SlideShare a Scribd company logo
1 of 22
Download to read offline
“Verslavende” rituelen bij ASS



      Gelderse Informatiedag Autisme
               2 maart 2013
          Bram Sizoo, Psychiater
Inhoud
1. Verslaving: wat is het wel en wat is het niet
2. Vormen van verslaving
3. De behandeling van verslaving
4. Autisme en verslaving: komt dat voor?
5. SUDAA onderzoek.
6. De praktijk
7. Is verslaving bij ASS niet gewoon rigiditeit?
8. Conclusie

2
Verslaving, wat is het?
• Verslaving (Engels: Substance Use Disorder = SUD)
      – Afhankelijkheid of misbruik van
        alcohol, drugs, gokken
      – Verslaving = controleverlies
         • Meer gebruik dan gepland
         • Ongepast gebruik
         • Stoppen of minderen lukt niet
      – Neurobiologisch mechanisme (double trouble)
         • Overwaardering beloning
         • Onvermogen gebruik te remmen
  3
Verslaving; aan wat?
    Verslaving is een psychiatrische ziekte die optreedt bij
    genetisch kwetsbare individuen
    Niet alleen “middelen” als hard / soft drugs of alcohol
    Verslaving gaat ook over gedrag: gokken, stalken,
    kopen, seks en tegenwoordig ook internet verslaving




4
Verslaving als overwaardige beloning
    Evolutionair is het verslaving te zien als een “uit de hand gelopen normaliteit”

– Sterke gerichtheid op
  geurherkenning bij hechting
– Gevoeligheid voor “cues” voor
  basale behoeften
  • van het individu
    (veiligheid, voeding)
  • van de groep (voedsel
    zoeken, kopen)
  • voor de overleving van de soort:
         – seksuele aantrekking
         – voortplanting
5
De behandeling van verslaving
• Motivatie is essentieel
    – Verhelderen wat de reden is van gebruik
    – Kennis over effect van gebruik
    – Bewust worden van voor- en nadelen
    – Opbouwen intrinsieke motivatie
• Plan opstellen
• Begeleiding en ondersteuning
• Langdurig opvolgen
6
Verslaving en ASS
• Tot 2010 weinig cijfers bekend
• Eerste cijfers: Geen verslaving bij ASS
• In de GGZ komt verslaving voor bij 30% van de
  mensen met ASS
• Indicatie: vooral alcohol en cannabis
• Veel computer en internet gebruik: verslaving
  of ritueel of... Wat?

7
Gamen, computergebruik en autisme:
        verslaving of niet?
• Positieve redenen en effecten?
    – Moeite met ontspanning en communicatie
    – Behoefte aan logica, structuur en
      voorspelbaarheid
    – Rigiditeit in handelen en interesses
    – ‘Veilige’ vriendschappen
    – Rust door concentratie en ‘afzondering’
    – Andere normen; positieve eigenwaarde
Referentie: Kisjes en Mijland, 2011

8
• Negatieve effecten
    – ‘Kort lontje’ en prikkelbaarheid tot driftbuien
    – Overspoeld worden door verwarrende emoties
    – Grenzeloos vluchten in het gamen: realiteitsverlies
    – Niet kunnen stoppen en groter sociaal isolement
    – Afvallen of aankomen, slaapstoornissen
    – Afvlakken emoties en interesses
    – Spijbelen, leerproblemen, concentratiestoornissen
    – Conflicten
    – Dus: ..... verslaving


Referentie: Kisjes en Mijland, 2011
9
Omgaan met excessief computer
          en internet gebruik
• Bespreekbaar maken zonder te oordelen
• Motivationele gesprekstechnieken
• Onderzoeken wat de subjectieve winst is
• Afspraken maken over
  tijd, plaats, onderwerp
• Afspraken nakomen van 2 kanten
• Maak het gebruik inzichtelijk: registratie

10
Tip: Thema avond gamen en autisme
Spreker:     Herm Kisjes
Datum:       7 maart 2013
Tijd:        19.30 – 21.30
Adres: Tarweweg 3 Nijmegen

• De avond is bedoeld voor ouders, jongeren en
  iedereen die is geïnteresseerd in autisme en
  gamen.
• De avond start om 19.30 en eindigt om 21.30
• De entree bedraagt €10,00.
• U kunt zich opgeven door een mailtje te sturen
  aan: info@autismeregionijmegen.nl
• Er zijn 60 zitplaatsen, vol is vol
11
Verslaving en Autisme
                  overeenkomsten

     Bij autisme veel op “verslaving”
          lijkend gedrag:

         hyperfocalisaties
         tranceachtige gedragingen
         motorische maniërismen &
          stereotypieën
         preoccupaties

                                      Ridley 1994


12
Verslaving & Autisme
 • de mechanismen van overleven en “arousal
   regulatie” staan centraal bij mensen met autisme

 • preoccupaties en stereotypieën zijn van groot
   belang om de omgevings en innerlijke stress te
   reguleren.

