2. Dementie en de diagnostische
uitdagingen
Dr. Harro Seelaar
Dr. Janne Papma
3. 3
Leerdoelen
• Wat is dementie?
• Wat doet dementie met het brein?
• Hoe stel je de diagnose dementie?
• Wat zijn uitdagingen in dementie
diagnostiek?
• Gedrag en psychiatrie
• Cultuur-sensitieve zorg
4. 4
Wat is dementie?
• Parapluterm voor
hersenziekten
• Hersenfuncties nemen
af, progressief beeld,
afhankelijkheid van
anderen
• > 80 verschillende
ziekten die dementie
kunnen veroorzaken
8. 8
Wat doet dementie met het
brein?
• Twee hersenhelften die
samenwerken
• Onderverdeeld in kwabben,
locatie aanduiding
• Opgebouwd uit zenuwcellen
(neuronen)
13. 13
De ziekte van Alzheimer
• Meest voorkomende vorm van
dementie
• Begint met geheugenproblemen,
daarna ook:
– ruimtelijke oriëntatieproblemen
– moeite met tijdsordening
– taalproblemen
– moeite met planning & overzicht
– moeite met uitvoeren handelingen
Alois Alzheimer (1864-1915)
14. 14
Pathologie (aard van de ziekte)
• De ziekte van Alzheimer wordt
veroorzaakt door het afsterven van
neuronen (zenuwcellen).
• In de neuronen vormen zich ‘tangles’
van tau eiwit waardoor de neuronen
sterven.
• Buiten de neuronen worden ‘plaques’
gevormd; bestaande uit het amyloid
beta eiwit, dode neuronen en andere
eiwitten.
15. 15
Progressie van de ziekte
• Ziekte begint in de
hippocampus.
• Daarna verspreiding van
ziekte naar andere delen van
de cortex waar ook neuronen
afsterven.
• Gevolg is verschrompeling van
de hersenen.
18. 18
Frontotemporale dementie
• Tweede meest voorkomende
vorm van dementie < 65 jaar
• Ook wel de ziekte van Pick
genoemd
• Begint met verandering in
persoonlijkheid en gedrag
(ontremming of juist apathie)
• Ook de taal is vaak aangedaan
19. 19
MRI scan
• MRI: veel bewegingsartefacten, waardoor
niet
goed te beoordelen. Evidente temporale
atrofie
20. 20
Dementie diagnostiek
Doel: is er sprake van een dementie, en zo ja, welke
vorm?
• Voorlichting patiënt en mantelzorgers
• Hulpverlening patient en mantelzorgers (denk
praktisch aan hulp bij het huishouden, en
lichamelijke verzorging)
• Een einde aan een lang proces van zoeken naar
oorzaken
• Indicatiestelling voor aanvraag zorg
• Eventuele (symptomatische) medicatie
21. 21
Dementie - diagnose
• Consult bij neuroloog of geriater
(verhaal patiënt en mantelzorger)
• Neuropsychologisch onderzoek
• Beeldvorming = scans (o.a. MRI)
• Bloedonderzoek
• Eventueel:
– Ruggenprik (Alzheimer-eiwitten)
– DNA onderzoek
25. 25
Uiteindelijke diagnose
• 100 % zekerheid van diagnose is tijdens het
leven (nog) niet mogelijk
• Deze zekerheid is alleen te verkrijgen dmv
hersenweefselonderzoek na het overlijden
(klinisch pathologisch onderzoek)
29. 29
Overlap tussen ziektebeelden
• Neuropsychiatrische symptomen of
veranderingen in gedrag komen vaak voor
bij Alzheimer
• Worden niet erkend in de diagnostiek van
Alzheimer
• Probleem met diagnose – psychiatrie,
FTD, AD?
31. 31
Barrières in diagnostiek: Taal
Problemen inzetten
mantelzorgers:
- Taalvaardigheden
niet optimaal
- Subjectiviteit door
schaamte
- Subjectiviteit door
andere prioriteiten
32. 32
Barrières in diagnostiek: cultuur
Onvoldoende kennis bij zorgverleners
aangaande de cultuur:
- Taboe op dementie/andere beleving
dementie patiënt
- Stellen van persoonlijke vragen of
‘test’vragen
- Beperktere diagnostiek mogelijk (bloed
diagnostiek)
34. 34
Effecten van ongeletterdheid op
dementietesten
• Lezen of schrijftesten kunnen niet gebruikt
worden
• Minder 'test-wise'
• Normatieve data niet beschikbaar
37. 37
Memorabel projecten
1. Neuropsychiatrische symptomen bij de
ziekte van Alzheimer – herkenning en
behandeling
1. Migrantenpoli – optimale diagnostiek bij
mensen van niet-Westerse afkomst.
39. 39
Leerdoelen
• Wat is dementie?
• Wat doet dementie met het brein?
• Hoe stel je de diagnose dementie?
• Wat zijn uitdagingen in dementie
diagnostiek?
• Gedrag en psychiatrie
• Cultuur-sensitieve zorg
40. 40
Take home message
• Dementiediagnostiek kan uitdagend zijn,
het is belangrijk om rekening te houden
met andere uitingen van de ziekte en
andere culturen.
• Oftewel: een individuele aanpak!
Frontaal parietaal temporaal occipitaal, specifieke functieverdeling, sommige functies, bekendste spraak gelateraliseerd naar de linker hersenhelft.
HM in wetenschappelijke kringen, nu inmiddels ook bekend als Henry Gustav Molaison.
HM leed aan een ernstige vorm van epilepsie ontstaan door een fietsongeluk in zijn jeugd. Om de symptomen te bestrijden is er gebruik gemaakt van lobotomie, waarbij een groot deel van zijn hippocampi verwijderd zijn.
Hierna leed HM aan een ernstige vorm van antererograde amnesie, nieuwe feiten of gebeurtenissen kon hij niet ondthouden. Geheugen voor feiten of gebeurtenissen voor de lobotomie bleven intact. - declaratief geheugen.
Dit is onderzocht gedurende zijn leven door neuropsychologe Corkin, de ‘tragische vergissing’ van zijn operatie heeft ons heel veel inzicht verschaft in de werking van het menselijk geheugen. Ook een MRI van zijn brein gemaakt op 66 jarige leeftijd
Declaratief geheugen aangedaan, - niet-declaratief geheugen en werkgeheugen gespaard..
Letselstudies waren onwijs belangrijk
Een ijzeren staaf die hij gebruikte om een explosieve lading aan te stampen in een boorgat veroorzaakte een vonk, waardoor de lading voortijdig tot ontploffing kwam. De staaf, met een doorsnee van 3 centimeter, een lengte van 1 meter en een gewicht van 6 kilogram, schoot met hoge snelheid via de linkerwang door zijn hoofd en beschadigde de frontale kwabben van de hersenen
Orientatie in tijd en geheugenproblemen
Auguste Deter
Pick kwam met de ontdekking van frontale atrofie 1894 – Alzheimer heeft de inclusies vervolgens Pick bodies genoemd.
ten derde omdat het voor de arts niet te controleren is of de informatie goed wordt overgebracht (wet op geneeskundige behandelovereenkomst, WGBO).
Vanaf 1 december 2015 officieel gestart met de migrantenpoli, mede dankzij Stichting Coolsingel
