Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của staphylococcus aureus tại viện pasteur thành phố hồ chí minh từ tháng 5 7-2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP. HCM
ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP
KHẢO SÁT SỰ ĐỀ KHÁNG KHÁNG SINH CỦA
STAPHYLOCOCCUS AUREUS TẠI VIỆN PASTEUR
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TỪ THÁNG 5-7/2012
Ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC
Chuyên ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC
Giảng viên hướng dẫn : TS.BS.CAO HỮU NGHĨA
Sinh viên thực hiện : LẠC THIÊN NHƯ
MSSV: 0851110161 Lớp: 08DSH1
TP. Hồ Chí Minh, 2012

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là báo cáo nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả
trong đồ án tốt nghiệp tôi sử dụng để bàn luận và kết quả tôi có được là trung thực,
chưa từng được ai công bố trong bất kì báo cáo nào khác.
Tác giả đồ án
Lạc Thiên Như

LỜI CẢM ƠN
Đồ án tốt nghiệp được hoàn thành với sự giúp đỡ quý báu từ Thầy cô, Anh chị.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và lòng biết ơn sâu sắc đến:
TS.BS.CAO HỮU NGHĨA, Trưởng khoa Vi sinh, Viện Pasteur Thành phố Hồ
Chí Minh đã tận tâm hướng dẫn và giúp đỡ tôi suốt thời gian tôi thực hiện đồ án tốt
nghiệp.
Thầy, Cô giảng viên Khoa Môi Trường và Công Nghệ Sinh Học, Trường Đại
Học Kỹ Thuật Công Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình dạy dỗ, truyền đạt kiến
thức cho tôi suốt thời gian tôi hoc tại trường.
Ban Giám Hiệu Trường Đại Học Kỹ Thuật Công Nghệ Thành phố Hồ Chí
Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong học tập và nghiên cứu.
ThS.Vũ Lê Ngọc Lan và ThS.BS.Nguyễn Phương Quỳnh đã nhiệt tình hướng
dẫn, truyền đạt kiến thức và giúp đỡ tôi hoàn thành đồ án này.
Cô, Anh và Chị phòng vi sinh bệnh phẩm Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí
Minh đã nhiệt tình tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành đồ án.
Trân trọng biết ơn
Tác giả đồ án
Lạc Thiên Như

Đồ án tốt nghiệp
-i-
MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục...........................................................................................................................i
Danh mục các chữ viết tắt ..........................................................................................iv
Danh mục các bảng .....................................................................................................vi
Danh mục các hình, biểu đồ, sơ đồ ...........................................................................vii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................2
2.1. Mục tiêu tổng quát ..........................................................................................2
2.2. Mục tiêu cụ thể ...............................................................................................2
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU.....................................................................3
1.1. Khái quát về S.aureus......................................................................................3
1.1.1. Đặc điểm vi sinh học ...................................................................................3
1.1.1.1. Hình thái và cấu trúc ..............................................................................3
1.1.1.2. Cấu trúc kháng nguyên ..........................................................................4
1.1.2. Khả năng gây bệnh ......................................................................................5
1.1.2.1. Cơ chế gây bệnh.....................................................................................6
1.1.2.2. Biểu hiện lâm sàng.................................................................................6
1.1.3. Vi sinh lâm sàng ..........................................................................................8
1.1.3.1. Bệnh phẩm .............................................................................................8
1.1.3.2. Tính chất nuôi cấy..................................................................................8
1.1.3.3. Nhuộm Gram..........................................................................................8
1.1.3.4. Thử nghiệm Catalase .............................................................................9
1.1.3.5. Thử nghiệm Coagulase ..........................................................................9
1.1.3.6. Khả năng tăng trưởng và lên men trên môi trường M.S.A (Chapman)..9

-ii-
1.2. Khái quát về MRSA (methicilline-resistant Staphylococcus aureus)..........9
1.3. Tình hình đề kháng kháng sinh của S.aureus trên thế giới
và Việt Nam hiện nay ...........................................................................................11
1.3.1. Tình hình đề kháng kháng sinh của S.aureus trên thế giới........................11
1.3.2. Tình hình đề kháng kháng sinh của S.aureus tại Việt Nam ......................12
1.4. Cơ chế đề kháng kháng sinh của S.aureus ..................................................14
1.4.1. Kháng sinh và cơ chế tác động ..................................................................14
1.4.1.1. Kháng sinh ...........................................................................................14
1.4.1.2. Phân loại...............................................................................................14
1.4.1.3. Cơ chế tác động của kháng sinh lên vi khuẩn......................................18
1.4.2. Cơ chế đề kháng kháng sinh của vi khuẩn.................................................20
1.5. Phương pháp dùng trong việc xác định hiện tượng kháng thuốc.............22
1.5.1. Kỹ thuật kháng sinh đồ bằng phương pháp khuếch tán kháng sinh
trên đĩa thạch (phương pháp Kirby Bauer)..........................................................22
1.5.2. Thử nghiệm phát hiện β-lactamase............................................................23
1.6. Dịch tễ học và phòng bệnh............................................................................24
CHƯƠNG 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........................26
2.1. Vật liệu nghiên cứu........................................................................................26
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................26
2.1.1.1. Dân số mục tiêu....................................................................................26
2.1.1.2. Dân số chọn mẫu..................................................................................26
2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu .............................................................26
2.1.2.1. Thời gian chọn và thu mẫu...................................................................26
2.1.2.2. Địa điểm nghiên cứu............................................................................ 26
2.1.3. Cỡ mẫu.......................................................................................................26
2.1.4. Tiêu chí chọn mẫu......................................................................................27
2.1.4.1. Tiêu chí đưa vào...................................................................................27
2.1.4.2. Tiêu chí loại ra .....................................................................................27

-iii-
2.1.5. Dụng cụ và hóa chất...................................................................................27
2.2. Phương pháp thực hiện.................................................................................27
2.2.1. Qui trình nuôi cấy S.aureus trong các mẫu bệnh phẩm.............................27
2.2.2. Qui trình định danh S.aureus trên các mẫu bệnh phẩm.............................30
2.2.3. Quy trình thực hiện kháng sinh đồ theo phương pháp Kirby-Bauer .........33
2.2.4. Thử nghiệm phát hiện β-lactamase............................................................36
2.3. Xử lý và phân tích số liệu..............................................................................36
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN ...............................................................37
3.1. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm...........................37
3.1.1. Tỷ lệ phân bố bệnh nhân nhiễm S.aureus theo lứa tuổi.............................37
3.1.2. Tỷ lệ phân bố của từng mẫu bệnh phẩm trong tổng số mẫu bệnh phẩm...38
3.1.3. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm ...........................39
3.2. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm .....41
3.2.1. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu
thực hiện kháng sinh đồ.......................................................................................41
3.2.2. Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu
bệnh phẩm thực hiện kháng sinh đồ ....................................................................43
3.2.3. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm .......44
3.2.3.1. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch âm đạo........44
3.2.3.2. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch niệu đạo......46
3.2.3.3. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu mủ ......................47
3.2.3.4. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu đàm ....................48
3.2.3.5. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu nước tiểu ............49
3.2.3.6. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu máu ....................51
3.2.3.7. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu phân....................51
CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................54
4.1. Kết luận ..........................................................................................................54
4.1.1. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm ...........................54

-iv-
4.1.2. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm .......54
4.2. Kiến nghị ........................................................................................................56
TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................58
PHỤ LỤC.......................................................................................................................i

-v-
DANH MỤC VIẾT TẮT
AMC Amoxicilline-clavulanic acid.
BCP Bromocresol Purple Agar.
BHI Brain Heart Infusion Broth.
CA Chocolate Agar + polyvitex.
CA-FM Comite de L’antibiogramme de la
Societe Francaise de Microbiologie.
CFU Colony Forming Unit - Đơn vị tạo khuẩn lạc.
Chapman Mannitol Salt Agar.
CLSI Clinical and Laboratory Standards Institute - Tiêu chuẩn dành
chuyên về bệnh viện và phòng thí nghiệm.
CM Clindamycine.
CO Columbia Agar + 5% máu cừu.
E Erythromycine.
EP Nước muối sinh lý vô trùng.
FA Fusidic acid.
FOS Fosfomycine.
GM Gentamycine.
I Intermediate - trung gian.
K Kanamycine.
MHA Mueller - Hinton Agar.
MRSA Staphylococcus aureus kháng methicilline.
NCBI National Center for Biotechnology Information - Trung tâm
quốc gia về thông tin Công nghệ sinh học.
OFX Ofloxacine.
OX Oxacilline.
P Penicilline.