 • veel mensen met autisme functioneren sterk
   vanuit “primitieve” overlevingssystemen:
     – ruiken- naar de mond brengen
     – maar ook blijven focussen op details


13
Onderscheid preoccupaties en verslaving

Preoccupatie                          Verslaving (compulsief/afhankelijk)
•   Angst overwinnen                  • Stemming beinvloeden
•   Preventie van angst               • Vermijden van angst
•   Manier om te ontspannen           • Ontsnappen aan spanning
•   Veel denken over gamen            • Voortdurend denken aan
•   Samenhang zoeken                  • Vlucht voor moeilijkheden
•   Terugtrekken in eigen sfeer       • Vlucht voor eigen denken
•   Verwerken emoties                 • Vlucht voor emoties
•   Aangaan sociale contacten         • Sociaal contact mijden
•   Ook nog ander interesse           • Alleen interesse voor ...
•   Willen en soms moeten             • Moeten, moeten, moeten

Referentie: Kisjes en Mijland, 2011                                  14
ASS, ADHD en Verslaving (SUD)
                   SUDAA onderzoek

• ADHD and SUD in volwassenen:
     – 17 - 45% alcohol , 9 – 30% andere SUD
       (Wilens 2004)
     – Jonge delinquenten (De Milio)
        • Van die met SUD hadden 23% ADHD
        • Van die zonder SUD had niemand ADHD
• ASS en SUD:
     – onbekend

15
Risico factoren voor SUD
     • ADHD:
       – Vroeg beginnen met nicotine     (Biederman,
         biol.psych, 2006)
       – Gedragsproblemen op kinderleeftijd (Harpold, J.
         Nerv.Ment.Dis, 2007)
       – Positieve familie anamnese voor SUD
         (Biederman, Am.J.Psych.,2008)

     • ASS:
       – onbekend

16
Voorbeelden uit de praktijk
• Achtergrond van het onderzoek:
  Nieuw: verslaafden die ASS bleken te hebben !
• Intensief behandeld zonder succes: “Arthur”
     – 38 jaar, gemiddeld IQ, alleenstaand, 15 jaar drugs
     – Vanaf 7e jaar in de GGZ, na detox angstig en
       vreemd in contact
     – Betekenis diagnose ASS, abstinent via heroïne
• Nooit behandeld, wel succes: “Joyce”:
     – 20 jaar, alleenstaand, hoog IQ, 8e jaar: PDDNOS
     – Multiplex systeem, cannabis vanaf 14e , misbruik
     – Mislukte banen, sociale angst, zelf drugs gestopt

17
Voorkomen, Risico en Functioneren
                                                       80         P <.001




                                     Verslaving in %
• Prevalentie cohort                                   60
                                                       40
      – Meer SUD in ADHD dan in ASS                    20
                                                        0
• Risicofactoren                                              ADHD          ASS   Bevolking

      – Roken voor 16e jaar            (OR 5.7 [2.3 – 13.8] p=.000)
      – Negatieve ervaringen stamgezin    (OR 2.7 [1.2 – 6.1] p=.019)
      – Verslaafde ouders              (OR 5.4 [1.0 – 14.5] p=.001)


• Problematisch functioneren
      – Gevolgen verslaving zijn bij ASS net zo ernstig als bij ADHD
 18
                                                       Sizoo et al, J.Ment.Nerv.Dis, 2009
Autisme en ADHD
op drie niveaus:
samenvatting
                                      X
                                    Zonder verslaving           Met verslaving


     Moeite met functioneren     Autisme lijkt op ADHD        Beide meer moeite
     Aantal autistische kenmerken Autisme meer dan ADHD       Autisme ‘socialer’
     Persoonlijkheidsprofiel     Autisme en ADHD anders       Autisme ‘socialer’



     Neuropsychologische maten   Autisme lijkt op ADHD        Autisme meer moeite
     Intelligentie               Autisme lijkt op ADHD        Beide lager IQ




     Patronen in 5 genen         Autisme verschilt van ADHD    Geen effect


19
Betekenis resultaten
• Verslaving bij autisme minder vaak dan bij
  ADHD maar de gevolgen van verslaving bij
  autisme minstens net zo erg
• Gevaar voor vergissing over het beeld door te
  eenzijdig onderzoek
• 2 vragen voor vervolgonderzoek:
      – Is er echt betere sociale gerichtheid ?
      – Hoe hangen de drie niveaus samen ?

