1. Δπηκέιεηα: Νίθνο Αζηέξηνο
Θέκαηα Νενειιεληθήο Γιώζζαο Γεληθήο Παηδείαο Β'
Λπθείνπ 1999
Κείκελν
Ο homo sapiens γίλεηαη homo videns, ν «άλζξσπνο πνπ γλσξίδεη» κεηαηξέπεηαη
ζε «άλζξσπν πνπ βιέπεη» θαη ε ηειεφξαζε γίλεηαη ην «ξέθβηεκ ηεο ζθέςεο».
Σν ηειεπηαίν βηβιίν ηνπ Ιηαινχ πνιηηεηνιφγνπ θαη ζπληαγκαηνιφγνπ Σδνβάλη
΢αξηφξη είλαη έλαο ιίβεινο θαηά ηεο ηειεφξαζεο θαη ζπγθεθξηκέλα θαηά ηεο
ελεκέξσζεο κέζσ ηεο εηθφλαο πνπ απηή πξνζθέξεη. Η ελεκέξσζε ηνπ είδνπο απηνχ,
ππνζηεξίδεη ζην βηβιίν ηνπ «Homo videns» (ν άλζξσπνο πνπ βιέπεη), δηαθζείξεη ηε
δεκνθξαηία, ρεηξαγσγεί ηελ θνηλή γλψκε, πξνζδηνξίδεη ηελ εγεηηθή ηάμε, δεκηνπξγεί
ηνλ «βηληεν-εγέηε», αθαηξεί ηε ζεκαζία ησλ θνκκάησλ θαη ζεζκψλ, κεηψλεη ην
επίπεδν ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ησλ πνιηηψλ. Καη φηαλ ε αιιαγή απφ ηνλ homo sapiens
ζηνλ homo videns νινθιεξσζεί, ηα βηβιία θαη ε ζθέςε κε ηδέεο θαη έλλνηεο ζα
αρξεζηεπζνχλ θαη ε θπξηαξρία ησλ εηθφλσλ ζα νδεγήζεη ην αλζξψπηλν είδνο ζηελ
πλεπκαηηθή αηξνθία ηεο «ειεθηξνληθήο κνλαμηάο».
Ο ΢αξηφξη θαηαζηξνθνινγεί εζθεκκέλα ζην βηβιίν ηνπ γηα λα πξνθαιέζεη
πνιεκηθή. Η βαζηθή ππφζεζε ηνπ, «λα βιέπεηο δελ ζεκαίλεη θαη λα θαηαιαβαίλεηο», θαη
ε ζέζε ηνπ, φηη «νη ηειε-άλζξσπνη ζα είλαη αηψληα βηληεν-κσξά» εθφζνλ ε θπξηαξρία
ηεο εηθφλαο ζα αληηθαηαζηήζεη ηελ θπξηαξρία ηνπ ιφγνπ θαη ηεο γιψζζαο, κπνξεί
θάιιηζηα λα ακθηζβεηεζεί -απφ θαηαβνιήο ηειενξάζεσο δηαλννχκελνη πξνεηδνπνηνχλ
γηα ηηο «θνζκνγνληθέο» αιιαγέο πνπ ζα επηθέξεη ζηνλ άλζξσπν - ή θαη λα επηθξηζεί σο
ειηηίζηηθε άπνςε γηα ηνλ πνιηηηζκφ. Αιιά ην κεγάιν ζέκα πνπ ζίγεη ν Ιηαιφο
ζπληαγκαηνιφγνο είλαη νη ζπλέπεηεο ηεο «βηληεν-ελεκέξσζεο» γηα ηε δεκνθξαηία.
Ο ΢αξηφξη αξλείηαη ηε ζέζε φηη, επεηδή ε ηειεφξαζε κεηαθέξεη ζε εθαηνκκχξηα
ζπίηηα έλα ηεξάζηην φγθν εηδήζεσλ, θάλεη ηνλ θφζκν έλα ηεξάζηην «ρσξηφ». Η
ηειεφξαζε, ππνζηεξίδεη, βάδεη ηνλ θφζκν λα βιέπεη φ,ηη εθείλε ζέιεη, ρεηξαγσγεί κε ηε
κεγαιχηεξε επθνιία, κεηαηξέπεη ηα πάληα ζε ζέακα, πξνζδίδεη ζηελ πνιηηηθή
ζπγθηλεζηαθή δηάζηαζε θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πξνζθέξεη ιηγφηεξε ελεκέξσζε απφ
νπνηνδήπνηε άιιν κέζν, ηε «βηληεν-ελεκέξσζε», ε νπνία θησραίλεη ηελ είδεζε θαη
δελ επηηξέπεη ηελ θαηαλφεζε. Σν απνηέιεζκα είλαη, αθελφο έλαο θαχινο θχθινο
αλάκεζα ζηηο ζθπγκνκεηξήζεηο ηεο θνηλήο γλψκεο θαη ηε «βηληεν-εμνπζία» (ε TV
ελεκεξψλεη ιίγν θαη άζρεκα γηα έλα ζέκα, ν πνιίηεο εξσηάηαη απφ ηα ηλζηηηνχηα
δεκνζθνπήζεσλ θαη απαληάεη γηα πξάγκαηα γηα ηα νπνία «γλσξίδεη» ιίγα ή ηίπνηε, νη
πνιηηηθνί πξνζαλαηνιίδνληαη βάζεη ησλ απαληήζεσλ απηψλ) θαη αθεηέξνπ ν «βηληεν-
εγέηεο», ν πνιηηηθφο πνπ δελ δίλεη κελχκαηα, αιιά «αληηπξνζσπεχεη» ην κήλπκα. Ο
΢αξηφξη παξαδέρεηαη φηη δελ έρεη ζπληαγέο, ζεσξεί σζηφζν ζεκαληηθφ λα θαηαιάβεη
θαλείο φηη ε «βηληεν-ελεκέξσζε» δελ έρεη ζρέζε κε ηε δεκνθξαηία θαη φηη κπνξεί λα
θάλεη ηηο ρψξεο «λα νδεγεζνχλ απφ νδεγνχο ρσξίο δίπισκα».
(θείκελν απφ εθεκεξίδα)
ΛΔΞΙΛΟΓΙΟ
ιίβεινο: δπζθεκηζηηθφ ή πβξηζηηθφ δεκνζίεπκα.

2. ειηηίζηηθε άπνςε: απηή πνπ δηαηππψλεηαη απφ ηνπο εθιεθηνχο κηαο νκάδαο
ή θνηλσλίαο.
ξέθβηεκ ηεο ζθέςεο: λέθξσζε ηεο ζθέςεο.
Δξώηεκα Α
Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 80-100 ιέμεηο ην πνιχ,
ρσξίο δηθά ζαο ζρφιηα.
(Μνλάδεο 25)
Απάληεζε:
΢ην θείκελν παξνπζηάδεηαη ην λέν βηβιίν ηνπ Ιηαινχ ζηνραζηή Σδνβάλη ΢αξηφξη
θαη ζρνιηάδεηαη ην αμηφπηζην ησλ απφςεσλ ηνπ. Ο ΢αξηφξη πηζηεχεη πσο ν «ζθεπηφκελνο
άλζξσπνο» ηξέπεηαη ζε «άλζξσπν πνπ βιέπεη» εμαηηίαο ηεο θπξηαξρίαο ησλ
ειεθηξνληθψλ κέζσλ ελεκέξσζεο. Σν γεγνλφο απηφ επηθέξεη ην ζάλαην ηεο αλζξψπηλεο
ζθέςεο. Δζθεκκέλα πξνθιεηηθφο ν ιφγνο ηνπ ζπγγξαθέα εζηηάδεη ζηα αξλεηηθά πνπ
επηθέξεη ε ελεκέξσζε απφ ηελ ηειεφξαζε θαη θπξίσο ζηελ πλεπκαηηθή αηξνθία.
Ο δεκνζηνγξάθνο πνπ παξνπζηάδεη ην βηβιίν αλαθέξεη φηη νη απφςεηο απηέο
επηδέρνληαη ακθηζβήηεζε θαη φηη κπνξνχλ λα θαηεγνξεζνχλ σο ειηηίζηηθεο. Χζηφζν
εκκέλεη ζηελ έθζεζε ησλ απφςεσλ ηνπ ΢αξηφξη θαη ηδίσο ζε απηέο πνπ αλαθέξνληαη
ζηηο ζπλέπεηεο ησλ ΜΜΔ ζηε δεκνθξαηία. Η ηειεφξαζε πξνζθέξεη ην ειάρηζην ηεο
ελεκέξσζεο ζην θνηλφ θαη απηφ επεξεάδεη θαη ηελ πνηφηεηα ησλ εγεηψλ πνπ
αλαδεηθλχνληαη απφ ην θνηλφ.
Δξώηεκα Β
Β. 1. Αθνχ δηαβάζεηε πξνζεθηηθά ην θείκελν πνπ ζαο δφζεθε, λα ραξαθηεξίζεηε ζην
ηεηξάδην ζαο ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνινπζνχλ κε ηελ έλδεημε «΢σζηό» ή «Λάζνο». Να
γξάςεηε ηελ έλδεημε δίπια ζην γξάκκα πνπ αληηζηνηρεί ζηελ θάζε πξφηαζε.
Ο ΢αξηφξη:
α) είλαη αηζηφδνμνο γηα ηνλ ξφιν ηεο ηειεφξαζεο.
β) ππνζηεξίδεη φηη νη δεκνζθνπήζεηο πξνζαλαηνιίδνπλ ηνλ ιφγν ησλ
πνιηηηθψλ.
γ) πξνηείλεη ιχζεηο πνπ δηαζθαιίδνπλ ηε δεκνθξαηία.
δ) πηζηεχεη φηη ε θπξηαξρία ηεο εηθφλαο απνδπλακψλεη ηελ θξηηηθή ζθέςε.
(Μνλάδεο 6)
Β. 2. Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηξεηο δηαθνξεηηθνχο ηίηινπο γηα λα
απνδψζεηε ηελ είδεζε πνπ πεξηέρεη ην θείκελν :
α) ρσξίο ζρφιην
β) κε ζρφιην επηδνθηκαζηηθφ

3. γ) κε ζρφιην επηθξηηηθφ
(Μνλάδεο 3)
Β. 3. Να εληνπίζεηε θαη λα αληηγξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο έλα ζεκείν ηνπ θεηκέλνπ πνπ
απνηειεί ζρφιην.
(Μνλάδεο 3)
Β. 4. όγθνο, ζπληαγή: Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηέζζεξηο (4) πξνηάζεηο, ζηηο
νπνίεο λα ρξεζηκνπνηήζεηε ηηο ιέμεηο πνπ ζαο δίλνληαη, κία θνξά κε ηε κεηαθνξηθή θαη
κία κε ηελ θπξηνιεθηηθή ηνπο ζεκαζία.
(Μνλάδεο 4)
Β. 5. Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο έλα ζπλψλπκν γηα θαζεκηά απφ ηηο παξαθάησ
ιέμεηο: επηθξίλνληαη, ζπλέπεηεο, αληηπξνζσπεύσ.
(Μνλάδεο 3)
Β. 6. «Η ελεκέξσζε ηνπ είδνπο απηνχ δηαθζείξεη ηε δεκνθξαηία, ρεηξαγσγεί ηελ θνηλή
γλψκε, πξνζδηνξίδεη ηελ εγεηηθή ηάμε, δεκηνπξγεί ηνλ «βηληεν-εγέηε», αθαηξεί ηε
ζεκαζία ησλ θνκκάησλ θαη ζεζκψλ, κεηψλεη ην επίπεδν ηεο θξηηηθήο ζθέςεο ησλ
πνιηηψλ».
α) Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ην απφζπαζκα, κεηαηξέπνληαο ηελ ελεξγεηηθή
ζχληαμε ζε παζεηηθή.
(Μνλάδεο 4)
β) Γηαηί ν ζπληάθηεο πξνηίκεζε ηελ ελεξγεηηθή ζχληαμε; Να απαληήζεηε κε ζπληνκία
ζην ηεηξάδην ζαο.
(Μνλάδεο 2)
Απάληεζε:
Β.1. α) Λ β) ΢
γ) Λ δ) ΢
Β.2.
α) Μεηαηξνπή ηνπ homo sapiens ζε homo videns
β) Δπηηέινπο, ε εηθφλα θπξηαξρεί!
γ) Κίλδπλνο πλεπκαηηθήο αηξνθίαο απφ ηελ πνιιή ηειεφξαζε
Β.3.
Ο ΢αξηφξη θαηαζηξνθνινγεί εζθεκκέλα ζην βηβιίν ηνπ γηα λα πξνθαιέζεη
πνιεκηθή.
Β.4.