-vi-
PBP Penicilline-binding proteins - Protein gắn kết với penicilline.
PT Pristinamycine.
R Resistant - kháng.
RA Rifampicine.
S Susceptible - nhạy.
S.aureus Staphylococcus aureus.
SXT Trimethoprim-sulfamethoxazole.
VA Vancomycine.
VISA Vancomicine-intermediate Staphylococcus aureus -
Staphylococcus aureus giảm nhạy với vancomycine.

-vii-
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1 Tỷ lệ phân bố bệnh nhân nhiễm S.aureus theo lứa tuổi...............................37
Bảng 3.2 Tỷ lệ phân bố của từng mẫu bệnh phẩm trong tổng số
mẫu bệnh phẩm............................................................................................38
Bảng 3.3 Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm..............................39
Bảng 3.4 Kết quả kháng sinh đồ của S.aureus ............................................................41
Bảng 3.5 So sánh tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus theo các tác giả................42
Bảng 3.6 Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu
bệnh phẩm thực hiện kháng sinh đồ............................................................43
Bảng 3.7 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch âm đạo................44
Bảng 3.8 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch niệu đạo..............46
Bảng 3.9 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu mủ ..............................47
Bảng 3.10 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu đàm...........................48
Bảng 3.11 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu nước tiểu ..................49
Bảng 3.12 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu máu...........................51
Bảng 3.13 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu phân..........................51

-viii-
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Staphylococcus aureus chụp qua kính hiển vi (gấp 20 000 lần)................. 3
Hình 1.2 Cấu trúc kháng nguyên của S.aureus .......................................................... 4
Hình 1.3 Các vị trí nhiễm trùng và các bệnh gây ra bởi S.aureus.............................. 7
Hình 1.4 Cơ chế tác dụng của kháng sinh lên vi khuẩn ........................................... 18
Hình 1.5 Cơ chế đề kháng kháng sinh của vi khuẩn ................................................ 20
Hình 1.6 Cơ chế đề kháng với Penicilline................................................................ 21
Hình 1.7 Đĩa môi trường MHA dùng cho kháng sinh đồ và đĩa kháng sinh ........... 23
Hình 2.1 Khúm trùng do S.aureus tạo ra trên môi trường CO................................. 30
Hình 2.2 Khúm trùng do S.aureus tạo ra trên môi trường CA................................. 30
Hình 2.3 S.aureus tăng sinh trong môi trường BHI broth ....................................... 31
Hình 2.4 Khúm trùng do S.aureus tạo ra trên thạch BCP ....................................... 31
Hình 2.5 Khúm trùng do S.aureus trên môi trường Chapman ................................. 31
Hình 2.6 Kết quả nhuộm Gram của S.aureus........................................................... 32
Hình 2.7 Kết quả Catalase dương tính ..................................................................... 32
Hình 2.8 Kết quả Coagulase dương tính .................................................................. 33
Hình 2.9 Cách đọc kết quả kháng sinh đồ................................................................ 35
Hình 2.10 Kết quả kháng sinh đồ của S.aureus (Mã số: 593).................................. 35
Hình 2.11 Kết quả MRSA ........................................................................................ 36
Hình 2.12 Kết quả thử nghiệm β-lactamase............................................................. 36
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1 Tỷ lệ phân bố bệnh nhân nhiễm S.aureus theo lứa tuổi........................ 37
Biểu đồ 3.2 Tỷ lệ phân bố của từng mẫu bệnh phẩm trong tổng số mẫu
bệnh phẩm........................................................................................... 38
Biểu đồ 3.3 Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm....................... 39
Biểu đồ 3.4 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus............................................... 42

-ix-
Biểu đồ 3.5 Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số
30 mẫu bệnh phẩm thực hiện kháng sinh đồ ...................................... 44
Biểu đồ 3.6 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu
dịch âm đạo ......................................................................................... 45
Biểu đồ 3.7 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu
dịch niệu đạo....................................................................................... 46
Biểu đồ 3.8 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu mủ ....................... 48
Biểu đồ 3.9 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu đàm...................... 49
Biểu đồ 3.10 Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu nước tiểu ........... 50
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1 Quy trình cấy phân lập S.aureus trong mẫu máu, mủ, nước tiểu.............28
Sơ đồ 2.2 Quy trình cấy phân lập S.aureus trong mẫu đàm, phân, dịch niệu đạo,
dịch âm đạo............................................................................................29
Sơ đồ 2.3 Quy trình thực hiện kháng sinh đồ ...........................................................34

-1-
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Tụ cầu vàng - Staphylococcus aureus (S.aureus) là một trong những vi khuẩn gây
bệnh nguy hiểm đứng đầu danh sách các tác nhân thường gặp nhất trong các bệnh viện
và cả ngoài cộng đồng. Chúng gây ra nhiều ca nhiễm trùng trầm trọng cho người như
viêm da mãn tính, viêm xương khớp, áp-xe ở các cơ quan sâu, nhiễm trùng vết thương,
viêm phổi, viêm màng tim, viêm màng não…dẫn đến tử vong. Vì thế việc sản xuất
thành công thuốc kháng sinh là một bước tiến vĩ đại của ngành y học. Ban đầu, dưới tác
dụng của một liệu trình kháng sinh, đa số vi khuẩn bị giết chết nhưng sẽ có một số ít tồn
tại và phát triển theo nguyên lý chọn lọc tự nhiên của Darwin. Vi khuẩn sẽ kháng thuốc
bằng cách sản sinh ra các enzyme mới phù hợp để phân huỷ các kháng thể. Nếu chúng ta
lạm dụng kháng sinh với mục đích dự phòng hoặc dùng không đủ liều lượng hay số ngày
qui định sẽ dẫn đến vi khuẩn không bị tiêu diệt mà ngày càng nhiều và trở nên kháng
thuốc rất nguy hiểm.
Năm 1941, tất cả các chủng tụ cầu vàng dễ dàng bị ức chế bởi kháng sinh Penicilline,
nhưng chỉ 3 năm sau vi khuẩn đã trở nên kháng Penicilline bằng cách sản sinh ra enzyme
penicillinase phân huỷ phân tử penicilline. Tương tự vậy, Methicilline được đưa vào sử
dụng năm 1959, ngay sau đó xuất hiện chủng S.aureus kháng Methicilline (MRSA).
Chủng S.aureus giảm nhạy cảm với Vancomycine cũng đã được tìm thấy ở Nhật lần đầu
tiên vào năm 1997 và một số nước khác.
Khả năng đề kháng kháng sinh nhanh chóng của S.aureus đã kéo dài thời gian nằm
viện, tăng chi phí điều trị và tỉ lệ tử vong của bệnh nhân lên nhiều lần. Với tình hình đề
kháng kháng sinh của vi khuẩn như trên đã trở thành một vấn đề thời sự của y tế thế giới.
Tại Việt Nam: vấn đề này cũng không ngoại lệ, các bệnh nhiễm khuẩn do tụ cầu vàng vẫn
luôn được đặt vào mối quan tâm hàng đầu của ngành y tế và hiện nay đã có nhiều nghiên
cứu khoa học cảnh báo về tình trạng này.

