dạng, sự tương tác lẫn nhau của
các nhân tố kinh tế, văn hóa, xã hội [10, Trang 27]. Do đó các yếu tố ảnh
hưởng đến việc xây dựng và thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường không
khí ở Việt Nam nói riêng cũng chịu sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau:
kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, đạo đức…Có thể liệt kê một vài yếu tố cụ
thể sau đây:
- Yếu tố kinh tế: Đây được hiểu là tổng thể các điều kiện kinh tế, hoàn
cảnh kinh tế xã hội, hệ thống các chính sách được áp dụng trong xã hội. Nền
kinh tế, xã hội phát triển năng động, bền vững tạo điều kiện thuận lợi cho việc
thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí, bởi nó tác động tích cực
tới việc nâng cao hiểu biết pháp luật, con người có ý thức hơn trong việc bảo
vệ môi trường, từ đó hình thành thói quen tốt, thực hiện nghiêm chỉnh các quy
định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, khi kinh tế phát triển
đời sống vật chất tinh thần của người dân được nâng cao, việc phổ biến và
giáo dục pháp luật được tuyên truyền rộng rãi hơn, do đó việc chấp hành các
quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường sẽ mang tính tự giác cao. Ngược
lại khi kinh tế kém phát triển, đời sống của người dân gặp khó khăn, tiêu cực
sẽ phát sinh thì việc vi phạm pháp luật sẽ xảy ra nhiều hơn, điều này dẫn đến
việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí sẽ không được chấp
hành nghiêm chỉnh, ý thức của mỗi người dân cũng trở nên hạn chế.
- Yếu tố chính trị: Một đất nước có nền chính trị ổn định giúp cho
người dân củng cố thêm niềm tin vào hệ thống pháp luật nước nhà, tin tưởng
vào bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh dưới sự lãnh đạo của Đảng. Và

39. 35
trong vấn đề thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường cũng vậy, khi người
dân có sự tin tưởng vào hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường không khí
thì pháp luật sẽ được thực hiện một cách nhất quán, nghiêm chỉnh, góp phần
giữ gìn môi trường ngày càng trong lành, sạch đẹp
- Yếu tố dư luận xã hội: Sự bất bình của dư luận xã hội có ảnh hưởng
đến việc điều chỉnh hành vi, ý thức của cá nhân vi phạm pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí. Ví dụ: Khi một cá nhân hoặc tổ chức có hành vi vi
phạm pháp luật về bảo vệ môi trường không khí như xả khói thải gây ô nhiễm
đến những hộ dân đang sinh sống gần khu vực đó thì những cá nhân đang bị
ảnh hưởng có thể kêu gọi mọi người lên án hành vi sai trái đang diễn ra, và
sức mạnh của dư luận xã hội lúc này có thể làm chấm dứt việc xả khói thải
một cách bừa bãi. Do đó cần xây dựng và khuyến khích những hành vi đấu
tranh tích cực với những biểu hiện coi thường, bất chấp pháp luật. Dư luận xã
hội chính là một chế tài mạnh mẽ trong việc đảm bảo trật tự, kỉ cương phép
tắc trọng hoạt động bảo vệ môi trường không khí.
- Ý thức và thái độ của con người: Trong tất cả mọi lĩnh vực thực hiện
pháp luật thì ý thức con người luôn là yếu tố quan trọng bởi con người có khả
năng nhận thức mọi hành vi mình làm là đúng hay sai, từ đó hoàn toàn có thể
nhận biết được việc nên làm và không nên làm, trong lĩnh vực bảo vệ môi
trường cũng vậy, con người có thể tự giác thực hiện pháp luật, tự tập cho
mình những thói quen có lợi cho môi trường nói chung. Tuy nhiên không phải
ai cũng có ý thức, trách nhiệm để bảo vệ môi trường, nếu để người dân thờ ơ,
lãnh đạm trước pháp luật thì rất khó để việc xây dựng và thực hiện pháp luật
nói chung và bảo vệ môi trường không khí nói riêng được diễn ra một cách
chuẩn mực. Do đó giáo dục pháp luật cần kết hợp với giáo dục đạo đức có
mục đích và yêu cầu hình thành tính hướng thiện trong hành vi của mỗi cá
nhân để từ đó hình thành ý thức tôn trọng và lối sống tuân theo pháp luật

40. 36
- Yếu tố pháp luật về bảo vệ môi trường không khí: Để việc xây dựng
và thực hiện pháp luật được thống nhất và khả thi thì bản thân hệ thống pháp
luật về bảo vệ môi trường không khí cần phải rõ ràng, minh bạch, dễ hiểu,
không mâu thuẫn chồng chéo giữa các văn bản pháp luật với nhau để người
dân có thể hiểu và thực hiện đúng như những gì mà pháp luật đã quy định.
Tạo một niềm tin vững chắc vào sự nghiêm minh và công bằng của pháp luật.