4. α.1. Ο φγθνο εξγαζίαο ησλ καζεηψλ είλαη ηεξάζηηνο.
α.2. Ο φγθνο πνπ θαηαιακβάλεη ε βηβιηνζήθε είλαη πνιχ κεγάινο.
β.1. Πξέπεη λα βξείηε ηε ζπληαγή ηεο επηηπρίαο.
β.2. Αγφξαζα έλα βηβιίν κε ζπληαγέο καγεηξηθήο.
Β.5.
α. θαηεγνξνχληαη β.
επηπηψζεηο γ. εθπξνζσπψ
Β.6.
α) Η δεκνθξαηία δηαθζείξεηαη απφ ηελ ελεκέξσζε ηνπ είδνπο απηνχ, ρεηξαγσγείηαη ε
θνηλή γλψκε, πξνζδηνξίδεηαη ε εγεηηθή ηάμε, δεκηνπξγείηαη ν «βηληεν-εγέηεο»,
αθαηξείηαη ε ζεκαζία ησλ θνκκάησλ θαη ησλ ζεζκψλ, κεηψλεηαη ην επίπεδν ηεο
θξηηηθήο ζθέςεο ησλ πνιηηψλ.
β) Ο ζπληάθηεο πξνηίκεζε ηελ ελεξγεηηθή ζχληαμε γηαηί ήζειε λα ηνλίζεη ην
ππνθείκελν ησλ ξεκάησλ θαη λα δψζεη έκθαζε ζηελ έλλνηα ηεο «ηειενπηηθήο
ελεκέξσζεο».
Δξώηεκα Γ
Γ. ΢ηελ ηάμε ζαο δηαβάδεηε ην θείκελν πνπ ζαο δφζεθε θαη ζπκθσλείηε φηη ν ΢αξηφξη
ππεξβάιιεη. Να γξάςεηε έλα θείκελν πνπ λα κελ ππεξβαίλεη ηηο 500 ιέμεηο γηα ηελ
ζρνιηθή ζαο εθεκεξίδα, ζην νπνίν λα ππνζηεξίμεηε ηελ άπνςε φηη ε ηειεφξαζε έρεη
θαη ζεηηθέο πιεπξέο θαη φηη νη ζπλέπεηεο πνπ θνβάηαη ν ΢αξηφξη ζα κπνξνχζαλ λα
απνθεπρζνχλ.
(Μνλάδεο 50)
Απάληεζε:
Γ. (Παξάδεηγκα θεηκέλνπ γηα ηελ ζρνιηθή εθεκεξίδα)
Με αθνξκή ηελ παξνπζίαζε ησλ απφςεσλ ηνπ βηβιίνπ ηνπ Ιηαινχ πνιηηεηνιφγνπ
θαη ζπληαγκαηνιφγνπ Σδνβάλη ΢αξηφξη γηα ηελ ηειεφξαζε, θαη ηε ζπδήηεζε πνπ
αθνινχζεζε ζρεηηθά κε ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο ηειεφξαζεο, νθείινπκε λα
ηνλίζνπκε θαη ηνλ αληίινγν.
Η ηειεφξαζε, φπσο άιισζηε, θαη ηα ππφινηπα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο ζηε
ζεκεξηλή επνρή, απνηειεί έλα ζεκαληηθφ, πιελ φκσο ακθηιεγφκελν, ζεκείν αλαθνξάο.
Ο ειεθηξνληθφο ηχπνο αληηθαζηζηά ζηαδηαθά ηνλ έληππν ιφγν θαη θαηέρεη νινέλα
απμαλφκελν ξφιν ζηελ ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ. Οη πνιίηεο είλαη ζε ζέζε λα
πιεξνθνξεζνχλ γηα ηα γεγνλφηα πνπ δηαδξακαηίδνληαη ζε φια ηα κήθε θαη ηα πιάηε
ηνπ πιαλήηε άκεζα θαη αλέμνδα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη γηα πξψηε θνξά ζηελ
παγθφζκηα ηζηνξία παξαθνινπζήζακε θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία δχν πνιέκνπο ηε
ζηηγκή αθξηβψο πνπ απηνί ζπλέβαηλαλ.
Γηα έλα πιαηχ θνηλφ ε ηειεφξαζε απνηειεί έλα ζεκαληηθφ κέζν ςπραγσγίαο θαη
δηαζθέδαζεο. ΢ηνπο έληνλνπο ξπζκνχο ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο ε ηειεφξαζε, πξνζηηή
ζηνλ θαζέλα, πξνζθέξεη δηεμφδνπο εμφδνπ απφ ηελ αλία θαη ηε ξνπηίλα ηεο

5. θαζεκεξηλφηεηαο. Φέξλεη ζην ζπίηη θαη ηνπ πην απνκαθξπζκέλνπ πνιίηε εηθφλεο θαη
πξφζσπα απφ δηάθνξα κέξε ηεο γεο, ηνπ ζπζηήλεη λένπο πνιηηηζκνχο θαη ηνπ πξνζθέξεη
νπηηθέο εκπεηξίεο πνπ ζε θακηά άιιε πεξίπησζε δε ζα κπνξνχζε λα απνιαχζεη. Με ηα
ληνθπκαληέξ θαη ηηο έξεπλεο, εθηφο απφ ελεκεξσηηθφ, ε ηειεφξαζε επηηειεί θαη
πνιηηηζηηθφ ζθνπφ. Ο ζεαηήο αηζζάλεηαη πνιίηεο απηνχ πνπ απνθαινχκε «παγθφζκην
ρσξηφ».
Λέγεηαη φηη ε ηειεφξαζε δηακνξθψλεη ηελ θνηλή γλψκε. Όκσο θαλέλα άιιν κέζν
δε κπνξεί λα εθθξάζεη ηε γλψκε ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ, ηε ιατθή βνχιεζε, θαιχηεξα
απφ απηή. Η ηειεφξαζε θξίλεη θαη ειέγρεη ηνπο θνξείο ηεο εμνπζίαο θαη κε ηελ
ηεξάζηηα δχλακε πνπ δηαζέηεη απνηειεί έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα εμπγίαλζεο ηνπ
δεκφζηνπ βίνπ. Λεηηνπξγεί σο ζπιινγηθή ζπλείδεζε ζηηο αθξφηεηεο θαη ηα αηνπήκαηα
ησλ εμνπζηαζηψλ.
Η θξηηηθή πνπ ηεο αζθεί ν ΢αξηφξη έρεη βάζε, είλαη φκσο ππεξβνιηθή. Ο ΢αξηφξη
πεξηγξάθεη πεξηζζφηεξν κηα ππνζεηηθή θαηάζηαζε πνπ πηζαλφλ ζα ζπκβεί εάλ νη ζεαηέο
ηεο ηειεφξαζεο απεκπνιήζνπλ θάζε ίρλνο παηδείαο θαη θξηηηθήο ζθέςεο πνπ δηαζέηνπλ.
Οη ζπλέπεηεο πνπ πεξηγξάθνληαη ζην βηβιίν ηνπ είλαη δπλαηφ λα απνθεπρζνχλ εάλ ην
θνηλφ δηαζέηεη γλψζεηο, έρεη επαξθή πλεπκαηηθή εγξήγνξζε, αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα θαη
ζπλείδεζε ηεο δχλακεο ηνπ. Η παζεηηθφηεηα θαη ε άθξηηε απνδνρή ησλ ηειενπηηθψλ
ζεκάησλ απνηεινχλ ηελ «θεξθφπνξηα» ησλ φπνησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ηεο
ηειεφξαζεο.
Πέξαλ φκσο ησλ πξνζσπηθψλ επζπλψλ ησλ ζεαηψλ, ε θνηλσλία νθείιεη λα
ζσξαθίζεη ηνπο πνιίηεο ηεο θαη ην πνιίηεπκα ηεο απφ απηνχο ηνπο θηλδχλνπο. Θεζκνί
φπσο ην ζρνιείν, νη επηηξνπέο παηδείαο, ην ξαδηνηειενπηηθφ ζπκβνχιην νθείινπλ, απφ
ηε κηα λα δηαθπιάμνπλ ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή αλεμαξηεζία ηεο ηειεφξαζεο θαη
λα πξνζηαηέςνπλ ην θνηλφ απφ ηελ παξαθνινχζεζε πνιηηηζηηθψλ ππνπξντφλησλ, απφ
ηελ άιιε λα δηακνξθψζνπλ ζπλεηδήζεηο πνπ δε ζα δέρνληαη παζεηηθά φ,ηη ηνπο
ζεξβίξεηαη. Με δχν ιφγηα, λα δηακνξθψζνπλ πνιίηεο κε ηελ αξραηνειιεληθή έλλνηα ηνπ
φξνπ.
ΚΟΗΝΖ ΓΝΩΜΖ – ΜΑΕΟΠΟΗΖ΢Ζ - ΠΑΘΖΣΗΚΟΠΟΗΖ΢Ζ
Σν επίπεδν δεκνθξαηηθήο νινθιήξσζεο ζε κηα ρψξα θξίλεηαη απφ ην αλ θαη θαηά πφζν
ππάξρνπλ θαη είλαη απνηειεζκαηηθνί νη κεραληζκνί ηεο θνηλήο γλψκεο. Αθξηβψο γη' απηφ θαη νη
δηθηαηνξίεο θαη ηα πξαμηθνπήκαηα απφ ηελ πξψηε ζηηγκή ηεο επηβνιήο ηνπο θηκψλνπλ θαη
θαηαζηξέθνπλ ηα θαλάιηα κέζα απφ ηα νπνία κνξθνπνηείηαη ε θνηλή γλψκε: ηνλ Σχπν θαη ηα
άιια κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη φινπο ηνπο άιινπο αγσγνχο ειεχζεξεο έθθξαζεο γλψκεο.
Η νπδεηεξνπνίεζε θαη ε παζεηηθνπνίεζε ηεο θνηλήο γλψκεο είλαη ε ππ' αξηζ. 1 πξνυ-
πφζεζε γηα ηελ εκπέδσζε θάζε κνξθήο ηπξαλλίαο. Όκσο ζα ήηαλ ιάζνο λα ππνζηεξηρηεί φηη
απηή ε βίαηε παξέκβαζε ζηνπο κεραληζκνχο ζρεκαηηζκνχ ηεο θνηλήο γλψκεο είλαη ε κφλε
κέζνδνο αρξήζηεπζεο ηεο.
Τπάξρνπλ θαη άιιεο πην εθιεπηπζκέλεο κε ηελ ίδηα, αλ φρη κεγαιχηεξε, απφδνζε, δε-
δνκέλνπ φηη απηέο αθήλνπλ ζεσξεηηθά ηε δπλαηφηεηα αλνηρηή. Γηαηεξνχλ ηελ επίθαζε δε-
κνθξαηηθφηεηαο θαη ειεπζεξίαο ζηε ιεηηνπξγία ησλ αγσγψλ κνξθνπνίεζεο ηεο θνηλήο
γλψκεο, αλαπηχζζνπλ, φκσο, κεραληζκνχο θαηεχζπλζεο ηεο ζε πεξηνρέο «άγνλεο» δειαδή εθεί
φπνπ ε παξνπζία ηεο δελ είλαη επηθίλδπλε, δελ εθθξάδεηαη ζαλ πίεζε ζε θξίζηκα ζέκαηα,
επλνπρίδεηαη θαη εμαληιείηαη ζε δεπηεξεχνληα θαη αθίλδπλα αληηθείκελα. Παιηά, δνθηκαζκέλε

6. κέζνδνο επλνπρηζκνχ θαη νπδεηεξνπνίεζεο ηεο θνηλήο γλψκεο είλαη ην θξάηεκα νιφθιεξεο
ηεο θνηλσλίαο ζ' έλα ζηάδην ππνιεηηνπξγηθφηεηαο. Πψο;
Πξψηα-πξψηα, κε ην είδνο ηεο Παηδείαο πνπ παξέρεηαη. Δθφζνλ ε Παηδεία απηή δελ δε-
κηνπξγεί άηνκα θξηηηθά θαη επαηζζεηνπνηεκέλα ζηα επξχηεξα θνηλσληθά πξνβιήκαηα, αιιά
"ζνθνχο ειηζίνπο", πνπ απνκλεκνλεχνπλ γλψζεηο ή ζηείξνπο ηερλνθξάηεο -θαινχο ή θαθνχο,
αδηάθνξν - δελ ππάξρεη ην θαηάιιειν εθείλν θαη δηαθνξνπνηεκέλν αλζξψπηλν πιηθφ πνπ
απνηειεί ηνλ πξσηαξρηθφ θνξέα ζρεκαηηζκνχ ηεο θνηλήο γλψκεο.
Γεχηεξν, κε ηε δηαηήξεζε ζεκαληηθνχ κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ ζε θαηάζηαζε ακάζεηαο θαη
αθξηζίαο, ψζηε λα κελ ππάξρεη εθεί πξφζβαζε ησλ ζθέςεσλ θαη ηδεψλ ηεο αθππληζκέλεο
κεξίδαο ηνπ ιανχ θαη λα αληηζηαζκίδεηαη ε φπνηα επηθίλδπλε ηδενινγηθν-πνιηηηθή δχκσζε
γίλεηαη ζε άιινπο ρψξνπο.
Σξίην, κε ηε θξνληίδα λα ειέγρεηαη ζ' φιε ηε γξακκή ε θαηάζηαζε ζηελ θαηεζηεκέλε
πλεπκαηηθή εγεζία - Παλεπηζηήκηα, Δθθιεζία. Μέζε θαη Καηψηεξε εθπαίδεπζε, εγεζία επη-
ζηεκνληθψλ ζσκαηίσλ θιπ. - ζε ηξφπν ψζηε ε «επίζεκε άπνςε» λα παξεκπνδίδεη ηελ φπνηα
δηακφξθσζε «αλνξζφδνμσλ» εθθξάζεσλ ηεο θνηλήο γλψκεο απφ άιινπο θνξείο.
Σέηαξην, κε ηελ θαιιηέξγεηα ελφο ζηπι δηαλννχκελσλ ηληειηγθέληζηαο απνζηαζηνπνηεκέλσλ,
ζεσξεηηθψλ θαη εμσπξαγκαηηθψλ, πνπ αζρνινχληαη κε ηα «κεγάια θαη ηα ηξαλά» θαη
πεξηθξνλνχλ ηα «κηθξά θαη θαζεκεξηλά».
Η παξάδνζε ηνπ δηαλννχκελνπ, πνπ κεηψλεηαη θαη μεπέθηεη, ππνηίζεηαη, αλ αζρνιεζεί κε
ηαπεηλά θαη ηεηξηκκέλα είλαη βαζηθφ φπιν ηεο θπξίαξρεο θνπιηνχξαο γηα λα νπδεηεξνπνηεί ζαλ
ζπληειεζηήο δηακφξθσζεο ηεο θνηλήο γλψκεο, αθξηβψο ηα άηνκα εθείλα, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα
είλαη ηαγνί θαη νδεγνί ηεο. Ο δηαλννχκελνο, πνπ εθθξάδεη ζέζεηο ζ' έλα επίπεδν
αθαηαιαβίζηηθεο αθεξεκέλεο ζπιινγηζηηθήο - νζνδήπνηε λεσηεξηζηηθέο ή «επαλαζηαηηθέο» -
είλαη απφ άπνςε θνηλήο γλψκεο αδηάθνξνο, εληαγκέλνο θαη απηφο - θαη' εμνρήλ απηφο - ζην
ζχζηεκα ηεο ιεηηνπξγηθήο αδξαλνπνίεζεο ηεο θνηλσλίαο.
΢ην παξαδνζηαθφ απηφ νπινζηάζην αλαζηνιήο ζρεκαηηζκνχ θαη νπδεηεξνπνίεζεο ηεο
θνηλήο γλψκεο έξρνληαη λα πξνζηεζνχλ ζηελ επνρή καο λέα θαη απνηειεζκαηηθά φπια. Σελ
πξψηε ζέζε ζηα φπια απηά θαηέρεη ην ειεγρφκελν ξαδηφθσλν θαη θπξίσο ε ηειεφξαζε, πνπ
αζφξπβα «κνληεινπνηνχλ» ηνλ άλζξσπν, ηνλ θφβνπλ θαη ηνλ ξάβνπλ ζχκθσλα κε νξηζκέλν
«παηξφλ», πνπ πξνζδηνξίδεη ηηο αλάγθεο ηνπ, ηηο αληηιήςεηο ηνπ, ηε «γλψκε» ηνπ.
Σνλ «δηεπθνιχλνπλ» λα ζθέθηεηαη ζχκθσλα κ' έλα θνξκαξηζκέλν θαη «πξνθάη» ηξφπν,
δειαδή λα κελ ζθέθηεηαη. Η θνηλή, φκσο, γλψκε ε πξαγκαηηθή, ε δσληαλή, ε πάιινπζα θαη
δεκηνπξγηθή, πξνυπνζέηεη ηνλ ζθεπηφκελν, ηνλ πλεπκαηηθά ελήιηθν άλζξσπν. Πξνυπνζέηεη
επνκέλσο δηαθνξνπνίεζε, ζχγθξνπζε ηδεψλ, πάιε γχξσ απφ ηα θνηλσληθά πξφηππα, ηηο
πξνηάζεηο θαη ηα ππνδείγκαηα δσήο. Η ηειεφξαζε, απφ ην έλα κέξνο απνβιαθψλεη θαη
παζεηηθνπνηεί, απφ ην άιιν απνλεπξψλεη θαη κεηαβάιιεη ηνπο αλζξψπνπο ζε γεινία αλ-
ζξσπνεηδή.
΢ηε βάζε απηή δελ ππάξρεη θνηλή γλψκε, αιιά εηεξνθαηεχζπλζε, ν άλζξσπνο "ζθέθηεηαη"
απηφ πνπ άιινη ζέινπλ λα ζθέθηεηαη.
Κνηλή γλψκε ππάξρεη εθεί, πνπ ην άηνκν έρεη κάζεη λα ζθέθηεηαη θαη λ' αλαιχεη απηφλνκα.
Αθξηβψο γη' απηφ θαη ρξεηάδεηαη νη πξννδεπηηθέο δπλάκεηο απηνχ ηνπ ηφπνπ, φπνπ δελ ίζρπζε
παξά κφλν ν ηχπνο - θη απηφο πνιχ θαθά - θη φρη ε νπζία ηεο Γεκνθξαηίαο λα θαινχλ ην ιαφ ζε

