filipino 9

1. Q4- ARALIN 1 -Kaligirang
Pangkasaysayan ng Noli Me
Tangere
FILIPINO 9

2. Ang Noli Me Tangere ay isang
nobelang inilatha ni Dr. Jose Rizal.
Naisulat ito dahil sa adhikain ng
manunulat na mabuksan ang
kamalayan ng mga Pilipino sa
totoong pamamalakad ng
pamahalaan at simbahan.

3. Upang mas madaling maunawaan ang nobelang ito,
ginawa namin ang maikling buod na ito ng Noli Me
Tangere. Narito ang aming bersyon ng Noli Me
Tangere buod ng buong kwento.
Noli Me Tangere Buod ng Buong Kwento
Ang binatang si Juan Crisostomo Ibarra ay isang
Pilipino ngunit siya ay pinag-aral ng ama na si Don
Rafael sa ibang bansa. Mahigit pitong taon itong
tumira sa Europa bago ito muling bumalik ng
Pilipinas.

4. Naghanda ng malaking salu-salo sa bahay ni
Kapitan Tiago upang salubungin ang binata.
Inimbitahan din ang ilang panauhin katulad
nina Padre Damaso, Padre Sibyla, Tinyente
Guevarra, Donya Victorina, at ilang may
impluwensya sa lipunan Ipinahiya ni Padre
Damaso, ang dating kura ng San Diego, si
Ibarra ngunit wala itong ginawa bagkus
pinagpasensyahan lang niya ang pari.
Magalang itong nagpaalam at nagdahilang
may ibang pupuntahan.

5. Pinuntahan naman ni Ibarra si Tinyente Guevarra
bago ito umalis upang ipagtapat ang pagkamatay ng
ama. Isinalaysay ng tinyente na naakusahan ang ama
na erehe at pilibustero dahil sa hindi nito pagsisimba
at pangungumpisal.
Ipinakulong si Don Rafael dahil sa pagkamatay ng
isang Kastila sa kasalanang di naman siya ang may
gawa. Malapit na sanang malutas ang paglilitis nang
magkasakit at kalauna’y namatay ang ama ni Ibarra

6. Ipinag-utos ni Padre Damaso sa isang
sepulturero na hukayin ang bangkay nito at
ilipat sa libingan ng mga Intsik. Dahil sa lakas
ng ulan ay hindi kinaya na buhatin ang
bangkay kung kaya’t itinapon nalang ito sa
lawa.
Sa kabila ng nangyari ay hindi hinangad ni
Ibarra na makapaghiganti, sa halip
ipinagpatuloy niya ang adhikain ng ama na
makapagtayo ng paaralan

7. Naghanda ng isang pananghalian si Ibarra
pagkatapos ng pagbabasbas. Muli na namang
tinira ni Padre Damaso ang binata.
Sa pagkakataong ito ay hindi na nakapagpigil si
Ibarra. Kamuntikan na niyang saksakin ang pari
kung hindi lang siya napigilan ni Maria Clara.
Dahil sa nagawa ni Ibarra ay naging
ekskumunikado siya

8. Talasalitaan:
Alkalde – mayor
Porselana – magandang kutis
Kalansing – tunog
Kubyertos – gamit sa pagkain
Bulwagan – gusaling pinagtatanghalan
Adorno – palamuti
Kura – pari
Paisano – katulong
Erehe – taong di sumasangayon
Batid – alam

9. Kalagayan ng Bansa sa Panahon
ng Pagsulat ng Akda
Tunay na salamin ng buhay ang
panitikan. Madalas, kumukuha
ang mga manunulat ng
inspirasyon sa kaniyang paligid at
inilalahad ito sa sarili niyang
pamamaraan.

10. Ganito marahil ang naging sitwasyon
ni Rizal nang isinulat niya ang Noli Me
Tangere. Ngunit, anong
kalagayan ng lipunan o kaniyang
paligid ang nag-udyok sa kaniya para
sumulat ng isang
nobela?