-2-
Việc xác định kháng sinh đặc hiệu cho từng trường hợp nhiễm khuẩn là điều cần
thiết để hỗ trợ cho bác sĩ trong việc điều trị. Do đó, chúng tôi tiến hành “Khảo sát sự đề
kháng kháng sinh của Staphylococcus aureus tại Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh từ
tháng 5-7/2012” nhằm cập nhật tình hình kháng kháng sinh của S.aureus hiện tại.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của
Staphylococcus aureus tại Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng 5-7/2012” nhằm
mục tiêu:
2.1. Mục tiêu tổng quát
Khảo sát sự phân bố và đề kháng kháng sinh của S.aureus tại khoa Vi Sinh - Viện
Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng 5-7/2012.
2.2. Mục tiêu cụ thể
 Xác định tỷ lệ phân bố của S.aureus trong các mẫu bệnh phẩm.
 Xác định tỷ lệ kháng kháng sinh của S.aureus trong đó có S.aureus đề kháng với
Methicilline (MRSA).

-3-
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Khái quát về S.aureus
1.1.1. Đặc điểm vi sinh học
1.1.1.1. Hình thái và cấu trúc
Giới: Eubacteria
Ngành: Firmicutes
Lớp: Cocci
Bộ: Bacillales
Họ: Staphylococcaceae
Chi: Staphylococcus
Loài: aureus Hình 1.1. Staphylococcus aureus
Chụp qua kính hiển vi (gấp 20 000 lần)
S.aureus có dạng hình cầu, đường kính khoảng 1µm, sắp xếp thành chùm không
đều nhau. Trên phiến phết nhuộm Gram: vi khuẩn đứng thành đám hoặc dạng chùm
nho, bắt màu Gram dương, nhưng đôi khi thành Gram âm trong lứa cấy già, không di
động, không sinh bào tử.
S.aureus thuộc nhóm tụ cầu khuẩn có men coagulase nên trên môi trường thạch
máu gây tiêu huyết, trên môi trường đặc mọc khuẩn lạc màu trắng sứ hoặc trắng ngà
hoặc màu vàng [1].
Tụ cầu vàng phân bố khắp nơi trong tự nhiên như đất, nước, không khí. Quần thể
tụ cầu khuẩn sống phổ biến trên cơ thể người. Rất nhiều người khỏe mạnh có mang tụ
cầu khuẩn nhưng không bị nhiễm bệnh. Khi những vi khuẩn này gây bệnh thì người bị
bệnh được gọi là “nhiễm tụ cầu khuẩn”. Trong đa số trường hợp, tụ cầu khuẩn không
gây ra vấn đề gì hoặc chỉ gây nhiễm khuẩn nhẹ như nổi mụn hoặc bóng nước. Nhưng
trong một số trường hợp, tụ cầu khuẩn có thể gây nhiễm khuẩn trầm trọng hơn [19].
Tụ cầu được tìm thấy ở hốc mũi trước (30-40%) [2], ở ngoài da và các vị trí cơ
thể hay nóng, ẩm ướt. Không hiếm trường hợp phân lập được từ phân [2].

-4-
1.1.1.2. Cấu trúc kháng nguyên
Hình 1.2. Cấu trúc kháng nguyên của S.aureus
Tế bào S.aureus chứa nhiều polysaccharide và protein có tính kháng nguyên và
những chất khác quan trọng trong cấu trúc vách tế bào:
 Petidoglycan (PGN) là 1 polymer của polysaccharide, giữ cho vách được
vững chắc và góp phần quan trọng trong cơ chế gây bệnh (kích thích tế bào đơn nhân
sản xuất interleukin-1 lôi kéo bạch cầu, có hoạt tính như nội độc tố và hoạt hóa bổ thể).
 Acid Teichoic (TA) là những polymer của glycerol hay ribitol phosphate,
liên kết với peptidoglycan và có tính kháng nguyên. Ở bệnh nhân viêm màng tim có
chứa kháng thể chống lại acid teichoic của S.aureus.
 Protein A không hòa tan, nằm ở vách tế bào vi khuẩn. Protein này có nhiều
điểm gắn được vào phần Fc của kháng thể IgG. Trong phòng thí nghiệm, người ta có
thể cố định dễ dàng kháng thể IgG lên bề mặt vi khuẩn S.aureus để phát hiện kháng
nguyên tương ứng có trong môi trường nuôi cấy hay trong các loại bệnh phẩm (đó là
phản ứng đồng ngưng kết).
 Nang có tác dụng ngăn cản quá trình thực bào của bạch cầu [1].

-5-
1.1.2. Khả năng gây bệnh
S.aureus gây bệnh là do khả năng nhân lên rồi lan tràn vào mô, đồng thời tiết ra
enzyme (catalase, coagulase, staphylokinase, proteinase, lipase, β-lactamase,…) và độc
tố (enterotoxin A, B, C, D, E, F, Toxic shock syndrome toxin, Exfoliative toxin, α-
toxin, β-toxin) vào bên trong cơ thể vật chủ [1].
Enzyme:
- Catalase: biến hydrogen peroxide thành nước và oxygen.
- Coagulase: có tác dụng làm đông huyết tương, được xem như là một yếu tố
độc góp phần vào cơ chế gây bệnh.
- Hyuluronidase: làm tan hyaluronic acid giúp vi khuẩn lan tran trong mô cơ
thể.
- Staphylokinase: làm tan fibrin (sợi huyết).
- Proteinase: phá hủy protein.
- Lipase: phá hủy lipid.
- β-lactamase: phá hủy vòng β-lactam.
Độc tố:
- α-toxin: là một loại protein không đồng nhất có khả năng ly giải hồng cầu,
gây tổn hại tiểu cầu tương tự như yếu tố gây chết và hoại tử da.
- β-toxin: thoái hóa sphingomyelin gây độc cho nhiều tế bào, cả hồng cầu
người.
- Hemolysine và leukocidine: phá hủy hồng cầu (tan máu) và gây chết các tế
bào hạt cũng như chống lại đại thực bào.
- Độc tố tróc vảy (Exfoliative toxin): làm bong biểu bì, tạo nốt phỏng ngoài
da. Kháng thể chuyên biệt có thể chống lại tác dụng của độc tố này.
- Độc tố gây sốc (Toxic shock syndrome toxin): phần lớn S.aureus phân lập từ
bệnh nhân có hội chứng sốc nhiễm khuẩn đều tiết ra một loại độc tố gây sốc
1 (TSST 1). Trên người, độc tố này liên quan tới sốt, sốc và nhiều triệu
chứng khác kể cả vết đỏ bong lên ngoài da. Tuy nhiên chưa có bằng chứng

-6-
trực tiếp cho rằng độc tố này là nguyên nhân duy nhất gây ra hội chứng sốc
nhiễm khuẩn.
- Sáu độc tố ruột (Enterotoxin A, B, C, D, E, F): bền nhiệt (chịu sôi được 30
phút) và không bị tác động của những enzyme ruột, khoảng 50% S.aureus
tiết được độc tố này. Là nguyên nhân quan trọng gây ngộ độc thực phẩm.
1.1.2.1. Cơ chế gây bệnh
Cơ chế gây bệnh của S.aureus dựa trên khả năng kết hợp các chất ngoại bào và
tính xâm lấn của vi khuẩn. Trong trường hợp ngộ độc thức ăn, yếu tố duy nhất là độc tố
có sẵn trong thức ăn [1].
Dạng nhiễm trùng ban đầu là nhọt hay những áp xe khu trú. Sự xâm nhập của
S.aureus vào nang lông làm da bị hoại tử. Coagulase được tiết ra làm đông sợi huyết
thanh sang thương, tạo một vách bao quanh và giới hạn quá trình tiến triển của sang
thương. Vách được củng cố bởi tế bào viêm và cuối cùng là mô sợi. Sau đó phần hoá
lỏng do hoại tử. Nếu phá vỡ vách khi sang thương chưa hoá mủ sẽ tạo điều kiện cho vi
khuẩn lan đi nhanh chóng, bệnh tiến triển nặng, đặc biệt là mụn nhọt ở mặt.
Từ ổ nhiễm, S.aureus có thể xâm nhập vào các nơi khác qua đường bạch huyết,
máu và có thể gây viêm phổi, viêm màng não, viêm cơ tim, viêm thận, nhiễm khuẩn
máu, viêm tuỷ xương [1].
1.1.2.2. Biểu hiện lâm sàng
Tụ cầu có men coagulase gây nên rất nhiều bệnh lý khác nhau dựa vào khả năng
xâm nhập hay sinh độc tố của tụ cầu [18].