7. ζπλεηδεηέο αληηκεησπίζεηο, λ' απεπζχλνληαη ζηε ινγηθή, φρη ζην ζπλαίζζεκα. Μήπσο άξαγε
απηφ δελ απνηειεί θαη ηε κεγαιχηεξε έλδεημε ζεβαζκνχ θαη εκπηζηνζχλεο ζην Λαφ; Καη
ππάξρεη άιινο δξφκνο γηα λα κάζνπκε ην κέζν άλζξσπν λα κεηέρεη νπζηαζηηθά ζην δεκφζην
δηάινγν;
Όρη βέβαηα, θαη γη' απηφ είλαη θαηξφο πηα ην επηρείξεκα λ' αληηθαηαζηήζεη ην ζχλζεκα ζηε
δεκφζηα δσή ηεο ρψξαο. Μφλν νη ζθνηαδηζηέο θαη νη πεξηθξνλεηέο ηνπ πιήζνπο ρξεζηκνπνηνχλ
ην ζχλζεκα γηα λα ζπζθνηίδνπλ ηε ζθέςε ησλ απιψλ αλζξψπσλ, νη πξαγκαηηθνί πξννδεπηηθνί
επηρεηξεκαηνινγνχλ εθεί βξίζθεηαη ε δχλακε ηνπο.
Αξρή πξσηαξρηθή ηεο Γεκνθξαηίαο θαη βαζηθφο λφκνο πξνζηαζίαο ηεο είλαη λα ιέγνληαη ηα
πξάγκαηα ξεηά, απεξίθξαζηα, δεκφζηα θαη φζν γίλεηαη πην έγθαηξα. ΢θνπφο ησλ γξακκψλ
πνπ αθνινπζνχλ είλαη αθξηβψο λα ιεηηνπξγήζνπλ κ' απηφλ ηνλ ηξφπν πξνο ηελ θαηεχζπλζε
ηνπ πην λεπξαιγηθνχ θπθιψκαηνο ηεο δεκφζηαο δσήο, πνπ είλαη ν Σχπνο.
Πιεξνθφξεζε, δηαηχπσζε άπνςεο θαη ζηνραζκφο, θξηηηθή, ζπκβνιή ζηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο
θνηλήο γλψκεο θαη ηαπηφρξνλα έθθξαζε ηεο, ζπγθξνηνχλ ηελ πνιπδηάζηαηε θαη ζ' φιε ηε
γξακκή πνιπζήκαληε απνζηνιή ηνπ Σχπνπ.
Η δεκνζηφηεηα σο βάζε θαη πξνυπφζεζε ηνπ αλνηρηνχ δηαιφγνπ πάλσ ζηνλ νπνίν - θαη κφλν
- ζηεξίδεηαη κηα γλήζηα δεκνθξαηηθή πξαγκαηηθφηεηα κπνξεί λα εθπιεξσζεί κφλν απφ ηνλ
Σχπν.
Ο Σχπνο είλαη ν κεγάινο ηξνρφο δηαθίλεζεο ησλ ηδεψλ, αληηπαξάζεζεο ζέζεσλ θαη επη-
ρεηξεκάησλ, ν άμνλαο ηεο ζπλερνχο δχκσζεο, πνπ ζπληειείηαη θαη πξέπεη λα ζπληειείηαη ζε
κηα θνηλσλία.
Ο Σχπνο, εθ' φζνλ πιεξψλεη απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο, είλαη ε ηέηαξηε "εμνπζία", φπσο
ραξαθηεξηζηηθά νλνκάζηεθε, πνπ έμσ απφ ηηο θαζαπηφ εμνπζίεο, ηε λνκνζεηηθή, ηελ εθηε-
ιεζηηθή θαη ηε δηθαζηηθή, δηακνξθψλεη θαη νινθιεξψλεη ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ δεκν-
θξαηηθψλ ζεζκψλ ζ' φια ηα επίπεδα, απφ ηα θαηψηαηα σο ηα αλψηαηα ηεο πνιηηεηαθήο ππ-
ξακίδαο.
Αλ αλαινγηζζεί θαλείο ην κέγεζνο θαη ηελ ζεκαζία ηεο απνζηνιήο απηήο, ηφηε κπνξεί λα
αληηιεθζεί θαη ηε δχλακε ηνπ Σχπνπ. Μηα δχλακε, πνπ κπνξεί - φπσο θάζε δχλακε - λα γίλεη
πνιχ επηθίλδπλε φηαλ γίλεηαη θαηάρξεζε ηεο ή ρξεζηκνπνηείηαη ζηξαβά ή επίβνπια.
Καηάρξεζε δχλακεο ππάξρεη π.ρ. φηαλ ν Σχπνο απνθαιχπηεη πιεπξέο ηεο ηδησηηθήο δσήο
πξνζψπσλ, πνπ δελ έρνπλ ζρέζε κε ηε ζπιινγηθή δσή ηεο Κνηλσλίαο ή αθφκα θη αλ έρνπλ, νη
πιεξνθνξίεο αλαθέξνληαη ζηελ εληειψο αηνκηθή ζθαίξα ηεο δσήο ηνπο. Η "πεξηέξγεηα" ηνπ
θνηλνχ, ε νπνία άιισζηε κπνξεί θαη λα θαιιηεξγείηαη, δελ είλαη ην ίδην κε ην ζπκθέξνλ ηεο
θνηλήο γλψκεο γηα νπζηαζηηθή πιεξνθφξεζε ζηα ζνβαξά ζέκαηα ηεο θνηλσληθήο δσήο. Απ'
απηή θαη κφλν ηελ παξαηήξεζε γίλεηαη θαλεξφ φηη ν Σχπνο δελ έρεη δηθαίσκα λα δηνρεηεχεη
ζηελ θνηλή γλψκε αλεπεμέξγαζηε πιεξνθνξία. Αιιά ηη ζεκαίλεη επεμεξγαζκέλε πιεξνθνξία;
Όρη βέβαηα θηηαζηδσκέλε, δηαζηξεβισκέλε, ιαζεκέλα ππεξηνληζκέλε ή ππνηνληζκέλε θ.ν.θ.
΢εκαίλεη φκσο νπσζδήπνηε πιεξνθνξία, πνπ αλαιχεη ην αληηθείκελν ηεο ζε βαζκφ, πνπ λα
δηαθσηίδεηαη θαη φρη λα ζπζθνηίδεηαη ε θνηλή γλψκε. Πιεξνθνξία δειαδή πνπ λα κελ είλαη
ηφζν γεληθή θαη ζπγθερπκέλε ψζηε ν αλαγλψζηεο λα κελ μέξεη ζην ηέινο ζε ηη αθξηβψο
αλαθέξεηαη θαη πνηνλ αθνξά.
Β. Φίλια
ΘΔΜΑ Ην

8. Να απνδψζεηε ην πεξηερφκελν ηνπ θεηκέλνπ ζε πεξίπνπ 100 ιέμεηο.
(Μνλάδεο 25)
ΘΔΜΑ 2ν
΢ε πνην είδνο δνθηκίνπ αλήθεη ην ζπγθεθξηκέλν; Πνηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είδνπο απηνχ;
(Μνλάδεο 10)
ΘΔΜΑ 3ν
Βξείηε ζπλψλπκα ζηηο παξαθάησ ιέμεηο: (Μνλάδεο 10)
νινθιήξσζε, απνηειεζκαηηθφο, αγσγφο, πξνυπφζεζε, εκπέδσζε, ηληειηγθέληζηα, μεπέθηεη,
θνξκαξηζκέλνο, εηεξνθαηεχζπλζε, πνιπδηάζηαηε.
ΘΔΜΑ 4ν
Ο ζπγγξαθέαο ππνζηεξίδεη φηη ν Σχπνο ζπρλά ρξεζηκνπνηεί ηε δχλακε ηνπ ζηξαβά ή επί-
βνπια. Πφηε, θαηά ηε γλψκε ζαο ζπκβαίλεη ην ηειεπηαίν; (Πεξίπνπ 100-120 ιέμεηο).
(Μνλάδεο 15)
ΘΔΜΑ 5ν
Ση, θαηά ηε γλψκε ζαο, νδεγεί ην ζχγρξνλν άηνκν - ηδηαίηεξα ησλ κεγαινππφιεσλ - ζηελ
αζθάιεηα ηεο κάδαο θαη ζηελ επαλάπαπζε ηεο παζεηηθνπνίεζεο; (Μνλάδεο 40)
ΑΠΑΝΣΗ΢ΔΙ΢
ΘΔΜΑ Ην
Σα κε δεκνθξαηηθά πνιηηεχκαηα αθξσηεξηάδνπλ ην πλεχκα θαη παζεηηθνπνηνχλ ηελ θνηλή
γλψκε κε πνηθίινπο κεραληζκνχο.
Η παξερφκελε παηδεία νχηε επαηζζεηνπνηεί νχηε νμχλεη ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα. Έηζη, ζην
αδαέο ζχλνιν δελ θηάλνπλ νη θσλέο ησλ γξεγνξνχλησλ δηαλννπκέλσλ. Πνιινί απφ ηνπο
ηειεπηαίνπο ή εθθξάδνπλ κηα πνηφηεηα "δχζπεπηε" απφ ηε κάδα ή εζειεκέλα απνκνλψλνληαη
ζηελ επηζηήκε ή ηελ Σέρλε ηνπο.
Σέινο, ηα Μ.Μ.Δ. πξνβάιινπλ έλα ζπγθεθξηκέλν ηξφπν δσήο, ηππνπνηνχλ ηελ ζπκπεξηθνξά
θαη ηε ζθέςε ησλ δεθηψλ, θαζηζηψληαο ηνπο νκνηνγελνπνηεκέλα ελεξγνχκελα, εχθνια
ρεηξαγσγήζηκα.
Σεξάζηηνο, είλαη θαηά ηνλ ζπγγξαθέα, ν ξφινο ηνπ Σχπνπ. ΢ηεξίδεη ηε πνιπθσλία θαη ηνλ
πινπξαιηζκφ, ειέγρεη - θαη άξα σο έλα βαζκφ εμπγηαίλεη - ην δεκφζην βίν, ζπκβάιιεη ζηελ ε-
δξαίσζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. ΢πρλά, φκσο απνπξνζαλαηνιίδεη ηελ θνηλή γλψκε θαη
πξνάγεη ηε «θηελή», καδηθή θνπιηνχξα, ππεξεηψληαο ηα ζπκθέξνληα ησλ θξαηνχλησλ.
ΘΔΜΑ 2ν
Πξφθεηηαη γηα απνδεηθηηθφ ή δνθίκην πεηζνχο. Σα δνθίκηα απηά, έρνπλ αληηθεηκεληθφ, θπξίσο,
ραξαθηήξα θαη απεπζχλνληαη πεξηζζφηεξν ζηνπο αλζξψπνπο ηεο κάζεζεο. Η αθεηεξία ηεο
έκπλεπζεο βξίζθεηαη θπξίσο ζηελ επηζηήκε θαη γη' απηφ θπξηαξρεί κάιινλ ε ινγηθή αθνινπζία
θαη ε αηηηνθξαηηθή ζχλδεζε ησλ κεξψλ. Η δνκή είλαη πην ηππηθή θαη απζηεξή. Σν απνδεηθηηθφ

