Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Viewers also liked (20)
Similar to Tο γελιο
Similar to Tο γελιο (20)
More from xpapas
More from xpapas (20)
Recently uploaded
Recently uploaded (17)
Tο γελιο
- 1. 1 4Ο ΓΔΝΗΚΟ ΛΤΚΔΗΟ ΥΑΝΗΩΝ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Β’ΛΤΚΔΗΟΤ Β΄ΣΔΣΡΑΜΖΝΟ 2012-2013 TΟ ΓΔΛΗΟ ΖΜΑΝΣΗΚΟ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΣΖ ΕΩΖ ΜΑ
- 2. 2 Οη ζπγγξαθείο ηεο εξγαζίαο: Οκάδα Α: Οκάδα Γ: Μεζζαξηηάθε Μαξία Καλάθεο Αιέμαλδξνο Μήηξνπ νθία ηξαηνπδάθεο Γηψξγνο Πξνγνχιε Καηεξίλα κπξλάθεο Μάλνο Κνπξκνχιε Βαζηιηθή Γθνχκαο Γξεγφξεο ακπξήο Γηάλλεο Οκάδα Β: Οκάδα Δ: Αδάκ Παλαγηψηεο θαξάθεο Δπηχρηνο Παπαδνγησξγάθεο Γηάλλεο Υαηνχπεο Νίθνο εθαδάθεο Μάξηνο Νηνπζάθεο Γξεγφξεο Αζνπζάθεο Αζελαίνο Οκάδα Γ: Φηλνθαιηψηνπ Κσλζηαληίλα Λνπξάθε Δπαγγειία Μαζηνξάθε Ζιηάλλα Πηπεξάθε Καηεξίλα Απνζηνιάθε Μαξία Σελ εργαζία επηκειήζεθαλ οη θαζεγήηρηες: Μπνπιάθε Βάζσ Αλνπζάθε Γνκηλίθε
- 3. 3 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΔΗΑΓΩΓΖ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ο : ΓΔΛΗΟ ΚΑΗ ΤΓΔΗΑ 1.1.Σν γέιην θαη ηα ζπζηήκαηα ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ 1.2.Ζ πξαθηηθή γεισηνζεξαπεία θαη ε Κιηληθή Γέιηνπ 1.3.Σν γέιην ζπκβάιιεη ζε κηα θαιχηεξε πνηφηεηα δσήο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2ο :ΓΔΛΗΟ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΜΟ 2.1.Υηνχκνξ θαη άηηξα 2.2.Μαληηλάδεο 2.3Κσκσδία-.Μεγάινη Έιιελεο Κσκηθνί, Αξραία Κσκσδία 2.4.Δίδε θαη Μέζνδνη Κσκσδίαο 2.5.άηηξα θαη Γέιην 2.6.Ζ πξνζθνξά θαη ηα κελχκαηα ηεο Αξραίαο ηξαγσδίαο 2.7.Πξνηάζεηο θαη παξνηκίεο ζρεηηθά κε ην γέιην ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3ο :ΣΟ ΓΔΛΗΟ Δ ΠΔΡΗΟΓΟΤ ΚΡΗΖ ΣΟΤ ΔΛΛΖΝΗΜΟΤ 3.1.Ηζηνξία ηνπ Γέιηνπ 3.2.Καξηθαηνχξα 3.3.Σν γέιην θαη ε ζχγρξνλε θξίζε 3.4.Λφγνη γηα λα καο αξέζεη ε θξίζε
- 4. 4 ΔΙΑΓΩΓΗ Σν γέιην απνηειεί αλακθηζβήηεηα βαζηθφ παξάγνληα ζηελ αηζηφδνμε - ζεηηθή αληηκεηψπηζε ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Εσνγφλν ζηνηρείν θαη θηλεηήξηνο δχλακε ζπκβάιιεη απνθαζηζηηθά ζηελ θαιή ζσκαηηθή, ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή πγεία ησλ αλζξψπσλ. πγθεθξηκέλα γηα ηνπο Έιιελεο ην γέιην απνηεινχζε αλέθαζελ βαζηθφ ζηνηρείν ηεο ηδηνζπγθξαζίαο ηνπο. Απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα απνδεηθλχεηαη πσο έρεη ζεξαπεπηηθή δχλακε θαη γη΄ απηφ ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά φρη κφλν σο ακπληηθφο κεραληζκφο ζε πεξηφδνπο νμπκέλεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο θξίζεο αιιά θαη γεληθφηεξα σο βαζηθφ ζηνηρείν ηνπ πνιηηηζκνχ καο. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ Σε απηό ην ηεηξάκελν αζρνιεζήθακε κε ην project ‘Τν γέιην ζεκαληηθόο παξάγνληαο ζηε δσή καο’. Αξρηθά ρσξηζηήθακε ζε 5 νκάδεο. Μεηά δηαιέμακε ην ζέκα πνπ καο αληηπξνζώπεπε θαιύηεξα θαη έπεηηα κνηξάζακε ηηο αξκνδηόηεηέο καο. Κξαηνύζακε αλειιηπώο εκεξνιόγηα κεηά από θάζε κάζεκα πεξηγξάθνληαο αλαιπηηθά ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηόηεηέο καο. Η δηεμαγσγή ηεο έξεπλάο καο άξρηζε κε ηελ θαηαλνκή ησλ εξεπλεηηθώλ ζεκάησλ κε ηα νπνία ζα αζρνινύληαλ θάζε νκάδα. Κάζε καζεηήο δηάιεμε απηό πνπ πίζηεπε πσο ηνπ ηαίξηαδε θαη πνπ κπνξνύζε λα ππνζηεξίμεη θαιύηεξα. Με έξεπλα ζην δηαδίθηπν, ζε δηάθνξα βηβιία θαη ζε ελεκεξσηηθά πεξηνδηθά καδέςακε ηα ζρεηηθά ζηνηρεία κε ην ζέκα. Τέινο, θάζε νκάδα αλέιαβε λα γξάςεη κηα νκαδηθή έθζεζε πνπ ζην ζύλνιό ηνπο απνηέιεζαλ ην ζεσξεηηθό ηκήκα ηεο εξγαζίαο καο. Τν πξώην θεθάιαην ην έγξαςε ε Α’ νκάδα, ην δεύηεξν ε Β΄ θαη Γ’ θαη ην ηξίην ε Γ’. Κάζε εβδνκάδα παξνπζηάδακε ζηελ ηάμε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλάο καο. Τέινο θάζε νκάδα αλέιαβε έλα κέξνο από ην ηειηθό ζηήζηκν ηεο εξγαζίαο. Τελ επηκέιεηα ηεο εξγαζίαο καο ζην ζύλνιό ηεο ηελ είραλ νη θαζεγήηξηέο καο.
- 5. 5 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1ο ΓΔΛΙΟ ΚΑΙ ΤΓΔΙΑ Δηζαγσγή Φαληαζηείηε έλαλ θφζκν κε γέιην…Φαληαζηείηε κσξνπδηαθά γειάθηα θαη παξέεο ελειίθσλ λα μεθαξδίδνληαη ζηα γέιηα. Φαληαζηείηε θσκσδίεο, αλέθδνηα, ζάηηξεο θαη αζηεία δηεγήκαηα. Έλαλ θφζκν γεκάην Αξηζηνθάλε, Σζάπιηλ, Καξαγθηφδε, Απισλίηε, Βαζηιεηάδνπ. To γέιην, καγηθή ζπληαγή ηεο επδσίαο, ειημίξην ,θάξκαθν πνπ δελ γίλεηαη πνηέ θαξκάθη. Σν γέιην θαη ηα ζπζηήκαηα ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ! Δίλαη πνιιά ηα ζεηηθά πνπ πξνζθέξεη ην γέιην ζηελ πγεία καο. Δίλαη ην γηαηξηθφ πνπ ραίξεζαη λα ζε γηαηξεχεη. Δίλαη νη κηθξέο, ζεξαπεπηηθέο αλάζεο ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο.
- 6. 6 Σν γέιην έρεη άκεζε επίδξαζε ζην αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα ηνπ αλζξψπνπ. Βνεζάεη ζηε δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ Σ-θπηηάξσλ ηνπ ακπληηθνχ καο ζπζηήκαηνο. Απηά είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εμάιεηςε ησλ ινηκψμεσλ. Σν αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα επεξεάδεηαη απφ ην γέιην, ζε γεληθέο γξακκέο, κε δχν ηξφπνπο: α) απμάλεη ηελ ζπγθέληξσζε ησλ θπθινθνξνχλησλ αληηζσκάησλ ζην αίκα, θαη β) απμάλεη ηελ ζπγθέληξσζε ησλ ιεπθψλ αηκνζθαηξίσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην άηνκν γίλεηαη πεξηζζφηεξν αλζεθηηθφ ζηηο ινηκψμεηο. Δπίζεο, κε ην γέιην «βαζαίλεη» ε αλαπλνή καο θαη έρνπκε θαιχηεξε νμπγφλσζε. κσο, θαη ζην «θαζαξά» βηνρεκηθφ πεξηβάιινλ ηνπ νξγαληζκνχ καο ζπκβαίλνπλ αιιαγέο. Οη πην αμηνζεκείσηεο αιιαγέο είλαη ζηα επίπεδα ησλ ελδνγελψλ νπηνεηδψλ (ελδνξθίλεο, εγθεθαιίλεο). Απηά είλαη νπζίεο, πνπ έρνπλ θαηαπιεθηηθή παπζίπνλε δξάζε, δεκηνπξγψληαο παξάιιεια αηκφζθαηξα επθνξίαο θαη εξεκίαο ζηνλ άλζξσπν. Έηζη, ζπκβάιινπλ πνιχ ζε κία αίζζεζε αηζηνδνμίαο θαη εμάιεηςεο ηεο ζιίςεο. Φπζηθά δελ ζα πξέπεη λα ακεινχκε θαη ηα ππφινηπα ζπζηήκαηα, φπσο είλαη ην πεπηηθφ θαη ην κπτθφ. Σν γέιην, ινηπφλ, θαη κάιηζηα ην μεθαξδηζηηθφ, θηλεηνπνηεί ηνλ πεπηηθφ ζσιήλα. Δίλαη πνιχ απνηειεζκαηηθφ γηα ηελ αεξνθαγία θαη ηε ρψλεςε. Μαο πξνζθέξεη έλα θαηαπιεθηηθφ εζσηεξηθφ καζάδ ζηε ζπιαρληθή θνηιφηεηα. Καηαπνιεκά ηε δπζθνηιηφηεηα, αηηία δεθάδσλ πξνβιεκάησλ πγείαο. Έλα ιεπηφ μεθαξδηζηηθνχ γέιηνπ ηζνδπλακεί κε πνιιά ιεπηά ραιάξσζεο. Σν γέιην κάο γπκλάδεη, αθνχ 100-200 γέιηα ηελ εκέξα ηζνδπλακνχλ κε 10 ιεπηά θσπειαζίαο ή ηξεμίκαηνο. Δπηπιένλ, κία ψξα γέιηνπ αξθεί γηα ην «θάςηκν» 500 ζεξκίδσλ, αθνχ φινη νη κχεο ηνπ ζψκαηνο θηλνχληαη. Δπίζεο, θάπνηεο θνξέο (μεθαξδηζηηθνχ, «μέθξελνπ» γέιηνπ) είλαη ηέηνηα ε ραιάξσζε, πνπ πξνθαιείηαη ζην κπτθφ ζχζηεκα, πνπ πέθηνπκε… θάησ απφ ηελ θαξέθια! Αο κελ μερλάκε θαη απηφ πνπ ιέεη ν ιαφο: «θαηνπξεζήθακε ζηα γέιηα». Ζ ςπρνινγηθή θαη ζσκαηηθή ραιάξσζε πνπ καο πξνζθέξεη ην γέιην είλαη γλσζηή. Απνκαθξχλεη ηελ πξνζνρή απφ πξάγκαηα πνπ πξνθαινχλ ζπκφ, ελνρέο, ζηξεο θαη άιια αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα. Μαο επηηξέπεη λα βιέπνπκε ηηο δχζθνιεο θαηαζηάζεηο κε κηα λέα πξννπηηθή, πεξηζζφηεξν ζαλ κηα πξφθιεζε παξά ζαλ κηα απεηιή. Οη δπλαηφηεηεο παξαγσγήο αληηζσκάησλ απφ ηα εηδηθά ιεκθνθχηηαξα ηχπνπ Β ηνπ νξγαληζκνχ καο γηα ηελ πξνζηαζία απφ κνιχλζεηο, απμάλνληαη νπζηαζηηθά απφ ην γέιην. Δπίζεο απμάλνληαη νη δπλαηφηεηεο ησλ ιεκθνθπηηάξσλ ηχπνπ Σ πνπ είλαη βαζηθνί ππιψλεο ηεο άκπλαο ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ. Σν δηάθξαγκα θαη νη θνηιηαθνί κπο φπσο επίζεο θαη άιινη κπο ηνπ ζψκαηνο αζθνχληαη θαιά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ γέιηνπ. Έηζη απηφ επηπξφζζεηα απφ ηα άιια σθέιηκα πνπ πξνζθέξεη, δίλεη ηελ επθαηξία γηα ζσκαηηθή άζθεζε πνπ βνεζά ηελ θαξδία θαη ην αγγεηαθφ ζχζηεκα.
- 7. 7 Η πξαθηηθή γεισηνζεξαπεία θαη ε... Κιηληθή Γέιηνπ! Ζ γεισηνζεξαπεία εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηεο νιηζηηθήο ηαηξηθήο, δειαδή ηεο ηαηξηθήο πνπ «βιέπεη» ηνλ άλζξσπν ζαλ ζχλνιν (ζψκα, λνπ, ζπλαίζζεκα). Μπνξεί λα ζπκπιεξψζεη κε ηελ αηζηνδνμία, πνπ δίλεη ην γέιην καο ή ην ρακφγειφ καο, νπνηαδήπνηε ζεξαπεία θάλνπκε, ηεο θιαζζηθήο ή ελαιιαθηηθήο ηαηξηθήο. Μαζαίλνληαο λα γειάκε θαη λα ρακνγειάκε, ζπκβάιινπκε θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ ζηελ θαιπηέξεπζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο δσήο καο θαη θαηά πξνέθηαζε ζηελ «πξφιεςε» ζνβαξψλ θαη κε αζζελεηψλ. Πξφηππν ηεο γεισηνζεξαπείαο είλαη… ηα παηδηά. ια ηα παηδηά γεινχλ, ζε φιεο ηηο θπιέο, έζησ θαη αλ έρνπλ γελλεζεί ηπθιά ή κε πξνβιήκαηα αθνήο. Σα παηδηά, αλ ελζαξξπλζνχλ, δελ ζηακαηνχλ λα γεινχλ θαη λα ραίξνληαη φιε ηελ εκέξα. Έηζη, ε βαζηθή ζπληαγή πεξηιακβάλεη ηελ «απειεπζέξσζε» ηνπ παηδηνχ πνπ έρνπκε θαη πνιχ ζπρλά θξχβνπκε κέζα καο. Δπίζεο ηα βαζηθά βήκαηα ηεο πξαθηηθήο γεισηνζεξαπείαο είλαη ηα εμήο. Πξψηα, ζα ρξεηαζηεί λα κάζνπκε λα αηζζαλφκαζηε άλεηα κε ην ρηνχκνξ. Μεηά, λα αλαθαιχςνπκε απηά πνπ ζε καο θαίλνληαη αζηεία θαη λα αξρίζνπκε λα ηα κνηξαδφκαζηε κε ηνπο άιινπο. Αιιά, πάλσ απφ φια θαη θπξίσο καζαίλνπκε λα γειάκε «ρσξίο ιφγν».
