Triple diagnose presentatie

1. November
2018
L.P. van der
Vorst
Verslavings
Arts/
Psychiater
GGZ-NHN
IHT Schagen
TRIPLE DIAGNOSE, EN NU?
Bron foto: https://www.ggznieuws.nl/home/landelijke-studiedag-
dubbele-diagnose-en-triple-diagnose-psychiatrie-verslaving-en-lvb/

2. In welke setting bent u werkzaam?
90%
2%
0%
8%

3. ¡ Wat is uw eerste emotie/ gedachte als u denkt aan triple
diagnose?
¡ Wat is jouw ervaring met patiënten met een triple diagnose
(verslaving, psychiatrische klachten en LVB)?
¡ Hoeveel procent van de patiënten die u behandeld voldoet aan
een Triple diagnose?
¡ Waar loop je vooral tegenaan bij de behandeling van jouw
patiënten met Triple diagnose?
¡ Waar zou je meer over willen weten?
VRAGEN
3

4. Heftig en complex
Dubbele diagnose
Zal wel drinken
Psychiatrie, verslaving en LVB
Psychiatrie, somatiek en….
Combinatie van diagnosen
Meerdere aandoeningen waar iemand last van heeft
Extra kwetsbaar
3 Dit wordt lastig
Ingewikkeld, zwaar, moeilijk
Waar beginnen we?
Medelijden
Ojee
Is te veel
Je zal er maar aan staan
Zorgmijder
Gevaarlijk, gek en verslaafd
Te weinig aandacht voor
Meer regel dan uitzondering
Wel een uitdaging
EMOTIES/ GEDACHTEN BIJ DE HULPVERLENER
DENKEND AAN DE TERM: TRIPLE DIAGNOSE

5. ¡ Weinig
¡ Op de woonvorm, in de kliniek, binnen forensische afdelingen
¡ Lastig > liefst naar een andere setting, bijv. Eerst
verslavingszorg
¡ Cliënten vallen vaak tussen wal en schip
¡ Moeite met ‘Nee’ zeggen
¡ Vaker agressie
¡ Een gebruiksaanwijzing bij complex gedrag zou handig zijn
¡ Vaak veel psychosociale problematiek, weinig steun
¡ Vaak misbruik
¡ Vaak geen inzicht en veel demoralisatie
¡ Hebben een andere benadering nodig.
WAT IS JOUW ERVARING MET PATIËNTEN MET EEN
TRIPLE DIAGNOSE?
5

6. Schatting door deelnemers van de enquête:
¡ Varieert van 0 tot 80%, meestal 5-20%
¡ 10% dacht 50-60% van de patiënten
¡ >10% respondenten meent 0%
Vaak onopgemerkt binnen de GGZ en verslavingszorg
§ Veel sprake van ‘ camoufleren’
§ Moeite met ‘ shared decision maken’ , ROM, Ehealth
§ Reguliere behandelingen vaak ‘ talig’ , tempo ligt hoog.
§ Overschatting ligt op de loer
§ Gedragsproblemen vaak door overvraging
HOEVEEL % VAN DE PATIËNTEN HEEFT
TRIPLE DIAGNOSE?
6

7. ¡ Vaak beheersen in plaats van behandelen
¡ Samenwerking met ketenpartners loopt niet, ‘ niemand wil
ze’.
¡ Weinig goede aangepaste materialen
¡ Gebrek aan kennis
¡ Bij de patiënten:
§ Gebrek aan ziekte-inzicht
§ Geen motivatie voor verandering
§ Weinig oplossingsgerichte vaardigheden
§ Gemakkelijke overvraging
§ Moeite met opbouwen therapeutische relatie
§ Misverstanden in de communicatie
¡ Richtlijnen ontbreekt
WAAR LOOP JE TEGEN AAN?
7

8. Goede persoonlijke diagnostiek
Algemene info over overlap symptomen
Ketenzorg
Stappenplan
Hoe behandeling bieden i.p.v. alleen begeleiding
Aandachtspunten en praktische handvatten
Aangepaste motiverende gespreksvoering
Houding hulpverlener
Bejegeningsaspecten
Holistische aanpak
Valkuilen
Aanpassing behandelaanbod bij LVB
Gestructureerd behandelaanbod
Waarom verwijst de GGZ altijd direct naar de VG-sector?
Differentiaties LVB niveau en psychiatrische problematiek
Hoe psycho- educatie te geven bij deze doelgroep?
Wat is het slagingspercentage van de behandeling?