11. Nagsimula ang pananakop ng mga
Espanyol sa Pilipinas nang dumating si
Miguel Lopez de Legazpi sa Cebu noong
1564. Taglay nila ang tatlong layunin sa
kanilang pagdating: una, ang Katolisismo,
ang pagpapalaganap ng kanilang relihiyon
sa pamamagitan ng pag-impluwensiya sa
mga katutubo na sundin ang aral ng
relihiyong ito;

12. ikalawa, ang kayamanan, ang pagnanasang
magtaglay ng higit pang ari-arian ang kanilang bansa
(partikular na sa pagkontrol ng pangunahing
pinagkukuhanan ng mga pampalasa o spices) upang
higit na lumakas ang puwersa nito sa pamamagitan
ng pag-angkin sa mga
kayamanang taglay ng mga teritoryong kanilang
nasasakop; at ikatlo, karangalan, ang pagkakaroon
ng mas malawak na teritoryo ay pagkakaroon ng
higit na kapangyarihan kaysa sa Portugal, ang
katunggali ng Espanya sa karangalan noong
panahong iyon.

13. Ang pananakop ng mga Espanyol ay nagtagal
hanggang 1821, sumailalim ang Pilipinas sa
pamamalakad ng mga gobernador heneral na
itinalaga ng hari ng Espanya. Tinawag ng mga
Espanyol na Indio ang mga Pilipino, bilang
pag-uuring mababang antas ng tao sa
lipunan.
May apat na uri o antas ng mga tao noon na
kinabibilangan ng sumusunod:

14. Una, ang mga tinawag na peninsulares o ang
mga Espanyol na ipinanganak sa Iberian
Peninsula o Timog Kanlurang EuropSila ang
mga Espanyol na ipinadadala sa Pilipinasa
. upang mamahala at mamuno rito katulad ng
gobernador heneral at iba pang opisyal ng
pamahalaan. Samantala, kabilang sa
ikalawang uri ang mga sanggol na
ipinanganak sa Pilipinas, na may mga
magulang na Espanyol na tinawag na
insulares.

15. Tinawag din silang “Filipino Insulares” o
mga Pilipino sa matagal-tagal na panahon.
Criollos o creoles ang tawag sa mga
Espanyol na ipinanganak sa ibang kolonya
ng Espanya partikular sa Amerika.
Nabibilang naman sa ikatlong uri ang mga
meztiso, principalía, at ilustrados.
Nakatuon ang mga meztisong Tsino at
meztisong Espanyol sa pangangalakal at
negosyo.

16. Sa panibagong sistema sa lipunan na
pinairal ng mga Espanyol, nagkaroon ng
malaking pagbabago mula sa sinaunang
pag-uuri sa lipunan na kinabibilangan ng
mga datu, maharlika o timawa, at alipin.
Sa panahon ng pananakop ng mga
Espanyol, kinaibigan nila ang mga datu
upang tumulong sa pagpapatupad ng mga
tuntunin, maging tulay ng mga tao sa
pamahalaan, at maningil ng buwis.
Tinawag silang mga principalia.

17. Sa pagkakaron ng ganitong katayuan sa
lipunan, hindi nila kinakailangang sumailalim
sa sapilitang paggawa o Polo y Servicios.
Nagkaroon ng hindi mabuting epekto ang
ganitong sistema, sapagkat marami sa mga
principalía ang tumulong sa mga Espanyol na
manamantala sa kanilang kapwa Pilipino,
partikular sa korapsyon ng buwis. Pagkatapos
ng Kalakalang Galyon na nagbigay daan sa
pagbubukas ng Pilipinas sa pandaigdigang
kalakalan, sumibol ang mga ilustrado.

18. Mula ang mga ilustrado sa mga katutubong pamilya
na yumaman noong ika-19 na siglo sa Pilipinas.
Sa uring ito nagmula Tinawag namang indio ang
ikaapat at ang pinakamababang uri.
Mula ang mga ito sa mga lahing timawa, na dahil sa
koloniyalismo,ang mga intelektwal na kabataang
nagsipag-aral sa ibang bansa kabilang na si Rizal.
kinailangang makilahok sa polo y servicios para
magkaroon ng mga barko at produkto ang
Kalakalang Galyon. Sila ang labis na naghirap at
naapi sa pananakop ng mga Espanyol.