- 8. 8 Ση είλαη ε «Κιηληθή Γέιηνπ»; ηελ Διιάδα, μεθίλεζε ην πξφγξακκα "Διιεληθή Κιηληθή Γέιηνπ" ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1998. Μία δπλαηφηεηα ηνπ πξνγξάκκαηφο απηνχ είλαη ην εξγαζηήξην γεισηνζεξαπείαο, ην νπνίν δνπιεχεη ζε νκαδηθή βάζε. ζνη ζπκκεηέρνπλ ζ‟ απηφ ην εξγαζηήξην, κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ζεσξία, αζθήζεηο, βησκαηηθέο πξαθηηθέο θαη πξνπαληφο ζα γειάζνπλ πνιχ. Άιιε επηινγή είλαη ε εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ζε αηνκηθή, πξνζσπηθή βάζε, φπνπ πιένλ ε ζπλνιηθή πξνζέγγηζε ππαθνχεη ζηα δεδνκέλα ηεο νιηζηηθήο ζεξαπεπηηθήο. Ζ Κιηληθή ηνπ Γέιηνπ δνπιεχεη θπξίσο ζε πξνιεπηηθφ ή ζεξαπεπηηθφ επίπεδν, ρξεζηκνπνηψληαο ζπλδπαζκνχο θπζηθψλ ζεξαπεηψλ αλάινγα ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ θάζε αλζξψπνπ
- 9. 9 Σο γέιηο ζσκβάιιεη ζηε βειηίωζε ηες ποηόηεηας δωής Δπηζηήκνλεο έρνπλ αλαθαιχςεη φηη ην γέιην ραξίδεη δσή. H πνηφηεηα δσήο βειηηψλεηαη θάζε θνξά πνπ απνθαζίδεηε λα δείμεηε ηελ θαιχηεξε θακπχιε ηνπ ζψκαηφο ζαο, ην ρακφγειφ ζαο. Πψο; 1.Βειηηψλεη ηε κλήκε . Δπηζηεκνληθέο κειέηεο δείρλνπλ φηη ην γέιην δηεγείξεη δηάθνξα κέξε ηνπ εγθεθάινπ. Σν γέιην βνεζά λα ζθέθηεζηε επξχηεξα θαη πην ειεχζεξα. Με ράλεηε ρξφλν. Γειάζηε γηα ην θαιφ ηνπ... κπαινχ ζαο 2. Σν γέιην θαίλεηαη λα θάλεη ηνπο αλζξψπνπο αλνηρηφκπαινπο. Απηφ κπνξεί λα νθείιεηαη ζην φηη ην γέιην ζαο θαηαζηεί θπζηθά άλεηνπο θαη ζαο αλαγθάδεη λα είζαζηε ιηγφηεξν ζνβαξνί. Πξνζπαζήζηε λα ραιαξψζεηε θαη λα γειάηε φηαλ αηζζάλεζηε λεπξηθφηεηα 3. Θεξαπεχεη ηελ αυπλία. Απηφ θαηά πάζα πηζαλφηεηα έρεη λα θάλεη κε ην γεγνλφο φηη ην γέιην ραιαξψλεη ηνλ εγθέθαιφ ζαο θαη ζαο απαιιάζζεη απφ ην άγρνο. Πξνζπαζήζηε λα παξαθνινπζείηε κηα θσκηθή ηαηλία ή δηαβάζηε έλα αζηείν βηβιίν πξηλ πέζεηε γηα χπλν. 4.αο ζψδεη απφ ηα ζπκπηψκαηα ηεο θαηάζιηςεο .Σν γέιην ζψδεη απφ ηελ θαηάζιηςε. Δπηηξέςηε ζηνλ εαπηφ ζαο λα γειάζεη θαη αθεζείηε έζησ θαη γηα κεξηθά ιεπηά. Θα ζαο θάλεη θαιφ. 5. Κάλεη θαιφ ζηελ θαξδηά: Δπηζηήκνλεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ Maryland Medical Center ζηε Bαιηηκφξε, δηαπίζησζαλ φηη νη άλζξσπνη πνπ είλαη εχζπκνη ηείλνπλ λα παξνπζηάδνπλ ιηγφηεξα θαξδηνινγηθά πξνβιήκαηα. 6. Διαηηψλεη ηελ ςειή πίεζε. ε αλζξψπνπο πνπ ρακνγεινχλ ε αξηεξηαθή πίεζε κεηψλεηαη. 7. Βνεζά θαη άιινπο, δηφηη είλαη κεηαδνηηθφ. Σν άηνκν πνπ ρακνγειά θέξλεη καδί ηνπ επηπρία. Υακνγειάηε θαη θάλεηε θαη ηνπο άιινπο λα ληψζνπλ πην θαιά. 8. Φαλεξψλεη ην αίζζεκα ηεο επηηπρίαο. Σν ρακφγειν θαλεξψλεη απηνπεπνίζεζε θαη ζηγνπξηά. Υακνγειάηε ζηηο ζπλαληήζεηο ζαο θαη νη άλζξσπνη ζα είλαη θαιχηεξνη καδί ζαο. Τν γέιην ζπκβάιιεη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ άγρνπο Μέζσ ηνπ γέιηνπ ην άηνκν κπνξεί λα δεη ηηο θαηαζηάζεηο γχξσ ηνπ πην αηζηφδνμα. Σν ρηνχκνξ είλαη κηα δπλαηφηεηα λα αληηκεησπίζνπκε ηα αδηέμνδα κε κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή, λα δνχκε πξννπηηθέο θαη κεζφδνπο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ καο, λα ραιαξψζνπκε απφ θαηαζηάζεηο έληαζεο θαη ζηξεο θαη λα απειεπζεξσζνχκε απφ πηέζεηο.
- 10. 10 Τν γέιην ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο δηάζεζεο θαη ζηε καθξνδσία Έρεη δηαπηζησζεί εξεπλεηηθά φηη νη νξκφλεο πνπ βξίζθνληαη ζε αιιειεπίδξαζε κε θαηαζηάζεηο άγρνπο κπνξνχλ λα ειαηησζνχλ ζεκαληηθά κέζα απφ ην ρηνχκνξ θαη ην γέιην. ηελ πξάμε απηφ ζεκαίλεη φηη ε ραιαξή δηάζεζε πνπ ληψζνπκε κεηά απφ έλα δπλαηφ γέιην νθείιεηαη ζε δχν κεραληζκνχο νη νπνίνη ηίζεληαη ζε ιεηηνπξγία: νη κχεο πνπ δελ ζπκκεηέρνπλ ζην γέιην παξακέλνπλ ραιαξνί, νη κχεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζην γέιην ραιαξψλνπλ ακέζσο κεηά ηε γειαζηηθή θαηάζηαζε. Δθηφο απφ ηα παξαπάλσ, ην ρηνχκνξ: Μεηψλεη ηελ αίζζεζε θαη ηα πνζνζηά κνλαμηάο θαη θαηάζιηςεο βειηηψλεη ηελ απηνεθηίκεζε. επεξεάδεη ζεηηθά ηηο ειπίδεο ηνπ αλζξψπνπ Σν γέιην παξάγεη ηηο ελδνξθίλεο πνπ είλαη θπζηθέο νπζίεο πνπ παξάγνληαη θαη απφ ηε γπκλαζηηθή. Οη νπζίεο απηέο βνεζνχλ ζηε κείσζε πφλνπ αιιά θαη θαηάζιηςεο. Σν γέιην θαη ην ρηνχκνξ ελεξγνχλ σο θάξκαθα. Έρνπλ δξάζεηο ζηνλ εγθέθαιν, φπσο ε θνθαΐλε. Απμάλνπλ ηελ επθνξία, βειηηψλνπλ ηε ςπρηθή πγεία, ζπκβάιινπλ ζηε καθξνδσία. Δπίζεο, ν γέιην ραιαξψλεη, ζπκβάιιεη ζηε ζεηηθή ζθέςε, απαιχλεη ην βάξνο ησλ πξνβιεκάησλ καο. Δπηπιένλ ην γέιην είλαη ζεξαπεπηηθφ, ιέλε νη εηδηθνί γηαηί ηνλψλεη ην αλαπλεπζηηθφ καο, αθνχ «βαζαίλεη» ηελ αλαπλνή θαη απνηειεί κηα απνηειεζκαηηθή κέζνδν νμπγνλνζεξαπείαο. ηαλ γειάκε, ν αέξαο κέζα ζηα πλεπκφληα καο θηλείηαη κε ηαρχηεηα 120 ρικ. /ψξα. Δπίζεο θηλεί ην δηάθξαγκα θη έηζη γίλεηαη έλα εζσηεξηθφ καζάδ ζε φιε ηε ζπιαρληθή θνηιφηεηα, κε απνηέιεζκα λα ιεηηνπξγεί θαιχηεξα ην πεπηηθφ ζχζηεκα θαη λα κεηψλνληαη ζπκπηψκαηα αεξνθαγίαο, δπζπεςίαο θιπ. Δπηπιένλ Βειηηψλεη ηελ νμπγφλσζε ησλ κπψλ ηνπ πξνζψπνπ. Παξάιιεια θαηαπνιεκά ην ζηξεο, ελεξγνπνηψληαο ηελ έθθξηζε ελδνξθηλψλ (νξκφλεο ηεο ραξάο), θαη κεηψλεη ηα επίπεδα ηεο θνξηηδφλεο θαη ηεο αδξελαιίλεο (νξκφλεο ηνπ ζηξεο). Σέινο, βνεζά ζηε γξεγνξφηεξε αλάξξσζε. πλεζίδεηαη ζε πνιιά λνζνθνκεία ηνπ εμσηεξηθνχ λα ππάξρνπλ «αίζνπζεο γέιηνπ», ψζηε νη αζζελείο λα αλαξξψλνπλ ζε ιηγφηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα
- 11. 11 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ΓΔΛΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟ Υηούκορ Υηνχκνξ (αγγι. humor ή humour) είλαη, ζηε βαζηθή ηνπ έλλνηα, κία ηδηαίηεξε κνξθή αλζξψπηλεο επηθνηλσλίαο, πνπ σο ζηφρν έρεη λα πξνθαιέζεη ην γέιην. Λεμηθνινγηθά δίλνληαη πνιιαπιέο επεμεγήζεηο ηεο ιέμεο ρηνχκνξ. Μεξηθά παξαδείγκαηα είλαη: Δθείλε ε πνηφηεηα ηεο θαληαζίαο πνπ δίλεη ζηηο ηδέεο κηα ακθίβνιε ή θαληαζηηθή φςε, θαη ηείλεη λα πξνθαιεί ην γέιην ή ηελ επζπκία κέζσ θσκηθψλ εηθφλσλ ή πεξηγξαθψλ. Ζ δηαλνεηηθή ηθαλφηεηα ηεο ζχιιεςεο, ηεο έθθξαζεο, ή ηεο εθηίκεζεο ηνπ θσκηθνχ ή ηνπ θσκηθά αληηθαηηθνχ. πκπαζήο ζαξθαζκφο, παξαδνμνινγία. Πλεπκαηψδεο αζηετζκφο, εχζπκε δηάζεζε, πνπ εθδειψλεηαη κε άθαθε εηξσλεία θαη πξνθαιεί ζηνπο άιινπο δηαζθέδαζε θαη επραξίζηεζε. Μνξθή πλεχκαηνο πνπ παξνπζηάδεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα έηζη ψζηε λα πξνβάιιεηαη ε δηαζθεδαζηηθή θαη παξάδνμε φςε ηεο. Σν ρηνχκνξ ζεσξείηαη κε ηηο παξαπάλσ έλλνηεο ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ Αγγινζαμφλσλ θαη ζπλήζσο ε ιέμε δε κεηαθξάδεηαη ζε άιιεο γιψζζεο αιιά κεηαθέξεηαη κε θσλεηηθή απφδνζε. Ζ πιεζηέζηεξε ειιεληθή ιέμε είλαη ε ιέμε πλεχκα, πλεπκαηψδεο. Μέρξη ζήκεξα δελ ππήξμε θακία πεξηεθηηθή ζεσξία ζρεηηθά κε ην ρηνχκνξ. Ζ κεγάιε πνηθηιία ησλ κνξθψλ γέιηνπ, ησλ ζηφρσλ ηνπ, ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ησλ αηηίσλ ηνπ δηαδξακαηίδεη, πηζαλψο, θάπνην ξφιν. Δίλαη, φκσο, επηζηεκνληθά βεβαησκέλν φηη ην γέιην είλαη ζπλδεδεκέλν σο θαηλφκελν πνιηηηζκνχ κε πιεηάδα θνηλσληθψλ θαη ηζηνξηθψλ νκάδσλ. Οχηε φκσο ε εζλνινγία κπφξεζε λα εμάγεη κία επαθξηβή ζεσξία γηα απηφ ην ζέκα. Οη κεγάιεο δηαθνξέο ησλ αηηίσλ, πνπ ην πξνθαινχλ, απφ θπιή ζε θπιή ή θαη επξχηεξα κεηαμχ εζλψλ, θαζψο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπ ή ε βάζε πξφθιεζήο ηνπ είλαη δχζθνιν λα ζπληείλνπλ ζηελ εμαγσγή θνηλήο εζλνινγηθήο δηαπίζησζεο.