 20
Onbeantwoorde vragen
• Waar ligt de grens tussen acceptabel
  internet gebruik en risicovol gebruik
  (verslaving) ?
• Welke goede alternatieven zijn er ?
• Wie raakt wel en wie raakt niet
  verslaafd?
• Is ritueel gedrag een verslaving?


21
Conclusies
• Verslaving bij ASS komt meer dan gemiddeld
  voor
• Het onderscheid tussen ‘rituelen’ en
  verslaving is moeilijk
• Belangrijk is de functie van het gedrag
  (preoccupatie of afhankelijke obsessie)
• Dus: meer onderzoek is hard nodig


22

More Related Content

What's hot

Psychotherapie met Ouderen
Psychotherapie met OuderenPsychotherapie met Ouderen
Psychotherapie met OuderenKees Spapens
 
Deel 4 faalangst
Deel 4 faalangstDeel 4 faalangst
Deel 4 faalangstsofie
 
Deel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissenDeel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissensofie
 
Anders begaafd en Oud worden Rev
Anders begaafd en Oud worden RevAnders begaafd en Oud worden Rev
Anders begaafd en Oud worden RevKees Spapens
 
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.Triora
 
Workshop Gg Net Jan10deel2
Workshop Gg Net Jan10deel2Workshop Gg Net Jan10deel2
Workshop Gg Net Jan10deel2Cees Kan
 
Bipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidence
Bipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidenceBipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidence
Bipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidences0214963
 
Seminariewerk Alcohol
Seminariewerk AlcoholSeminariewerk Alcohol
Seminariewerk Alcoholeddy3011
 
Consultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgen
Consultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgenConsultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgen
Consultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgenElyse Aerts
 
Ppp groep 1 rinske_frank_guusje_fleur
Ppp groep 1 rinske_frank_guusje_fleurPpp groep 1 rinske_frank_guusje_fleur
Ppp groep 1 rinske_frank_guusje_fleurTerretwee
 
psychopathologie opdracht
psychopathologie opdrachtpsychopathologie opdracht
psychopathologie opdrachtharold sligman
 
Deel 4 adhd
Deel 4 adhdDeel 4 adhd
Deel 4 adhdsofie
 
stigma
stigmastigma
stigmaennas
 
Diagnostiek van suïcidaal gedrag
Diagnostiek van suïcidaal gedragDiagnostiek van suïcidaal gedrag
Diagnostiek van suïcidaal gedragArjen van Erkelens
 
Einversie_Vossen_2500329_27-07-16
Einversie_Vossen_2500329_27-07-16Einversie_Vossen_2500329_27-07-16
Einversie_Vossen_2500329_27-07-16Niqee Vossen MSc
 
Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)
Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)
Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)GGZ Drenthe
 
NVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude Meesters
NVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude MeestersNVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude Meesters
NVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude MeestersUtrecht
 
Bijscholing Huisartsen - Suïcidaal Gedrag
Bijscholing Huisartsen - Suïcidaal GedragBijscholing Huisartsen - Suïcidaal Gedrag
Bijscholing Huisartsen - Suïcidaal GedragJeroen Terpstra
 

What's hot (20)

Psychotherapie met Ouderen
Psychotherapie met OuderenPsychotherapie met Ouderen
Psychotherapie met Ouderen
 
Deel 4 faalangst
Deel 4 faalangstDeel 4 faalangst
Deel 4 faalangst
 
Deel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissenDeel 4 stemmingsstoornissen
Deel 4 stemmingsstoornissen
 
Anders begaafd en Oud worden Rev
Anders begaafd en Oud worden RevAnders begaafd en Oud worden Rev
Anders begaafd en Oud worden Rev
 
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
 
Workshop Gg Net Jan10deel2
Workshop Gg Net Jan10deel2Workshop Gg Net Jan10deel2
Workshop Gg Net Jan10deel2
 
Bipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidence
Bipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidenceBipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidence
Bipolaire stoornis in de huisartsenpraktijk: Huisartsen volgen evidence
 
Lezing Van Gedachte Naar Daad
Lezing Van Gedachte Naar DaadLezing Van Gedachte Naar Daad
Lezing Van Gedachte Naar Daad
 