9. πιηθφ πνπ είλαη νξγαλσκέλν ζπιινγηζηηθά, πεξηέρεη ζηνηρεία είηε ζεσξεηηθά (επηρεηξήκαηα,
νξηζκνί, ζρφιηα, αμηνινγηθέο θξίζεηο) είηε πξαθηηθά (ηεθκήξηα).
ΘΔΜΑ 3ν
νινθιήξσζε →ηειείσζε, πξαγκάησζε
απνηειεζκαηηθφο →ηειεζθφξνο, γφληκνο, παξαγσγηθφο
αγσγφο → δίαπινο, νδφο
πξνυπφζεζε→ φξνο, ζπλζήθε, παξάγνληαο
εκπέδσζε → εδξαίσζε, ζηήξημε
ηληειηγθέληζηα→δηαλφεζε
μεπέθηεη → εθπίπηεη, εθθπιίδεηαη
θνξκαξηζκέλνο →ηππνπνηεκέλνο, κεραλνπνηεκέλνο
εηεξνθαηεχζπλζε →ηεξνπξνζδηνξηζκφο, εηεξνθαζνξηζκφο
πνιπδηάζηαηε → πνιπζρηδήο, πνιχπιεπξε
ΘΔΜΑ 4ν
Ο κε αληηθεηκεληθφο θαη αλεμάξηεηνο ηχπνο παξαπιεξνθνξεί, δηαζηξεβιψλνληαο ή α-
πνθξχπηνληαο ζθφπηκα ηελ αιήζεηα, κε ζηφρν ηνλ απνπξνζαλαηνιηζκφ ηεο θνηλήο
γλψκεο απφ θαίξηα δεηήκαηα.
Υακειήο πνηφηεηαο αλαγλψζκαηα πξνάγνπλ ηε καδηθή ππνθνπιηνχξα, επλνπρίδνπλ ηελ
θξηηηθή ηθαλφηεηα, θαηαθξενπξγνχλ ηε γιψζζα θαη εζίδνπλ ην δέθηε ζηε «θηελή» εθηνλσ-
ηηθή δηαζθέδαζε.
Ο ηχπνο - ν πεξηνδηθφο θαηά θαλφλα - πξνβάιιεη έλα ζπγθεθξηκέλν ηξφπν δσήο πνπ βα-
ζίδεηαη ζηελ ππεξθαηαλάισζε. ΢ηαδηαθά επέξρεηαη εζηζκφο ζηελ παζεηηθή απνδνρή φρη
κφλν εκπνξηθψλ αιιά θαη πνιηηηθψλ κελπκάησλ. Δχθνια «επηβάιινληαη» ηδενινγίεο θαη
πξφζσπα θαη, έηζη, δηαησλίδεηαη ην θαηεζηεκέλν. Η κάδα πθίζηαηαη πνιππνίθηιε πξνπαγάλδα
θαη «πιχζε εγθεθάινπ». Η Γεκνθξαηία θηλδπλεχεη αθνχ δε ζηεξίδεηαη ζε πνιίηεο «ελ
γξεγφξζεη».
Ο ηχπνο ζπρλά εκπνξεπκαηνπνηεί ηνλ αλζξψπηλν πφλν ή εηζβάιιεη ζηελ ηδησηηθή δσή πξν-
ζψπσλ, δείρλνληαο αζέβεηα ζηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα θαη απνζεξηνπνηψληαο ην δέθηε.
Γελ είλαη, ηέινο, ιίγεο νη θνξέο πνπ ν ηχπνο ζπγθαιχπηεη αηαζζαιίεο, γηλφκελνο έηζη
ζπλέλνρνο ζηε «ζήςε» θαη ηε δηαθζνξά πνπ δηέπεη ην δεκφζην βίν.
ΘΔΜΑ 5o
΢ηηο ππεξθαηνηθεκέλεο κεγαινππφιεηο θπξηαξρεί ε κνλνηνλία θαη ε ηππνπνίεζε. Ο αλψ-
λπκνο άλζξσπνο ράλεη ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θαη αηζζάλεηαη «άπνιηο» ρακέλνο ζηε κάδα. Η αί-
ζζεζε ηεο πξνζσπηθήο επζχλεο έλαληη ηνπ ζπλφινπ απνδπλακψλεηαη, ε θνηλσληθή ζπλεί-

10. δεζε ραιαξψλεη, ην αηνκηθφ φθεινο πξνηάζζεηαη ηνπ ζπιινγηθνχ, ε ζπλαηζζεκαηηθή πελία
δηνγθψλεηαη.
Σα Μ.Μ.Δ., ε δηαθήκηζε θαη ε κφδα είλαη ηεξάζηηνη κεραληζκνί ππνβνιήο θαη
παζεηηθνπνίεζεο. Κινλίδνπλ ηελ ππνθεηκεληθή εηεξφηεηα ησλ αλζξψπσλ, επηβάιινπλ ηελ
ηζνπεδσηηθή νκνηνκνξθία θαη εζίδνπλ ηνλ κέζν, κε γξεγνξνχληα, άλζξσπν ζηε «ιεπηηθή»
δσή.
΢ηε γηγαληηαία ζπγθεληξσηηθή αζηηθή νξγάλσζε, ν ξφινο ηνπ θξάηνπο δηνγθψλεηαη. Ο
πνιπδαίδαινο θξαηηθφο κεραληζκφο θαη ηα ηπξαλληθά γξαθεηνθξαηηθά γξαλάδηα επηειίδνπλ ηνλ
πνιίηε, εθκεδελίδνπλ ηελ αλζξψπηλε ππφζηαζε, θαζηζηνχλ ην θάζε μερσξηζηφ άηνκν έλαλ
«αξηζκφ».
Πίζσ απφ ηε δεκηνπξγία νπαδψλ, πίζσ απφ ηε κεηαηξνπή ηνπ ζπλφινπ ζε αγέιε, ππν-
θξχβνληαη ζπκθέξνληα νηθνλνκηθά, πνιηηηθά, ζξεζθεπηηθά ή άιια. ΢πζηεκαηηθή - αιιά κε
νξαηή - πιχζε εγθεθάινπ θαη πξνπαγάλδα αθηνλίδνπλ ην πιήζνο, αίξνπλ ηε δηαθνξεηηθφηεηα
θαη πιήηηνπλ ηελ αηνκηθφηεηα.
Η εθαξκνζκέλε ςπρνινγία έρεη απνδείμεη φηη θαζέλαο σο έλα βαζκφ - ηδηαίηεξα δε ηα
αλαζθαιή άηνκα, κε επζπλνθνβία θαη κεησκέλν απηνζπλαίζζεκα - ππνζπλείδεηα επηδηψθεη
ηελ έληαμε ζηε κάδα σο ιαλζαζκέλε ιχζε ζηελ αλάγθε απνδνρήο. ΢ην πνιχπαζεο ζχλνιν, ην
άηνκν κνηξάδεηαη ηα πξνβιήκαηα ηνπ θαη αηζζάλεηαη παξεγνξηά αθνχ ηα βιέπεη θαη ζηνπο
άιινπο.
Σν ηέινο ησλ ηδενινγηθψλ θαη ε απνκπζνπνίεζε ησλ αμηψλ επέθεξε κεδεληζηηθή ζεψξεζε
ηεο δσήο, ηζνπέδσζε αθφκε θαη ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο. Η άθξηηε απνδνρή ησλ
πάλησλ θαη ε ζενπνίεζε ηνπ αηνκηθνχ νθέινπο «βνιεχνπλ» ηνλ θνπξαζκέλν απφ ηελ αλειεή
θαζεκεξηλφηεηα κέζν άλζξσπν. Διάρηζηνη είλαη φζνη "ζπάλε ηα δεζκά ηεο πιάλεο θαη νξζψλνπλ
ηελ θεθαιή ηνπο πάλσ απφ ηνλ νξίδνληα ηεο κάδαο νπιηζκέλνη κε αλδξεία θαη εληηκφηεηα.
Η απνπζία Παηδείαο, ε άγλνηα, ε πλεπκαηηθή έλδεηα δελ επηηξέπεη ζηνπο πεξηζζφηεξνπο λα
ρξεζηκνπνηήζνπλ ηε «δηάλνηα», αθήλνληαο έηζη ην έλζηηθην ηεο αγέιεο λα ππεξηζρχεη.
Επιμέλεια: Μανηοςβάλος Μ. Ηλιόσαπη
ΝΔΟΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΛΩ΢΢Α ΓΔΝΗΚΖ΢ ΠΑΗΓΔΗΑ΢ Β' ΣΑΞΖ΢ ΔΝΗΑΗΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ
ΠΑΝΔΛΛΖΝΗΔ΢ 2002
ΚΔΗΜΔΝΟ
Η επηδίσμε ή, έζησ, ε δηαθήξπμε ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο θαηέρεη πάληα κηα θαίξηα ζέζε ζηε δεκνζηνγξαθηθή
δενληνινγία. Αλαγξάθεηαη ζε φινπο ηνπο Κψδηθεο Γενληνινγίαο, ζπρλά ζηηο πξνγξακκαηηθέο επαγγειίεο, θακηά
θνξά θαη ζηηο πξνκεησπίδεο ησλ εθεκεξίδσλ. Η βαξχλνπζα ζεκαζία πνπ ηεο απνδίδεηαη ππνγξακκίδεηαη κε ηελ
αληηδηαζηνιή αλάκεζα ζηελ αληηθεηκεληθφηεηα ηεο εηδεζενγξαθίαο θαη ζηνλ επηηξεπφκελν ππνθεηκεληθφ
ρξσκαηηζκφ ηεο αξζξνγξαθίαο. Καη, βέβαηα, ππνηίζεηαη φηη αθνξά φια ηα Μέζα Μαδηθήο Δπηθνηλσλίαο, έληππα,
ξαδηφθσλν, ηειεφξαζε, ηψξα θαη ηζηνζειίδεο ηνπ Γηαδηθηχνπ. Παληνχ, ηα γεγνλφηα ππνηίζεηαη φηη
εκθαλίδνληαη φπσο πξαγκαηηθά είλαη ρσξίο ζηξεβιψζεηο, αλαθξηβείο πξνζζήθεο ή ζθφπηκεο παξαιείςεηο.
Η εηθφλα είλαη εηδπιιηαθή αιιά εμσπξαγκαηηθή. Γηαηί παξαγλσξίδεη ηε ζεκαζία ηεο παξνπζίαζεο ηνπ
γεγνλφηνο: ην ίδην γεγνλφο, ρσξίο θακηά αιινίσζε, έρεη δηαθνξεηηθή επίπησζε ζηε ιεγφκελε θνηλή γλψκε,
αλάινγα κε ην πψο ζα παξνπζηαζζεί. Άιιε ζεκαζία απνθηά ην γεγνλφο πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ πξψηε ζειίδα
(ή ζηελ αξρή ηεο ξνήο ησλ εηδήζεσλ) θη άιιε απηφ πνπ πλίγεηαη ζε θάπνηα εζσηεξηθή ζειίδα (ή αλάκεζα ζε
άιιεο εηδήζεηο), άιιε ην γεγνλφο πνπ ζεσξείηαη άμην λα ππνγξακκηζζεί κε πνιχ ρψξν ή ρξφλν θη άιιε εθείλν
πνπ θάπνπ αλαθέξεηαη παξελζεηηθά θαη ζπλνπηηθά. Αθφκα, ην κέγεζνο ησλ ηππνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ ή ν ηίηινο,