- 12. 12 Δίδε ρηνύκνξ Σν ρηνχκνξ πνιιέο θνξέο ππφθεηηαη ζε δηαβαζκίζεηο θαη θαηεγνξηνπνηήζεηο, αλάινγα κε ην είδνο ηνπ, ηελ αηζζεηηθή ή ηελ νμχηεηά ηνπ. Πεξηθξαζηηθά ζα κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ νη εμήο θαηεγνξίεο: Σν μεξφ ρηνχκνξ. ηαλ ν αζηετδφκελνο έρεη χθνο αλέθθξαζην θαη ν ιφγνο ηνπ δελ έρεη θσκηθή ρξνηά. Σν θαπζηηθφ ή βηηξηνιηθφ ρηνχκνξ. Δδψ νη παξαηεξήζεηο γίλνληαη κε ζθνπφ ηνλ εξεζηζκφ θαη ηε κείσζε ησλ ππνθεηκέλσλ ζην ρηνχκνξ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη δηαηππψζεηο θαη θφξκεο, πνπ ζα ηνπο πξνζβάινπλ. Σν καχξν ρηνχκνξ (black humor). ε απηφ ην είδνο ν επηρεηξνχκελνο αζηετζκφο ή ζάηηξα αλάγεηαη ζε ζιηβεξά γεγνλφηα ή θαηαζηάζεηο. Σν είδνο απηφ ρξήδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρήο σο πεξηζζφηεξν επάισην ζε απφξξηςε. Ζ παξσδία. ηελ παξσδία, κία κνξθή ή έλα έξγν ηέρλεο πξνβάιιεηαη κηκεηηθά κε δηαζιαζκέλν ηξφπν κε ζθνπφ ηε γεινηνπνίεζή ηνπ. ην είδνο απηφ αλάγεηαη θαη ε κίμε (montaz) αιεζηλψλ γεγνλφησλ φρη φκσο νκνίσλ θαηά ηφπν θαη ρξφλν. Ζ ζάηηξα. Ζ ζάηηξα είλαη κηα ινγνηερληθή ή θαιιηηερληθή κνξθή πνπ εθζέηεη ηηο αδπλακίεο ηνπ ζέκαηφο ηεο κε ζηφρν ηνλ εκπαηγκφ, ζπρλά κε ηελ πξνζδνθία ηεο βειηίσζήο ηνπ. Ο απηνζαξθαζκφο. Με ηνλ απηνζαξθαζκφ, ην άηνκν ζαξθάδνληαο ηνλ εαπηφ ηνπ πξνζπαζεί λα πεξάζεη έλα κήλπκα ζηνπο ζπλνκηιεηέο ηνπ. Θεσξείηαη δείγκα πξνεγκέλνπ ρηνχκνξ. Πεγαίν ρηνχκνξ. Δίλαη ν ηξφπνο λα θάλεη θάπνηνο ηνπο άιινπο λα γεινχλ ρσξίο πξνζπάζεηα. νπξεαιηζηηθφ ρηνχκνξ. Υηνχκνξ ζην νπνίν ρξεζηκνπνηνχληαη νη θφξκεο ηνπ ππεξξεαιηζκνχ. Σν ρηνχκνξ κέζσ ηεο κνξθήο ηνπ ιφγνπ. Υξεζηκνπνηείηαη σο κνξθή ηνπ ιφγνπ ψζηε ε πξφηαζε λα θαηαζηεί αζηεία. Άξηζηνη νκηιεηέο πνπ αλαγλσξίδνπλ ηελ αμία ηνπ ρηνχκνξ ρξεζηκνπνηνχλ απηφ σο δηάιεηκκα ηδηαίηεξα ζε καθξέο νκηιίεο ηνπο γηα λα κε θαηαζηνχλ βαξεηνί ή αληίζεηα πξνθεηκέλνπ απ΄ αξρήο λα ηχρνπλ ηεο ηδηαίηεξεο πξνζνρήο ησλ αθξναηψλ ηνπο. άηηρα Ζ ζάηηξα επηρεηξεί ηνλ εκπαηγκφ θάπνηαο έλλνηαο ή πξνζψπνπ πνπ ν ζαηηξηθφο θαιιηηέρλεο ζεσξεί φηη αμίδεη ηέηνηα αληηκεηψπηζε κε ζθνπφ ζπρλά ηε βειηίσζε ηνπ αληηθεηκέλνπ. Γίλεηαη κέζσ κεζφδσλ φπσο ε παξσδία, ε ππεξβνιή, ε ζχγθξηζε, ε αλαινγία θαη ε εηξσλεία. Δλψ ε ζάηηξα κπνξεί λα απνηειέζεη κέζν δηαζθέδαζεο, γη' απηφ θαη ζπρλά είλαη βάζε ηνπ ρηνχκνξ θαη ζπλεπψο ζπζηαηηθφ ηεο θσκσδίαο, δελ πεξηνξίδεηαη ζηνλ ηνκέα ηεο ςπραγσγίαο
- 13. 13 Ζ ζάηηξα ζπάληα πεξηνξίδεηαη ζε κέζν δηαζθέδαζεο. Ζ Αζελατθή δεκνθξαηία ζεσξείηαη φηη αλαπηχρζεθε ζε πγηέζηεξε κνξθή ιφγσ ηεο θνηλσληθήο ζάηηξαο ηεο ζεαηξηθήο θσκσδίαο ηνπ Αξηζηνθάλε. Μαληηλάδα Ζ καληηλάδα ή παηηλάδα ή θνηζάθη είλαη πνίεκα πνπ απνηειείηαη απφ δπν ζηίρνπο πνπ ζπλήζσο είλαη δεθαπεληαζχιιαβνη ζε νκνηνθαηαιεμία ή θαη ηέζζεξα εκηζηίρηα πνπ δελ νκνηνθαηαιεθηνχλ απαξαίηεηα. Απνηειεί κέζν απζφξκεηεο ιατθήο έθθξαζεο ζε αξθεηά κέξε ηεο Διιάδαο, θπξίσο φκσο σο θαηεγνξία ηνπ λεζηψηηθνπ ειιεληθνχ ηξαγνπδηνχ ζηελ Κξήηε, πνπ είλαη μαθνπζηή γηα ηηο καληηλάδεο ηεο. Απηφ ην είδνο ηεο έκκεηξεο ιατθήο έθθξαζεο ζηηο Κπθιάδεο θαη ηδηαίηεξα ζηελ Απείξαλζν ηεο Νάμνπ ιέγεηαη "θνηζάθη" (π.ρ. "Με θνηζάθηα θαλεξψλσ, / ηεο αγάπεο κνπ ηνλ πφλν"!) Αληίζηνηρα νλφκαηα απηνχ ηνπ είδνπο είλαη επίζεο ηα ιηαλνηξάγνπδα, νη ξίκεο, νη παξφιεο ηα "ζηηράθηα" ή ηα "δίζηηρα" άιισλ πεξηνρψλ ηεο Διιάδαο. Δηδηθφηεξα, ε θξεηηθή καληηλάδα δηαθξίλεηαη γηα ηελ ηδηάδνπζα έθθξαζε, ην κεζηφ ηεο θξάζεο θαη αληαλαθιά ηα αηζζήκαηα, ηε ζθέςε θαη ηε δσή ηνπ θξεηηθνχ ιανχ. Αληιεί ηε ζεκαηνινγία ηεο απφ πνηθίινπο ηνκείο θαη αλάινγα δηαθξίλνληαη ζε ζθσπηηθέο καληηλάδεο, εξσηηθέο, επθαηξηαθέο θαη θηινζνθηθέο. Δίηε σο θηινζνθία, είηε εθθξάδνληαο παξάπνλν , ε καληηλάδα επί αηψλεο ζπλνδεχεη ηνπο Κξεηηθνχο ζε φιεο ηνπο ηηο ζηηγκέο θαη ζηηο εθδειψζεηο, ζην ζεκείν πνπ φζνη δελ είλαη απφ ηελ Κξήηε ηελ ζεσξνχλ απνθιεηζηηθά θξεηηθή πνηεηηθή δεκηνπξγία. Μαληηλάδεο γηα ην γέιην ‟ επραξηζηψ πνπ κ΄ έκαζεο αγάπε ηη ζεκαίλεη, θαη έρεη ην γέιην λφεκα ζηα ρείιε κνπ φληε βγαίλεη.. ηαλ γειάο, γειψ θη εγψ γέιην κνπ θαη ραξά κνπ θη φηαλ πνλάο, πνλνχλε δπν θαξδηέο καδί θαξδηά κνπ… Θέισ λα κνπ ρακνγειάο γηα κέλα έρεη αμία ζην γέιην ζνπ εγλψξηζα θαη εγψ ηελ επηπρία
- 14. 14 ηε ζθέςε είζαη ζέκα κνπ ζηνλ πφλν κνπ ε αηηία ζηα βάζαλα κνπ βάζαλν ζην γέιην κνπ επηπρία. ζα θαη λα „ρσ βάζαλα ηελ ψξα πνπ ζε βιέπσ ηνλ θάζε κνπ αλαζηελαγκφ ζε γέιην κεηαηξέπσ. Σν γέιην ζνπ εηλ‟ ην θάξκαθν πνπ αλ ζηηο πιεγέο κνπ βάλσ θη απηέο πνπ είλαη αλνηρηέο θη φιεο ζα ηηο ε γηάλσ… Σν γέιην κνπ αιεζηλφ, βγαίλεη θ απφ επηπρία, θαη ζνπ ρξσζηάσ επραξηζηψ, γηαηί είζαη εζχ ε αηηία.. Πξέπεη ζη‟ αζηεία ηε δσή ν άλζξσπνο λα παίξλεη γηαηί ην γέιην ηε δσή ιέλε πσο ηε καθξαίλεη. Σν γέιην είλαη παπζίπνλν ηνλ πφλν θνκκαηηάδεη γη‟ απηφ θαλείο πνιιέο θνξέο γειά θη αλαζηελάδεη Σν γέιην είλαη θάξκαθν θη‟ φρη πηθξφ θαξκάθη γη‟ απηφ φληε γειά θαλείο γεκίδεη κε κεξάθη. Σν γέιην θαζαξίδεη ηα βάζαλα ζεξίδεη πφλνπο, ιχπεο θαη θαεκνχο θη φινπο ηνπο αλαζηελαγκνχο. Αλ φια κνηάδνπλ δχζθνια θη έρεη ε ραξά ζσπάζεη άπισζε ην ρακφγειν ην δάθξπ λα ζθεπάζεη. Σν γέιην είλαη βάιζακν καθξαίλεη ηε δσή καο θαη είλαη άξσκα ραξάο ζηελ θάζε ιχπεζή καο. Υαξά ζ‟ εθείλνλ πνπ γειά κε ηα παζήκαηά ηνπ πνπ θάλεη γιέληη ηνλ θαεκφ ρνξφ ηα βήκαηά ηνπ. Έρσ κηα θνπδνπιή θαξδηά θαη πάληα ηε καιψλσ γηαηί γειά ρσξίο ραξέο θαη θιαίεη δίρσο πφλν. α ζεο λα θάκεηο ηε δσή λα‟ ρεη γεξφ ζεκέιην φληε μππλάο θάζε πξσί μεθίλα κε ην γέιην. Παηρλίδη είλαη ε δσή Αέξα δψζε ηζε θαξδηάο θη φζν κπνξείο ην γιέληα κελ πλίγεζηε ζηνλ πφλν.