Seminariewerk Alcohol
Seminariewerk AlcoholSeminariewerk Alcohol
Seminariewerk Alcohol
 
Consultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgen
Consultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgenConsultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgen
Consultvoering bij psychosociale problemen in de huisartspraktijk van morgen
 
Ppp groep 1 rinske_frank_guusje_fleur
Ppp groep 1 rinske_frank_guusje_fleurPpp groep 1 rinske_frank_guusje_fleur
Ppp groep 1 rinske_frank_guusje_fleur
 
Studiedag trauma zs
Studiedag trauma zsStudiedag trauma zs
Studiedag trauma zs
 
psychopathologie opdracht
psychopathologie opdrachtpsychopathologie opdracht
psychopathologie opdracht
 
Deel 4 adhd
Deel 4 adhdDeel 4 adhd
Deel 4 adhd
 
stigma
stigmastigma
stigma
 
Diagnostiek van suïcidaal gedrag
Diagnostiek van suïcidaal gedragDiagnostiek van suïcidaal gedrag
Diagnostiek van suïcidaal gedrag
 
Einversie_Vossen_2500329_27-07-16
Einversie_Vossen_2500329_27-07-16Einversie_Vossen_2500329_27-07-16
Einversie_Vossen_2500329_27-07-16
 
Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)
Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)
Suicidepreventie, mdr & ervaringen ui de praktijk (b.van luijn)
 
NVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude Meesters
NVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude MeestersNVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude Meesters
NVvP Voorjaarscongres 2014 - Prof. dr. Theo Doreleijers: Oude Meesters
 
Bijscholing Huisartsen - Suïcidaal Gedrag
Bijscholing Huisartsen - Suïcidaal GedragBijscholing Huisartsen - Suïcidaal Gedrag
Bijscholing Huisartsen - Suïcidaal Gedrag
 

Viewers also liked

IBT verslaving (kort programma)
IBT verslaving (kort programma)IBT verslaving (kort programma)
IBT verslaving (kort programma)Hans West
 
Gameverslaving
GameverslavingGameverslaving
Gameverslavingsaitham
 
15.Medicijnen.1
15.Medicijnen.115.Medicijnen.1
15.Medicijnen.1Cas Paauwe
 
Presentatie Nederlands(2)(2)
Presentatie Nederlands(2)(2)Presentatie Nederlands(2)(2)
Presentatie Nederlands(2)(2)guestb9e849
 
Maissan 2010 Stress Burnout
Maissan 2010 Stress BurnoutMaissan 2010 Stress Burnout
Maissan 2010 Stress BurnoutFranz Maissan
 
Linked in omgaan met stress
Linked in omgaan met stressLinked in omgaan met stress
Linked in omgaan met stressJolanda Meijer
 
Werkdruk grootste veroorzaker stress
Werkdruk grootste veroorzaker stressWerkdruk grootste veroorzaker stress
Werkdruk grootste veroorzaker stressLoyalis
 
Stress & Voeding
Stress & VoedingStress & Voeding
Stress & VoedingStressview
 
Badiejolien Verslaving Anders
Badiejolien Verslaving AndersBadiejolien Verslaving Anders
Badiejolien Verslaving Anders1BATPa
 
De relatie tussen speelsheid en het omgaan met stress
De relatie tussen speelsheid en het omgaan met stressDe relatie tussen speelsheid en het omgaan met stress
De relatie tussen speelsheid en het omgaan met stressmauddolsma
 
Stress en hartresonantie vormingplus januari 2015
Stress en hartresonantie  vormingplus januari 2015Stress en hartresonantie  vormingplus januari 2015
Stress en hartresonantie vormingplus januari 2015Dirk Laverge
 
Stress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaan
Stress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaanStress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaan
Stress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaanYourCoach BVBA
 
Van stress naar shinen
Van stress naar shinenVan stress naar shinen
Van stress naar shinenRalph Oei
 
Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.
Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.
Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.Silvia Rosenthal Tolisano
 

Viewers also liked (18)

Twitter
TwitterTwitter
Twitter
 
IBT verslaving (kort programma)
IBT verslaving (kort programma)IBT verslaving (kort programma)
IBT verslaving (kort programma)
 
Gameverslaving
GameverslavingGameverslaving
Gameverslaving
 
15.Medicijnen.1
15.Medicijnen.115.Medicijnen.1
15.Medicijnen.1
 
Presentatie Nederlands(2)(2)
Presentatie Nederlands(2)(2)Presentatie Nederlands(2)(2)
Presentatie Nederlands(2)(2)
 