11. ν ηφλνο ηεο θσλήο ηνπ εθθσλεηή ή ηνπ παξνπζηαζηή κπνξνχλ λα θάλνπλ ην ίδην γεγνλφο λα θαίλεηαη
δηαθνξεηηθό.
Αο παξαδερηνχκε φηη απηέο νη παξαβηάζεηο ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο είλαη, σο έλαλ βαζκφ, αλαπφθεπθηεο.
Δπηηέινπο, ε είδεζε θάπσο πξέπεη λα παξνπζηαζζεί θαη θάπνηνο πξέπεη λα απνθαζίζεη γηα ηνλ ηξφπν ηεο
παξνπζίαζεο ηεο. Με ηη θξηηήξην ζα θξηζεί ε αληηθεηκεληθφηεηα ηεο παξνπζίαζεο; (...)
Η θχξηα κέζνδνο θαηαζθεπήο γεγνλφησλ παίξλεη ζπρλά ηε κνξθή πξφβιεςεο ηνπο. (...) Αο πάξνπκε, γηα
παξάδεηγκα, κηα αλαγγειιφκελε απεξγία ή κηα αλαγγειιφκελε πνξεία θάπνηνπ νξηζκέλνπ θιάδνπ, απφ ηηο
ζπλεζηζκέλεο, αο πνχκε "ξνπηίλαο". Χο έλα κεγάιν βαζκφ, ε επηηπρία ηεο εμαξηάηαη απφ ηε δεκνζηεπφκελε
πξφβιεςε ηεο επηηπρίαο ή ηεο απνηπρίαο: ε είδεζε φηη "θαζνιηθή αλακέλεηαη ε ζπκκεηνρή ζηε ζεκεξηλή
απεξγία" ή "κεγαιεηψδεο πξνβιέπεηαη ε απξηαλή πνξεία" κπνξεί λα απνηειέζεη ζεκαληηθή παξαθίλεζε γηα
ηνπο θάζε ινγήο δηζηαθηηθνχο. (...)
Άιισζηε ζηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο αξέζεη ν ραξαθηεξηζκφο σο "ηέηαξηεο εμνπζίαο" (παξάιιεια πξνο ηε
λνκνζεηηθή, ηελ εθηειεζηηθή θαη ηε δηθαζηηθή), γηαηί ηνπο αλαγλσξίδεη κηα δχλακε επίδξαζεο ζηνλ δεκφζην βίν.
Καη εμνπζία κελ ζίγνπξα ππάξρεη, ην εξψηεκα είλαη αλ κπνξεί λα κπεη ζηελ ίδηα κνίξα κε ηηο άιιεο ηξεηο. Γηαηί,
ελψ ε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε ησλ ηξηψλ άιισλ εμνπζηψλ ζηεξίδεηαη, άκεζα ή έκκεζα, ζηε ιατθή
θπξηαξρία, κεηέσξε παξακέλεη ε λνκηκνπνίεζε ηεο εμνπζίαο πνπ αζθνχλ ηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο.
(...)΢πλεπψο, επηβάιιεηαη ε αθχπληζε ηεο πξνζνρήο ησλ αλαγλσζηψλ ή ησλ ζεαηψλ κπξνζηά ζε θάπνηεο παγίδεο
πνπ ζηήλνληαη θακηά θνξά, ψζηε λ' αθηηλνγξαθείηαη ε πξαγκαηηθφηεηα πνπ ζπρλά ζπγθαιχπηεηαη ή
εμσξαΐδεηαη. Πάλησο, ζε θάζε πεξίπησζε, ε ειεπζεξία ηνπ Σχπνπ θαη ησλ άιισλ κέζσλ καδηθήο επηθνηλσλίαο
είλαη αγαζφ αλακθηζβήηεην. Καη ηνχην γηαηί, αλ ε ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ θξχβεη θάπνηνπο θηλδχλνπο, ε έιιεηςε
ηεο είλαη έλα θαθφ απφιπην, φπσο θάζε ζχκπησκα νινθιεξσηηζκνχ. (Διαζκεςή άπθπος ηος Γεωπγίος
Κοςμάνηος από ηον ημεπήζιο ηύπο)
Ερωτήσεις
Α. Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 100-120 ιέμεηο. Μνλάδεο 25
Β.1. Να δηαηππψζεηε έλαλ ηίηιν κε ζρφιην θη έλαλ ρσξίο ζρφιην γηα ην θείκελν πνπ ζαο δφζεθε.
Μνλάδεο 6
Β.2. "Ο ηφλνο ηεο θσλήο ηνπ εθθσλεηή ή ηνπ παξνπζηαζηή κπνξεί λα θάλεη ην ίδην γεγνλφο λα θαίλεηαη
δηαθνξεηηθφ". Υξεζηκνπνηψληαο ηε θξάζε απηή σο ζεκαηηθή πεξίνδν λα αλαπηχμεηε κηα παξάγξαθν
κε δηθά ζαο παξαδείγκαηα. Μνλάδεο 5
Β.3. εκθαλίδνληαη, ζπλνπηηθά, δηαθνξεηηθφ, ζεκαληηθή, αλακθηζβήηεην.
Να δψζεηε γηα ηελ θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ κηα ζπλψλπκε θαη κηα
αληψλπκε. Μνλάδεο 10
Β.4. Με πνηνλ ηξφπν νη ιέμεηο γηαηί, ελψ ηεο πέκπηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ ζπλδένπλ ηηο πξνηάζεηο κεηαμχ
ηνπο; Μνλάδεο 4
Γ. Σν ζρνιείν ζαο νξγαλψλεη κηα ζπλάληεζε καζεηψλ-εθπξνζψπσλ ησλ ζρνιηθψλ κνλάδσλ
ηεο πεξηνρήο ζαο. ΢ην πιαίζην ηεο εθδήισζεο απηήο λα παξνπζηάζεηε κηα εηζήγεζε ζρεηηθά κε ηελ
αλαγθαηφηεηα ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο ηνπ εθήβνπ θαη ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί απηή λα
θαιιηεξγεζεί ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο. (500-600 ιέμεηο) Μνλάδεο 50
Α. Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 100-120 ιέμεηο. Μνλάδεο 25
Απάληεζε:
Ο ζπγγξαθέαο ζην άξζξν ζίγεη δεηήκαηα δεκνζηνγξαθηθήο δενληνινγίαο θαη ζπγθεθξηκέλα απηφ ηεο
αληηθεηκεληθφηεηαο κηαο είδεζεο. Τπνζηεξίδεη φηη, κνινλφηη ε αληηθεηκεληθφηεηα είλαη ην δεηνχκελν, ζχκθσλα
κε ηνπο θψδηθεο δεκνζηνγξαθηθήο δενληνινγίαο, ελππάξρεη ε ππνθεηκεληθή ζέαζε ησλ γεγνλφησλ, ε νπνία
εθδειψλεηαη κε πνηθίινπο ηξφπνπο παξνπζίαζήο ηνπο. Θεσξεί φηη νη δηαθνξνπνηήζεηο απηέο είλαη δεδνκέλεο,

12. αλαξσηηέηαη φκσο γηα ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο. Υξεζηκνπνηψληαο παξαδείγκαηα
απνδεηθλχεη φηη κε ηελ πξφβιεςε ησλ γεγνλφησλ θαηνξζψλεηαη ε ρεηξαγψγεζε ησλ δεθηψλ ηεο είδεζεο.
Καηφπηλ ζρνιηάδεη ην ξφιν ηνπ ηχπνπ σο ηέηαξηεο εμνπζίαο δηαπηζηψλνληαο φηη, ζε αληίζεζε κε ηηο άιιεο ηξεηο,
απνπζηάδεη ε λνκηκνπνίεζε ηεο απφ ηε ιατθή θπξηαξρία. Σέινο, εζηηάδεη ζηελ ελεξγεηηθή ζηάζε ησλ δεθηψλ θαη
ζηελ θαζνξηζηηθή ηνπο ζεκαζία θαη απνθαίλεηαη πσο ε ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ, παξά ηα φπνηα αξλεηηθά, απνηειεί
ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα δεκνθξαηηθψλ θαζεζηψησλ.
Β.1. Να δηαηππώζεηε έλαλ ηίηιν κε ζρόιην θη έλαλ ρσξίο ζρόιην γηα ην θείκελν πνπ ζαο
δόζεθε. Μνλάδεο 6
Απάληεζε:
α. Σίηινο κε ζρφιην: Πξνζνρή: "Αληηθεηκεληθέο" εηδήζεηο! Αλαγλψζηεο επαγξππλείηε! β. Σίηινο ρσξίο
ζρφιην: Η παξνπζίαζε ησλ γεγνλφησλ θαη ε εμνπζία ηνπ ηχπνπ.
Β.2. "Ο ηόλνο ηεο θσλήο ηνπ εθθσλεηή ή ηνπ παξνπζηαζηή κπνξεί λα θάλεη ην ίδην γεγνλόο λα θαίλεηαη
δηαθνξεηηθό". Υξεζηκνπνηώληαο ηε θξάζε απηή σο ζεκαηηθή πεξίνδν λα αλαπηύμεηε κηα
παξάγξαθν κε δηθά ζαο παξαδείγκαηα. Μνλάδεο 5
Απάληεζε:
Ο ηφλνο ηεο θσλήο ηνπ εθθσλεηή ή ηνπ παξνπζηαζηή κπνξεί λα θάλεη ην ίδην γεγνλφο λα θαίλεηαη δηαθνξεηηθφ.
Η θαηάθηεζε ελφο Οιπκπηαθνχ κεηαιιίνπ, γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα παξνπζηαζηεί απνζηαζηνπνηεκέλα θαη
νπδέηεξα, κπνξεί φκσο, κε ην αλάινγν χθνο ηνπ παξνπζηαζηή, λα ζθνξπίζεη ξίγε ζπγθίλεζεο θαη εζληθήο
αλάηαζεο ζηνπο ζεαηέο. Καη1 αλάινγν ηξφπν, κηα δπζάξεζηε είδεζε, φπσο έλαο ζεηζκφο ή έλα λαπάγην,
παξνπζηάδεηαη κε πνηθίινπο ηξφπνπο: απφ ηελ ςπρξή εθθψλεζε ηεο, έσο ηε ξαγηζκέλε απφ ηνπο ιπγκνχο ηνπ
εθθσλεηή παξνπζίαζε ηεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζπρλά αλαξσηηφκαζηε εάλ ε ίδηα είδεζε πνπ έηπρε λα
παξαθνινπζήζνπκε ζε δηαθνξεηηθνχο ζηαζκνχο αθνξνχζε ην ίδην γεγνλφο.
Β.3. εκθαλίδνληαη, ζπλνπηηθά, δηαθνξεηηθό, ζεκαληηθή, αλακθηζβήηεην.
Να δώζεηε γηα ηελ θαζεκηά από ηηο παξαπάλσ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ κηα ζπλώλπκε θαη κηα
αληώλπκε. Μνλάδεο 10 Απάληεζε:
Λέμε ΢πλώλπκα Αληώλπκα
εκθαλίδνληαη παξνπζηάδνληαη εμαθαλίδνληαη
ζπλνπηηθά ζχληνκα αλαιπηηθά
δηαθνξεηηθφ άιιν ίδην
ζεκαληηθή θαζνξηζηηθή αζήκαληε
αλακθηζβήηεην δεδνκέλν ακθηζβεηήζηκν
Β.4. Με πνηνλ ηξόπν νη ιέμεηο γηαηί, ελώ ηεο πέκπηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ ζπλδένπλ ηηο
πξνηάζεηο κεηαμύ ηνπο; Μνλάδεο 4
Απάληεζε:

13. γηαηί: αηηηνινγψληαο ην λφεκα ηεο θχξηαο πξφηαζεο, ελώ: αληηπαξαζέηνληαο ην λφεκα ηεο κηαο πξφηαζεο κ'
απηφ ηεο άιιεο.
Γ. Σν ζρνιείν ζαο νξγαλώλεη κηα ζπλάληεζε καζεηώλ-εθπξνζώπσλ ησλ ζρνιηθώλ κνλάδσλ
ηεο πεξηνρήο ζαο. ΢ην πιαίζην ηεο εθδήισζεο απηήο λα παξνπζηάζεηε κηα εηζήγεζε ζρεηηθά κε ηελ
αλαγθαηόηεηα ηεο θξηηηθήο ηθαλόηεηαο ηνπ εθήβνπ θαη ηνπο ηξόπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί απηή λα
θαιιηεξγεζεί ζηε ζύγρξνλε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο. (500-600 ιέμεηο)
Μνλάδεο 50
Απάληεζε:
ΓΗ. ΠΡΟΛΟΓΟ΢
- Πξνζθψλεζε ζηνπο καζεηέο.
Υαξαθηεξηζηηθά ζχγρξνλεο θνηλσλίαο: θαηαηγηζκφο πιεξνθνξηψλ, αλάπηπμε ηερλνινγίαο, παγθνζκηνπνίεζε,
ηαρχηεηα.
- Υαξαθηεξηζηηθά εθήβνπ: ην πέξαζκα απ' ηελ παηδηθή ζηελ ψξηκε ειηθία θαηά ηελ νπνία
δηακνξθψλνληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ.
Άιια ραξαθηεξηζηηθά: ε άξλεζε θαη ε ακθηζβήηεζε, ε θπθινζπκία, ε απνιπηφηεηα.
Πξνζδηνξηζκφο βαζηθήο έλλνηαο: θξηηηθή ηθαλφηεηα: Η αλάπηπμε λνεηηθψλ κεραληζκψλ δηάθξηζεο ηνπ
νπζηψδνπο απ' ην επνπζηψδεο, ηνπ ζεκαληηθνχ απ' ην δεπηεξεχνλ, ηνπ εθηθηνχ απ' ην αλέθηθην.
Η ελ γέλεη ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα επεμεξγάδεηαη δεκηνπξγηθά ηα εξεζίζκαηα πνπ δέρεηαη.
- Δπηζήκαλζε ηνπ βαζηθνχ ξφινπ ηεο απηνθξηηηθήο.
΢εκείσζε: Ο καζεηήο ζα κπνξνχζε λα ζίμεη θάπνηα απ' ηα ζεκεία πνπ αλαθέξνληαη ζηελ εηζαγσγή.
Γ2. ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΘΔΜΑΣΟ΢:
α1. Αλαγθαηφηεηα θξηηηθήο ηθαλφηεηαο.
- Οινθιήξσζε ςπρνπλεπκαηηθήο ππφζηαζεο ηνπ εθήβνπ.
- Καιιηέξγεηα απηνζπλείδεζεο θαη απηνγλσζίαο.
Γπλαηφηεηα ζσζηψλ επηινγψλ ζε κηα επνρή ππεξπξνζθνξάο πιεξνθνξηψλ
(αληίζηαζε ζηελ παξαπιεξνθφξεζε).
- Αληίζηαζε ζηελ πνιηηηζηηθή αιινηξίσζε, ζηελ θξίζε ησλ εζηθψλ αμηψλ θαη ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ηνπο
- Πξφνδνο ηεο ηέρλεο θαη ησλ επηζηεκψλ.
- Αλάπηπμε - θαιιηέξγεηα δεκνθξαηηθήο ζπλείδεζεο.
- Κξηηηθή απνδνρή δηαθνξεηηθψλ αληηιήςεσλ.
α2. Άζθεζε Δπηθχιαμεο