- 15. 15 Κσκσδία-Μεγάινη Έιιελεο Κσκηθνί Ζ θσκσδία γελλήζεθε κέζα απφ ηελ ηξαγσδία. Καη φηαλ ηα «παηδηά» ηεο πέξαζαλ ζηε κεγάιε νζφλε, έγηλε γξήγνξα αληηιεπηή ε δεκηνπξγηθή δχλακή ηεο νχηε ην ζελάξην νχηε θαλ ε ζθελνζεζία ήηαλ πιένλ ζεκαληηθά, απφ ηε ζηηγκή πνπ μέθεπγαλ αλεμέιεγθηνη πάλσ ζην «παλί» νη κεγάινη γεισηνπνηνί: Απισλίηεο, Παπαγηαλλφπνπινο, Βαζηιεηάδνπ... Ο αηψλαο ηνπ γέιηνπ ζηελ Διιάδα μεθίλεζε ην 1911 κε ηηο πξψηεο θσκηθέο αηάθεο ηνπ π. πηξηληηφλ, ηηο νπνίεο θαη δηαδέρεηαη ε θηγνχξα ηνπ Κίκσλα ηαζφπνπινπ (ηνπ Διιελα αξιφ). Ο ηαζφπνπινο εληάζζεηαη κελ ζηνπο πξνπνιεκηθνχο θσκηθνχο αιιά ζπλερίδεη ηελ παξνπζία ηνπ ζε δεχηεξνπο ξφινπο σο θαη ην '50, πνπ είλαη θαη ε δεθαεηία πνπ ηνλ θαζηεξψλεη ηελ ειιεληθή θσκσδία. Μαδί ηνπ, ηνπο πξψηνπο θσκηθνχο ραξαθηήξεο ηνπ ζειηιφηλη ζηήλνπλ νη Μηραήι Μηραήι ηνπ Μηραήι, ν Βηιάξ θαη ν Γεκεηξαθφ πνπινο. Έπνληαη νη θιαζηθνί ραξαθηήξεο πνπ ζα ζεκαδέςνπλ ηελ πνξεία ηεο ειιεληθήο θσκσδίαο ηα επφκελα ρξφληα. Σν πην ελδηαθέξνλ φκσο είλαη φηη νη έιιελεο θσκηθνί δελ έπιαζαλ
- 16. 16 ηδενηχπνπο αιιά απιά ηχπνπο αλζξψπσλ ηνπο νπνίνπο θαη επέθηεηλαλ ζηα άθξα. «Κιεηδί» ηεο απνθξππηνγξάθεζεο ηνπ θφζκνπ ηνπο: έξρνληαλ απφ ηνλ θφζκν ησλ ζθηψλ γηα λα ζπλαληήζνπλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ ζεαηή, δελ πξνπαγάλδηδαλ θακία πνιηηηθή ηδέα, κπαηλφβγαηλαλ ζε ππεξβνιηθέο θαηαζηάζεηο ρσξίο λα αγγίδνπλ ηελ νπζία ηνπο, παξακέλνληαο νη αδηθεκέλνη ηεο ηζηνξίαο, νη πιήξσο εμνηθεησκέλνη ήξσεο κε ηε «ζθνηεηλή πιεπξά» ηεο δσήο. Καη βέβαηα απηνί πνπ ηεο έδηλαλ ην αιαηνπίπεξν ηνπ γέιηνπ δεκηνπξγψληαο επξείαο θαηαλάισζεο «αγρνιπηηθά» ζεάκαηα: Ο δειηαρόγαηος: ν Βαζίιεο Λνγνζεηίδεο είλαη ίζσο ν κφλνο έληερλνο θσκηθφο ηεο παιηάο θσκσδίαο ηελ εκπνξηθή πεξίνδν ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ. Μεγάινο εζνπνηφο ηνπ ζεάηξνπ, κεηέθεξε ηηο πινχζηεο ππνθξηηηθέο ηθαλφηεηέο ηνπ θαη ζην ζηλεκά επεξεάδνληαο θαηαιπηηθά ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ. Μηιάκε βέβαηα γηα ηνλ πνιπάζρνιν, ηνλ απηνδεκηνχξγεην κηθξναζηφ πνπ θηινδνμεί λα αλέβεη ηα ζθαιηά ηεο θνηλσληθήο θαηαμίσζεο, ηνλ ηζηγθνχλε αιιά αεξάην άλδξα πνπ παξακειεί ηε ζχδπγφ ηνπ, ηνλ εθεζπραζκέλν αιιά θαη ηνλ πνλεξφ. ζν γη' απηφ ην ηειεπηαίν, ην πνλεξφ βιέκκα ηνπ Β. Λνγνζεηίδε, φηαλ μχπλαγε απφ ηνλ ιήζαξγφ ηνπ θαη απνθάζηδε λα επηηεζεί, «πξσηαγσλίζηεζε» ζε αιεζκφλεηεο ζθελέο ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξάθνπ. πσο αλαθέξεη θαη ν Γηάλλεο νιδάηνο ζην βηβιίν ηνπ γηα ηελ ηζηνξία ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξάθνπ, «ν Βαζίιεο Λνγνζεηίδεο δηεπζχλεη ηελ θσκηθή ζπκθσλία ησλ αλφεησλ παζψλ ιεο θαη ηελ πηζηεχεη, ιεο θαη ζπκπάζρεη κε ηα ζχκαηά ηνπ, ηφζν πνπ θαη εζχ ιεο ζπλερψο ηελ ίδηα παξαηήξεζε: Δίλαη κεγάινο εζνπνηφο απηφο ν ήξεκνο θιφνπλ». Ο «δειηαξφγαηνο» γπξίζηεθε ην 1956 απφ ηνλ Γηψξγν Σδαβέιια. ην «Γεζπνηλίο εηψλ 39» (1954) ηνπ Αιέθνπ αθειιάξηνπ αιιά θαη ζηελ ηαηλία «Οη Γεξκαλνί μαλάξρνληαη» (1948) απνδεηθλχεη φηη είλαη έλαο ζεαηξηθφο εζνπνηφο, ελψ αθνινπζνχλ ηα «Έλα βφηζαιν ζηε ιίκλε» (1952), «άληα Σζηθίηα» (1953), «Οχηε γάηα, νχηε δεκηά» (1957). Ο κεζύζηαθας: ν Οξέζηεο Μαθξήο είλαη ν σξαηφηεξνο κεζχζηαθαο ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξά θνπ. Καλέλαο δελ κπφξεζε λα κηκεζεί θαιχηεξα ηηο θηλήζεηο πνπ δεκηνχξγεζαλ απηή ηε κπζηθή θηγνχξα. Βέβαηα ν Οξέζηεο Μαθξήο κπνξεί κε ηελ ίδηα εμαηξεηηθή άλεζε λα είλαη ν «Μεζχζηαθαο» ηεο νκψλπκεο ηαηλίαο ηνπ Γ. Σδαβέιια αιιά θαη ν πιήξσο ηζνξξνπεκέλνο νηθνγελεηάξρεο, ην γεξνληνπαιίθαξν, ν ηίκηνο ή ν θηιάξγπξνο. Καη, βέβαηα, κπνξεί λα είλαη ν Ναπνιέσλ Αδάκαληαο, ζχκβνιν εζψλ ηνπ «Έμσ νη θιέθηεο» (1961). Σε δεθαεηία ηνπ
- 17. 17 '50 γπξίδεη ηνλ «Γξνπζνχδε» ηνπ Γ. Σδαβέιια θαη ιίγν αξγφηεξα ην «Φηληαλάθη» (1954) ηνπ Η. Νφβαθ. Αθφκε ην ην 1957 «Σεο λχρηαο ηα θακψκαηα» ηνπ αθειιάξηνπ θαη ην 1958 «Μηα ιαηέξλα κηα δσή» ηνπ Καςάζθε. Δηζη ή αιιηψο πάλησο, ν Ο. Μαθξήο ήηαλ έλα ζνβαξνθαλέο ηέξαο ππνθξηηηθήο πνπ πξνθαιεί ην γέιην, ρσξίο λα γειάζεη ν ίδηνο ζε θακία απφ ηηο πεξίθεκεο ζθελέο ηνπ... Ο κάγθας: ε καγθηά ηνπ Μίκε Φσηφπνπινπ δελ κπνξεί λα ακθηζβεηεζεί απφ θαλέλαλ. Δίλαη ν βαξχκαγθαο, ν ξεκπέηεο πνπ ηξαβάεη ηηο θξάζεηο ηνπ, πνπ δελ ζεθψλεη κχγα ζην ζπαζί ηνπ θαη πνπ «θαζαξίδεη» γηα ηνπο θίινπο ηνπ. Καζηεξψλεηαη ακέζσο θαη «ρσξάεη» ζε θάζε ηαηλία. Δίλαη ν αξρεγφο ηεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο. Ξεθηλάεη κε ην «Οη Γεξκαλνί μαλάξρνληαη» δίπια ζηνλ Λνγνζεηίδε θαη ζηε Βαζηιεηάδνπ, γίλεηαη δίδπκν κε ηνλ Ζιηφπνπιν, θαζηεξψλεηαη ηε δεθαεηία ηνπ '50 θαη θαηαιήγεη σο ν άξρσλ ηνπ γέιηνπ ζηηο θηλεκαηνγξαθηθέο αίζνπζεο. Υαξαθηεξηζηηθή ηνπ θξάζε, πνπ σζηφζν είλαη κεηαγελέζηεξε, απφ ηε δηαθήκηζε «θη χζηεξα ζα θά-α-α- αζεζαη»... Δθείλνο πνπ ζπλνκηινχζε κε ηηο θφηεο: φηαλ ν Μηθέο (Φξαγθίζθνο Μαλέιιεο) απεπζχλεη ζνβαξφηαηα ηνλ ιφγν ζηηο θφηεο ζηελ αξρή ησλ «Άζσλ ηεο ηξάθαο» (1962) ηνπ Ζιία Παξαζθεπά, νπνηνδήπνηε ζρφιην πεξηηηεχεη. Δίλαη ν αλφεηνο, ν αηψληα πεηλαζκέλνο, ν άγαξκπνο, αιιά ηαπηφρξνλα ν γνεηεπηηθά ηξειφο. Πνιιέο θνξέο φκσο ζε αθήλεη πξαγκαηηθά ακήραλν κε ηηο απίζαλεο ζπιιήςεηο ηνπ. Ο Φξ. Μαλέιιεο βέβαηα είλαη ζρεηηθά άγλσζηνο ζην πιαηχ θνηλφ, σζηφζν (ηδίσο ζηα ληνπέηα ηνπ κε ηνλ Θ. Βέγγν), βξίζθεηαη πνιχ πην θνληά απφ ηνλ θαζέλα ζην ιατθφ είδνο ηεο πεξίθεκεο θαξζνθσκσδίαο. Ο βιάτος: ν Κψζηαο Υαηδερξήζηνο απνηειεί πιένλ cult ήξσα. Δίλαη ν πνλεξφο βιάρνο, ν αγλφο θαη έληηκνο επαξρηψηεο πνπ ράλεηαη ζηελ εζηθή θαηάπησζε ηεο κεγαινχπνιεο. Πξνθαιεί αλαθαησζνχξεο παληνχ αιιά ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο απνδεηθλχεηαη πην ινγηθφο απφ ηνπο... ινγηθνχο. Απφ ην 1959 γίλεηαη πεξηδήηεηνο. Δίλαη ν θιέθηεο πνπ ληχλεηαη αξρηθχιαθαο ζηνλ «Ζιία ηνπ 16νπ», εξσηεχεηαη κε δφζεηο ζην νκψλπκν έξγν, φπνπ θάλεη δίδπκν κε ηνλ Μαλέιιε, ππνδέρεηαη ηε δεθαεηία ηνπ '60 κε ηνπο «Μαθξπθσζηαίνπο θαη ηνπο Κνληνγηψξγεδεο» ηνπ Αιέθνπ αθειιάξηνπ. Σν 1955 θάλεη ην «Πηάζακε ηελ θαιή» ηνπ Σξηαληαθπιιίδε θαη ην 1956 ζθελνζεηεί ηνλ εαπηφ ηνπ ζην «Πνηνο ζα πιεξψζεη ην κάξκαξν;».
- 18. 18 Ο άλζρφπος ποσ έηρετε ποιύ: ν Θαλάζεο Βέγγνο ζεσξείηαη ν κεγαιχηεξνο έιιελαο θσκηθφο. Ήηαλ πάληα ν ιατθφο θαη θαινπξναίξε ηνο ηχπνο, ν εξσηθφο θαη θηιάλζξσ- πνο πνπ έηξερε πνιχ, θπλεγνχζε ηελ εθπιήξσζε ελφο ζθνπνχ, ν νπνίνο κπνξεί πνηέ λα κελ νινθιεξσλφηαλ αιιά εθείλν πνπ είρε ζεκαζία ήηαλ ε πνξεία: ψζπνπ λα ηειεηψζεη ην έξγν κε ηελ απνηπρία ηνπ, θαλέλαο δελ ζπκφηαλ ηη ήηαλ εθείλν πνπ θπλεγνχζε ή πφζν κεγάιε ήηαλ ε αμία ηνπ, αθνχ νη θσκηθέο παξεθηξνπέο ηνχ ήξσα ήηαλ λα ζηξέςεη αιινχ ηελ πξνζνρή θαη είραλ πξνθαιέζεη. Ήηαλ ν άλζξσπνο γηα φιεο ηηο δνπιεηέο, ν πνιπηερλίηεο θαη εξεκνζπίηεο. Ο Βέγγνο κπαηλφβγαηλε ζε πξνζσπηθά, πνιηηηθά θαη θνηλσληθά δξάκαηα, δηαθσκσδνχζε ηα πάληα, δελ κπνξνχζε λα αληηιεθζεί ηη πξέπεη λα θάλεη ην φπιν ηνπ θαη εξσηεπφηαλ πάληα ηελ πην φκνξθε θνπέια ηεο ηαηλίαο. Ο Βέγγνο μεθίλεζε απφ ηε «Μαγηθή πφιε» ηνπ Κνχλδνπξνπ, πέξαζε ζε δεχηεξνπο ξφινπο ηε δεθαεηία ηνπ '50, πήξε ηνλ πξψην ηνπ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν σο Θξαζχβνπινο ζην «Δμνρηθφλ θέληξνλ ν έξσο» (1961). Αθνινχζεζαλ βέβαηα ηα «Γφθησξ Εηβέγγνο» (1968), «Θ.Β. Φαιαθξφο πξάθησξ» (1969), «Ση έθαλεο ζηνλ πφιεκν Θαλάζε» (1971) θ.ά. Σο θοροχδάθη ηες δεζποηλίδας: ν Νη. Ζιηφπνπινο είλαη ν Έιιελαο Φξελη Αζηέξ, ν ηδέληιεκαλ κε ην αιαινχκ εζηέη ληχζηκν. Μαέζηξνο ηεο παληνκίκαο, λεπξηθφο λαη αλήζπρνο, θάπνηεο θνξέο ηζηγθνχλεο. Δίλαη φκσο ν πην γιπθφο θαη ν πην ζπκπαζήο «θεπγάηνο» ηχπνο ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξάθνπ. ζν θαη αλ θάπνηεο θνξέο πηάλεηαη... θνξφηδν. Ζ ζεκαδηαθή ρξνληά γη' απηφλ είλαη ην 1954. Σν 1960 ζηνπο «Μαθξπθσζηαίνπο θαη Κνληνγηψξγεδεο» θάλεη πξσηαγσληζηηθή εκθάληζε δίπια ηνλ Κ. Υαηδερξήζην θαη απφ εθεί θαη πέξα ε θαξηέξα ηνπ εθηηλάζζεηαη ζηα χςε. Σν 1960 παίδεη ζην «Σξεηο θνχθιεο θη εγψ» θαη κεηά ζηα «Σδν ν ηξνκεξφο» ηνπ Νη. Γεκφπνπινπ, «Καιεκέξα Αζήλα» ηνπ Γξεγνξίνπ, «Θαλαζάθεο ν πνιηηεπφκελνο» ηνπ αθειιάξηνπ θ.ά. Ο επηηστεκέλος οκορθάληρας: ν Λάκπξνο Κσλζηαληάξαο μεθηλάεη ηελ θαξηέξα ηνπ ην 1939 κε ην «Σξαγνχδη ηνπ ρσξηζκνχ», ζπλερίδεη ηα «Φσλή ηεο θαξδηάο» (1943) ηνπ Ησαλλφπνπινπ, «Δμφξκεζηο» ηνπ Υξηζηνδνχινπ θ.ά. δξάκαηα ηεο