-7-
Hình 1.3. Các vị trí nhiễm trùng và các bệnh gây ra bởi S.aureus
Các bệnh nhiễm trùng khu trú tại da và niêm mạc: chủ yếu ở các chân lông và
tuyến mồ hôi tạo thành áp xe. Tổn thương tại chỗ có thể nhẹ nhưng nó cũng là nguy cơ
phát tán vi khuẩn đến những cơ quan xa hơn. Mủ của các ổ áp xe do tụ cầu vàng gây ra
thường có màu vàng, đặc và không hôi.
Nhiễm trùng các cơ quan sâu: nhiễm trùng các cơ quan bên trong cơ thể có thể
do vi khuẩn theo đường máu và bạch huyết đến các cơ quan khác hoặc vi khuẩn đi từ
môi trường vào cơ thể thông qua vết rách da sau chấn thương hoặc trong quá trình phẫu
thuật. Các bệnh lý điển hình trong nhóm này: viêm tủy xương, nhiễm trùng huyết, viêm
màng tim , viêm màng não mủ…
Viêm da bọng nước (bong da sơ sinh, hội chứng bong da do tụ cầu) thường gặp ở
trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tác nhân gây bệnh là các chủng tụ cầu sản xuất độc tố
Exofoliatine. Ngay sau triệu chứng sốt và đỏ da, bệnh có biểu hiện đặc trưng là bong
lớp biểu bì, hình thành bọng nước trên diện rộng. Bệnh thường diễn tiến lành tính.
Hội chứng sốc nhiễm độc: thường gặp ở phụ nữ trẻ trong kỳ kinh nguyệt dùng
băng thấm hút mạnh. Khoảng 20% phụ nữ có mang tụ cầu ở đường âm đạo. Triệu
chứng lâm sàng của hội chứng sốc nhiễm độc gồm đột ngột sốt cao, cảm giác mệt mỏi,

-8-
tiêu chảy toàn nước, nhức đầu, đau cơ, nổi ban ngoài da và một hoặc nhiều dấu hiệu
của sốc. Hội chứng này có tỉ lệ tử vong khá cao.
Ngộ độc thực phẩm là triệu chứng điển hình nhất khi nhiễm độc tố đường ruột
bền nhiệt của tụ cầu khuẩn. Sau khi ăn các thức ăn nguội hoặc kể cả các thức ăn nhiễm
tụ cầu đã được nấu chín.
1.1.3. Vi sinh lâm sàng
1.1.3.1. Bệnh phẩm
Tùy trường hợp bệnh lý mà ta có thể lấy bệnh phẩm như mủ, máu, đàm, họng,
phân, dịch cơ thể...[1].
1.1.3.2. Tính chất nuôi cấy
S.aureus dễ mọc trên môi trường nuôi cấy thông thường.
Nuôi cấy trên môi trường thạch máu, nhiệt độ 350
±20
C trong 24 giờ, quan sát hiện
tượng tiêu huyết và sắc tố khúm [1].
1.1.3.3. Nhuộm Gram
Nguyên tắc: nhuộm Gram là một trong những phương pháp nhuộm quan trọng
nhất để phân loại vi khuẩn, cho phép phân biệt thành 2 nhóm vi khuẩn Gram dương và
Gram âm tùy vào phản ứng nhuộm. Khi nhuộm vi khuẩn với thuốc nhuộm Crystal
Violet và chất gắn màu Iodine, nếu ta tẩy màu bằng cồn 95% thì vi khuẩn Gram dương
bắt màu tím của Crystal Violet. Một số vi khuẩn Gram âm mất màu tím vì màng tế bào
chỉ có một lớp peptidoglycan. Nhuộm lại với dung dịch Safranin, nhóm Gram dương
vẫn còn giữ màu tím, nhóm Gram âm sẽ bắt màu đỏ [4].
Kết quả: S.aureus là vi khuẩn Gram dương, dạng hình cầu đường kính khoảng
1μm, xếp thành đám hay từng đôi giống hình chùm nho.

-9-
1.1.3.4. Thử nghiệm Catalase
Nguyên tắc: S.aureus có enzyme catalase sẽ làm phóng thích O2 từ hydrogen
peroxide tạo hiện tượng sủi bọt [1].
H2O2 H2O + ½ O2
1.1.3.5. Thử nghiệm Coagulase
Nguyên tắc: S.aureus chứa enzyme coagulase có khả năng làm đông huyết tương.
Loại coagulase gắn kết được xác định bằng kỹ thuật trên kính. Còn loại coagulase
tự do được xác định bằng kỹ thuật trong ống nghiệm [1].
1.1.3.6. Khả năng tăng trưởng và lên men trên môi trường M.S.A (Chapman)
Nguyên tắc: các loại tụ cầu khuẩn đều tăng trưởng được trên môi trường MSA
chứa 7,5% NaCl. Riêng S.aureus do có khả năng lên men được đường mannitol nên tạo
thành vùng màu vàng bao quanh khóm vi khuẩn [1].
1.2. Khái quát về MRSA (methicilline-resistant Staphylococcus aureus)
S.aureus kháng methicilline - (MRSA) là một loại vi khuẩn có khả năng kháng lại
các loại thuốc kháng sinh như Methicilline, Amoxicilline, Penicilline, Oxacilline,
Gentamycine và thuốc kháng sinh khác. Điều trị khó khăn hơn so với hầu hết các
chủng S.aureus hay staphylococci bởi nó có khả năng kháng một số thuốc kháng sinh
đã từng điều trị nó [20].
Đây là nguyên nhân phổ biến gây nhiễm trùng bệnh viện. Tỷ lệ nhiễm cũng tăng ở
những bệnh nhân nhập viện được điều trị với Quinolones, người có hệ miễn dịch yếu,
trẻ em, người già, nhân viên y tế [34], [40]. Một nghiên cứu năm 2007 cho thấy 4,6%
bệnh nhân trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe bị nhiễm MRSA [21].
Con đường lây lan MRSA
MRSA lây lan qua tiếp xúc, vì vậy bất kỳ ai cũng có thể bị nhiễm MRSA khi tiếp
xúc với người mang tụ cầu trên da, hoặc có thể bị nhiễm khi tiếp xúc các vật dụng có
chứa tụ cầu khuẩn. Chủng MRSA nhiễm khoảng 1% trong dân số mặc dù hầu hết trong
số họ không bị nhiễm bệnh.

-10-
Nhiễm trùng MRSA rất phổ biến trong số những người có hệ thống miễn dịch yếu
và đang nằm viện, nhà điều dưỡng và các trung tâm chăm sóc sức khỏe. Nhiễm trùng
có thể xuất hiện xung quanh vết thương trong phẫu thuật hoặc các dụng cụ như ống
thông hay qua ống xông dạ dày. Tỷ lệ lây nhiễm trong các bệnh viện, đặc biệt là đơn vị
chăm sóc chuyên sâu đang gia tăng trên toàn thế giới. Trong các bệnh viện ở Mỹ,
MRSA chiếm hơn 60% các bệnh nhiễm trùng do tụ cầu khuẩn [20].
Triệu chứng nhiễm MRSA
Nhiễm MRSA có thể là điển hình của nhiễm trùng S.aureus trên da, thường bắt
đầu bằng việc tụ cầu khuẩn xâm nhập qua da từ chỗ bị tổn thương và phát triển thành
nhiễm khuẩn. Các triệu chứng bao gồm:
 Đỏ, đau, sưng và nóng khi sờ vào, có thể chảy dịch.
 Viêm mô tế bào, tạo thành áp xe.
 Nhiễm tụ cầu khuẩn đôi khi bị nhầm lẫn với vết nhện cắn.
 Một số người còn bị sốt và lạnh.
Hầu hết tình trạng viêm da MRSA khá nhẹ nhưng chúng có thể tiến triển và trở
thành vết thương sâu hơn, nghiêm trọng hơn [19].
Phòng tránh MRSA:
Giữ tay sạch bằng cách rửa kỹ bằng xà phòng và nước. Bao phủ và chà xát tất cả
bề mặt của tay. Cọ và chà trong ít nhất 10 giây.
Nếu không có vết dơ nhìn thấy trên da, có thể dùng nước vệ sinh tay có chứa cồn
(60% cồn etylic) để rửa tay.
Giữ sạch vết cắt và trầy xước và phủ lại bằng băng sạch cho đến khi lành.
Tránh tiếp xúc với vết thương của người khác hoặc những chất hoặc bề mặt
nhiễm bẩn từ vết thương.
Tránh tiếp xúc da với da từ người bị nhiễm khuẩn da.
Không dùng chung đồ cá nhân với người khác (như khăn, giẻ lau, dao cạo, quần
áo hoặc đồng phục).