19. Sa ganitong paraan nakita ni Rizal ang kalagayan ng
lipunan noon. Inalipin at pinagmalupitan ng mga
Espanyol ang mga taal na Pilipino. Sa gitna ng kaawa-
awang kalagayan ng mga Pilipino, naroon ang iba't
ibang rebolusyon sa huling isang daang taon ng
pananakop ng mga Espanyol, sapagkat natutuhan na
ng mga Pilipino na lumaban. Ilan sa mahahalagang
pangyayari noon ang pag-alsa sa Cavite at paggarote
sa tatlong paring mártir na sina Padre Mariano
Gomez, Padre Jose Burgos, at Padre Jacinto Zamora
na inakusahang kasabwat sa Pag-aalsa sa Cavite.

20. Teoryang Historikal
Ito ay teoryang tumutukoy sa kasaysayan
ng isang partikular na lugar na mababasa
sa akda.
Karaniwang sinusuri nito ang mga
kaganapan na nangyari sa nobela at
ihahambing ito sa mga pangyayari sa
tunay na buhay. Mahalaga sa isang
panitikan na nakaugnay ito sa lipunan
upang makita ang kahalagahan nito para
sa mga mambabasa.

21. Gayundin, sa dulog na ito makikita ang mas
malalim na implikasyon ng mga pangyayari sa
akda sa realidad. Isang magandang halimbawa
nito sa akdang Noli Me Tangere, ang pagtukoy
sa kura at alperes bilang makapangyarihan sa
San Diego.
Sa kasalukuyang lipunan, umiiral pa rin ang
paggamit ng kapangyarihan ng mga
namumuno sa simbahan man o pamahalaan
upang manamantala sa mamamayan.

22. Isang simpleng halimbawa nito ay ang
pagbubuo ng mga desisyon o panukala na
madalas pabor lamang sa kanila
Sa pagsusuri sa mga pangyayari sa isang akda,
higit na nakikita ang kahalagahan ng teksto.
Nagkakaroon din ng mas malalim na pag-
unawa ang mga mambabasa sapagkat
nagagawa nilang maiugnay ang sarili o mga
pangyayari sa kanilang paligid sa akdang
kanilang binabasa.

23. Subukan Natin/gawain #1 (notebook)
Sagutin ang sumusunod na tanong:
1. Nabanggit sa talakayan ang tungkol sa
pagkakaroon ng pag-uuri ng lipunan batay sa
lahi. Mayroon pa ba nito sa Pilipinas ngayon?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
2. Ano ang orihinal na ibig sabihin ng salitang
timawa? Paano ito binago ng mga
Espanyol?
3. Magsaliksik tungkol sa salitang indio. Bakit
ito ang ginamit na salita upang ilarawan
ang mga Pilipino?

24. Pag-isipan Natin/gawain #2 notebook
Isulat sa loob ng Venn Diagram ang pagkakaiba at
pagkakatulad ng isang telenobelang iyong napanood
at ang nobelang Noli Me Tangere.

25. Dapat Tandaan
● Nag-ugat ang pagsasamantala noong
panahon ng pananakop ng mga Espanyol
sapag-uuri ng mga tao sa lipunan. Naging
labis na mapangahas ang mga nasa
matataas na uri dahil sa mga pribilehiyong
kanilang taglay at labis namang naging
api ang mga nasa mababang uri.

26. ● Mahalaga ang pag-aaral ng nobelang
Noli Me Tangere upang gisingin ang
damdaming makabayan ng mga Pilipino at
patuloy na magsumikap na makamit
ang pambansang kalayaan at
mapagpalayang lipunan sa pamamagitan
ng pagkakaisa.

27. ● Ang Teoryang Historical ay
tumutukoy sa kasaysayan ng isang
partikular na lugar na mababasa
sa akda. Karaniwang sinusuri nito
ang mga kaganapan na nangyari
sa nobela at ihahambing ito sa
mga pangyayari sa tunay na
buhay.

28. Sagutin Natin/gawain #3 notebook
Sagutin ang sumusunod na tanong:
1. Ano ang kaibahan ng katutubong pag-
uuri sa lipunan at pag-uuring ipinatupad
ng mga Espanyol?
2. Ano ang masamang epekto ng polo y
servicios?
3. Ano ang tatlong pangunahing layunin
ng mga Espanyol sa kanilang pananakop
sa iba’t ibang bansa?