- 19. 19 επνρήο. ηελ αξρή ηεο θαξηέξαο ηνπ είλαη ν ηίκηνο, πινχζηνο θαη βέβαηα νκνξθάληξαο. Έρεη θχξνο θαη γνεηεία, έρεη ζηπι θαη ζα απνδψζεη κε επηηπρία ζηε ζπλέρεηα ηεο θαξηέξαο ηνπ ηνλ ξφιν ηνπ δηεπζπληή λαπηηθήο ζρνιήο ζην πεξίθεκν «Ζ Αιίθε ζην Ναπηηθφ». ην ζπίηη ηνπ βέβαηα ε πξαγκαηηθφηεηα είλαη δηαθνξεηηθή, αθνχ εθεί θπξηαξρεί ε πξαγκαηηθή ηνπ θχζε, πνπ είλαη εθείλε ηνπ ρεηξαγσγήζηκνπ θαινθάγαζνπ άλδξα πνπ ζπρλά παξνπζηάδεηαη λα ςάρλεη καλησδψο ηε γπλαίθα ηεο δσήο ηνπ. ζν πξνρσξεί ε θαξηέξα ηνπ Λ. Κσλζηαληάξα βέβαηα, πξσηαγσληζηεί φιν θαη ζε πεξηζζφηεξεο θσκσδίεο πνπ ηνλ ζέινπλ ζηνλ ξφιν ηνπ ζχκαηνο επηηήδεησλ. Δίλαη φκσο πάληα ν ζσκαηψδεο, θνθέηεο, θαινθάγαζνο ηχπνο. Ζ άζτεκε γόεζζα, ο θοληός θαη ο αιιήζφρος: ε Γεσξγία Βαζηιεηάδνπ είλαη ε άζρεκε αιιά παλέμππλε γεξνληνθφξε, ε θαθεηδνχ πξνμελήηξα, ε μεπεζκέλε αξηζηνθξάηηζζα πνπ κπνξεί λα δειψλεη φηη «εγψ ζθίδσ άλδξεο, θαηαπίλσ άλδξεο», αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πάληα αλαδεηεί ζχδπγν ηνλ νπνίν θαη δελ βξίζθεη πνηέ. Τπέξνρε ζηελ «Χξαία ησλ Αζελψλ» (1954), φπνπ πξνζπαζνχλ λα ηεο βξνπλ γακπξφ ν ηαπξίδεο κε ηνλ Φσηφπνπιν, θαη ζηελ «Καθεηδνχ» (1956). Γίπια ηεο ζπλήζσο ν Γ. Ρίδνο, πεξήθαλνο γηα ην χςνο ηνπ, ν θαη' εμνρήλ ιατθφο κάγθαο. Ο Β. Απισλίηεο είλαη ε πην γιπθηά θηγνχξα ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξάθνπ. Ο θαινζπλάηνο γίγαληαο, ν θαινπξναίξε ηνο, εθθξαζηηθφο θαη πιεζσξηθφο κπαηίξεο. Ο Οισκπηαθός θαη ο ιεκολάδας: ν Ν. ηαπξίδεο είρε κηα κεγάιε αγάπε ζηε δσή ηνπ. Σνλ Οιπκπηαθφ. Ο ηχπνο ηνχ θαζψο πξέπεη κηθξναζηνχ, απζεληηθφο, γεκάηνο κε ηα ειαηηψκαηα αιιά θαη ηα πξνηεξήκαηα ηεο θνηλσληθήο ηάμεο ηνπ. Γίθαηνο, κνλνγακηθφο, άθακπηνο θαη θαζσζπξέπεη. ηα κέηξα ηνπ ην «Σξίηε θαη 13» (1963) ηνπ Οξ. Ληάζθνπ. Ο Γ. Γθησλάθεο πάιη ήηαλ ν πην επηηπρεκέλνο ειίζηνο, ν γιπθνχιεο ηαιαίπσξνο, ν πεηλαζκέλνο, ν απαηεσλίζθνο, αιιά ηειηθά ν θαινπξναίξεηνο ηεο ίδηαο ηαηλίαο. Καλείο πάλησο δελ ζα μεράζεη ηε ζξπιηθή εξψηεζή ηνπ «Πνξηνθαιάδα απφ πνξηνθάιηα;» ζηα «Κίηξηλα γάληηα». Ο υειός: ν Γ. Κσλζηαληίλνπ ζηελ ηαηλία «Σν γέιην βγήθε απ' ηνλ Παξάδεηζν» (1963) ηνπ Γ. Παπαθψζηα είλαη ν άγαξκπνο, θαζσζπξέπεη, ν ςειφο πνπ άιια ιέεη, άιια θαηαιαβαίλνπλ φζνη είλαη γχξσ ηνπ θαη άιια θάλεη. Γείγκα άγαξκπεο θνκςφηεηαο, θησρφο πιελ ηίκηνο, άλδξαο πνπ επηβάιιεηαη ρσξίο πξφβιεκα ζηε γπλαίθα ηνπ (θαηά ηελ πεξίθεκε αηάθα ηεο Κνληνχ «μχπλεζαλ νη
- 20. 20 ζθιάβνη, Αλησλάθε...»). Ο Γ. Κσλζηαληίλνπ ζεσξείηαη κεγάινο θσκηθφο πνπ γεθχξσζε δηαθνξεηηθά είδε θσκσδίαο κεηαμχ ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθφο ηχπνο γακπξνχ ζηελ ηαηλία «Σν γέιην βγήθε απφ ηνλ Παξάδεηζν» (1963). Ζ θαηαθερηδού θαη ο θοβηηζηάρες: ε Ρέλα Βιαρνπνχινπ είλαη απηφ πνπ ιέκε θαζεκεξηλή γπλαίθα. Ζ θησρή πνπ πξνζπνηείηαη ηελ πινχζηα, ε λφζηηκε, έμππλε θαηαθεξηδνχ, ε λνηθνθπξά, πνπ φκσο κπνξεί λα κεηακνξθσζεί ζε ληίβα, ε ριηδάηε θπξία, ε ινγηθή, ε πσξσκέλε ηνπ ηδφγνπ. Δίλαη κηα γλήζηα ληίβα ησλ κηνχδηθαι ηνπ Γαιηαλίδε πνπ ζα θέξεη ρηιηάδεο «πειάηεο» ζηα ζηλεκά παξ' φηη εζεσξείην θπξίσο κηα ληίβα ηνπ ζεάηξνπ. Χο Πειαγία ζηελ «Παξηδηάλα» (1969) πάλησο θεξδίδεη ακέζσο ηηο εληππψζεηο. Ο Υξ. Δμαξράθνο είλαη ν ζπκπαζήο θνπδνπιφο, απηφο πνπ θπλεγάεη πάληα θάηη πνπ είλαη ακθίβνιν αλ ζα πεηχρεη. Ο ηίκηος αθειής: ν Κψζηαο Βνπηζάο είλαη ν ζπκπαζήο, εκθαλίζηκνο, ηαιαηπσξεκέλνο, άθξαγθνο, νιίγνλ βιάθαο, ηίκηνο, θάπνηεο θνξέο ζξαζχδεηινο αιιά θαη γπλαηθνθαηαθηεηήο θαηά πεξίπησζε ραξαθηήξαο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ ηνπ Φίλνπ. Ήηαλ θαη είλαη εμαηξεηηθά δεκνθηιήο θαη βέβαηα θαηά άιινπο είλαη ν «ππεξθπζηθφο κπεκπέο» ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξάθνπ. Ο τίπες: ν Β. Σζηβηιίθαο είλαη ην «πνπ» ζηνηρείν ηνπ ειιεληθνχ θηλεκαηνγξάθνπ. Φειφο, ιεπηφο, ιίγν επξσπατθψλ πξνδηαγξαθψλ, ζπλήζσο ρακέλνο ζηνλ θφζκν ηνπ. Κάηη ζαλ αιαθξνΐζθησηνο, ηπιηγκέλνο κέζα ζηα ρατκαιηά θαη ζηα θνπιάξηα ηνπ θαη ζίγνπξα ηδηαίηεξα ζπκπαζήο. Σνπιάρηζηνλ έηζη ηνλ αλαθαιείο ζην λνπ κέζα απφ ηηο ζθελέο ηεο ηαηλίαο « Ζ ζεία κνπ ε ρίπηζζα» ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '60. Πιεζσξηθφο, πάληα παξψλ ζηηο θνζκηθέο ζπλάμεηο ησλ αηγαηνπειαγίηηθσλ λεζηψλ, ςπρή ησλ πάξηη, δεπηεξεχσλ αιιά απαξαίηεηνο ραξαθηήξαο ησλ ηαηληψλ ηεο πεξηφδνπ. Ο θαρεδάθηας: ζήκα θαηαηεζέλ ην ζνπξεαιηζηηθφ καιιί ηνπ. Ο ση. Μνπζηάθαο είλαη ν παιαβηάξεο, ζεσξεηηθφο θαη νλεηξνπφινο, ην κπνέκ ζηνηρείν ησλ ηαηληψλ ηνπ Φίλνπ. Οη ζεαηξηθέο ζπνπδέο ηνπ
- 21. 21 έρνπλ δψζεη ζηηο ιίγεο ηνπ θηλεκαηνγξαθηθέο εκθαλίζεηο ηελ αξηηφηεηα πνπ έθαλε απζηεξνχο θξηηηθνχο λα νκνινγήζνπλ φηη είλαη θξίκα πνπ φηαλ ν . Μνπζηάθαο αλέβαηλε ην ειιεληθφ ζηλεκά θαηέβαηλε... Ο ηχπνο πνπ έπιαζε ήηαλ ραξαθηεξηζηηθφο. Ο απνηπρεκέλνο ζηα κεγαιφπλνα ζρέδηά ηνπ γηα ηε δσή ήξσαο, πνπ κέλεη πάληα αηζηφδνμνο θαη νπδφισο παξαηηνχκελνο. πλέζεζε απνιαπζηηθά ληνπέηα κε ηα θηιαξάθηα ηνπ, εμίζνπ Ρσκηνχο, Κψζηα Βνπηζά θαη Γ. Κσλζηαληίλνπ. Απνιαπζηηθφο ζηνλ ξφιν ηνπ θχξηνπ Αλξί κε ην ραξαθηεξηζηηθφ καχξν κπεξεδάθη, ζην «Καιψο ήξζεο δνιάξην» δίπια ζηνλ Γ. Κσλζηαληίλνπ. Ο... Σρακπάθοσιας: ηνλ ιέλε Σξακπάθνπια θαη ζα κπνξνχζε έσο θαη λα έρεη απηνθηνλήζεη. Σνλ ιέλε φκσο θαη Αξηέκε θαη ζα κπνξνχζε λα είλαη έλαο θαλνληθφο γηδνβνζθφο. Έθαλε ηα πξψηα ηνπ δεηιά βήκαηα ζηνλ θηλεκαηνγξάθν ηε δεθαεηία ηνπ '60 θαη ηηο επφκελεο ηξεηο δεθαεηίεο ζαηίξηζε ηα πάζε θαη ηα θαθψο θείκελα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, ηφζν ζηε δηζθνγξαθία φζν θαη ηελ επηζεψξεζε. Ο Υάξξπ Κιπλλ ήηαλ ν αλαηξεπηηθφο κε ην ηξειφ ζθεπηηθφ, ν αηξεηηθφο κε ηε ζηνρνπξνζήισζε ζηνλ... Απφιισλα Καιακαξηάο, ν θαπζηηθφο ελ κέζσ ρεηκψλνο θαη ν ςηινδηαλννχκελνο. Ήηαλ ν ζνβαξφο κε ηελ αζηεία έθθξαζε, ν πιαθαηδήο πνπ πάληα πξνηηκνχζε «ηεθίια αληί γηα... θξαζί»! Έρεη θαη έλα δσεξφ θαη αξθνχλησο ξνθ γην, πνπ απφ πνιινχο ζεσξείηαη ειπίδα γηα ηνλ ειιεληθφ θηλεκαηνγξάθν. Ο τοληρός θαη ο αζηροθεγγηάς: ν Γ. Πηαηάο είλαη γελλεκέλνο γηα λα είλαη θσκηθφο. Αλήθεη ζηελ θαηεγνξία εθείλσλ ησλ εζνπνηψλ πνπ δελ ρξεηάδεηαη λα αλνίμνπλ θαλ ην ζηφκα ηνπο γηα λα μεζπάζεηο ζε αθξάηεηα γέιηα. Σν ζνπινχπη ηνπ αξθεί. Δίλαη ν Βαιθάληνο, ρνληξφο αζρεκάληξαο, κε ηε γιπθηά έθθξαζε θαη ην παξαπνληάξηθν χθνο, ν ηχπνο ηνπ ξσκηνχ αγαζηάξε. Ο Αλη. Καθεηδφπνπινο πάιη δελ μεθίλεζε σο θσκηθφο αιιά αλαθάιπςε ηηο πξαγκαηηθέο δπλαηφηεηέο ηνπ ζηελ πνξεία. Ο Καθεηδφπνπινο ήηαλ ην θησρφ παηδί ησλ 80s, θάηη ζε ξηκέηθ ηνπ Ξαλζφπνπινπ δειαδή, κε εξγαηηθή θαηαβνιή, αιιά γνεηεία εηιηθξηλή. Δίλαη αθφκε ν εξσηχινο ηχπνο ηεο «Ρεβάλο» ηνπ Ν. Βεξγίηζε. Καη είλαη ν ζπκπαζήο, θαζεκεξηλφο ηχπνο πνπ θαηαλαιψλεη ηνλ ρξφλν ηνπ νξγαλψλνληαο κηα κεγάιε θπγή... Ξεθίλεζε απφ ηελ ηειενπηηθή «Αζηξνθεγγηά». Δθείλνη πνπ ηνπο «ξνχθεμε» ε αγνξά θαη ν εζηέη θίινο ηνπο: ηαηλίεο, ηξαγνχδηα, ζφνπ, βαξηεηέ, πξφδεο θαη επηζεσξήζεηο. Σν δίδπκν άθε Μπνπιά - Γηάλλε Ενπγαλέιε έρεη