Maissan 2010 Stress Burnout
Maissan 2010 Stress BurnoutMaissan 2010 Stress Burnout
Maissan 2010 Stress Burnout
 
Linked in omgaan met stress
Linked in omgaan met stressLinked in omgaan met stress
Linked in omgaan met stress
 
Werkdruk grootste veroorzaker stress
Werkdruk grootste veroorzaker stressWerkdruk grootste veroorzaker stress
Werkdruk grootste veroorzaker stress
 
Verslaving
VerslavingVerslaving
Verslaving
 
Stress & Voeding
Stress & VoedingStress & Voeding
Stress & Voeding
 
Badiejolien Verslaving Anders
Badiejolien Verslaving AndersBadiejolien Verslaving Anders
Badiejolien Verslaving Anders
 
De relatie tussen speelsheid en het omgaan met stress
De relatie tussen speelsheid en het omgaan met stressDe relatie tussen speelsheid en het omgaan met stress
De relatie tussen speelsheid en het omgaan met stress
 
Bijwerkingen
BijwerkingenBijwerkingen
Bijwerkingen
 
Powerpoint Eindversie
Powerpoint EindversiePowerpoint Eindversie
Powerpoint Eindversie
 
Stress en hartresonantie vormingplus januari 2015
Stress en hartresonantie  vormingplus januari 2015Stress en hartresonantie  vormingplus januari 2015
Stress en hartresonantie vormingplus januari 2015
 
Stress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaan
Stress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaanStress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaan
Stress: Oorzaken, Soorten en Hoe ermee omgaan
 
Van stress naar shinen
Van stress naar shinenVan stress naar shinen
Van stress naar shinen
 
Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.
Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.
Preparing for the Future of Education. Take A Look Around You.
 

Similar to Verslavende rituelen door Bram Sizoo (2-3-2013)

Midlife en autisme handouts
Midlife en autisme handoutsMidlife en autisme handouts
Midlife en autisme handoutsJemp5
 
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren reinout wiers
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren   reinout wiersL29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren   reinout wiers
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren reinout wiersTycho Malmberg
 
PPT ASS
PPT ASSPPT ASS
PPT ASSsofie
 
Autisme bij verstandelijk gehandicapten
Autisme bij verstandelijk gehandicapten Autisme bij verstandelijk gehandicapten
Autisme bij verstandelijk gehandicapten GerritvanIpkens
 
Moderne Suicidepreventie en de Zero Suicide Mindset
Moderne Suicidepreventie en de Zero Suicide MindsetModerne Suicidepreventie en de Zero Suicide Mindset
Moderne Suicidepreventie en de Zero Suicide MindsetJan Mokkenstorm
 
10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf
10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf
10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdfBirgitdeCnodder1
 
Utrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/Middelenmisbruik
Utrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/MiddelenmisbruikUtrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/Middelenmisbruik
Utrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/MiddelenmisbruikUtrecht
 
Wat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan Nog
Wat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan NogWat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan Nog
Wat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan NogKees Spapens
 
psychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalk
psychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalkpsychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalk
psychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalkLonneke Mechelse
 
Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002
Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002
Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002Anne de Hulster
 
Masterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv a
Masterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv aMasterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv a
Masterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv amoppes59
 
Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie
Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie
Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie Stijn Huijsmans
 
Gezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdf
Gezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdfGezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdf
Gezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdfWico Mulder
 
Het Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptx
Het Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptxHet Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptx
Het Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptxWico Mulder
 
Deel 4 ass
Deel 4 assDeel 4 ass
Deel 4 asssofie
 
130625 Generaties voor elkaar Arendonk
130625 Generaties voor elkaar Arendonk130625 Generaties voor elkaar Arendonk
130625 Generaties voor elkaar ArendonkAvansa Kempen
 

Similar to Verslavende rituelen door Bram Sizoo (2-3-2013) (20)

Pesten en autisme onderzoek altra college
Pesten en autisme onderzoek altra collegePesten en autisme onderzoek altra college
Pesten en autisme onderzoek altra college
 
Midlife en autisme handouts
Midlife en autisme handoutsMidlife en autisme handouts
Midlife en autisme handouts
 
Gedragtoledoversie
GedragtoledoversieGedragtoledoversie
Gedragtoledoversie
 
Pp Adhd En Autisme
Pp Adhd En AutismePp Adhd En Autisme
Pp Adhd En Autisme
 
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren reinout wiers
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren   reinout wiersL29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren   reinout wiers
L29 alcohol drugs en hersenontwikkeling bij jongeren reinout wiers
 