14. Η ππεξβνιηθή θαη αλαίηηα θξηηηθή κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαηλφκελα φπσο: ε θαρππνςία, ε άξλεζε θαη ε
ακθηζβήηεζε ησλ πάλησλ, ε έιιεηςε απηνεθηίκεζεο.
β. Σξφπνη θαιιηέξγεηαο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο
- Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα νθείιεη λα αζθήζεη ηνπο εθήβνπο ζηνλ έιεγρν ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ζηε
κε άθξηηε απνδνρή ηνπο. Πξνυπφζεζε ην ίδην απηφ ζχζηεκα λα δίλεη βαξχηεηα ζηελ αλάπηπμε ηεο
θξηηηθήο θαη φρη ηεο κλεκνληθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ.
Η νηθνγέλεηα θαη ην ζηελφ θνηλσληθφ πεξηβάιινλ πνπ απνηεινχλ ηνπο πξψηνπο θνξείο
θνηλσληθνπνίεζεο ησλ λέσλ.
- Σα ΜΜΔ θαη ν δηηηφο ηνπο ξφινο: αθχπληζε ή απνραχλσζε ησλ ζεαηψλ ηνπο.
- Ο εζηζκφο ζηελ παξαθνινχζεζε θαη ε επηθνηλσλία κε ηηο δηάθνξεο κνξθέο ηέρλεο.
- Οη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη πνπ απνηεινχλ δπλάκεη ηα πξφηππα αμηψλ ησλ λέσλ.
Η απηελέξγεηα θαη ε επηδίσμε ζπλερνχο πλεπκαηηθήο εγξήγνξζεο ηνπ λένπ κε απηνκφξθσζε θαη
δηαξθή αλαδήηεζε.
Γ3. ΔΠΗΛΟΓΟ΢
΢πκπεξαζκαηηθή δηαηχπσζε: ΢ε κηα θνηλσλία (κε ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ νξίζακε) ν έθεβνο θαιείηαη (γηα ηνπο
ιφγνπο πνπ αλαθέξακε) λα θαιιηεξγήζεη ηελ θξηηηθή ηνπ ηθαλφηεηα γεγνλφο πνπ ζα ζπκβάιιεη ηφζν ζηελ
πξνζσπηθή ηνπ αλέιημε φζν θαη ζηελ θνηλσληθή πξφνδν. Η θνηλσλία κε ηνπο ζεζκνχο ηεο νθείιεη λα ζηαζεί
αξσγφο θαη ζπκπαξαζηάηεο ζ' απηή ηνπ ηελ πξνζπάζεηα.
- Απνθψλεζε θαη επραξηζηίεο
ΘΔΜΑ10 Α. ΚΔΙΜΔΝΟ
«Ζ γιώζζα θαη ηα ΜΜΔ»
Η επίδναζε ηνπ ξαδηνθψλνπ θαη ηεο ηειεφξαζεο ζηελ παξαγσγή πξνηχπσλ ιφγνπ.
Δίλαη δεδνκέλν φηη ζε φιεο ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ «νη άλζξσπνη αθνχλ πεξηζζφηεξε γιψζζα απφ
ηα ΜΜΔ απ' φ,ηη απεπζείαο απφ ηα ρείιε ησλ ζπλαλζξψπσλ ηνπο ζε ζπλνκηιίεο κεηαμχ ηνπο». Σα εθαηνκκχξηα
ή δηζεθαηνκκχξηα ιέμεσλ πνπ ηα ΜΜΔ παξάγνπλ ζπλνιηθά εκεξεζίσο μεπεξλνχλ θάζε άιιε γισζζηθή
παξαγσγή. Ο ιφγνο ηνπο αθνχγεηαη φρη απφ έλαλ ή δχν αλζξψπνπο αιιά απφ καδηθά αθξναηήξηα. «Δίλαη νη ιίγνη
πνπ κηινχλ ζηνπο πνιινχο». Οιφθιεξε ε θνηλσλία δηαπνηίδεηαη απφ ην ιφγν ησλ ΜΜΔ. Γηα ηελ θαηαιπηηθή,
πξάγκαηη, επίδξαζε πνπ αζθνχλ ηα ΜΜΔ θαη ζε άιια πνιιά αιιά θαη, εηδηθφηεξα, ζηε γιψζζα, αο κνπ
επηηξαπεί λ' αλαθέξσ εδψ ηε ζρεηηθή έξεπλα πνπ έγηλε (απφ ην 1989 έσο ην 1991) ζηελ ελσκέλε πιένλ
Γεξκαλία. Έλα απφ ηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο ππήξμε θαη ην φηη ε επίδξαζε ηνπ ιφγνπ πνπ
παξάγνπλ ηα ΜΜΔ είλαη ηφζν θαζνξηζηηθή, ηδίσο κε ηελ αλάπηπμε ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο κεηά ην 1945 πνπ,
πξνθεηκέλνπ λα κειεηήζεη θαλείο ηε γεληθή ηζηνξία ηε ο γιψζζαο (ηε ο γεξκαληθήο - αιιά θαη γηαηί φρη ηε ο
γαιιηθή ο, ηεο ειιεληθήο, θηι.) ζα έπξεπε, απαξαηηήησο, λα μεθηλήζεη απφ ηε κειέηε ηεο γιψζζαο ησλ ΜΜΔ.
Δθείλν, φκσο πνπ νη θνηλσληνγισζζνιφγνη ζεσξνχλ σο ηελ πην ζεκαληηθή ζπκβνιή ησλ ΜΜΔ ζηε γισζζηθή
επηθνηλσλία, είλαη ε ελίζρπζε θαη ε δηάδνζε γισζζηθψλ πξνηχπσλ. Η ζπνπδαηφηεηα ηνπ ξφινπ ησλ ΜΜΔ δελ
έγθεηηαη ηφζν ζηε δεκηνπξγία κηαο θαηλνχξγηαο ή ηδηάδνπζαο γιψζζαο φζν ζηελ εμάπισζε θαη επηθξάηεζε
απηνχ πνπ ήδε ππάξρεη ή δεκηνπξγείηαη ηψξα ζηε γιψζζα (επηθξάηεζε πνπ κπνξεί λα πξνθαζνξίζεη θαη ηελ
επηζεκνπνίεζε ή ζεζκνζέηεζε / λνκηκνπνίεζε θάπνηαο γισζζηθήο πνηθηιίαο). Μ' απηή ηελ έλλνηα ν ξφινο ηνπο
είλαη κεζνιαβεηηθφο, αιιά ηαπηφρξνλα, ζπληζηνχλ θαη έλα πξψηεο ζεκαζίαο κέζνλ γισζζηθήο παηδείαο. Δίλαη
γλσζηή, γηα παξάδεηγκα, ε ζπκβνιή ηνπ ΒΒΟ ζηελ θαζηέξσζε ηεο επίζεκεο πξνθνξάο ή απηνχ πνπ
νλνκάζηεθε «απνδεθηή πξνθνξά» ηεο αγγιηθήο γιψζζαο. Αλάινγε είλαη θαη ε ζπκβνιή πξνο ηελ θαηεχζπλζε

15. απηή, θπξίσο κέζσ ησλ δειηίσλ εηδήζεσλ, θαη άιισλ εζληθψλ ξαδηνθσληψλ. Αληίζεηα, νη ηδησηηθνί
ξαδηνζηαζκνί ξπζκίδνπλ ηηο γεληθφηεξεο πθνινγηθέο επηινγέο ηνπο πεξηζζφηεξν κε βάζε ην «ζρεδηαζκφ
αθξναηεξίνπ» θαη ιηγφηεξν κε βάζε κηαλ νξηζκέλε ηδενινγία (πνιηηηθή, γισζζηθή, θηι.). Απηφ δελ ζεκαίλεη
φηη νη δηάθνξνη ηδησηηθνί ξαδηνηειενπηηθνί ζηαζκνί είλαη νξγαληζκνί νπδέηεξνη απφ πνιηηηθή ή ηδενινγηθή
άπνςε, φπσο δελ είλαη νχηε νη δηάθνξνη εθδνηηθνί νξγαληζκνί ζην ρψξν ησλ έληππσλ κέζσλ. Οη ηειεπηαίνη
ιεηηνπξγνχλ κε πεξηζζφηεξν ηδησηηθννηθνλνκηθά εκπνξηθά θξηηήξηα, γη' απηφ θαη απνδίδνπλ μερσξηζηή ζεκαζία
ζηνλ παξάγνληα αθξναηήξην (θαη, θαη' επέθηαζε, ζηνλ παξάγνληα αθξνακαηηθφηεηα, ζεακαηηθφηεηα,
θπθινθνξία, θηι.).
Ο «ζρεδηαζκφο αθξναηεξίνπ» ζε φ,ηη αθνξά ηε γισζζηθή πνηθηιία ζεκαίλεη ηελ παξαγσγή ιφγνπ κε βάζε ηα
αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ αθξναηψλ. Όπσο θαη ζηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία, ν νκηιεηήο κεηαβάιιεη ην
χθνο ηνπ κε ζθνπφ λα θαλεί πεξηζζφηεξν αξεζηφο ζην ζπλνκηιεηή ηνπ, έηζη θαη ν παξαγσγφο κηαο
ξαδηνθσληθήο ή ηειενπηηθήο εθπνκπήο επηιέγεη εθείλν ην χθνο πνπ ππνζέηεη φηη αξέζεη πεξηζζφηεξν ζην
ζπγθεθξηκέλν αθξναηήξην ζην νπνίν απεπζχλεηαη (ππαξθηφ ή ηδεαηφ - ζε πεξίπησζε θαθήο εθηίκεζεο ν
ζπγθεθξηκέλνο παξαγσγφο ελδέρεηαη λα βξεζεί ρσξίο αθξναηήξην).
Όζν γηα ηελ θαζηέξσζε κηαο γξαπηήο πξφηππε ο γιψζζαο ν ξφινο ηνλ νπνίν δηαδξακαηίδνπλ ηα έληππα ΜΜΔ
θαίλεηαη θαη πάιη λα είλαη εθάκηιινο ή, ελίνηε, θαη πεξηζζφηεξν θαζνξηζηηθφο απφ ην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ
άιινη θνξείο ή ζεζκνί, γηα παξάδεηγκα ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Η γξαπηή πξφηππε γιψζζα πεξηγξάθεηαη,
θσδηθνπνηείηαη θαη ππνζηεξίδεηαη θαη απφ ηα ιεμηθά, ηηο γξακκαηηθέο, θηι., ελψ γηα ηελ πξνθνξηθή ηα
πξάγκαηα δελ είλαη ζηνλ ίδην βαζκφ μεθαζαξηζκέλα. ΢πλήζσο ε γξαπηή πξφηππε γιψζζα πξνυπνηίζεηαη σο
βάζε θαη γηα ηελ πξνθνξηθή. Σν ζέκα ηνπ θαζνξηζκνχ ηεο πξφηππεο πνηθηιίαο παξνπζηάδεη νμχηαηα
πξνβιήκαηα γηα φιεο ηηο γιψζζεο, πξνβιήκαηα πνπ νη γισζζνιφγνη έρνπλ απνιχησο ζπλεηδεηνπνηήζεη. Η
πξφηππε (γξαπηή θαη πξνθνξηθή) γιψζζα ζηε δηάδνζε θαη εθιαΐθεπζε ηεο νπνίαο θαη ηα ΜΜΔ, κεηαμχ άιισλ,
ζπκβάιινπλ (εηο βάξνο άιισλ γεσγξαθηθψλ ή θνηλσληθψλ πνηθηιηψλ θαη παξαιιαγψλ ηεο εζληθήο γιψζζαο)
είλαη ζπλήζσο εθείλε ηελ νπνία ρξεζηκνπνηνχλ νη αλψηεξεο θνηλσληθά θαη κνξθσηηθά ηάμεηο.
(«Η γιψζζα θαη ηα ΜΜΔ» Θαλάζεο Νάθαο, απφ ηνλ εκεξήζην Σχπν)
Β. ΠΑΡΑΣΖΡΖ΢ΔΗ΢
1. Να ζπλζέζεηε κηα ζχληνκε πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ.
2.0 αξζξνγξάθνο επηζε καίλεη φηη νη ηδησηηθνί ξαδηνηειενπηηθνί ζηαζκνί ξπζκίδνπλ ηηο γεληθφηεξεο πθνινγηθέο
επηινγέο ηνπο πεξηζζφηεξν κε βάζε ην «ζρεδηαζκφ αθξναηεξίνπ». Ση αθξηβψο ελλνεί;
3. Ο ζπληάθηεο ηνπ άξζξνπ ζηε εηζαγσγή ηνπ θεηκέλνπ αλαθεξφκελνο ζηα ΜΜΔ ρξεζηκνπνηεί ηε θξάζε «Δίλαη
νη ιφγνη πνπ κηινχλ ζηνπο πνιινχο» Ση πηζηεχεηε φηη ζέιεη λα ηνλίζεη;
4.1. Να γξάςεηε έλα ζπλψλπκν θαη έλα αληψλπκν γηα θαζεκία απφ ηηο αθφινπζεο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο ηνπ
θεηκέλνπ: ηδηάδνπζα, αξεζηφο, θαζνξηζηηθή, ηδεαηφο.
4.2. Να ζρεκαηίζεηε δχν πεξηφδνπο ρξεζηκνπνηψληαο αληηζηνίρσο ηα αθφινπζα δεχγε ιέμεσλ, φπνπ ζα θαίλεηαη
ε ζεκαζηνινγηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηηο ιέμεηο θάζε δεχγνπο:
αθξναηήξην - αλαγλψζηεο εκπνξηθφο - πνηνηηθφο
5. Γηαπηζηψζηε αλ ην ζπγθεθξηκέλν άξζξν αθνινπζεί ζηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ηνπ ηε κνξθή ηεο «αλεζηξακκέλεο
ππξακίδαο».
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΖ ΚΔΗΜΔΝΟΤ
Γηαβάδεηε έλα άξζξν ζε κηα εθεκεξίδα, φπνπ ν ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ ππνζηεξίδεη φηη ε ηειεφξαζε επηδξά
αξλεηηθά ζηε γισζζηθή παηδεία ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ. Δζείο, σζηφζν, πηζηεχεηε φηη θάησ απφ νξηζκέλεο
πξνυπνζέζεηο ε ηειεφξαζε κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηε γισζζηθή θαιιηέξγεηα θαη ζηελ πηνζέηεζε ζσζηψλ
πξνηχπσλ ιφγνπ. Αλαπηχμηε έλα θείκελν (400 - 500 ιέμεσλ), φπνπ ζα παξνπζηάζεηε ηηο ζέζεηο απηέο.

16. ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ 1νπ ΘΔΜΑΣΟ΢
1. Σν ζπγθεθξηκέλν θείκελν αλαθέξεηαη ζηελ επίδξαζε ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο ζηε γιψζζα θαη
ηδηαίηεξα ζηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ ελίζρπζε θαη δηάδνζε γισζζηθψλ πξνηχπσλ. Η επίδξαζε ηνπο είλαη ηεξάζηηα,
εμαηηίαο ηνπ πιήζνπο ησλ ιέμεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαζεκεξηλά θαη ηνπ γεγνλφηνο φηη απεπζχλνληαη ζην επξχ
θνηλφ. Θα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε ζπνπδαηφηεηα ηνπο έγθεηηαη θπξίσο ζηελ εμάπισζε θαη επηθξάηεζε
απηνχ πνπ ήδε ππάξρεη ζηε γιψζζα θαη φρη ζηε δεκηνπξγία κηαο θαηλνχξγηαο γιψζζαο. Δίλαη αμηνζεκείσην φηη
νη ηδησηηθνί ξαδηνηειενπηηθνί ζηαζκνί επηιέγνπλ ην χθνο ηεο γιψζζαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ κε βάζε ην
«ζρεδηαζκφ αθξναηεξίνπ», δειαδή ηηο πξνηηκήζεηο θαη ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θνηλνχ ζην νπνίν
απεπζχλνληαη. Πάλησο είλαη γεγνλφο φηη θαζνξηζηηθφο είλαη ν ξφινο ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο γηα ηελ
θαζηέξσζε, δηάδνζε θαη εθιαΐθεπζε ηεο πξφηππεο γιψζζαο, ε νπνία ζπλήζσο ηαπηίδεηαη κε εθείλε πνπ
ρξεζηκνπνηνχλ νη αλψηεξεο θνηλσληθά θαη κνξθσηηθά ηάμεηο.
2. Ο αξζξνγξάθνο ρξεζηκνπνηεί ηε ζπγθεθξηκέλε έθθξαζε ζέινληαο λα επηζεκάλεη φηη νη παξαγσγνί
ξαδηνηειενπηηθψλ εθπνκπψλ, επηδηψθνληαο ηελ φζν ην δπλαηφ κεγαιχηεξε απήρεζε ζην θνηλφ θαη θαη'
επέθηαζε ηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηνπο, πξνβαίλνπλ ζε πθνινγηθέο επηινγέο κε βάζε ηα αηνκηθά
ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θνηλνχ, ζην νπνίν απεπζχλνληαη.
3. Ο ζπληάθηεο ηνπ άξζξνπ κε ηε θξάζε «Δίλαη νη ιίγνη πνπ κηινχλ ζηνπο πνιινχο» ζέιεη λα ηνλίζεη ηελ
ηεξάζηηα επίδξαζε ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο ζηελ παξαγσγή πξνηχπσλ ιφγνπ, ηελ εμνπζία πνπ έρνπλ
θαη ην γεγνλφο φηη απεπζχλνληαη ζην πιαηχ θνηλφ, αθνχ κεγάινο αξηζκφο αλζξψπσλ έξρεηαη θαζεκεξηλά ζε
επαθή κε απηά. Έηζη ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο απεπζπλφκελα ζε πιήζνο θφζκνπ θαηνξζψλνπλ λα
πξνβάιινπλ θαη λα επηβάιινπλ ην δηθφ ηνπο ιφγν.
4.1. Λέμεηο ΢πλώλπκα Αληώλπκα
ηδηάδνπζα μερσξηζηή θνηλφηνπε
αξεζηφο επράξηζηνο δπζάξεζηνο
θαζνξηζηηθή ζεκαληηθή αζήκαληε
ηδεαηφο θαληαζηηθφο ππαξθηφο
4.2. - Οη αλαγλψζηεο ησλ εθεκεξίδσλ θαη ησλ πεξηνδηθψλ, θαζψο επίζεο θαη ην αθξναηήξην ηνπ
ξαδηνθψλνπ πιενλεθηνχλ απέλαληη ζηνπο ηειεζεαηέο, εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη κπνξνχλ κφλνη ηνπο
λα παξάγνπλ εηθφλα γη' απηά πνπ δηαβάδνπλ ή αθνχλε.
- Βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο είλαη ε επηινγή ησλ
ζεκάησλ λα γίλεηαη κε πνηνηηθά θη φρη κε εκπνξηθά θξηηήξηα.
5. Σν θείκελν αθνινπζεί σο πξνο ηνλ ηξφπν αλάπηπμεο ηνπ ηε κνξθή ηεο «αλεζηξακκέλεο
ππξακίδαο». Πην ζπγθεθξηκέλα:
- ΢ηελ πξψηε βαζκίδα ζπλνςίδεηαη ην πεξηερφκελν ζε κηα πεξίνδν ιφγνπ: «Η επίδξαζε ηνπ
ξαδηνθψλνπ θαη ηεο ηειεφξαζεο ζηελ παξαγσγή πξνηχπσλ ιφγνπ».
- ΢ηε δεχηεξε βαζκίδα παξνπζηάδνληαη πεξηιεπηηθά ηα θχξηα ζηνηρεία ηνπ θεηκέλνπ: «Δίλαη
δεδνκέλν... κειέηε ηεο γιψζζαο ησλ ΜΜΔ».
- ΢ηελ ηξίηε βαζκίδα εθηίζεληαη αλαιπηηθά νη βαζηθέο ζέζεηο ηνπ αξζξνγξάθνπ : «Δθείλν, φκσο πνπ
νη θνηλσληνιφγνη... αλψηεξεο θνηλσληθά θαη κνξθσηηθά ηάμεηο».
ΈΚζΔ΢Ζ

17. Η λέα πξαγκαηηθφηεηα πνπ έρεη δηακνξθσζεί ιφγσ ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ αλαδεηθλχεη ηα Μέζα
Μαδηθήο Δλεκέξσζεο θαη εηδηθφηεξα ηελ ηειεφξαζε σο έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα κέζα γισζζηθήο
παηδείαο. Δπηβάιιεηαη, ινηπφλ, ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ηειεφξαζε λα είλαη επηκειεκέλε,
ψζηε λα κεηαβηβάδεη ζσζηά πξφηππα ιφγνπ. ΢ηελ αληίζεηε πεξίπησζε, ε επίδξαζε ηεο ζηε γισζζηθή
παηδεία ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ θαζίζηαηαη ηδηαίηεξα αξλεηηθή. Κάηη ηέηνην ζπκβαίλεη φηαλ:
- ν ιφγνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απνβιέπεη ζηνλ εληππσζηαζκφ θη φρη ζηελ νπζηαζηηθή ελεκέξσζε κε
βάζε επηρεηξήκαηα θαη αμηνινγήζεηο επξχηεξα απνδεθηέο («ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο, ζπρλά,
κεηαβάιινληαη ζε βαξβαξφθσλνπο επξεζηηέρλεο ηνπ θελνιφγνπ εληππσζηακνχ»)
- γίλεηαη επξεία ρξήζε μέλσλ ιέμεσλ πνπ αληηθαζηζηνχλ αληίζηνηρεο ειιεληθέο
- δε ιείπνπλ γξακκαηηθά θαη ζπληαθηηθά ιάζε, απινπζηεπηηθέο ηάζεηο ηεο γιψζζαο, «θαθφζρεκνη
λενινγηζκνί»
- πξνσζείηαη ν αθξσηεξηαζκέλνο, ζπλζεκαηηθφο ιφγνο ηεο δηαθήκηζεο
- ν θαηαηγηζκφο ησλ κελπκάησλ κεηαβάιιεη ην ζχγρξνλν άλζξσπν ζε παζεηηθφ δέθηε θαη
αδξαλνπνηεί θάζε πξνζπάζεηα γηα ζθέςε θαη πεξηζπιινγή .
- ε θπξηαξρία ηεο εηθφλαο πεξηνξίδεη ην ιφγν θαη ην δηάινγν θαη θαη' επέθηαζε ηελ αλζξψπηλε
επηθνηλσλία.
Χζηφζν, κπνξεί θαλείο εχθνια λ' αληηιεθζεί φηη ππφ νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο ε ηειεζέαζε κπνξεί λα
ζπκβάιεη ζηε γισζζηθή θαιιηέξγεηα θαη ζηελ πηνζέηεζε ζσζηψλ πξνηχπσλ ιφγνπ. Γηα λα επηηεπρζεί
απηφ απαηηείηαη:
- έιεγρνο ηεο πνηφηεηαο ηνπ ιφγνπ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη δεκνζηνγξάθνη, κεηαβίβαζε ζσζηψλ
γισζζηθψλ πξνηχπσλ
- εθπνκπέο ζρεηηθέο κε ηελ ειιεληθή γιψζζα πνπ λα επηζεκαίλνπλ ηα ιάζε πνπ γίλνληαη ιφγσ
άγλνηαο ή ειιηπνχο γισζζηθήο παηδείαο
- πξνγξάκκαηα πνηνηηθά πνπ λα πξνζθέξνπλ εξεζίζκαηα γηα πξνβιεκαηηζκφ, αθνχ γιψζζα θαη
ζθέςε είλαη δεχγνο αιιειέλδεην
- ε εθιαΐθεπζε ζεσξηψλ, ζέζεσλ θαη φξσλ λα κελ ηαπηίδεηαη κε ηελ ππεξαπινχζηεπζή ηνπο
- Γεληθά, λα βνεζά ηνλ άλζξσπν λα αληηιακβάλεηαη ην εχξνο ηεο γιψζζαο θαη λα ζπλεηδεηνπνηεί ηελ
απξνζκέηξεηε ζεκαζία ηεο, αθνχ απψιεηα εζληθήο γιψζζαο ζεκαίλεη απψιεηα εζληθήο ηαπηφηεηαο.
ΦΛΧΡΟΠΟΤΛΟΤ ΦΡΟΝΣΙ΢ΣΗΡΙΑ
Β' ΣΑΞΖ ΔΝΗΑΗΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ
ΣΡΗΣΖ 20 ΜΑΪΟΤ 2003 ΝΔΟΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΛΩ΢΢Α ΓΔΝΗΚΖ΢ ΠΑΗΓΔΗΑ΢
ΚΔΗΜΔΝΟ
Γελ ζα ήηαλ άζθνπν λα αλαινγηζηνχκε σο θνηλσλία ηηο επηπηψζεηο ελφο πνιηηηζκνχ ηεο ηειενπηηθήο εηθφλαο
ζηε δσή καο. Η ελζσκάησζε ηεο ινγηθήο ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο ζηνλ ςπρηζκφ δεκηνπξγεί λέεο
παξακέηξνπο, ζεκαδεχεη ηελ ηζηνξία. Σίπνηα δελ είλαη φπσο πξηλ.