- 22. 22 πεξάζεη απφ φινπο ηνπο θαιιηηερληθνχο δξφκνπο. Ο . Μπνπιάο (αη ξέγγαη θαη ιαθέξδαη θαη καξέγθαη) θαη ν «θνιιεηφο» ηνπ Γ. Ενπγαλέιεο (γηαηί εκείο απ' ηα Παηήζηα πάληα μεγηφκαζηε ζηα ίζηα) απνηεινχλ έλα sui generis θαιιηηερληθφ δίδπκν εδψ θαη δχν δεθαεηίεο. Σχπνη αληηζπκβαηηθνί αιιά εληφο νξίσλ επηθξηηέο ηεο ειιεληθήο θαθνκνηξηάο αιιά θαη εθθξαζηέο ηεο. Κιαζηθνί λενέιιελεο αιιά θηγνχξεο θηλεκαηνγξαθηθέο. Υαξαθηεξηζηηθφηαηνη σο ηξίδπκν καδί κε ηνλ Αξγ. Μπαθηξηδή ζην «Αο πεξηκέλνπλ νη γπλαίθεο» ηνπ η. Σζηψιε. Απφ θνληά ηνπο θαη ν εθιεπηπζκέλνο, κε-κνπ-άπηνπ Κ. Σδνχκαο, ν νπνίνο πεξηθέξεη ηηο ιηλέο ελδπκαζίεο ηνπ αλά ηηο θηλεκαηνγξαθηθέο παξαγσγέο, καδί θαη ην εθιεπηπζκέλν χθνο ηνπ. λνκπ αιιά θαη θαηαδεθηηθφο, έζληθ αιιά θαη Βαιθάληνο, κηα ζπάληα θηγνχξα πνπ αλέησο κεηαθηλείηαη απφ ην έλα θηλεκαηνγξαθηθφ είδνο ζην άιιν. Σνλ ραξαθηήξηζαλ πάλησο νη ηαηλίεο ηνπ Εεξβνχ. Ο «ζείος Νώληας»: αλ ν ηλάηξα ήηαλ ε «θσλή» ηνπ ακεξηθάληθνπ ηξαγνπδηνχ, ν Γ. Πνπιηθάθνο είλαη ε θσλή ηνπ ειιεληθνχ ξαδηνθψλνπ. Ζ ζρέζε ηνπ κε ην ζηλεκά είλαη ζρέζε «εμ αγρηζηείαο». Δκθαλίδεηαη παληνχ, ζπλήζσο ζε δεχηεξνπο ξφινπο, σζηφζν θπξηαξρεί κε ην κέηαιιν ηεο θσλήο, ηε καγθηά θαη ην ειιεληθφηαην κνπζηάθη ηνπ. Χο γλήζηνο εθπξφζσπνο ηνπ ειιεληθνχ ξνθ, δελ ζα κπνξνχζε παξά λα εξκελεχεη θαη αλάινγνπο ξφινπο ζηνλ θηλεκαηνγξάθν. Δίλαη ν εθθξαζηήο ηνπ αληεξγθξάνπλη θηλήκαηνο αιιά κπνξνχκε λα ηνλ θαληαζηνχκε θαη σο «θαθφ» ινρία λα βξαρληάδεη ραξαθηεξηζηηθά νπξιηάδνληαο κέζα ζην αθηί ηνπ άηπρνπ θαληάξνπ... «Πνπ πάο, ξε Καξακήηξν;». Οη θαηαθερηδήδες: νη η. Μάηλαο θαη Γεξ. θηαξδαξέζεο ηνπ «Βαιθαληδαηέξ» είλαη ζίγνπξα νη ηχπνη ηνπ εμππλάθηα, θαηαθεξηδή λενέιιελα. Γελ ηππνπνηήζεθαλ αθφκε, αιιά έρνπλ φια ηα θφληα γηα λα ην θάλνπλ. Οη ραξαθηήξεο πνπ έπιαζαλ ηνπιάρηζηνλ είλαη πνιχ θνληά ζε φινπο καο. Αξραία Κσκσδία Με ηνλ φξν αρταία θφκφδία ελλνείηαη ν έλαο απφ ηνπο δχν βαζηθνχο ππιψλεο πνπ ζηήξημαλ ην νηθνδφκεκα ηνπ αηηηθνχ δξάκαηνο. χκθσλα φκσο κε ηε παξάδνζε ν επξεηήο απηνχ ηνπ ζεαηξηθνχ είδνπο θέξεηαη ν αξραίνο Έιιελαο Αζελαίνο πνηεηήο νπζαξίσλ πνπ άθκαζε ην 570 π.Υ.. Ζ ζχγρξνλε έξεπλα ηείλεη λα δερηεί φηη ε αλάπηπμε ηνπ είδνπο ζηε κνξθή ηεο αξραίαο θσκσδίαο πνπ γλσξίδνπκε απφ ηηο πεγέο πξνυπνζέηεη ηελ ελζσκάησζε πνηθίισλ θαηαβνιψλ. Κάπνηνπ είδνπο ρνξηθφ άζκα (ελδερνκέλσο ηα θαιιηθά, φπσο πίζηεπε ν Αξηζηνηέιεο), κε ηελ απζηεξή κνξθηθή ηνπ ζπγθξφηεζε θαη ζπκκεηξία πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ αγώλα θαη ηελ επηξξεκαηηθή ζπδπγία ηεο παξάβαζεο, ππήξμε ελδερνκέλσο ε βάζε γχξσ απφ ηελ νπνία έγηλε ε ζπλέλσζε δηαθνξεηηθψλ παξαδνζηαθψλ ζηνηρείσλ. Χο θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν αληρλεχεηαη ην πξφηππν ηνπ δηαιφγνπ ρνξνχ-ππνθξηηή ζηελ ηξαγσδία, θαζψο ζηελ ηξαγσδία απνδίδεη ε παξάδνζε ηε ζπγθεθξηκέλε θαηλνηνκία απηή, ελψ θαη ε ζεζκνζέηεζε ηξαγηθψλ αγψλσλ
- 23. 23 ππήξμε πξνγελέζηεξε ησλ θσκηθψλ. Αλάκεζα ζηα παξαδνζηαθά ζηνηρεία πνπ αληρλεχνπκε κε θάπνηα βεβαηφηεηα ζηελ θσκσδία πεξηιακβάλνληαη ε παξάδνζε ρνξψλ κεηακθηεζκέλσλ ζε δψα, νη δξακαηηθέο παξαζηάζεηο θσκηθψλ κίκσλ κε δηνγθσκέλα ζψκαηα, ε ηειεηνπξγηθή αηζρξνινγία πνπ ζπλδέεηαη κε ιαηξείεο ηεο γνληκφηεηαο θαη ε δηνλπζηαθή ιαηξεία. Άγλσζην είλαη αλ ε αηηηθή θσκσδία δέρηεθε θάπνηα επηξξνή απφ ηελ θσκηθή θάξζα ηνπ πξαθνχζηνπ Δπίραξκνπ, αλ θαη ην έξγν ηνπ ηειεπηαίνπ παξνπζηάδεη κελ νκνηφηεηεο κε ηελ θσκσδία, αιιά θαη αμηνζεκείσηεο δηαθνξέο. Πινθή θαη νξγάλσζε Ζ πινθή ηνπ κχζνπ θαη ε νξγάλσζε ησλ κεξψλ ηεο θσκσδίαο δελ παξνπζηάδνπλ ηελ απζηεξή ζπλνρή ηεο ηξαγσδίαο, είλαη σζηφζν δπλαηή ε δηάθξηζε νξηζκέλσλ ηππηθψλ κεξψλ πνπ έρνπλ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά: πξόινγνο, πάξνδνο ρνξνύ, αγώλ, παξάβαζε, επεηζνδηαθέο ζθελέο, έμνδνο. Ο αγώλ ηδηαίηεξα απνηειεί ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο δνκήο θάζε θσκσδίαο. Ζ ηππηθή δνκή ελφο αξηζηνθαληθνχ αγψλα έρεη ζπλήζσο σο εμήο: α) νη δχν αληίπαινη μεθηλνχλ λα αληηδηθνχλ. β) ν ρνξφο ηξαγνπδά κηα σδή γηα λα παξνπζηάζεη επηζήκσο ηνπο δηάδηθνπο. γ) κε δχν ζηίρνπο, ν ρνξφο παξνηξχλεη ηνλ πξψην νκηιεηή λα αξρίζεη ηελ αγφξεπζή ηνπ (θαηαθειεπζκόο). δ) ν πξψηνο νκηιεηήο παίξλεη ηνλ ιφγν, αιιά θάζε ηφζν ηνλ δηαθφπηεη ν αληίπαιφο ηνπ (ή θάπνην ηξίην πξφζσπν) κε δηάθνξα, θσκηθά ζπλήζσο, ζρφιηα (επίξξεκα). ε) ν πξψηνο νκηιεηήο θιείλεη ηελ αγφξεπζή ηνπ κε κηα ζηξνθή ζηνλ ίδην ξπζκφ κε ηελ θχξηα αγφξεπζή ηνπ, αιιά ζε δηαθνξεηηθφ κέηξν θαη έθηαζε ζηίρσλ (πλίγνο). ζη) ν ρνξφο ηξαγνπδά κηα ιπξηθή αλησδή, ζρνιηάδνληαο ηελ επηηπρία ηνπ πξψηνπ νκηιεηή. δ) έπεηηα απεπζχλεη πξνηξνπή ζηνλ δεχηεξν δηάδηθν (αληηθαηαθειεπζκόο). ε) ν δεχηεξνο δηάδηθνο πξνρσξά ζηελ αγφξεπζή ηνπ (αληεπίξξεκα). ζ) θαηφπηλ θιείλεη ηελ αγφξεπζή ηνπ (αληηπλίγνο). η) ηέινο, δίλεηαη ε εηπκεγνξία ηνπ αγψλα (ζθξαγίο) απφ ηνλ δηαηηεηή ΔΙΓΗ ΚΑΙ ΜΔΘΟΓΟΙ ΚΩΜΩΓΙΑ Σα είδε θαη κέζνδνη ηεο θσκσδίαο είλαη πνιιά θαη πνιιέο θνξέο ζπλππάξρνπλ ζε αλάκηθην ηξφπν. Κάπνηα απφ ηα ζεκαληηθά ήδε είλαη:
- 24. 24 άηηξα: Ζ ζάηηξα επηρεηξεί ηνλ εκπαηγκφ θάπνηαο έλλνηαο ή πξνζψπνπ πνπ ν θαιιηηέρλεο ζεσξεί φηη αμίδεη ηέηνηα αληηκεηψπηζε. Γίλεηαη κέζσ κεζφδσλ φπσο είλαη ε παξσδία, ε ππεξβνιή, ε ζχγθξηζε, ε αλαινγία θαη ε εηξσλεία. εκαληηθνί ζχγρξνλνη Έιιελεο ζαηηξηθνί είλαη, κεηαμχ άιισλ, νη Σδίκεο Παλνχζεο, Γηψξγνο Μεηζηθψζηαο,Λάθεο Λαδφπνπινο. Ζ ζάηηξα ήηαλ επίζεο εξγαιείν ηνπ αξραίνπ πνηεηή ηνπ ζεάηξνπ Αξηζηνθάλε. Μαχξε θσκσδία ή καχξν ρηνχκνξ: Ζ καχξε θσκσδία αζρνιείηαη κε ζέκαηα φπσο ν ζάλαηνο θαη ε αξξψζηηα. Έρεη ζρέζε κε ηελ ινγνηερλία ηξφκνπ φκσο ρξεζηκνπνηεί θσκηθά ζηνηρεία. ξζηα θσκσδία: Ο θσκηθφο κηιάεη άκεζα κε ην θνηλφ. Δίλαη ζπρλφ λα εκπεξηέρεη θαη άκεζε επηθνηλσλία φπσο είλαη ε θαπζηηθή ζάηηξα πνπ αζθεί ζην θνηλφ ηνπ ν Σδίκεο Παλνχζεο. Μπιε θσκσδία: Ζ κπιε θσκσδία αζρνιείηαη κε ζέκαηα φπσο ην ζεμ, ηελ νκνθπινθηιία, ηνλ ακθηζεμνπαιηζκφ θαη ζπλήζσο ηελ ζπλερή ρξήζε πβξηζηηθψλ ιέμεσλ. Έιιελαο πνπ έρεη θαηαπηαζηεί κε ηέηνηα ζέκαηα - κεηαμχ άιισλ ζεκάησλ - είλαη ν Σδίκεο Παλνχζεο. Κσκσδία ραξαθηήξσλ: Με απηήλ ηελ θσκσδία ν θαιιηηέρλεο αλαπαξηζηά θάπνην πξφζσπν δηθήο ηνπ επηλφεζεο ή άιιν γλσζηφ πξφζσπν. Γλσζηνί Έιιελεο πνπ θαηαπηάζηεθαλ κε απηφ ην είδνο είλαη ν Γηψξγνο Μεηζηθψζηαο θαη ν Σάθεο Εαραξάηνο. Απηνζρέδηα θσκσδία: Με ηελ θσκσδία απηή, αλ θαη δελ ελλνείηαη θάπνηα ζπγθεθξηκέλε κέζνδνο, ν θσκηθφο δελ έρεη εθ ησλ πξνηέξσλ εηνηκάζεη ηελ ξνπηίλα ηνπ αιιά απηνζρεδηάδεη. Κηλεηηθή θσκσδία: Με απηήλ, ν θσκηθφο θπξίσο ζηεξίδεηαη ζηελ ρξήζε θηλήζεσλ ηνπ ζψκαηφο ηνπ γηα ηελ δεκηνπξγία δηαζθέδαζεο. αθή παξαδείγκαηα απνηεινχλ - ζε κέξνο ηεο θαξηέξαο ηνπο - ν Θαλάζεο Βέγγνο, ν Σζάξιη Σζάπιηλ θαη ν Ρφνπαλ Άηθηλζνλ (κε ην Μίζηεξ Μπελ). Σνπξεαιηζηηθή θσκσδία: ε απηήλ, παξάμελα πεξηζηαηηθά ζπκβαίλνπλ γηα λα πξνθαιέζνπλ ηελ έθπιεμε ζηνλ απνδέθηε. αθή παξαδείγκαηα δεκηνχξγεζαλ ε νκάδα Μφληπ Πάηζνλ.
- 25. 25 Καηά ηνλ Σνθνθιή <<Η πην ρακέλε κέξα είλαη εθείλε πνπ δελ γειάζακε>> άηηρα θαη γέιηο Έλαο άιινο ηξφπνο λα πξνθαιέζεη θάπνηνο ην γέιην είλαη ε ζάηηξα., ε νπνία επηρεηξεί ηνλ εκπαηγκφ θάπνηαο έλλνηαο ή πξνζψπνπ πνπ ν ζαηηξηθφο θαιιηηέρλεο ζεσξεί φηη αμίδεη ηέηνηα αληηκεηψπηζε. Κπκαίλεηαη αλάκεζα ζην ειαθξφ θαη ζην ζνβαξφ. Ζ ζάηηξα κπνξεί λα απνηειέζεη κέζν δηαζθέδαζεο, γη‟ απηφ θαη ζπρλά είλαη βάζε ηνπ ρηνχκνξ θαη ζπλεπψο ζπζηαηηθφ ηεο θσκσδίαο, δελ πεξηνξίδεηαη φκσο ζηνλ ηνκέα ηεο ςπραγσγίαο.