-11-
Lau sạch những vật và bề mặt có thể dùng chung với người khác, như dụng cụ thể
thao trước khi dùng [19].
Hạn chế sử dụng kháng sinh nhóm Glycopeptid, Cephalosporine và đặc biệt là
Quinolones [35], [40].
Điều trị:
Hầu hết các nhiễm khuẩn MRSA đều có thể được điều trị thành công qua việc
chăm sóc vết thương và da bằng cách sử dụng các kháng sinh có hoạt tính chống
MRSA. Nếu cần thiết phải dùng kháng sinh, thì có thể dùng kháng sinh dạng uống
[19]. Vancomycine và Teicoplanine được sử dụng để điều trị MRSA. Tuy nhiên có một
số chủng MRSA đã kháng Vancomycine và Teicoplanine. Linezolid, Daptomycine
được sử dụng để điều trị những chủng kháng Vancomycine [27].
Một thủ thuật của nhà cung cấp dịch vụ y tế là dẫn lưu mủ ra khỏi vùng nhiễm
khuẩn (gọi là cắt và dẫn lưu hoặc "I & D") là cần thiết.
Một số loại nhiễm khuẩn MRSA khó điều trị và tiến triển thành nhiễm khuẩn trầm
trọng và có thể đe dọa mạng sống. Do đó, ta có thể điều trị bằng kháng sinh tiêm tĩnh
mạch [19].
1.3. Tình hình đề kháng kháng sinh của S.aureus trên thế giới và Việt Nam hiện
nay
1.3.1. Tình hình đề kháng kháng sinh của S.aureus trên thế giới
Năm 1941, Penicilline bắt đầu được đưa vào điều trị các bệnh nhiễm khuẩn do
staphylococci thì năm 1943 đã xuất hiện chủng S.aureus kháng Penicilline [24].
Năm 1946 ở London, M.Barber và L.P.Garrod phân lập được 14% S.aureus đề
kháng Penicilline do tiết ra penicillinase. Tỷ lệ này tăng lên nhanh chóng: năm 1947 là
38%, đến năm 1948 là 59%.
Tại Pháp, từ năm 1948 hiện tượng này được Chabbert ghi nhận, đến năm 1962 là
17%, năm 1965 là 35%, năm 1974 là 44% [32].
Ngày nay có đến 90% S.aureus kháng Penicilline và đang có xu hướng gia tăng
chủng S.aureus kháng methicillin (MRSA). Các chủng MRSA được xem là kháng với

-12-
các kháng sinh nhóm β-lactam gồm Penicilline (Methicilline, Dicloxacilline,
Nafcilline, Oxacilline…) và các Cephalosporine [8].
Năm 1961 tại Anh, MRSA được phát hiện. Các trường hợp đầu tiên được báo cáo
của MRSA đã xuất hiện vào giữa những năm 1990 ở Úc, Hoa Kỳ, Anh, Pháp…[37].
Tại Anh, đến năm 1993 có 51 ca tử vong liên quan đến MRSA, năm 2005 có 1.629 ca
tử vong, năm 2006 có 1.652 ca tử vong liên quan đến MRSA chiếm 50% [30].
Từ đầu những năm 1980, Vancomycine đã được đưa vào điều trị các nhiễm khuẩn
do MRSA, đặc biệt là đối với những ca nhiễm khuẩn bệnh viện. Tuy nhiên, chủng
S.aureus giảm nhạy cảm với Vancomycine (VISA) đã được tìm thấy ở Nhật lần đầu
tiên vào năm 1997, sau đó ở một số nước khác như Úc, Đức,…Gần đây hai chủng
S.aureus đề kháng hoàn toàn với Vancomycin đã được tìm thấy tại Mỹ năm 2002 [23],
[29].
1.3.2. Tình hình đề kháng kháng sinh của S.aureus tại Việt Nam
Báo cáo “Hội nghị tổng kết công tác hội đồng thuốc và điều trị, hoạt động theo
dõi sự kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh thường gặp năm 2005”, nghiên cứu trên 5
bệnh viện cho kết quả: S.aureus (10,7%), Acinetobacter spp. (10,3%), E.coli
(16,7%)…[7].
Báo cáo “Khảo sát tình hình kháng kháng sinh của vi khuẩn gây nhiễm khuẩn
bệnh viện tại bệnh viện Thống Nhất từ 15/10/2004 đến 30/6/2005” của Vũ Thị Kim
Cương năm 2007 cho thấy: S.aureus (13,3%), Klebsiella (18,2%), P.aeruginosa
(29,5%), E.coli (13,3%) [8].
Báo cáo “Tình hình kháng kháng sinh của vi khuẩn S.aureus - kết quả nghiên cứu
trên 235 chủng vi khuẩn” của Phạm Hùng Vân năm 2005, các chủng vi khuẩn S.aureus
từ 7 bệnh viện ở Đà Nẵng, Cần Thơ và Thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả cho thấy
S.aureus tỷ lệ kháng Methicilline 47%, Gentamicine 42%, Erythromycine 63%,
Azithromycine 68%, Ciprofloxacine 39%, Cefuroxime 38%, Amoxicillin-clavulanic
acid 30%, Cefepime 34%, Ticarcilline clavulanic acid 28%, Chloramphenicol 38%,
Cotrimoxazol 25%, Levofloxacine 17% và chỉ 8% đối với Rifampicine. Nghiên cứu

-13-
cho thấy vi khẩn S.aureus kháng Methicilline (MRSA) có tỷ lệ đề kháng các kháng
sinh cao hơn rất rõ rệt so với vi khuẩn nhạy cảm Methicilline (MSSA) [16].
Báo cáo “Sự kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh thường gặp tại bệnh viện Thống
Nhất trong năm 2006” của Cao Minh Nga đã phân lập được 1.884 chủng vi khuẩn từ
các bệnh phẩm. Trong đó, S.aureus kháng kháng sinh chiếm 7,27%. Xuất hiện chủng
S.aureus kháng ở mức trung gian với Vancomycine chiếm 0,76% [11].
Báo cáo “Hoạt động theo dõi sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh
thường gặp ở Việt Nam 6 tháng đầu năm 2006” tại 10 bệnh viện của Lê Văn Nhân cho
kết quả: S.aureus tỷ lệ đề kháng Oxacilline là 41.7%, tỷ lệ đề kháng Bactrim là 27.2%,
tỷ lệ đề kháng Vancomycine là 1.8% [12].
Báo cáo “Sự đề kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh thường gặp tại bệnh viện
Nhi Đồng tháng 2 năm 2007” của Trần Thị Ngọc Anh năm 2008 đã phân lập được 2.738
chủng vi khuẩn từ các mẫu bệnh phẩm. Trong đó có 311 chủng S.aureus kháng
Methicilline (MRSA) chiếm 33,5% [5].
Báo cáo “Chọn lựa kháng sinh ban đầu trong điều trị nhiễm khuẩn bệnh viện tại một
số bệnh viện ở Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng 8/2009 đến tháng 8/2010” của
GS.TS.Nguyễn Thanh Bảo và PGS.TS.Cao Minh Nga năm 2011, cho thấy có 6 loại vi
khuẩn thường gặp nhất trong các loại nhiễm khuẩn bệnh viện. Trong đó S.aureus chiếm
7,66% [6].