9. psychiatrie
LVB
verslaving
Triple diagnose
Dubbele diagnose
TRIPLE DIAGNOSE

10. ¡ Zwakbegaafdheid bij 13,6% van algehele populatie
¡ Verstandelijke beperking bij 2,1% van algehele populatie
¡ Patiënten verwezen naar GGZ: schatting 20% LVB1
¡ 35% van opgenomen patiënten binnen verslavingszorg
instelling een IQ<852.
PREVALENTIE LVB
10
1. Handboek LVB en verslaving, 2017
2. Van Dijk, 2016

11. ¡ SUMID-project1:
§ Prevalentie alcohol gebruik iets lager dan in algehele bevolking
§ Prevalentie nicotine en cannabisgebruik iets hoger
§ Ook komt gebruik van cocaïne, XTC, speed, GHB en heroïne
voor.
§ Bij 20% aanwijzingen voor problematisch middelengebruik.
¡ Totaal prevalentie verslaving 0,5-2%2 en 6%7
¡ Hogere prevalenties bij comorbide psychiatrische
problematiek, gedragsproblemen3 of een forensisch
kader.4
PREVALENTIE VERSLAVING BIJ LVB
11
1. VanDerNagel& De Jong (2016), 2. Sturmey e.a. 2003, 3. Chaplin e.a. 2011, didden
e.a. 2009, 4. Hassiotis e.a 2011, Lindsay e.a. 2013, 7. Lin e.a. 2016

12. PREVALENTIE PSYCHIATRISCHE
STOORNISSEN BIJ LVB
¡ Zelfde psychiatrische stoornissen als bij normaal IQ komen
voor
¡ Prevalentie tussen 30% en 60%
¡ Bij verslaving EN LVB tot 78% comorbide psychiatrie1
§ Angststoornis 67,6%
§ Stemmingstoornis 44,6%
§ Psychotische stoornis 35,8%
§ Persoonlijkheidsstoornis 23,5%
1. Lin e.a. 2016

13. Verslavingszorg:
¡ Dubbele diagnose 30-60%
§ Psychose 10-15%
§ Angststoornis 20-40%
§ Stemmingsstoornis 30-50%
§ Persoonlijkheidsstoornis 15-40%
§ ADHD 10-30%
GGZ:
¡ Dubbele diagnose: 20-30%
§ Psychose 20-50%
§ Angst 20-30%
§ stemming 10-30%
§ PTSS 5%
§ ADHD 20-50%
PREVALENTIE DUBBELE DIAGNOSE
13
Torrens et al. 2015

14. Meer kans op negatieve consequenties:
¡ Psychiatrische episodes
¡ Gebruik, misbruik en terugval in het gebruik van alcohol en
middelen
¡ Klinische opnames
¡ Bezoeken aan eerste hulp afdelingen
¡ Problemen in relaties
¡ Geweld (pleger en slachtoffer)
¡ Suïcide
¡ Arrestatie en dementie
¡ Werkloosheid
¡ Dakloosheid
¡ Infectieziekten als HIV, hepatitis en SOA
¡ Complicaties door chronische ziekten als diabetes
BIJ DUBBELE DIAGNOSE
14

15. ¡ Patiënten met triple diagnose zijn een uitdaging voor de
diagnostiek
¡ Patiënten met triple diagnose zijn een uitdaging voor de
behandeling
UITDAGINGEN IN DE PRAKTIJK
15

16. ¡ Symptomen kunnen elkaar versterken, maskeren of beïnvloeden
§ Comorbide psychiatrische stoornissen
§ Intoxicatie van middelen
§ Onthouding van middelen
§ Effecten van langdurig gebruik
§ LVB kenmerken
¡ Brede inventarisatie nodig:
§ Psychiatrisch beeld
§ Beperkingen & sterke kanten
§ Verslaving + overig gebruik
§ Somatiek
§ Geschiedenis
§ Sociaal-maatschappelijke problemen
§ Problemen met justitie
UITDAGINGEN BIJ DIAGNOSTIEK
1.
16
+ analyse van de
relatie tussen deze
factoren!