41. 37
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
1. Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (1994), Thông tư số 1485-MTg
ngày 03/4/1994 của hướng dẫn tổ chức quyền hạn và phạm vi hoạt động của
thanh tra về bảo vệ môi trường và một số văn bản liên quan khác, Hà Nội.
2. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2005), Tài liệu của Hội nghị môi trường
toàn quốc, Hà Nội.
3. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2015), Thông tư số 11/2015/TT-BTNMT
ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường, Hà Nội.
4. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2015), Thông tư số 12/2015/TT-BTNMT
ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường, Hà Nội.
5. Chính phủ (2003), Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010
và định hướng đến năm 2020, Hà Nội.
6. Chính phủ (2003), Nghị định 179/2013/NĐ-CP, ngày 14/11/2013 quy
định xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường, Hà Nội.
7. Chính phủ (2003), Nghị định 21/2013/NĐ-CP ngày 04/3/2013 quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài nguyên và
Môi trường, Hà Nội.
8. Chính phủ (2015), Nghị định số 18/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 quy
định về quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh giá nôi trường chiến lược,
đánh giá tác động môi trường và kế hoạch bảo vệ môi trường, Hà Nội.
9. Chính phủ (2015), Nghị định số 19/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 quy
định chi tiết thi hành một số điều Luật Bảo vệ môi trường, Hà Nội.
10. Nguyễn Thị Thu Huyền (2005), Pháp luật về bảo vệ môi trường không
khí ở Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội.

42. 38
11. Hoàng Thị Kim Quế, Các yếu tố tác động đến thực hiện pháp luật của
công dân ở nước ta hiện nay, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Luật học, Tập
31, Số 3 (2015) trang 26-31
12. Quốc hội (2010), Luật thanh tra, Hà Nội
13. Quốc hội (2005), Luật bảo vệ môi trường, Hà Nội.
14. Quốc hội (2006), Luật tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Hà Nội.
15. Quốc hội (2013), Hiến pháp, Hà Nội.
16. Quốc hội (2014), Luật bảo vệ môi trường, Hà Nội.
17. Quốc hội (2015), Bộ luật dân sự, Hà Nội.
18. Quốc hội (2015), Bộ luật hình sự, Hà Nội.
19. Quốc hội (2015), Luật tổ chức chính phủ, Hà Nội.
20. Vũ Thị Duyên Thủy (2001), Pháp luật bảo vệ môi trường không khí ở
Việt Nam - Thực trạng và hướng hoàn thiện, Luận văn Thạc sỹ Luật học,
Trường Đại học Luật Hà Nội.
21. Trường Đại học Luật Hà Nội (2003), Giáo trình Luật Môi trường,
NXB Công an nhân dân, Hà Nội.
II. Tài liệu trang Web
23. http://tapchicongthuong.vn/giai-quyet-tranh-chap-moi-truong-bat-cap-va-
giai-phap-20130809040422313p33c403data.htm
24. http://luanvan.co/luan-van/tieu-luan-quan-ly-moi-truong-khong-khi-
1555/
25. http://www.citenco.com.vn/thong-tin-cong-khai/kien-thuc-moi-
truong/quy-chuan-viet-nam-ve-moi-truong-28.html
26. http://text.123doc.org/document/1031706-phap-luat-ve-bao-ve-moi-
truong-o-viet-nam-thuc-trang-va-giai-phap.htm
27. http://moitruong.com.vn/quy-dinh-phap-luat/tieu-chuan-quy-
chuan/danh-muc-cac-quy-chuan-ky-thuat-quoc-gia-ve-moi-truong-7270.htm

43. 39
28. http://www.slideshare.net/hajz_zjah/phng-thc-gii-quyt-tranh-chp-mi-
trng
29. http://khoahoc.tv/the-gioi-dang-bi-o-nhiem-khong-khi-nhu-the-nao-
72406
30. http://doc.edu.vn/tai-lieu/de-tai-phuong-phap-danh-gia-thiet-hai-do-o-
nhiem-khong-khi-gay-ra-doi-voi-suc-khoe-cua-nguoi-dan-ha-noi-voi-cac-
kinh-66170/
31. http://khoahoc.tv/the-gioi-dang-bi-o-nhiem-khong-khi-nhu-the-nao-
72406
32. http://www.maxreading.com/sach-hay/viet-nam-moi-truong-va-cuoc-
song/phat-huy-vai-tro-cua-cong-dong-trong-viec-giai-quyet-xung-dot-moi-
truong-11367.html