-14-
1.4. Cơ chế đề kháng kháng sinh của S.aureus
1.4.1. Kháng sinh và cơ chế tác động
1.4.1.1. Kháng sinh
Kháng sinh là những chất tác động chống lại sự sống của vi khuẩn, ngăn vi khuẩn
nhân lên bằng cách tác động ở mức độ phân tử hoặc tác động vào một hay nhiều giai
đoạn chuyển hóa cần thiết của đời sống vi khuẩn hoặc tác động vào sự cân bằng lý hóa.
Kháng sinh có tác dụng đặc hiệu nghĩa là một loại kháng sinh sẽ tác động lên một
vi khuẩn hay một nhóm vi khuẩn nhất định. Như vậy thuốc kháng sinh không có cùng
một hoạt tính như nhau đối với tất cả các loại vi khuẩn.
Kháng sinh có nhiều nguồn gốc khác nhau, có thể tổng hợp bằng phương pháp
hóa học, có thể trích từ động vật, thực vật hoặc vi sinh vật [1].
1.4.1.2. Phân loại
Có nhiều loại thuốc kháng sinh có cấu trúc hóa học giống nhau, do đó chúng có
chung cơ chế tác động và hoạt phổ tương tự nhau [1].
Dựa trên cơ sở của tính đặc hiệu dược lý người ta có thể xếp kháng sinh theo các
họ như sau:
a) Sulfonamides gồm Trisulfapyrimidines, Sulfisoxazole, Sulfamethoxazole,…
Phổ kháng khuẩn rộng, trên cả vi khuẩn Gram dương và Gram âm.
Hấp thu: qua đường tiêu hóa. Ngoại trừ các sulfonamides có tác động tại chổ:
tiêm bắp và tiêm dưới da thường được sử dụng nhưng nồng độ hữu hiệu trong máu
ngắn nên phải bổ sung bằng cách uống.
Phân bố: dịch ngoại bào và phân tán khắp các mô của cơ thể.
Chuyển hóa: ở gan.
Đào thải: qua thận, một ít qua phân.

-15-
b) β-lactam gồm có Penicillins và Cephalosporins.
Penicillins gồm có:
Penicilline nhóm G: Penicilline G (Benzyl penicilline) và Penicilline V
(penoxymethyl penicilline). Đây là kháng sinh có hoạt lực cao đối với vi khuẩn Gram
dương nhưng không kháng lại được penicillinase.
Penicilline nhóm M: Methicilline, Oxacilline, Cloxacilline. Các penicilline bán
tổng hợp này có phổ kháng khuẩn rộng trên cả vi khuẩn Gram dương và Gram âm, bền
trong môi trường acid và kháng lại được penicillinase.
Penicilline nhóm A: Ampicilline, Amoxicilline. Kháng sinh này có phổ kháng
khuẩn rộng trên vi khuẩn Gram dương và Gram âm nhưng vẫn không kháng lại được
penicillinase.
Hấp thu: chỉ những Penicilline bền trong môi trường acid mới hấp thu vào đường
tiêu hóa (nhóm A, nhóm M và nhóm V). Penicilline G chỉ dùng bằng đường tiêm
chích.
Phân bố: ở dịch ngoại bào, khuếch tán tốt vào phổi, khó khuếch tán vào màng
não tủy, nhau thai (trừ khi những nơi này bị viêm).
Đào thải: nhanh và chủ yếu qua ống thận.
Cephalosporins gồm có:
Thế hệ thứ 1: Cephalexine, Cephalothine, Cefaclor.
Thế hệ thứ 2: Cefuroxim, Cefoxintine, Cefamandol.
Thế hệ thứ 3: Cefotaxim, Ceftriaxon, Ceftazidim.
Thế hệ thứ 4: Cefepim, Cefpirome…
c) Aminoglycosides gồm Streptomycine, Gentamicine, Kanamycine,…
Người ta thường sử dụng phối hợp Aminoglycosides với Penicillins để tăng khả
năng thẩm thấu giúp Aminoglycosides đi vào bên trong tế bào được dễ dàng.
Streptomycine phổ kháng khuẩn hẹp, chỉ tác động lên vi khuẩn Gram âm.
Gentamycine va Kanamycine phổ kháng khuẩn rộng lên cả vi khuẩn Gram dương và
Gram âm.

-16-
Hấp thu: do tính phân cực nên các aminoglycosides tan tốt trong nước, không
hấp thu qua đường tiêu hóa. Đường uống chỉ có tác dụng tại chỗ. Có thể tiêm bắp, tĩnh
mạch, không tiêm dưới da.
Phân bố: ở dịch ngoại bào. Đạt nồng độ trị liệu ở khớp, phổi, dịch phúc mạc. Ở
thận và tai trong: thuốc tập trung ở nồng độ cao. Vào dịch não tủy: khó và chậm. Qua
được nhau thai và ảnh hưởng đến bào thải.
Đào thải: chậm qua thận ở dạng còn hoạt tính.
d) Tetracyclines gồm Tetracyclines, Chlotetracycline, Methacycline,…
Phổ kháng khuẩn rộng lên cả vi khuẩn Gram âm, Gram dương và cả Gram dương
kị khí.
Hấp thu: qua đường tiêu hóa, tỉ lệ hấp thu khác nhau giữa các tetracycline:
Chlotetracycline 30%, tetracycline 60-80%,...
Tetracycline dùng được ở dạng thuốc bột hoặc viên, đường tiêm chích cho tác
động nhanh chóng hơn.
Phân bố: bên trong và bên ngoài tế bào. Khả năng phân tán tốt đến các mô bên
trong cơ thể như phổi, gan, thận, xương (trừ dịch não tủy và dịch khớp). Qua được
nhau thai và tuyến sữa làm ảnh hưởng đến bào thai. Tích lũy ở mô xương và răng.
Chuyển hóa: ở gan.
Đào thải: qua phân và nước tiểu.
f) Chloramphenicol là thuốc có nguồn gốc từ nấm Streptomycines venezuelae.
Phổ kháng khuẩn rộng: vi khuẩn Gram dương, Gram âm, vi khuẩn nội bào, vi
khuẩn kị khí.
Hấp thu: tốt qua đường tiêu hóa.
Phân bố: đồng đều trong dịch nội và ngoại bào. Do có tính không ion hóa nên tan
tốt trong lipid. Được phân bố rộng trong các mô bên trong cơ thể như nhau thai, sữa,
dịch mắt, kể cả dịch não tủy.
Chuyển hóa: ở gan dạng không hoạt tính. Đào thải: chủ yếu qua thận.

-17-
g) Macrolides và các thuốc lân cận gồm 3 thuốc chính: Erythromycine, Spiramycine
và Oleandomycine.
Các thuốc lân cận gồm 2 nhóm:
 Nhóm Lincomycine có Lincomycine và Clindamycine.
 Nhóm Synergistine có Virginamycine và Pristinamycine.
Phổ kháng khuẩn: tác động lên vi khuẩn Gram dương và vi khuẩn nội bào.
Hấp thu: Erythromycine bị phân hủy bởi acid dịch vị nên khi sử dụng đường
uống phải ở dạng capsul. Các Macrolides mới thường hấp thu tốt và không bị ảnh
hưởng bởi dịch bị dạ dày.
Phân bố: dịch nội bào. Phân tán vào khắp các mô, nhất là phổi, xương, gan, nhau
thai, trừ dịch não tủy.
Đào thải: chủ yếu qua mật, tuyến sữa, nước bọt dạng còn hoạt tính.
h) Rifamycin gồm Rifamycine SV và Rafampicine.
i) Polypeptides gồm các Polymycines và Bacitracine, Tyrothricine.
j) Các nhóm khác: Vancomycine và Ristocetine, Novobiocine, Fusidic acid,
Quinolones.
Quinolones có nhiều loại : Oxolinic acid, Norfloxacine, Ofloxacine...Các
Quinolones thế hệ mới như Nor-flaoxacine, Ciprofloxacine, Ofloxacine... được gọi là
các Fluoroquinolones, là những thuốc có phạm vi hiệu quả rất rộng, được sử dụng cho
các trường hợp nhiễm khuẩn toàn thân khác nhau.
Phổ kháng khuẩn lên vi khuẩn Gram âm đối với Quinolones thế hệ I, lên cả vi
khuẩn Gram dương và Gram âm đối với Fluoroquinolones.
Hấp thụ: tốt qua đường tiêu hóa.
Phân bố: dịch ngoại bào. Chúng khuếch tán vào các mô có mạch máu phong phú.
Các Quinolones được fluor hóa thì khuếch tán vào trong các cơ quan: phổi,
xương, dịch não tủy, dịch mủ tai, mũi, họng,..
Đào thải: chủ yếu qua đường tiết niệu.