- 26. 26 Προηάζεης ζτεηηθά κε ηο γέιηο α ζεο λα θάκεηο ηε δσή, λα‟ ρεη γεξφ ζεκέιην, φληε μππλάο θάζε πξσί, μεθίλα κε ην γέιην. Σν γέιην, λα ππάξρεη πάληα, αλεμάξηεηα κε ην ηη ζπκβαίλεη γχξσ ζνπ. Ζ έιιεηςε ηνπ γέιηνπ, είλαη έλα απφ ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ά-ςπρσλ. Σν Γέιην είλαη ε μαθληθή αλαηξνπή ηεο εζσηεξηθήο νξζνινγηζηηθήο πξνζδνθίαο. Γειψ ζεκαίλεη ιάκπσ, θσηίδνκαη, είκαη γεκάηνο δσή, δχλακε, ελέξγεηα, επηπρία θαη είκαη εχζπκνο, αλζίδσ. Γελ γειψ, ζεκαίλεη είκαη ζηελαρσξεκέλνο, αγαλαθηηζκέλνο, ιππεκέλνο, θαηζνχθεο, άζρεκνο, ρσξίο ζζέλνο, καξαίλνκαη. Γηαιέγεηο θαη παίξλεηο, θίιε κνπ. Σν γέιην δελ ππάξρεη απφ κφλν ηνπ, εζχ πξέπεη λα ην βάιεηο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ζνπ, ζε φιεο ηηο θαηαζηάζεηο ηεο δσήο ζνπ. Να αθήζεηο ηελ θνηλσλία θαη ηνλ πνιηηηζκέλν λεθξφ θφζκν, πνπ ζπκθψλεζεο λα θπιαθηζηείο, ζηελ εζπρία ηνπ θαη λα θηηάμεηο έλαλ άιιν γεκάην πλεπκαηηθφηεηα, γεκάην γέιην. Σν γέιην θαη ε ραξά είλαη επηινγή φρη απνηέιεζκα. Απηφ πνπ ζνπ θάλεη ε δσή, ε θνηλσλία, είλαη λα ζε πεγαίλεη ζε κηα θαηεχζπλζε ινγηθά, νξζνινγηζηηθά, αξρίδεηο ινηπφλ λα πξνζδνθάο, κε ηνλ ινγηθφ Ννπ, πσο ηψξα ζα γίλεη απηφ ε ην άιιν θαη ζπλερίδεη απηφ λα ζπκβαίλεη ζχκθσλα κε ηηο πξνζδνθίεο ζνπ. ην πξφζσπν ηνπ αλζξψπνπ, βιέπεηο ηελ θαξδηά ηνπ, ζην γέιην ηνπ βιέπεηο ηελ ςπρή ηνπ. Σν Γέιην Φαλεξψλεη Σν Υαξαθηήξα. Ζ δσή δελ είλαη άζπξν ή καχξν,είλαη ΚΑΗ άζπξν ΚΑΗ καχξν ΜΑΕΊ κε φιεο ηηο απνρξψζεηο ηνπ άζπξνπ θαη ηνπ καχξνπ. Σν Γέιην Δίλαη Κεθάιαην, Ζ νβαξφηεηα Υξένο. Σν γέιην είλαη δσή, ε ζνβαξφηεηα ζάλαηνο. Έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά πξάγκαηα, κεηαμχ άιισλ, πνπ ιείπνπλ απφ ηε δσή είλαη ην γέιην, ε ραξά ν ελζνπζηαζκφο. Ζ ζνβαξφηεηα είλαη έλα είδνο αζζέλεηαο. Δίλαη ε θαηάζιηςε ηεο ςπρήο. Σν Υακφγειν Δίλαη Δπγέλεηα Σν Γέιην Δπηπρία Σν γέιην είλαη ε ρακέλε, ε μεραζκέλε επαθή κε ηελ πλεπκαηηθφηεηα. Ο άλζξσπνο πνπ δελ κπνξεί λα γειάζεη δελ κπνξεί λα παξακείλεη πγηήο θαη αθέξαηνο. Σν λα αθαηξείο ην γέιην απφ ηνλ άλζξσπν ηζνδπλακεί κε ζάλαην, ζαλ λα ηνλ επλνπρίδεηο πλεπκαηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά, κηα θαη ην γέιην πεξηθιείεη θαη ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηεο χπαξμεο, ην ζψκα, ην λνπ θαη ηελ ςπρή. Ο Ν. Καδαληδάθεο ιέεη πσο, ηελ πην αςειή θνξθή ηεο ιεπηεξηάο βξίζθεηαη νξζφ ην γέιην ηαλ ην ζψκα γειά θαη ελεξγνπνηεί ηελ θαξδηά, Έλαο ηεξφο ζπληνληζκφο κπζηηθά ζπλσκνηεί γηα λα γθξεκίζεη ηε ζσξαθηζκέλε δσή. ηαλ ην ζψκα ραίξεηαη, ν λνπο θσηίδεηαη, ην ζπλαίζζεκα θαζαξίδεη.
- 27. 27 ηαλ ην εγψ ιείπεη, ΑΤΣΟ είλαη παξψλ. Γελ γίλεηαη λα ζπλαληεζνχλ. Ζ θαξδηά είλαη δσληαλή φηαλ πάιιεηαη, ζηνπο ξπζκνχο ηνπ γάξγαξνπ ζαλ δξνζεξή πεγή, γέιηνπ. Γη απηφ ζνπ ιέσ λα γειάο κε ηελ θαξδηά ζνπ, λα δεηο ζηνλ παξφληα ρξφλν, είλαη ν κφλνο ρξφλνο πνπ έρεηο, νινθιεξσηηθά, λα δηαθηλδπλεχεηο ηα πάληα γηα ηελ αγάπε, ην γέιην, ηελ δσή. Αλ κπνξέζεηο λα αιιάμεηο ηε ζνβαξφηεηα ζε γέιην, ηελ ζιίςε ζε ραξά, ηνλ πφλν ζε γηνξηή ηφηε ζα είζαη ηθαλφο λα κεηαηξέςεηο ηνλ ζάλαην ζε δσή. Γη΄ απηφ, κάζε ηελ ηέρλε ηνπ γέιηνπ φζν αθφκε είλαη θαηξφο, φζν πξνιαβαίλεηο! Αλ δελ μέξεηο λα γειάο θαη δελ έρεηο ρξφλν λα γειάο, πσο μέξεηο φηη δεηο? Σν Γέιην είλαη Δπηπρία. Ο Δπηπρηζκέλνο άλζξσπνο είλαη Αλεμάξηεηνο, Διεχζεξνο. ζν πην Δπηπρηζκέλνο ηφζν πην Διεχζεξνο. Σφζν Πην Μνλαδηθφο, ηαλ βγάδεηο ην γέιην απφ ηελ δσή ζνπ είλαη ζαλ λα μεξηδψλεηο έλα αλζηζκέλν θπηφ απφ ην έδαθνο. Γξήγνξα ζα αξρίζεη λα μεξαίλεηαη, θαη ηα ινπινχδηα ηνπ ζα καξαζνχλ. Σν πξφβιεκα δελ βξίζθεηαη νχηε ζην θπηφ νχηε ζην έδαθνο αιιά ζην δηαρσξηζκφ ηνπο. Να είζαη ζαλ ηελ Μφλα Λίδα, λα ζπλερίδεηο λα ρακνγειάο αθφκε θαη κε ηελ πιάηε θνιιεκέλε ζηνλ ηνίρν. Ζ έιιεηςε ηνπ γέιηνπ είλαη αλαπεξία. Σν εγψ… παχεη λα ππάξρεη, αδξαλνπνηείηαη, φηαλ, γειάο κε ηελ θαξδηά ζνπ.
- 28. 28 Παροηκίες γηα ηο γέιηο Αλ δε γειάζεηο ην πξσί, κελ θαξηεξάο ην βξάδπ. Γειά θαιχηεξα, φπνηνο γειάεη ηειεπηαίνο. Γειά ν ηξειφο ζη‟ αγέιαζηα. Γειάλε θαη η‟ απηηά ηνπ. (ραξνχκελνο) Γέιηα αζηακάηεηα…, κπαιφ θνπξθνπηηαζκέλν. Έλα δεζηφ ρακφγειν, είλαη ε ιηαθάδα ζην ρεηκψλα. Ζ πην ρακέλε κέξα, είλαη απηή πνπ δελ έρνπκε γειάζεη. ζνη μέξνπλ λα γεινχλ, πνιιά ρξφληα ζε λα δνπλ. ηαλ γειά ην πξφζσπν, δελ γειά πάληα θη ε θαξδηά. Σα γέιηα ζα ζνπ βγνπλ μηλά. (Αλ δελ ππνινγίζεηο ζσζηά.) Σίπνηα δελ αθνπιίδεη, φζν ην γέιην. Σν γέιην καθξαίλεη ηε δσή. Σν ρακφγειν είλαη γέθπξα πνπ ελψλεη. Υαξά ζην λην πνπ λνηάδεηαη, ην γέξν πνπ γειάεη.
- 29. 29 Γέιηο θαη ποίεζε Σο γέιηο ζοσ – Δρφηηθό Ποίεκα – Π. Νερούληα Πάξε κνπ ην ςσκί, αλ ζεο, πάξε κνπ ηνλ αγέξα, κα κε κνπ παίξλεηο ην γέιην ζνπ. Με κνπ παίξλεηο ην ξφδν, ηε ιφγρε πνπ ηηλάδεηο, ην λεξφ πνπ μάθλνπ ρπκά απ‟ ηε ραξά ζνπ, ην απφηνκν θχκα ην αζήκη πνπ γελλάο. Δίλαη ζθιεξφο ν αγψλαο κνπ θαη γπξλψ κε κάηηα θνπξαζκέλα ζσξψληαο θάπνηε ηε γε πνπ δελ αιιάδεη, κα έξρεηαη ην γέιην ζνπ αλαζξψζθσληαο ζηνλ νπξαλφ γπξεχνληάο κε θαη κνπ αλνίγεη ηηο πφξηεο φιεο ηεο δσήο. Αγάπε κνπ, ζηηο πην καχξεο ψξεο κνπ ηηλάδεηαη ην γέιην ζνπ, θη φηαλ μάθλνπ δεηο ην αίκα κνπ λα ιεθηάδεη ηηο πέηξεο ηνπ δξφκνπ, γέια, γηαηί ην γέιην ζνπ ζα „λαη ζηα ρέξηα κνπ ζα δξνζεξφ ζπαζί. Γίπια ζηε ζάιαζζα ηνπ θζηλνπψξνπ, ην γέιην ζνπ αο αλαβξχζεη ζα ζηληξηβάλη, φιν αθξφ θαη ηελ άλνημε, αγάπε, ζέισ ην γέιην ζνπ ζαλ ηνλ αλζφ πνπ πξφζκελα, ηνλ γαιαλφ αλζφ, ην ξφδν ηεο βνπεξήο παηξίδαο κνπ. Γέια ζηε λχρηα, ζηε κέξα ζην θεγγάξη, γέια ζηηο ζηξηθηέο ζηξάηεο ηνπ λεζηνχ, γέια ζ‟ απηφ ην άγαξκπν αγφξη πνπ ζ‟ αγαπά, κα φηαλ αλνίγσ ηα κάηηα θαη ηα θιείλσ, φηαλ ηα βήκαηά κνπ θεχγνπλ, φηαλ γπξλνχλ ηα βήκαηά κνπ, αξλήζνπ κε ην ςσκί, ηνλ αγέξα, ην θσο, ηελ άλνημε, κα πνηέ ην γέιην ζνπ γηαηί ζα πεζάλσ.