Jongeren in de knel - drs. Marloes van Rossum 04-06-2015
Jongeren in de knel - drs. Marloes van Rossum 04-06-2015Jongeren in de knel - drs. Marloes van Rossum 04-06-2015
Jongeren in de knel - drs. Marloes van Rossum 04-06-2015
 
PPT ASS
PPT ASSPPT ASS
PPT ASS
 
Autisme bij verstandelijk gehandicapten
Autisme bij verstandelijk gehandicapten Autisme bij verstandelijk gehandicapten
Autisme bij verstandelijk gehandicapten
 
Moderne Suicidepreventie en de Zero Suicide Mindset
Moderne Suicidepreventie en de Zero Suicide MindsetModerne Suicidepreventie en de Zero Suicide Mindset
Moderne Suicidepreventie en de Zero Suicide Mindset
 
10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf
10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf
10. ASS en persoonlijkheid(sstoornissen) 2020 - 2022.pdf
 
Utrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/Middelenmisbruik
Utrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/MiddelenmisbruikUtrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/Middelenmisbruik
Utrecht/Kenniscongres2016/ 21/ L. Los en M. Katoen/Middelenmisbruik
 
Wat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan Nog
Wat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan NogWat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan Nog
Wat Is Dementie Voor Dementie En Wat Dan Nog
 
psychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalk
psychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalkpsychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalk
psychischeproblematiek-en-relaties-Lonneke-Mechelse-def-peptalk
 
Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002
Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002
Hoogbegaafden aan het werk tbv nov 2002
 
Masterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv a
Masterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv aMasterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv a
Masterclass ecd 3e jaar huisartsenopleiding uv a
 
Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie
Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie
Keynote: diagnostiek bij mensen met dementie
 
Gezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdf
Gezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdfGezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdf
Gezondheidshuis Jongeren van Tongeren 8 mei 2023.pdf
 
Het Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptx
Het Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptxHet Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptx
Het Kwetsbare Gesprek - OKT 020 13 maart 2023.pptx
 
Deel 4 ass
Deel 4 assDeel 4 ass
Deel 4 ass
 
130625 Generaties voor elkaar Arendonk
130625 Generaties voor elkaar Arendonk130625 Generaties voor elkaar Arendonk
130625 Generaties voor elkaar Arendonk
 

More from MEE Gelderse Poort

Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014
Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014
Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014MEE Gelderse Poort
 
MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013
MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013
MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013MEE Gelderse Poort
 
Jaarbericht 2012 MEE Gelderse Poort
Jaarbericht 2012 MEE Gelderse PoortJaarbericht 2012 MEE Gelderse Poort
Jaarbericht 2012 MEE Gelderse PoortMEE Gelderse Poort
 
MEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigen
MEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigenMEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigen
MEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigenMEE Gelderse Poort
 
Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)
Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)
Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)MEE Gelderse Poort
 
Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)
Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)
Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)MEE Gelderse Poort
 
Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)
Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)
Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)MEE Gelderse Poort
 
Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...
Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...
Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...MEE Gelderse Poort
 
Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...
Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...
Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...MEE Gelderse Poort
 

More from MEE Gelderse Poort (9)

Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014
Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014
Jaarbericht MEE Gelderse Poort 2014
 
MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013
MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013
MEE Gelderse Poort Jaarbeeld 2013
 
Jaarbericht 2012 MEE Gelderse Poort
Jaarbericht 2012 MEE Gelderse PoortJaarbericht 2012 MEE Gelderse Poort
Jaarbericht 2012 MEE Gelderse Poort
 
MEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigen
MEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigenMEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigen
MEE Gelderse Poort - Samenwerken met ervaringsdeskundigen
 
Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)
Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)
Mindfulness bij mensen met ASS (2-3-2013)
 
Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)
Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)
Autisme bij vrouwen door Annelies Spek (2-3-2013)
 
Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)
Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)
Presentatie plannen en organiseren door Marilda Makkink (2-3-2013)
 
Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...
Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...
Autisme en een gelijkwaardige relatie door Sandra Krekel en Roland Angenent (...
 
Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...
Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...
Presentatie levensloopbegeleiding en KIRA door M. Veltman en A. Stukker (2-3-...
 