-18-
1.4.1.3. Cơ chế tác động của kháng sinh lên vi khuẩn
Hình 1.4. Cơ chế tác dụng của kháng sinh lên vi khuẩn
Phân loại cơ chế tác động của kháng sinh có thể chia làm 4 loại như sau [1]:
a) Ức chế tổng hợp thành tế bào
 Nhóm β-lactam (Penicillins, Cephalosporins, Carbapenems,...)
Khác với tế bào động vật, vi khuẩn có một lớp vỏ cứng bên ngoài gọi là vách tế
bào có nhiệm vụ giữ hình dạng tế bào được nguyên vẹn trước áp lực thẩm thấu cao bên
trong tế bào. Khi sự tổng hợp vách tế bào bị ức chế do tác dụng của kháng sinh, các vi
khuẩn biến thành dạng hình cầu không có vách (proto-plast). Những hình thức này làm
tế bào dễ bị phá vỡ ở môi trường có trương lực bình thường.
Tất cả các loại thuốc Penicillins và Cephalosporins đều là chất ức chế sự tổng hợp
vách tế bào của vi khuẩn. Để có tác dụng diệt khuẩn, β-lactam phải:
- Tiếp xúc được với màng sinh chất: các β-lactam thấm dễ dàng qua lớp murein
để tiếp xúc với màng sinh chất.
- Gắn vào các thụ thể PBPs (penicillin-binding protein) của tế bào. Có khoảng 3-6
thụ thể PBP, trong đó một số thụ thể là những enzyme transpeptidase (enzyme
chuyển hóa peptide). Sau khi gắn vào thụ thể thì thuốc sẽ bất hoạt hoạt động
transpeptidase làm ngăn cản việc tổng hợp peptidoglycan, một thành phần quan
trọng của thành tế bào. Ức chế chuyển hóa peptide. Giai đoạn tiếp theo có liên

-19-
quan đến việc hoạt hóa các enzyme tự tiêu (autolytic enzyme) gây ra sự ly giải
của tế bào ở môi trường đẳng trương (isotinic). Trong môi trường ưu trương
những tế bào bị biến đổi thành proto-plast chỉ được bao bọc bởi một màng tế bào
nên rất dễ vỡ.
 Nhóm Vancomycine và Novobiocine ức chế giai đoạn đầu của việc tổng hợp
peptidoglycan bằng cách tạo phức chất với các nhánh đuôi peptidyl-D-Ala-D-Ala của
các tiền chất của peptidoglycan khi chúng phát tán từ màng tế bào chất. Do việc tổng
hợp ở giai đoạn đầu này xảy ra bên trong màng tế bào chất nên thuốc phải được ngấm
vào bên trong màng mới có tác dụng.
b) Ức chế chức năng của màng tế bào
Tế bào chất của tất cả tế bào sống đều được bao bọc bởi một lớp màng tế bào.
Màng này được xem như là một hàng rào có khả năng thẩm thấu chọn lọc, thực hiện
chức năng vận chuyển chủ động và kiểm soát các thành phần bên trong màng tế bào.
Nếu sự toàn vẹn chức năng màng tế bào chất bị phá vỡ thì những đại phân tử và những
ion sẽ thoát ra khỏi tế bào làm tế bào chết. Polymyxins tác động như một chất tẩy gây
phá hủy màng tế bào.
c) Ức chế tổng hợp acid nucleic
 Nhóm Rifampine ngăn cản sự sao mã tổng hợp RNA do gắn kết với tiểu đơn vị
β của men RNA-polymerase của vi khuẩn.
 Nhóm Quinolones: Nalidixic aicd và Oxolonic ức chế tổng hợp DNA bằng cách
bất hoạt enzyme DNA gyrase (enzyme nối các DNA trong quá trình tổng hợp và tạo
thành các vòng xoắn).
d) Ức chế tổng hợp protein
 Nhóm Aminoglycosides ức chế và diệt các vi sinh vật bằng cách cố định lên
ribosome 70S (tiểu đơn vị 30S) và ngăn cản quá trình tổng hợp protein: giai đoạn đầu,
thuốc gắn vào một loại protein là thụ thể chuyên biệt ở trên tiểu đơn vị 30S của
ribosome vi khuẩn. Giai đoạn thứ hai, thuốc bất hoạt hoạt tính của phức hợp đầu tiên
của quá trình thành lập chuỗi peptide. Giai đoạn thứ ba, thông tin mRNA bị đọc sai ở

-20-
vùng nhận diện ribosome, kết quả là một acid amin không phù hợp được đưa vào chuỗi
peptide, tạo ra một protein không có chức năng. Giai đọan thứ tư, sự gắn của thuốc làm
vỡ các polysome thành các monosome không có khả năng tổng hợp protein. Các tác
động này xảy ra ít hay nhiều có tính đồng thời và kết quả là tế bào bị giết.
 Nhóm Tetracyclines gắn vào phần tiểu đơn vị 30S của ribosome, ức chế sự tổng
hợp protein bằng cách ngăn chặn các amino acid mới nối vào chuỗi peptide mới hình
thành.
 Nhóm Chloramphenicol gắn vào tiểu đơn vị 50S của ribosome, ức chế enzyme
peptidyl transferase, làm ngăn chặn các amino acid mới gắn vào chuỗi peptide mới
hình thành.
 Nhóm Macrolides: Erythromycine gắn vào tiểu đơn vị 50S của ribosome và
ngăn cản việc chuyển vị trí trong quá trình tổng hợp protein. Clindamycine gắn vào
tiểu đơn vị 50S của ribosome và ngăn cản việc tạo thành các peptide cần thiết cho việc
tổng hợp protein.
1.4.2. Cơ chế đề kháng kháng sinh của vi khuẩn
Hình 1.5. Cơ chế đề kháng kháng sinh của vi khuẩn
Vi khuẩn biến đổi nhiều cơ chế đề kháng để kháng lại các kháng sinh dùng điều trị
nó. Những cơ chế kháng kháng sinh chính được chia thành các loại sau [1]:
 Sản xuất enzyme phá hủy hoạt tính của thuốc.

-21-
 Thay đổi điểm gắn của thuốc trên vi khuẩn.
 Làm thay đổi khả năng thẩm thấu của màng tế bào đối với thuốc.
 Thải trừ tích cực ra ngoài tế bào.
 Thay đổi đường biến dưỡng làm mất tác dụng của thuốc.
 Vi khuẩn có enzyme đã bị thay đổi.
a) Sự đề kháng kháng sinh nhóm β-lactam
Hình 1.6. Cơ chế đề kháng với Penicilline
S.aureus sản xuất enzyme penicillinase phá hủy cầu nối amide của vòng β-lactam,
biến Penicilline thành penicilloic acid, làm mất tác dụng của thuốc.
Kháng sinh nhóm β-lactam tác động bằng cách gắn vào cấu trúc trên thành tế bào
vi khuẩn gọi là penicillin-binding protein (PBP). S.aureus đề kháng Pethicilline có một
yếu tố di truyền gọi là SCCmec (Staphylococcal cassette chromosome mec) chứa gen
mecA mã hóa cho việc sản xuất một PBP biến đổi có ái lực yếu hơn PBP được gọi là
PBP2a, không bị tác động bởi sự gắn kết của kháng sinh nhóm β-lactam. Những vi
khuẩn có gen này có khả năng đề kháng với nhiều nhóm β-lactam, kể cả Carbapenem.

