2. Inhoud
1. Verslaving: wat is het wel en wat is het niet
2. Vormen van verslaving
3. De behandeling van verslaving
4. Autisme en verslaving: komt dat voor?
5. SUDAA onderzoek.
6. De praktijk
7. Is verslaving bij ASS niet gewoon rigiditeit?
8. Conclusie
2
3. Verslaving, wat is het?
• Verslaving (Engels: Substance Use Disorder = SUD)
– Afhankelijkheid of misbruik van
alcohol, drugs, gokken
– Verslaving = controleverlies
• Meer gebruik dan gepland
• Ongepast gebruik
• Stoppen of minderen lukt niet
– Neurobiologisch mechanisme (double trouble)
• Overwaardering beloning
• Onvermogen gebruik te remmen
3
4. Verslaving; aan wat?
Verslaving is een psychiatrische ziekte die optreedt bij
genetisch kwetsbare individuen
Niet alleen “middelen” als hard / soft drugs of alcohol
Verslaving gaat ook over gedrag: gokken, stalken,
kopen, seks en tegenwoordig ook internet verslaving
4
5. Verslaving als overwaardige beloning
Evolutionair is het verslaving te zien als een “uit de hand gelopen normaliteit”
– Sterke gerichtheid op
geurherkenning bij hechting
– Gevoeligheid voor “cues” voor
basale behoeften
• van het individu
(veiligheid, voeding)
• van de groep (voedsel
zoeken, kopen)
• voor de overleving van de soort:
– seksuele aantrekking
– voortplanting
5
6. De behandeling van verslaving
• Motivatie is essentieel
– Verhelderen wat de reden is van gebruik
– Kennis over effect van gebruik
– Bewust worden van voor- en nadelen
– Opbouwen intrinsieke motivatie
• Plan opstellen
• Begeleiding en ondersteuning
• Langdurig opvolgen
6
7. Verslaving en ASS
• Tot 2010 weinig cijfers bekend
• Eerste cijfers: Geen verslaving bij ASS
• In de GGZ komt verslaving voor bij 30% van de
mensen met ASS
• Indicatie: vooral alcohol en cannabis
• Veel computer en internet gebruik: verslaving
of ritueel of... Wat?
7
8. Gamen, computergebruik en autisme:
verslaving of niet?
• Positieve redenen en effecten?
– Moeite met ontspanning en communicatie
– Behoefte aan logica, structuur en
voorspelbaarheid
– Rigiditeit in handelen en interesses
– ‘Veilige’ vriendschappen
– Rust door concentratie en ‘afzondering’
– Andere normen; positieve eigenwaarde
Referentie: Kisjes en Mijland, 2011
8
9. • Negatieve effecten
– ‘Kort lontje’ en prikkelbaarheid tot driftbuien
– Overspoeld worden door verwarrende emoties
– Grenzeloos vluchten in het gamen: realiteitsverlies
– Niet kunnen stoppen en groter sociaal isolement
– Afvallen of aankomen, slaapstoornissen
– Afvlakken emoties en interesses
– Spijbelen, leerproblemen, concentratiestoornissen
– Conflicten
– Dus: ..... verslaving
Referentie: Kisjes en Mijland, 2011
9
10. Omgaan met excessief computer
en internet gebruik
• Bespreekbaar maken zonder te oordelen
• Motivationele gesprekstechnieken
• Onderzoeken wat de subjectieve winst is
• Afspraken maken over
tijd, plaats, onderwerp
• Afspraken nakomen van 2 kanten
• Maak het gebruik inzichtelijk: registratie
10
11. Tip: Thema avond gamen en autisme
Spreker: Herm Kisjes
Datum: 7 maart 2013
Tijd: 19.30 – 21.30
Adres: Tarweweg 3 Nijmegen
• De avond is bedoeld voor ouders, jongeren en
iedereen die is geïnteresseerd in autisme en
gamen.
• De avond start om 19.30 en eindigt om 21.30
• De entree bedraagt €10,00.
• U kunt zich opgeven door een mailtje te sturen
aan: info@autismeregionijmegen.nl
• Er zijn 60 zitplaatsen, vol is vol
11
12. Verslaving en Autisme
overeenkomsten
Bij autisme veel op “verslaving”
lijkend gedrag:
hyperfocalisaties
tranceachtige gedragingen
motorische maniërismen &
stereotypieën
preoccupaties
Ridley 1994
12
13. Verslaving & Autisme
• de mechanismen van overleven en “arousal
regulatie” staan centraal bij mensen met autisme
• preoccupaties en stereotypieën zijn van groot
belang om de omgevings en innerlijke stress te
reguleren.