17. ¡ Beperkingen van bekende screeningslijsten bij LVB:
§ Vaak te lang
§ Abstracte begrippen i.p.v. concrete gedragingen
§ Moeilijk taalgebruik en lange zinnen
§ > vragen eenvoudiger formuleren of samen met familie/begeleider
invullen
¡ Intellectual distortion
¡ Vaak is een uitgebreider diagnostisch proces nodig:
§ Anamnese + ‘ klinische blik’
§ Heteroanamnese
§ Dossierstudie
§ Observatie in thuissituatie
§ Aanvullende psychodiagnostiek
UITDAGINGEN BIJ DIAGNOSTIEK II
1.
17

18. ¡ Levensverhaal
§ Waar begon het mee?
§ Wat gebeurde er daarna?
§ Verwacht geen oorzaak-gevolg inzicht
¡ Gebruik
§ Wie, wat, waar, hoeveel, met wie
§ i.p.v. Waarom, waardoor, waartoe
§ Wat vind je er lekker/ fijn aan?
§ Functie analyse
¡ Psychiatrie
§ Symptomen voor/ tijdens/ na gebruik?
§ Betekenisgeving? (cliënt en omgeving)
ANALYSE
18

19. ¡ Voorbeeld: Achterdocht…
§ Paranoia bij schizofrenie
§ Na gebruik van middel
§ Symptoom van ernstige overvraging
§ Reëel in de actuele situatie van de patiënt
¡ Aandacht voor:
§ Moment van ontstaan van de klachten
§ Patroon van symptomen bij elkaar
§ Verloop van de klachten
§ Atypische presentatie
§ Voorgeschiedenis bij de individuele patiënt
UITDAGINGEN BIJ DIAGNOSTIEK III
1.
19

20. DIAGNOSTIEK BIJ VERSTANDELIJKE
BEPERKING
¡ Van stepped-care naar matched care
Geïntegreerde
beschrijvende
diagnose
Emotionele
en sociale
ontwikkeling
Praktische
vaardigheden
Psychische
klachten
Interferentie
Hypothese
Totaalbeeld van:
-sterke en minder sterke kanten
-risico- en beschermende factoren
-gebruik en gevolgen van gebruik
-Psychiatrische aandoening?
-Overvraging?
-aangrijpingspunten voor behandeling
-ALTERNATIEVE DIAGNOSEN
Psychosociaal
Omgevingsfactoren
Middelengebruik
Gevolgschade
Somatiek
Medicatie

21. Handvatten uit DM-ID2:
¡ Classificatie persoonlijkheidsstoornis na 21e jaar
¡ Bij OCS geen duidelijke dwanggedachten nodig
¡ Bij PTSS angstige dromen zonder duidelijke inhoud
¡ Bij depressie vaker geïrriteerde stemming i.p.v. somberheid
¡ Bij paniekstoornis vaak moeite met aangeven frequentie
aanvallen.
EQUIVALENT CRITERIA
Equivalent criterium DSM criterium
Apatische gelaatsuitdrukking Depressieve stemming
Teruggetrokkenheid Vermindering van interesse en plezier
Agressieve uitbarstingen Verhoogde irritatie

22. TIPS BIJ DIAGNOSTIEK
¡ Multidimensionele diagnostiek binnen een multidisciplinair
team of individueel met een multidimensionale blik
¡ Maak gebruik van geprotocolleerd maatwerk
¡ Breng de sociale en emotionele ontwikkeling in kaart én de
emotionele vaardigheden
¡ Doe zo mogelijk een heteroanamnese en een
ontwikkelingsanamnese
¡ Wees bedacht op klachten gerelateerd aan traumatische
ervaringen
¡ Ga, als het even kan op huisbezoek
¡ Breng altijd de somatische aspecten in kaart en inventariseer
medicatie en middelengebruik

23. ¡ Patiënten met triple diagnose zijn een uitdaging voor de
diagnostiek
¡ Patiënten met triple diagnose zijn een uitdaging voor de
behandeling
UITDAGINGEN IN DE PRAKTIJK
23

24. ¡ Welke stoornis behandel je eerst?
VOLGORDE VAN BEHANDELEN
24

25. Meeste richtlijnen:
1. Dreigend gevaar? (BOPZ/WGBO)
1. Gevaar vanuit de psychiatrische stoornis
2. Gevaar door een onstabiele lichamelijke aandoening
3. Ernstige bijwerkingen van medicatie
4. Ernstige intoxicatie of onthouding van een middel
5. Herstelvermogen van patiënt komt in gevaar (uithuisplaatsing)
2. Wens/ motivatie/ draagkracht van de patiënt en omgeving
3. Behandelprincipes uit de dubbele diagnose richtlijnen
VOLGORDE VAN BEHANDELEN:
25
1. Handboek LVB en verslaving, vanderNagel e.a. 2017
¡ Als je mocht kiezen…
§ Motivatie intrinsiek of extrinsiek?
¡ Waar heb je last van?
§ Aanknopingspunt voor het eerste stapje
verandering
¡ Wat wil je anders doen
§ Eigen aandeel, mogelijkheden