Verslavende rituelen door Bram Sizoo (2-3-2013)

  • 1. “Verslavende” rituelen bij ASS Gelderse Informatiedag Autisme 2 maart 2013 Bram Sizoo, Psychiater
  • 2. Inhoud 1. Verslaving: wat is het wel en wat is het niet 2. Vormen van verslaving 3. De behandeling van verslaving 4. Autisme en verslaving: komt dat voor? 5. SUDAA onderzoek. 6. De praktijk 7. Is verslaving bij ASS niet gewoon rigiditeit? 8. Conclusie 2
  • 3. Verslaving, wat is het? • Verslaving (Engels: Substance Use Disorder = SUD) – Afhankelijkheid of misbruik van alcohol, drugs, gokken – Verslaving = controleverlies • Meer gebruik dan gepland • Ongepast gebruik • Stoppen of minderen lukt niet – Neurobiologisch mechanisme (double trouble) • Overwaardering beloning • Onvermogen gebruik te remmen 3
  • 4. Verslaving; aan wat? Verslaving is een psychiatrische ziekte die optreedt bij genetisch kwetsbare individuen Niet alleen “middelen” als hard / soft drugs of alcohol Verslaving gaat ook over gedrag: gokken, stalken, kopen, seks en tegenwoordig ook internet verslaving 4
  • 5. Verslaving als overwaardige beloning Evolutionair is het verslaving te zien als een “uit de hand gelopen normaliteit” – Sterke gerichtheid op geurherkenning bij hechting – Gevoeligheid voor “cues” voor basale behoeften • van het individu (veiligheid, voeding) • van de groep (voedsel zoeken, kopen) • voor de overleving van de soort: – seksuele aantrekking – voortplanting 5
  • 6. De behandeling van verslaving • Motivatie is essentieel – Verhelderen wat de reden is van gebruik – Kennis over effect van gebruik – Bewust worden van voor- en nadelen – Opbouwen intrinsieke motivatie • Plan opstellen • Begeleiding en ondersteuning • Langdurig opvolgen 6
  • 7. Verslaving en ASS • Tot 2010 weinig cijfers bekend • Eerste cijfers: Geen verslaving bij ASS • In de GGZ komt verslaving voor bij 30% van de mensen met ASS • Indicatie: vooral alcohol en cannabis • Veel computer en internet gebruik: verslaving of ritueel of... Wat? 7
  • 8. Gamen, computergebruik en autisme: verslaving of niet? • Positieve redenen en effecten? – Moeite met ontspanning en communicatie – Behoefte aan logica, structuur en voorspelbaarheid – Rigiditeit in handelen en interesses – ‘Veilige’ vriendschappen – Rust door concentratie en ‘afzondering’ – Andere normen; positieve eigenwaarde Referentie: Kisjes en Mijland, 2011 8
  • 9. • Negatieve effecten – ‘Kort lontje’ en prikkelbaarheid tot driftbuien – Overspoeld worden door verwarrende emoties – Grenzeloos vluchten in het gamen: realiteitsverlies – Niet kunnen stoppen en groter sociaal isolement – Afvallen of aankomen, slaapstoornissen – Afvlakken emoties en interesses – Spijbelen, leerproblemen, concentratiestoornissen – Conflicten – Dus: ..... verslaving Referentie: Kisjes en Mijland, 2011 9
  • 10. Omgaan met excessief computer en internet gebruik • Bespreekbaar maken zonder te oordelen • Motivationele gesprekstechnieken • Onderzoeken wat de subjectieve winst is • Afspraken maken over tijd, plaats, onderwerp • Afspraken nakomen van 2 kanten • Maak het gebruik inzichtelijk: registratie 10
  • 11. Tip: Thema avond gamen en autisme Spreker: Herm Kisjes Datum: 7 maart 2013 Tijd: 19.30 – 21.30 Adres: Tarweweg 3 Nijmegen • De avond is bedoeld voor ouders, jongeren en iedereen die is geïnteresseerd in autisme en gamen. • De avond start om 19.30 en eindigt om 21.30 • De entree bedraagt €10,00. • U kunt zich opgeven door een mailtje te sturen aan: info@autismeregionijmegen.nl • Er zijn 60 zitplaatsen, vol is vol 11
  • 12. Verslaving en Autisme overeenkomsten Bij autisme veel op “verslaving” lijkend gedrag:  hyperfocalisaties  tranceachtige gedragingen  motorische maniërismen & stereotypieën  preoccupaties Ridley 1994 12