• veel mensen met autisme functioneren sterk
vanuit “primitieve” overlevingssystemen:
– ruiken- naar de mond brengen
– maar ook blijven focussen op details
13
14. Onderscheid preoccupaties en verslaving
Preoccupatie Verslaving (compulsief/afhankelijk)
• Angst overwinnen • Stemming beinvloeden
• Preventie van angst • Vermijden van angst
• Manier om te ontspannen • Ontsnappen aan spanning
• Veel denken over gamen • Voortdurend denken aan
• Samenhang zoeken • Vlucht voor moeilijkheden
• Terugtrekken in eigen sfeer • Vlucht voor eigen denken
• Verwerken emoties • Vlucht voor emoties
• Aangaan sociale contacten • Sociaal contact mijden
• Ook nog ander interesse • Alleen interesse voor ...
• Willen en soms moeten • Moeten, moeten, moeten
Referentie: Kisjes en Mijland, 2011 14
15. ASS, ADHD en Verslaving (SUD)
SUDAA onderzoek
• ADHD and SUD in volwassenen:
– 17 - 45% alcohol , 9 – 30% andere SUD
(Wilens 2004)
– Jonge delinquenten (De Milio)
• Van die met SUD hadden 23% ADHD
• Van die zonder SUD had niemand ADHD
• ASS en SUD:
– onbekend
15
16. Risico factoren voor SUD
• ADHD:
– Vroeg beginnen met nicotine (Biederman,
biol.psych, 2006)
– Gedragsproblemen op kinderleeftijd (Harpold, J.
Nerv.Ment.Dis, 2007)
– Positieve familie anamnese voor SUD
(Biederman, Am.J.Psych.,2008)
• ASS:
– onbekend
16
17. Voorbeelden uit de praktijk
• Achtergrond van het onderzoek:
Nieuw: verslaafden die ASS bleken te hebben !
• Intensief behandeld zonder succes: “Arthur”
– 38 jaar, gemiddeld IQ, alleenstaand, 15 jaar drugs
– Vanaf 7e jaar in de GGZ, na detox angstig en
vreemd in contact
– Betekenis diagnose ASS, abstinent via heroïne
• Nooit behandeld, wel succes: “Joyce”:
– 20 jaar, alleenstaand, hoog IQ, 8e jaar: PDDNOS
– Multiplex systeem, cannabis vanaf 14e , misbruik
– Mislukte banen, sociale angst, zelf drugs gestopt
17
18. Voorkomen, Risico en Functioneren
80 P <.001
Verslaving in %
• Prevalentie cohort 60
40
– Meer SUD in ADHD dan in ASS 20
0
• Risicofactoren ADHD ASS Bevolking
– Roken voor 16e jaar (OR 5.7 [2.3 – 13.8] p=.000)
– Negatieve ervaringen stamgezin (OR 2.7 [1.2 – 6.1] p=.019)
– Verslaafde ouders (OR 5.4 [1.0 – 14.5] p=.001)
• Problematisch functioneren
– Gevolgen verslaving zijn bij ASS net zo ernstig als bij ADHD
18
Sizoo et al, J.Ment.Nerv.Dis, 2009
19. Autisme en ADHD
op drie niveaus:
samenvatting
X
Zonder verslaving Met verslaving
Moeite met functioneren Autisme lijkt op ADHD Beide meer moeite
Aantal autistische kenmerken Autisme meer dan ADHD Autisme ‘socialer’
Persoonlijkheidsprofiel Autisme en ADHD anders Autisme ‘socialer’
Neuropsychologische maten Autisme lijkt op ADHD Autisme meer moeite
Intelligentie Autisme lijkt op ADHD Beide lager IQ
Patronen in 5 genen Autisme verschilt van ADHD Geen effect
19
20. Betekenis resultaten
• Verslaving bij autisme minder vaak dan bij
ADHD maar de gevolgen van verslaving bij
autisme minstens net zo erg
• Gevaar voor vergissing over het beeld door te
eenzijdig onderzoek
• 2 vragen voor vervolgonderzoek:
– Is er echt betere sociale gerichtheid ?
– Hoe hangen de drie niveaus samen ?
20
21. Onbeantwoorde vragen
• Waar ligt de grens tussen acceptabel
internet gebruik en risicovol gebruik
(verslaving) ?
• Welke goede alternatieven zijn er ?
• Wie raakt wel en wie raakt niet
verslaafd?
• Is ritueel gedrag een verslaving?
21
22. Conclusies
• Verslaving bij ASS komt meer dan gemiddeld
voor
• Het onderscheid tussen ‘rituelen’ en
verslaving is moeilijk
• Belangrijk is de functie van het gedrag
(preoccupatie of afhankelijke obsessie)
• Dus: meer onderzoek is hard nodig
22