26. Lineaire model:
¡ Psychiatrische stoornis à middelenafhankelijkheid
§ Zelfmedicatie-model
§ Sensitiviteitsmodel
¡ Middelengebruik à Psychiatrische stoornis
§ Intoxicatie/ onthouding >> Psychiatrie
¡ Model van de gemeenschappelijke oorzakelijke factor
§ X-factor >> psychiatrie en verslaving
¡ Triple diagnose model?
§ LVB als gegeven?
§ Levensgeschiedenis?
§ Kwetsbaarheid door andere comorbiditeit?
MODELLEN PSYCHIATRIE & VERSLAVING
26

27. IDDT: Integrated Dual Disorder Treatment
¡ Aangeboden door multidisciplinair team (GGZ instelling)
¡ Behandeling voor verslaving en psychiatrie vinden tegelijk
plaats met aandacht voor de onderlinge samenhang
¡ De behandeling sluit aan op het veranderstadium van de
cliënt
¡ Ontworpen voor cliënten met ernstige gecombineerde
psychiatrische stoornissen en verslavingsproblematiek.
GEÏNTEGREERDE BEHANDELING
27

28. 28
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes)
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies

29. 29
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies
SPV
Verslavings
deskundige
Ervarings
deskundige
Psychiater
Verslavings
arts
Trajectbegeleider
Maatschappelijk
werker
Psycholoog

30. 30
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies
Prochaska en Diclemente

31. STADIA VAN GEDRAGSVERANDERING EN
HULPVERLENINGSTAKEN
Stadium cliënt Taak van de hulpverlener
Voorstadium Informatie geven, relatie leggen
klachten - gebruik, bezorgdheid
vergroten
Overwegen Afwegen van de voor- en nadelen,
persoonlijke effectiviteit versterken
Beslissen Hulp bij het nemen van een
weloverwogen besluit
Uitvoeren Hulp bij uitvoeren van de verandering,
zelfcontroletechnieken
Volhouden Terugvalpreventie: herkennen van
risicosituaties, vaardigheidstraining
Terugvallen Hulp bij het overwegen om opnieuw
het proces te doorlopen

32. 32
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies
Woonvoorziening
Arbeidstoeleiding
Financiën
Familie psycho-educatie
Ziektemanagement of herstel
ACT of andere vorm van intensief casemanagement
¡ Initiatief vaak niet bij de cliënt
§ Beperkt inzicht
§ Beperkte lijdensdruk
§ Beperkt vertrouwen
¡ Regie van zorg
§ Niet bij de cliënt
¡ >> bemoeizorg & casemanagement

33. 33
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies

34. 34
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes)
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies
https://ggz-nhn.ggzecademy.nl/

35. 35
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes)
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies

36. 36
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes)
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies
DRA: Dual recovery anonymous
AA NA
Steun of herstelgroep

37. 37
Behandelcomponenten van geïntegreerde behandeling
Multidisciplinair team met geïntegreerde specialist (VZ/ GGZ)
Fasegerichte interventies
Toegang tot DD behandelvoorzieningen
Behandelaanbod ongelimiteerd in tijd
Outreachend ambulant/ klinisch
Motiverende interventies
Counseling (toepassing CGT principes)
Dubbele diagnose groepsaanbod
Familie psycho-educatie over DD
Alcohol & Drug Zelfhulp groepen
Farmacologische behandeling
Gezondheidsbevorderende interventies
Secundaire interventies

38. Verslaving
¡ Behandelen van onthoudingssymptomen
¡ Harmreductie bij drugsgebruik door het voorschrijven van een
onderhoudsbehandeling met een vervangend middel (methadon)
¡ Terugvalpreventie
§ Disulfiram, Acamprosaat, Naltrexon
¡ Preventie van complicaties van drugsgebruik
¡ Palliatie
Behandeling van co-morbiditeit
§ medicatie voor psychiatrische symptomen (ondanks middelengebruik!)
§ Veel aandacht besteden aan therapietrouw
§ Vermijd benzodiazepinen
§ Regelmatige evaluatie op indicatie & bijwerkingen!
DOELEN VAN FARMACOTHERAPIE
38

39. ¡ Geïntegreerde behandeling van dubbele diagnose
problematiek is het meest effectief.1
Geïntegreerde behandeling is een must!
39
1. Mueser e.a. 2011