18. Γηα παξάδεηγκα, ε κνλνθξαηνξία ηνπ ρξψκαηνο θαη ηεο θσηνγξαθίαο εμαθνληίδεη ζην πεξηζψξην ην γξαπηφ
ιφγν θαη ππνζεθεχεη ηελ αλάγλσζε. Η ξαζηψλε ηεο ζπλερνχο ελαιιαγήο θαλαιηψλ (ηνπ δάπηλγθ) θαη ε επθνιία
ηεο «ζαξψζεσο» έγρξσκσλ εηθφλσλ θαζηζηνχλ αθφξεην γηα ην παηδί ηνλ θφπν ηεο κειέηεο θαη, σο εθ ηνχηνπ,
ην απνμελψλνπλ απφ ηελ απνζεζαπξηζκέλε γξακκαηεία.
΢ήκεξα, ηα λέα παηδηά ζεσξνχλ «βνπλφ» ηελ αλάγλσζε βηβιίσλ πνπ δελ έρνπλ έγρξσκεο εηθφλεο ζε θάζε ζειίδα
ή εκθαλίδνπλ κεγάιεο παξαγξάθνπο. Σν θαηλφκελν απηφ, ζε κηα θνηλσλία πνπ ήδε δελ δηάβαδε, νθείιεη λα καο
απαζρνιήζεη ζνβαξά, δηφηη ην βηβιίν απνηειεί βαζηθφ κέζν γηα ηελ αγσγή. Δγείξεη δε λέεο απαηηήζεηο γηα ηελ
πνηφηεηα θαη ηελ θίλεζε ηνπ εμσζρνιηθνχ αλαγλψζκαηνο, φπσο είλαη ηα βηβιία γηα παηδηά θαη εθήβνπο, ηα
θφκηθο, ηα πεξηνδηθά, ηα ινγνηερληθά θείκελα.
Όινη δερφκαζηε, βέβαηα, φηη ε ελαζρφιεζε κε ην βηβιίν ζπληζηά δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ. Η
ηειεφξαζε, αληίζεηα, έρεη επηβάιεη κηα ξηδηθά δηαθνξεηηθή αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ απφ εθείλε πνπ καο
θιεξνδφηεζε ε παξάδνζε αηψλσλ.
Αμηνπξφζεθηεο, επίζεο, είλαη θαη νη επηπηψζεηο απηήο ηεο λέαο αίζζεζεο ηνπ ρξφλνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή
δηαδηθαζία. Παξαηεξείηαη π.ρ. δπζθνιία ζπγθέληξσζεο ηεο πξνζνρήο ησλ παηδηψλ, φπσο θαη ππεξβνιηθή
θηλεηηθφηεηα, αθνχ ε θαζεκεξηλή δσή δελ ζπκβαδίδεη κε ην ξπζκφ ηεο ηειενπηηθήο εηθφλαο. Πνιχ θπζηθφ είλαη
λα ζεσξείηαη αληαξφ ην ζρνιηθφ κάζεκα, φπσο θαη ν δηάινγνο ζηελ νηθνγέλεηα, πνπ ηψξα έρεη αληηπάινπο ηα
θαλάιηα κε ηα ειθπζηηθά ηνπο πξνγξάκκαηα. Αο κελ παξαιείςνπκε θαη ηηο ηαηλίεο ηνπ ΢αββαηφβξαδνπ, νη
νπνίεο έρνπλ ζηνηρίζεη ζε πιήζνο παηδηψλ ηελ απνπζία απφ ηνλ θπξηαθάηηθν εθθιεζηαζκφ ή απφ ην
νηθνγελεηαθφ ηξαπέδη.
Σέινο, πειψξηα δεηήκαηα ηίζεληαη ελψπηνλ καο γηα ην πεξηερφκελν ηεο δηδαρήο. Πψο ζα κπνξέζνπκε λα
αλαπηχμνπκε ζηνπο λένπο αλζξψπνπο αληίβαξν ζην ξεχκα ηνπ εληππσζηαζκνχ; Ση είδνπο αγσγή ζα πξέπεη λα
δνζεί θαη κε πνηνπο ηξφπνπο, ψζηε λα αλαθαιχςνπλ νη λένη «ηηο πλεπκαηηθέο εδνλέο»; Πψο ηα ιφγηα θαη ην ήζνο
ηεο νηθνγελεηαθήο, ζρνιηθήο, θνηλσληθήο δσήο ζα εηζάγνπλ θαη ζα εδξαηψλνπλ ηελ αλζξψπηλε πνηφηεηα;
Σα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ινηπφλ, είλαη πηα ε κφλε εμνπζία, δηφηη εμνπζηάδνπλ ην Θπκηθφ2 ησλ αλζξψπσλ.
Οη πεξηζζφηεξνη δηαλνεηηθά ακθηζβεηνχλ ηελ αμηνπηζηία ηνπο ιέγνληαο: «Μαο θνξντδεχνπλ». ΢πλαηζζεκαηηθά,
φκσο, ηελ έρνπλ αλαγλσξίζεη σο ηε κφλε απζεληία θη έρνπλ παξαδνζεί άλεπ φξσλ, αθνχ γηα ην αζπλείδεην
αμηφπηζην είλαη φ,ηη επαιεζεχεη ηελ παληνδπλακία ηνπ.
Βαζίιεηνο Θεξκφο, Πνηκαίλνληεο κεη' επηζηήκεο, Δθδφζεηο Αξκφο, Αζήλα 1996, ζ. 148-152 (Γηαζθεπή)
Λεμηιφγην
1 ξαζηψλε = λσζξφηεηα, ηάζε αδξάλεηαο θαη παζεηηθήο απνδνρήο ησλ πξαγκάησλ
2 ζπκηθφ = ςπρή
Α. Να γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηελ πεξίιεςε ηνπ θεηκέλνπ ζε 80-100 ιέμεηο. Μνλάδεο 25
Απάληεζε:
Ο ζπγγξαθέαο αλαθέξεηαη ζηηο ζπλέπεηεο πνπ έρεη επηθέξεη ν πνιηηηζκφο ηεο ηειενπηηθήο εηθφλαο.
Υξεζηκνπνηψληαο ην παξάδεηγκα ηνπ δάπηλγθ θαηαγξάθεη ηελ απνκάθξπλζε ησλ παηδηψλ απφ ην γξαπηφ ιφγν.
΢ε κηα θνηλσλία πνπ δελ έρεη αλαγλσζηηθή παηδεία, ην βηβιίν, παξφηη απνηειεί βαζηθφ κέζν αγσγήο θαη
πξνζθέξεη δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, δελ πξνζεγγίδεηαη απφ ηνπο λένπο. ΢ηε ζπλέρεηα
επηζεκαίλεη πσο ε ηειεφξαζε δεκηνπξγεί κηα λέα αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ θαη θαηαγξάθεη ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο
απηήο ηεο αιιαγήο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, αιιά θαη ζηελ εζηθή δηαπαηδαγψγεζε. Καηαιήγνληαο,
δηαπηζηψλεη πσο, αλ θαη ινγηθά νη πεξηζζφηεξνη ακθηζβεηνχλ ηελ αμηνπηζηία ησλ Μ.Μ.Δ., ζπλαηζζεκαηηθά
έρνπλ παξαδνζεί ζε απηά.
Β.1. «΢ήκεξα, ηα λέα παηδηά ζεσξνύλ «βνπλό» ηελ αλάγλσζε βηβιίσλ πνπ δελ έρνπλ έγρξσκεο εηθόλεο ζε
θάζε ζειίδα ή εκθαλίδνπλ κεγάιεο παξαγξάθνπο.»: Να ζρνιηάζεηε ηελ άπνςε πνπ δηαηππψλεη ν ζπγγξαθέαο
ζηελ παξαπάλσ πεξίνδν ζε 60-80 ιέμεηο. Μνλάδεο 10
Απάληεζε:

19. Σα ζεκεξηλά παηδηά δπζθνιεχνληαη λα αληεπεμέιζνπλ ζηελ αλάγλσζε βηβιίσλ πνπ δελ δηαζέηνπλ έγρξσκεο
εηθφλεο ή εκθαλίδνπλ κεγάιεο παξαγξάθνπο, επεηδή εθηίζεληαη θαζεκεξηλά ζηε ζειθηηθή δχλακε ηεο εηθφλαο
θαη ζην ζπλζεκαηηθφ ιφγν πνπ ηε ζπλνδεχεη. Έρνληαο ινηπφλ εζηζηεί ζ' απηφ, παξνπζηάδνπλ απιντθή ζθέςε θαη
θαηά ζπλέπεηα αδπλακία λα αληηιεθζνχλ θαη λα εθθξάζνπλ ζχλζεηεο έλλνηεο. Με κεησκέλε θξηηηθή θαη
αληηιεπηηθή ηθαλφηεηα, κεηαηξέπνληαη ζε παζεηηθνχο δέθηεο ηνπ θφζκνπ πνπ καο πεξηβάιιεη. ΓΓ απηφ, επεηδή
ην βηβιίν ελεξγνπνηεί ηε ζθέςε θαη ηε θαληαζία, παξέρεη πινχζην ιεμηιφγην θαη δηεπξχλεη ηελ θξηηηθή
ηθαλφηεηα, δπζθνιεχεη ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ζηα πιαίζηα ηνπ ζεκεξηλνχ πνιηηηζκνχ ηεο ηαρχηεηαο θαη ηεο
επθνιίαο.
Β.2. Πψο νξγαλψλεηαη ε πέκπηε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ; (Γνκή θαη ηξφπνη αλάπηπμεο). Μνλάδεο 5
Απάληεζε:
Γνκή:
Θεκαηηθή πξφηαζε: Αμηνπξφζεθηεο ... ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.
Λεπηνκέξεηεο: Παξαηεξείηαη π.ρ. Γπζθνιία ... ή απφ ην νηθνγελεηαθφ ηξαπέδη.
Πξφηαζε θαηαθιείδα: δελ ππάξρεη.
Αλάπηπμε
Η παξάγξαθνο αλαπηχζζεηαη κε ζπλδπαζκφ κεζφδσλ: Με παξαδείγκαηα θαη αίηην-απνηειέζκαηα. ΢ηε ζεκαηηθή
πξφηαζε αλαθέξνληαη νη επηπηψζεηο ηεο δηαθνξεηηθήο αίζζεζεο ηνπ ρξφλνπ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη
ζηηο ιεπηνκέξεηεο θαηαγξάθνληαη ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα. ΢ηε ζπλέρεηα αλαθέξεηαη ε κε ελαξκφληζε ηεο
αίζζεζεο απηήο κε ηνπο ξπζκνχο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (αίηην) θαη νη ζπλαθφινπζεο επηπηψζεηο ηεο
(απνηειέζκαηα).
Β.3. Να δψζεηε γηα ηελ θαζεκηά απφ ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ κηα ζπλψλπκε: Μνλάδεο 5
εμαθνληίδεη, απνμελψλνπλ, ελαζρφιεζε, επηπηψζεηο, ειθπζηηθά.
Απάληεζε:
εμαθνληίδεη: εμνβειίδεη, απνκαθξχλεη απνμελψλνπλ: απνκαθξχλνπλ, ζηεξνχλ ελαζρφιεζε: αζρνιία επηπηψζεηο:
ζπλέπεηεο ειθπζηηθά: ζειθηηθά
Β.4. Να μαλαγξάςεηε ηηο επφκελεο δχν πεξηφδνπο κεηαηξέπνληαο ηελ ελεξγεηηθή ζχληαμε ζε
παζεηηθή: Μνλάδεο 5
α. «Η κνλνθξαηνξία ηνπ ρξψκαηνο θαη ηεο θσηνγξαθίαο εμαθνληίδεη ζην πεξηζψξην ην γξαπηφ ιφγν θαη
ππνζεθεχεη ηελ αλάγλσζε».
β. «Η ηειεφξαζε, αληίζεηα, έρεη επηβάιεη κηα ξηδηθά δηαθνξεηηθή αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ απφ εθείλε πνπ καο
θιεξνδφηεζε ε παξάδνζε».
Απάληεζε:
α. Ο γξαπηφο ιφγνο εμαθνληίδεηαη ζην πεξηζψξην θαη ε αλάγλσζε ππνζεθεχεηαη απφ ηε κνλνθξαηνξία ηνπ
ρξψκαηνο θαη ηεο θσηνγξαθίαο.
β. Μηα ξηδηθά δηαθνξεηηθή αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ απφ εθείλε πνπ καο θιεξνδνηήζεθε απφ ηελ παξάδνζε έρεη
επηβιεζεί, αληίζεηα, απφ ηελ ηειεφξαζε.
Γ. Δίζαη δηεπζπληήο ή δηεπζχληξηα Λπθείνπ θαη απνθαζίδεηο λα απεπζχλεηο κέζσ ηεο καζεηηθήο εθεκεξίδαο
έθθιεζε ζηνπο καζεηέο λα πεξηνξίζνπλ ην ρξφλν πνπ δηαζέηνπλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηειενπηηθψλ

20. εθπνκπψλ (ηχπνπ rialities -ηζηνξηψλ απφ ηε δσή) θαη λα ηνλ δηαζέζνπλ γηα ηελ αλάγλσζε εμσζρνιηθψλ
ινγνηερληθψλ βηβιίσλ, ψζηε ν ειεχζεξνο ρξφλνο ηνπο λα απνβεί δεκηνπξγηθφο. Να γξάςεηο ην θείκελν-έθθιεζε
πνπ ζα έδηλεο πξνο δεκνζίεπζε ζηε καζεηηθή εθεκεξίδα, θξνληίδνληαο λα επηηπγράλεη ην θαηάιιειν
επηθνηλσληαθφ απνηέιεζκα. (400-500 ιέμεηο). Μνλάδεο 50
Απάληεζε:
1. Δηζαγσγή
1α) Πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ θαη ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο ζσζηήο αμηνπνίεζεο ηνπ.
1β) Αλαθνξά ζηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ηειενπηηθνχ ηνπίνπ (πξντφληα ππνθνπιηνχξαο, εζηζκφο ζηελ
παζεηηθφηεηα, πεξηνξηζκφο θξηηηθήο ζθέςεο) θαη ηεο άθξηηεο απνδνρήο ηνπ απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ λέσλ.
1γ) Έληαμε ηνπ θαηλνκέλνπ ζε επξχηεξν πιαίζην: ε ζεκεξηλή θνηλσλία ηεο ηαρχηεηαο, ηεο επθνιίαο θαη ηεο
επίπιαζηεο επηπρίαο εθθξάδεηαη κέζσ απηήο ηεο ηειενπηηθήο εηθφλαο.
1δ) Πξνβνιή έλζηαζεο: ε ηειενπηηθή πξαγκαηηθφηεηα είλαη εηθνληθή. Η θνηλσλία ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηεο
αιινηξίσζεο απαηηεί ελεξγή ζπκκεηνρή θαη άκεζε θξηηηθή θηλεηνπνίεζε.
2. Αξλεηηθή δηάζηαζε ηεο ηειεφξαζεο
2α) Αλνχζηεο ηειενπηηθέο εθπνκπέο, κε ζσζηή δηαρείξηζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ.
2β) Αδξάλεηα ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο.
2γ) ΢πξξίθλσζε ηεο δεκηνπξγηθήο ζθέςεο θαη ηεο θαληαζίαο.
2δ) Λεμηπελία θαη αζάθεηα έθθξαζεο.
2ε) Αξλεηηθά πξφηππα (ιφγσ αλαγλσξηζηκφηεηαο θαη φρη αμίαο).
2ζη) Δμσξατζκφο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη απνπζία θνηλσληθνχ πξνβιεκαηηζκνχ.
2δ) Τπνβάζκηζε θαη εμεπηειηζκφο ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, αλαγθψλ θαη ζπλαηζζεκάησλ.
3. Θεηηθά βηβιίνπ
3α) Δλεξγήο θαη δεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε.
3β) Φπραγσγία, αλαγλσζηηθή απφιαπζε.
3γ) Αλάπηπμε δεκηνπξγηθήο θαληαζίαο.
3δ) Παξνρή πνηθηιφκνξθσλ εξεζηζκάησλ.
3ε) Γηεχξπλζε ηεο ζθέςεο θαη ηεο εθθξαζηηθήο ηθαλφηεηαο.
3ζη) Γεκηνπξγηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο.
3δ) Αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ηθαλφηεηαο.
3ε) Γπλαηφηεηα δεκηνπξγηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ ρξφλνπ (επηινγή ηφπνπ, ρξφλνπ, δηάξθεηαο αλάγλσζεο).
4. Δπίινγνο