- 30. 30 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3ο ΙΣΟΡΙΑ ΣΟΤ ΓΔΛΙΟΤ-ΣΟ ΓΔΛΙΟ Δ ΠΔΡΙΟΓΟΤ ΚΡΙΗ Ιζηορία ηοσ Γέιηοσ Σν γέιην αλαβιχδεη πεγαία απφ κέζα καο, εθθξάδεη ζπλαηζζήκαηα, κεηαβηβάδεη νιφγπξα ηελ πιεξνθνξία ηεο επραξίζηεζεο, ηεο ραξάο, ηεο ραιάξσζεο, ηεο έθπιεμεο θαη φιεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο θαηάζηαζεο εθείλνπ πνπ ην βηψλεη. Ξεθηλψληαο απφ ην κηθξφ ρακφγειν θαη θηάλνληαο έσο ην ηξαληαρηφ μεθάξδηζκα, είλαη έλα θνκκάηη ηνπ ζπλαηζζεκαηηθνχ καο θφζκνπ πνπ καο ραξαθηεξίδεη, είλαη δψξν ηεο εμειηθηηθήο δηαδηθαζίαο απφ ηελ πξσηφγνλε θχζε καο έσο ζήκεξα. Οη επηζηήκνλεο ππνζηεξίδνπλ φηη ζηελ πνξεία ηεο αλζξψπηλεο εμέιημεο ην γέιην, πξσηνεκθαλίζηεθε πηζαλφηαηα θαη σο αληίδξαζε ζηνλ θίλδπλν, θαη γεληθφηεξα ζε θάζε άγλσζηε εκπεηξία. Ίζσο ήηαλ κία απφ ηηο εθθξάζεηο ηνπ θφβνπ πνπ δεκηνχξγεζε ε έθπιεμε ή αθφκε θαη έλαο ηξφπνο λα εηδνπνηεζνχλ νη γχξσ γηα πεξίεξγα ζπκβάληα θαη γεγνλφηα. Ο Αξηζηνηέιεο ζεσξνχζε ηνλ άλζξσπν σο ην κφλν γειαζηηθφ δψν θαη φηη ην γέιην επηθέξεη θάζαξζε κε αλψδπλν ηξφπν. Ο Ηππνθξάηεο πίζηεπε ζηε ζεξαπεπηηθή αμία ηνπ γέιηνπ, ελψ ν Γεκφθξηηνο ήηαλ γλσζηφο σο «ν θηιφζνθνο πνπ γειά», ζπλέδεε ην γέιην κε ην «θσκηθφ ηεο αλζξψπηλεο θχζεο θαη δσήο», παξνκνίαδε ηνπο αλζξψπνπο κε θφθθνπο άκκνπ ζηελ αθηή ηνπ Απείξνπ θαη γεινχζε κε ηελ ηδέα πνπ έρνπλ νη άλζξσπνη γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηηο αζρνιίεο ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ πξαγκαηηθή ηνπο ζέζε κέζα ζην χκπαλ. Ο Ππζαγφξαο, έθξηλε αλ ζα δερηεί θάπνηνλ γηα καζεηή ηνπ απφ ηνλ ηξφπν πνπ γέιαγε. Ο άλζξσπνο θαη νη αλζξσπνεηδείο πίζεθνη θιεξνλφκεζαλ ηελ ηθαλφηεηα λα γεινχλ απφ ηνλ θνηλφ ηνπο πξφγνλν πνπ έδεζε πξηλ απφ δέθα εθαηνκκχξηα ρξφληα, εθηηκνχλ εξεπλεηέο πνπ γαξγάιεζαλ εθπξνζψπνπο φιεο ηεο πθνκνηαμίαο. Σν γέιην ηνπ ρηκπαηδή, ηνπ γνξίια θαη ηνπ νπξαγθνηάγθνπ δελ αθνχγεηαη ζαλ ην αλζξψπηλν γέιην, σζηφζν ε αλάιπζε ησλ ήρσλ ζηνλ ππνινγηζηή απνθάιπςε νκνηφηεηεο, νη νπνίεο κάιηζηα βξίζθνληαη ζε ζπκθσλία κε ην εμειηθηηθφ δέληξν ησλ πξσηεπφλησλ ζειαζηηθψλ. Απφ ηελ επνρή ηνπ Γαξβίλνπ νη επηζηήκνλεο είραλ παξαηεξήζεη φηη νη αλζξσπνεηδείο πίζεθνη παξάγνπλ ραξαθηεξηζηηθνχο ήρνπο φηαλ γαξγαιηνχληαλ θαη φηαλ παίδνπλ, πηζαλψο γηα λα δείμνπλ φηη ελδηαθέξνληαη γηα ην παηρλίδη θαη ηηο θνηλσληθέο ζπλαλαζηξνθέο. Σν γέιην ηνπο κνηάδεη ζπλήζσο κε ιαράληαζκα ή απνηειείηαη απφ κηα ζεηξά ζχληνκσλ γξπιηζκάησλ. ηελ αξραία Διιάδα θαη εηδηθφηεξα ζηε πάξηε θαη ζηε Θεζζαιία ππήξραλ Νανί ηνπ Γέισηα. Λέγεηαη φηη ηνλ Γέισηα, ηνλ ράξηζε ζηνπο αλζξψπνπο ε ζεά ηνπ έξσηα Αθξνδίηε, καδί κε ηνλ Πφζν θαη ηελ Ζδνλή. ηελ αξραηφηεηα ην γέιην θαηείρε ζεκαληηθή ζέζε ζηε δσή ησλ αλζξψπσλ ζαλ έλα απφ ηα κέζα πνπ ελίζρπε ηελ ςπρηθή, πλεπκαηηθή, ζσκαηηθή πγεία θαη αξκνλία. Πξηλ ε Διιάδα αλαγλσξηζηεί σο απηφλνκν θξάηνο ππήξρε κηα θνηλσλία νπνχ νη άλζξσπνη πηζαλφλ δελ έθιαηγαλ θαζφινπ κα κνλφ ίζσο γεινχζαλ . Σελ κπθελατθή επνρή νη άλζξσπνη έκαζαλ λα γεινχλ μαθληθά ζε κηα ζηηγκή απνθφξηηζεο. Σελ επνρή
- 31. 31 ηνπ ραιθνχ νη άλζξσπνη πξψηε θνξά γέιαζαλ απζφξκεηα απφ ηηο αζηείεο ρεηξνλνκίεο πνπ έθαλαλ γηα λα ζπλελλνεζνχλ . Σελ Οκεξηθή επνρή άλζξσπνη δελ γεινχζαλ αιιά απφ ηηο πξνζζαθαηξέζεηο πνπ έθαλαλ νη ξαςσδνί ζηελ επηθή πνίεζε γηα λα δηαζθεδάζνπλ ην ιαφ ζηα παλεγχξηα ηνπ βξήθε μαλά ην απζφξκεηα γέιην. Μέρξη ηφηε δηαζθέδαδαλ κνλφ φηαλ μέθεπγαλ απφ ηελ δνπιεηά αιιά ρσξίο λα γεινχλ. Έλα απφ ηα ζηνηρεία πνπ ζπλδέεηαη άξξεθηα κε γηνξηέο ηξέιαο θαη μεθαληψκαηνο είλαη ην γέιην. Πξφθεηηαη γηα έλα ζπλαίζζεκα πνιχ επράξηζην - ηνπιάρηζηνλ ζε κία απφ ηηο πνιιέο ηνπ απνρξψζεηο - θαη πξνθαιείηαη φηαλ κπνξνχκε λα αληηιεθζνχκε ζηηο θαηαζηάζεηο πνπ δεη ν θαζέλαο καο θάηη θσκηθφ, αζηείν, παξάινγν, θάηη πνπ δελ ππαθνχεη ζε θαλφλεο ινγηθήο νχηε ππνηάζζεηαη ζηελ ηάμε. Πνιιά γεγνλφηα ηνπ θφζκνπ πνπ καο πεξηβάιιεη ηα αληηιακβαλφκαζηε ζαλ θπζηθά, ινγηθά, ζσζηά, απφ ζπλήζεηα, ζρεδφλ απηφκαηα. Γηα λα γειάζεη θαλείο ζα πξέπεη λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα βγεη έμσ απφ ηνλ ζπλεζηζκέλν απηνκαηηζκφ ηεο αληίιεςεο θαη λα δεη ζηηο "θπζηνινγηθέο" πξάμεηο θαη ακνηβαίεο ζρέζεηο ησλ αλζξψπσλ ην αιφγηζην θαη παξάινγν. Τπάξρνπλ άηνκα ινηπφλ πνπ έρνπλ έκθπηε ηελ ηθαλφηεηα λα ζπιιακβάλνπλ ην παξάινγν θαη αιφγηζην δηάθνξσλ θαηαζηάζεσλ ή λα ην αλαπαξηζηάλνπλ κέζσ ηνπ ιφγνπ θαη ησλ θηλήζεσλ πξνθαιψληαο ην γέιην ζε φζνπο ηνπο παξαθνινπζνχλ. Σέηνηνπ ηχπνπ άλζξσπνη ππήξμαλ ζε φιεο ηηο επνρέο θαη φινπο ηνπο πνιηηηζκνχο δηαζθεδάδνληαο, θξηηηθάξνληαο, επηθξίλνληαο θαηαζηάζεηο θαη πξφζσπα ηνπ θνηλσληθνχ ηνπο πεξίγπξνπ. Πξφθεηηαη γηα ηνπο γεισηνπνηνχο.Οη γεισηνπνηνί πξέπεη λα ππήξραλ απφ ηελ επνρή εθείλε αθφκα πνπ νη άλζξσπνη δνχζαλ ζε ζπειηέο. Σφζν παιηά είλαη ε ηέρλε λα θάλεη θαλείο ηνπο άιινπο λα γεινχλ Αο δνχκε φκσο ηνπο γεισηνπνηνχο κέζα ζηελ Ηζηνξία ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ πην ζπγθεθξηκέλα. Δπαγγεικαηίεο γεισηνπνηνί ππήξραλ απφ ηα πνιχ αξραία ρξφληα, νη νπνίνη δηαζθέδαδαλ είηε ηα πιήζε ζηνπο δξφκνπο, είηε ηνπο άξρνληεο θαη ηνπο πινχζηνπο ζηηο απιέο ηνπο. Δκθαλίδνληαη απφ ηελ επνρή ησλ Φαξαψ ηεο Αηγχπηνπ κέρξη θαη ηνλ 18ν αηψλα, ζε θνηλσλίεο ηφζν δηαθνξεηηθέο, φζν νη Αδηέθνη ηνπ Μεμηθνχ θαη νη Μεζαησληθέο Απιέο ηεο Δπξψπεο. πρλά δχζκνξθνη, λάλνη ή ζαθάηεδεο, νη γεισηνπνηνί ρξεζίκεπαλ ζ' απηέο ηηο απιέο ηφζν γηα δηαζθέδαζε φζν θαη γηα γνχξη (ηχρε), επεηδή ππήξρε ε αληίιεςε φηη ε δπζκνξθία ηνπο κπνξνχζε λα απνηξέςεη ην θαθφ κάηη θαη φηη ηα ρνληξνεηδή ηνπο πεηξάγκαηα κπνξνχζαλ λα κεηαθέξνπλ ηε γξνπζνπδηά απφ ην ζχκα ηεο εηξσλείαο ζηνλ εηξσλεπφκελν. Σα παιαηφηεξα ζηνηρεία χπαξμεο απιηθψλ γεισηνπνηψλ αλάγνληαη ζηελ 5ε Γπλαζηεία ηεο Αηγχπηνπ, ηεο νπνίαο νη θαξαψ έδεηρλαλ κεγάιε πξνηίκεζε ζηνπο Ππγκαίνπο, πνπ πξνέξρνληαλ απφ ηηο κπζηεξηψδεηο πεξηνρέο ηεο Νφηηαο Αθξηθήο θαη ηνπο ρξεζηκνπνηνχζαλ σο ρνξεπηέο θαη παιηάηζνπο. Ζ χπαξμε γεισηνπνηψλ ζηελ Αίγππην θαίλεηαη θαη ζηηο εηθφλεο πνπ δηαθνζκνχλ ηνπο ηάθνπο ηεο Μέζεο Αηγχπηνπ.
- 32. 32 ηελ Αξραία Διιάδα, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ Αζήλα, ππήξμαλ πνιινί ηέηνηνη πιαλψδηνη, νη νπνίνη απ' ηνπο δξφκνπο, φπνπ αζθνχζαλ ηελ ηέρλε ηνπο, πήγαηλαλ πξνζθαιεζκέλνη ή απηφθιεηνη ζηα ζπκπφζηα ησλ πινπζίσλ θαη ηνπο δηαζθέδαδαλ ζηε δηάξθεία ηνπο. Δπίζεο ππήξρε θαη ν ζεφο ηνπ γέιηνπ. Πξφθεηηαη γηα έλαλ δαίκνλα πξνζσπνπνίεζε ηνπ γέιηνπ κε ην φλνκα "Γέισο". Λαηξεπφηαλ θπξίσο ζηελ πάξηε, φπνπ ν Λπθνχξγνο είρε αλαζέζεη αγαικάηην ηνπ Γέισηνο. Δθεί ππήξρε επίζεο θαη ηεξφ ηνπ ζενχ φπσο θαη ζηα Όπαηα ηεο Θεζζαιίαο, φπνπ ηεινχζαλ εηήζηνπο αγψλεο πξνο ηηκήλ ηνπ. Απεηθνλίδεηαη ζπλήζσο σο κέινο ηνπ ζηάζνπ ηνπ Γηφλπζνπ, σο λένο κε καθξχ έλδπκα θαη θηζάξα. Ο Έξαζκνο ζην έξγν ηνπ "Μσξίαο Δγθψκηνλ" αλάγεη ηελ χπαξμε ησλ γεισηνπνηψλ ζηνπο ρξφλνπο ηνπ Ζθαίζηνπ, ηνλ νπνίν παξνπζηάδεη σο γεισηνπνηφ ηνπ Οιχκπνπ. Σνπο γεισηνπνηνχο ζπλαληάκε ζηα πνιχ αξραία ρξφληα θαη ζηελ Πεξζία. Καηά ηνλ Πινχηαξρν (Λάθσλ, απνθζέγκ. 220, c.) ν Γαξείνο είρε έλαλ ηέηνην, ν νπνίνο θαη' επαλάιεςε πεξηγεινχζε ηνλ Γεκάξαην γηα ηελ θπγή ηνπ κπξνζηά ζην Μεγάιν Βαζηιηά. Δπίζεο νη πβαξίηεο δηαηεξνχζαλ γεισηνπνηνχο, ζηελ πιεηνςεθία ηνπο λάλνπο, ηνπο απνθαινχκελνπο ζθσπαίνπο. Αθφκα θαη ζηηο Ηλδίεο δελ ήηαλ άγλσζην ην επάγγεικα ηνπ γεισηνπνηνχ, αθνχ ζηε "Ρακαγηάλα" αλαθέξεηαη φηη ε ίηηα είρε θνληά ηεο γεισηνπνηφ, ν νπνίνο πεξηγεινχζε ηα πξνηεξήκαηα ησλ εξαζηψλ ηεο. Γεισηνπνηνχο είραλ θαη νη Ρσκαίνη απηνθξάηνξεο, αιιά θαη νη άιινη πινχζηνη επγελείο γηα λα ηνπο δηαζθεδάδνπλ ζηα ζπκπφζηά ηνπο. Σνπο απνθαινχζαλ "urbani scurrae" θαη απινχζηεξα ridiculi. Αιιά ππήξρε θαη ηδηαίηεξε ηάμε απφ απηνχο, νη νλνκαδφκελνη moriones απ' ηελ ειιεληθή ιέμε "κσξφο". Απηνί νη moriones ήηαλ δνχινη δχζκνξθνη (άζρεκνη) θαη κσξνί, ηνπο νπνίνπο αγφξαδαλ, απφ εηδηθέο κάιηζηα αγνξέο πνπ ππήξραλ ζηε Ρψκε. Οη γεισηνπνηνί γίλνληαλ ηδηαίηεξα απαξαίηεηνη ζηνπο εγεκφλεο ηεο Δπξψπεο θαηά ηνλ Μεζαίσλα θαη ηδηαίηεξα ζηε Γαιιία, φπνπ ηνπο νλφκαδαλ "Fous de cour" θαη " Fous en titre d'office". Ήηαλ ζρεδφλ πάληνηε λάλνη, δχζκνξθνη θαη θακπνχξεδεο, θνξνχζαλ ζην θεθάιη θαπέιν κε απηηά γατδάξνπ θαη θάιιαηνλ ζαλ ηνπ πεηεηλνχ, θνπδνχληα ζηελ ππφινηπε πεξηβνιή ηνπο θαη θξαηνχζαλ ζηα ρέξηα θνξχλε ζαλ ζθήπηξν. ινη απηνί νη άλζξσπνη ινηπφλ, κε ηελ θάιπςε πνπ ηνπο πξφζθεξε ν ξφινο ηνπο ζαλ ηξεινί, παξάινγνη, πιαλφδηνη θαιιηηέρλεο, πνπ δελ ζα έπξεπε θαλείο λα ηνπο παίξλεη ζηα ζνβαξά, ζθφξπηδαλ γχξσ ηνπο γέιην, ραξά, δηαζθέδαζε αιιά θαη θάηη άιιν πνιχ ζεκαληηθφ· έιεγαλ αιήζεηεο, επέθξηλαλ θαη θαηαδίθαδαλ ηα θαθψο θείκελα ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο επνρήο ηνπο, αζθνχζαλ θξηηηθή ζε πξφζσπα πνπ βξίζθνληαλ ζηα αλψηεξα ζθαινπάηηα ηεο εμνπζίαο θαη ηεξαξρίαο, αθαηξψληαο ηνπο έηζη ηε δπλαηφηεηα λα ρεηξίδνληαη ηα πξάγκαηα πξνο δηθφ ηνπο ζπκθέξνλ θαη κφλν. Ζ Δθθιεζία γηα παξάδεηγκα γλψξηδε φηη ππάξρνπλ θάπνηνη πνπ ηελ