40. Door1:
¡ Ontbreken van systematisch screenen op middelenmisbruik
en onder diagnostiek
¡ Onvoldoende deskundigheid in behandelteams op het gebied
van verslaving, of psychopathologie of LVB
¡ Onbekendheid met een specifiek behandelaanbod voor dubbel
diagnose en triple diagnose problematiek
¡ Gebrek aan structurele samenwerking tussen instellingen met
specifieke expertise
¡ Ontbreken van specifieke zorgprogramma’s
¡ Attitude waarbij verslaving wordt veroordeeld en/of
gesanctioneerd of wordt genegeerd
WEINIG KANS OP GEÏNTEGREERD
BEHANDELAANBOD
40
1. Slayter (2008, 2011)

41. ¡ Patiënt heeft meervoudige stoornis
§ Dus ook meervoudige hulp nodig!
§ Desnoods door meerder instellingen met verschillende expertise
¡ Voorkom het ‘ Hete aardappel effect’
NEXT BEST BEHANDELING
41
¡ Gehandicaptenzorg
§ Wonen & dagbesteding
§ Sociaal maatschappelijke zaken
¡ Psychiatrie
§ Psychiatrische behandeling
§ Crisisopvang en stabilisatie
¡ Verslavingszorg
§ Detoxificatie (klinisch en ambulant)
§ Terugvalpreventie

42. MATRIX VAN MINKOFF, 2001
Ernst van de verslaving
laag hoog
Ernst van
de
psychiatrie
laag A (eerste lijn ggz/ huisarts) B (verslavingszorg)
hoog C (GGZ) D (geïntegreerd
behandelaanbod)
Ernstige psychiatrische
stoornis en ernstige
middelenproblematiek
Kubus van VanderNagel (2010)

43. ¡ Diagnostiek is doorlopend dynamisch proces
¡ Diagnostiek van psychiatrische stoornissen idealiter na enige
weken abstinentie
§ Uitzonderingen zijn sociale angststoornis en PTSS
§ Bij alcohol na 2-3 weken
§ Bij middelengebruik na 4-6 weken
¡ Geen specifiek dubbele diagnose aanbod, maar binnen
bestaande instellingen een geïntegreerde benadering
¡ Beide stoornissen in samenhang behandelen en daarbij
richtlijnen van betreffende stoornis volgen.
¡ Volgorde van behandeling op basis van gedeelde
besluitvorming tussen patiënt en behandelaar
RICHTLIJN DUBBELE DIAGNOSE
43
https://www.ggzstandaarden.nl/richtlijnen/

44. Psychose
§ Overweeg depot-antipsychotica
§ Voorkeur voor atypische antipsychotica
§ Bij therapieresistentie clozapine
§ Aandacht voor extrapyrimidale bijwerkingen en QT-tijd
Depressie
§ Na detoxificatie diagnostiek en bij ernstige klachten antidepressiva
§ Voorkeur voor SSRI/ SNRI, geen TCA’s (risico intoxicaties)
Angst
§ PTSS gelijktijdig behandelen
§ Eerst detoxificatie, overweeg SSRI
§ Vermijd benzodiazepinen
§ Exposure uitstellen tot middelengebruik onder controle is
Bipolaire stoornis
§ Overweeg valproinezuur
RICHTLIJN DUBBELE DIAGNOSE
44
https://www.ggzstandaarden.nl/richtlijnen/

45. BEHANDELPRINCIPES LVB EN
PSYCHIATRIE
¡ Zelfde driepoot
§ Therapie
§ Medicatie
§ Oefenen met nieuwe vaardigheden en gedrag.
¡ Verschillen:
§ Bejegening
§ Aanpassing aan beperkingen client
§ Planning (langere trajecten en meer herhaling)
§ Integratie van behandeling in dagelijks leven
§ Samenwerking met zorgsysteem en familie
Psychotherapie goed
mogelijk!

46. ¡ Triple diagnose komt vaak samen voor
¡ Vaak gecombineerd met nog andere problematiek
¡ Veel wederzijdse beïnvloeding, Diagnostiek is een uitdaging
¡ Multidimensionale diagnostiek
¡ Geprotocolleerd maatwerk binnen een geïntegreerd
behandeltraject.
¡ Wees je bewust van je eigen tegenoverdrachtsgevoelens!
¡ Werk samen en voorkom ‘ het hete aardappel effect’
¡ Zet behandeling in op de drie aandoeningen!
CONCLUSIE
46

47. ¡ Ik dank u voor uw aandacht!
EINDE PRESENTATIE
47

48. BRONNEN TRIPLE DIAGNOSE
2008 2017
2011, Handreiking 2012
2017
2013 2017
Praktijk boek
Triple diagnostiek
Maart 2019 ?