  • 13. Verslaving & Autisme • de mechanismen van overleven en “arousal regulatie” staan centraal bij mensen met autisme • preoccupaties en stereotypieën zijn van groot belang om de omgevings en innerlijke stress te reguleren. • veel mensen met autisme functioneren sterk vanuit “primitieve” overlevingssystemen: – ruiken- naar de mond brengen – maar ook blijven focussen op details 13
  • 14. Onderscheid preoccupaties en verslaving Preoccupatie Verslaving (compulsief/afhankelijk) • Angst overwinnen • Stemming beinvloeden • Preventie van angst • Vermijden van angst • Manier om te ontspannen • Ontsnappen aan spanning • Veel denken over gamen • Voortdurend denken aan • Samenhang zoeken • Vlucht voor moeilijkheden • Terugtrekken in eigen sfeer • Vlucht voor eigen denken • Verwerken emoties • Vlucht voor emoties • Aangaan sociale contacten • Sociaal contact mijden • Ook nog ander interesse • Alleen interesse voor ... • Willen en soms moeten • Moeten, moeten, moeten Referentie: Kisjes en Mijland, 2011 14
  • 15. ASS, ADHD en Verslaving (SUD) SUDAA onderzoek • ADHD and SUD in volwassenen: – 17 - 45% alcohol , 9 – 30% andere SUD (Wilens 2004) – Jonge delinquenten (De Milio) • Van die met SUD hadden 23% ADHD • Van die zonder SUD had niemand ADHD • ASS en SUD: – onbekend 15
  • 16. Risico factoren voor SUD • ADHD: – Vroeg beginnen met nicotine (Biederman, biol.psych, 2006) – Gedragsproblemen op kinderleeftijd (Harpold, J. Nerv.Ment.Dis, 2007) – Positieve familie anamnese voor SUD (Biederman, Am.J.Psych.,2008) • ASS: – onbekend 16
  • 17. Voorbeelden uit de praktijk • Achtergrond van het onderzoek: Nieuw: verslaafden die ASS bleken te hebben ! • Intensief behandeld zonder succes: “Arthur” – 38 jaar, gemiddeld IQ, alleenstaand, 15 jaar drugs – Vanaf 7e jaar in de GGZ, na detox angstig en vreemd in contact – Betekenis diagnose ASS, abstinent via heroïne • Nooit behandeld, wel succes: “Joyce”: – 20 jaar, alleenstaand, hoog IQ, 8e jaar: PDDNOS – Multiplex systeem, cannabis vanaf 14e , misbruik – Mislukte banen, sociale angst, zelf drugs gestopt 17
  • 18. Voorkomen, Risico en Functioneren 80 P <.001 Verslaving in % • Prevalentie cohort 60 40 – Meer SUD in ADHD dan in ASS 20 0 • Risicofactoren ADHD ASS Bevolking – Roken voor 16e jaar (OR 5.7 [2.3 – 13.8] p=.000) – Negatieve ervaringen stamgezin (OR 2.7 [1.2 – 6.1] p=.019) – Verslaafde ouders (OR 5.4 [1.0 – 14.5] p=.001) • Problematisch functioneren – Gevolgen verslaving zijn bij ASS net zo ernstig als bij ADHD 18 Sizoo et al, J.Ment.Nerv.Dis, 2009
  • 19. Autisme en ADHD op drie niveaus: samenvatting X Zonder verslaving Met verslaving Moeite met functioneren Autisme lijkt op ADHD Beide meer moeite Aantal autistische kenmerken Autisme meer dan ADHD Autisme ‘socialer’ Persoonlijkheidsprofiel Autisme en ADHD anders Autisme ‘socialer’ Neuropsychologische maten Autisme lijkt op ADHD Autisme meer moeite Intelligentie Autisme lijkt op ADHD Beide lager IQ Patronen in 5 genen Autisme verschilt van ADHD Geen effect 19
  • 20. Betekenis resultaten • Verslaving bij autisme minder vaak dan bij ADHD maar de gevolgen van verslaving bij autisme minstens net zo erg • Gevaar voor vergissing over het beeld door te eenzijdig onderzoek • 2 vragen voor vervolgonderzoek: – Is er echt betere sociale gerichtheid ? – Hoe hangen de drie niveaus samen ? 20
  • 21. Onbeantwoorde vragen • Waar ligt de grens tussen acceptabel internet gebruik en risicovol gebruik (verslaving) ? • Welke goede alternatieven zijn er ? • Wie raakt wel en wie raakt niet verslaafd? • Is ritueel gedrag een verslaving? 21
  • 22. Conclusies • Verslaving bij ASS komt meer dan gemiddeld voor • Het onderscheid tussen ‘rituelen’ en verslaving is moeilijk • Belangrijk is de functie van het gedrag (preoccupatie of afhankelijke obsessie) • Dus: meer onderzoek is hard nodig 22