-22-
b) Sự đề kháng kháng sinh nhóm Aminoglycosides
S.aureus sản xuất enzyme aminoglycoside acetyltranferase, aminoglycoside
adenyltransferase hoặc aminoglycoside phosphotransferase có thể phân hủy các
Aminoglycosides.
Kháng sinh nhóm Aminoglycoside diệt khuẩn bằng cách gắn kết với ribosome, ức
chế tổng hợp protein của vi khuẩn. Việc thay đổi ribosome do đột biến ở protein S12
của tiểu đơn vị 30S, dẫn đến đề kháng với nhóm kháng sinh này.
Hoặc do khiếm khuyết khả năng thẩm thấu của màng tế bào ở S.aureus, làm giảm
cơ chế vận chuyển chủ động đưa Aminoglycosides vào bên trong tế bào, kết quả là
thuốc không vào đến ribosome.
c) Sự đề kháng kháng sinh nhóm Macrolides (Erythromycine), nhóm
Lincomycins (Clindamycine)
Biến đổi bên trong tế bào vi khuẩn ở tiểu đơn vị 50s có thể làm giảm hoạt tính của
kháng sinh nhóm Macrolides, nhóm Lincomycins, nhóm Aminoglycosides. Sự biến đổi
này làm cho kháng sinh không đủ khả năng ức chế tổng hợp protein cũng như sự tăng
trưởng của vi khuẩn, do không thể gắn kết vào vị trí tác dụng ở ribosome.
d) Sự đề kháng kháng sinh nhóm Fluoroquinolones (Ofloxacine)
Fluoroquinolones hoạt động bằng cách ức chế DNA gyrase (mã hóa bởi gen gyrA
và gyrB) và topoisomerase (mã hóa bởi gen parC và parE), yếu tố cần thiết cho vi
khuẩn nhân bản DNA. Việc đột biến một vùng riêng biệt của gen gyrA hoặc parC sẽ
làm thay đổi DNA gyrase hoặc topoisomerase, thay đổi đích tác động dẫn đến đề
kháng Fluoroquinolones.
1.5. Phương pháp dùng trong việc xác định hiện tượng kháng thuốc
1.5.1. Kỹ thuật kháng sinh đồ bằng phương pháp khuếch tán kháng sinh trên đĩa
thạch (phương pháp Kirby Bauer)
Nguyên tắc: thuốc kháng sinh thấm trên đĩa, khuếch tán ra môi trường xung
quanh đĩa ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn. Đường kính vùng bị chặn cho thấy tính

-23-
cảm ứng của vi khuẩn đối với thuốc kháng sinh, trường hợp không có vùng bị chặn
chứng tỏ vi khuẩn kháng với kháng sinh.
Đánh giá kết quả thử nghiệm kháng sinh đồ dựa trên đường kính vòng kháng
khuẩn với ba mức độ là nhạy cảm (S), trung gian (I) và đề kháng (R) theo hệ thống tiêu
chuẩn của CA-SFM (Pháp) hoặc CLSI (Hoa Kỳ).
Đĩa kháng sinh là những đĩa có đường kính 6mm được tẩm một dung dịch thuốc
kháng sinh với nồng độ tiêu chuẩn thích hợp. Các đĩa kháng sinh được đóng gói đảm
bảo điều kiện không hút ẩm.
Môi trường tiêu chuẩn là MHA (Mueller Hinton agar), pH 7,4. Thạch MHA là
môi trường tốt nhất để thử nghiệm kháng sinh đồ thường qui các vi khuẩn không khó
mọc. Đối với vi khuẩn khó mọc, dùng các môi trường khác nhau tùy theo điều kiện
tăng trưởng của từng loại vi khuẩn [1].
Hình 1.7. Đĩa môi trường MHA dùng cho kháng sinh đồ và đĩa kháng sinh
1.5.2. Thử nghiệm phát hiện β-lactamase
Nguyên tắc: những vi khuẩn sinh β-lactamase sẽ làm đĩa thuốc thử chứa
Nitrocefin (kháng sinh thuộc họ Cephalosporine) đổi màu từ vàng sang đỏ. Kết quả thử
nghiệm này dễ dàng phát hiện bằng mắt thường [1].

-24-
1.6. Dịch tễ học và phòng bệnh
Tụ cầu khuẩn thường chịu đựng tốt các thay đổi của môi trường như khô hạn, ánh
nắng, nhiệt độ, thay đổi pH và độ mặn.
Nhân viên y tế là những người có tỉ lệ mang vi khuẩn cực kỳ cao. Các biện pháp
như mang mũ hoặc khăn trùm đầu, khẩu trang và rửa tay thường xuyên là biện pháp
phòng lây truyền vi khuẩn hữu hiệu nhất trong bệnh viện, đặc biệt là trong các đơn vị
hồi sức. Những biện pháp này cũng được áp dụng cho những người làm việc trong các
bếp ăn tập thể hoặc trong các xưởng chế biến thực phẩm.
Phòng bệnh áp dụng biện pháp chung như [18]:
 Nâng cao sức khỏe, cải thiện điều kiện lao động và sinh hoạt.
 Tăng cường vitamin, đề phòng các chấn thương, mệt mỏi.
 Thực hiện tốt các chế độ vệ sinh trong các nhà hộ sinh, ngoại khoa, ở các
nhà trẻ cũng như các cơ sở sản xuất thực phẩm (nhất là các nhà máy sản xuất đồ hộp),
giữ vệ sinh thân thể, rửa tay bằng nước nóng và xà phòng.
 Thực hiện khử trùng buồng bệnh và theo dõi nhân viên y tế mang tụ cầu gây
bệnh.
 Ở các cơ sở công nghiệp có thể dùng thuốc mỡ bảo vệ da đề phòng viêm mủ
da, dùng cồn-iod hoặc thuốc nhuộm để xử lý các vi chấn thương.
 Ở những người bị bỏng cần bảo vệ không cho các vi khuẩn hoại sinh xâm
nhập vào da bị tổn thương.
Điều trị cơ bản bao gồm dẫn lưu chỗ tụ mủ, cắt lọc mô hoại tử, loại bỏ dị vật và
sử dụng kháng sinh [18].
 Chọn lựa kháng sinh: cần làm kháng sinh đồ cho từng bệnh nhân. Mặc dù
hầu hết các chủng S.aureus gây bệnh đều kháng với Penicilline nhưng hiện nay người
ta vẫn sử dụng các Penicilline và Cephalosporine kháng với β-lactamase trong điều trị
nhiễm trùng S.aureus. Penicilline vẫn còn sử dụng nếu vi khuẩn còn nhạy cảm.
Nafcilline và Oxacilline là 2 loại Penicilline kháng β-lactamase được chọn lựa điều trị
bằng đường tiêm các trường hợp nhiễm tụ cầu nặng. Nên chọn sử dụng Cephalosporine

-25-
thế hệ thứ nhất (như Cephazoline) vì giá rẻ và phổ tác dụng rộng. Nếu bệnh nhân
không dung nạp với kháng sinh nhóm β-lactam thì nên thay bằng Vancomycine và
Clindamycine chích. Dicloxacilline và Cephalexine là kháng sinh dạng uống được
khuyến cáo dùng trong trường hợp nhiễm trùng nhẹ.
Không có khuyến cáo sử dụng Quinolones vì khả năng xuất hiện kháng thuốc
trong khi điều trị.
Để hạn chế sự gia tăng của vi khuẩn kháng kháng sinh, trên lâm sàng cần phải
chú ý:
 Chỉ nên dùng kháng sinh để điều trị những bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.
 Nên điều trị các bệnh nhiễm trùng theo kết quả của kháng sinh đồ, nên dùng
kháng sinh có phổ tác dụng hẹp có tác dụng đặc hiệu đối với vi khuẩn gây
bệnh.
 Dùng kháng sinh đủ liều lượng và đủ thời gian, không nên dừng kháng sinh
khi khỏi triệu chứng lâm sàng mà chưa đủ thời gian điều trị.
 Tuân thủ các biện pháp tiệt trùng, vô khuẩn tránh lan truyền vi khuẩn đề
kháng.
 Giám sát liên tục tình hình đề kháng kháng sinh của vi khuẩn trong điều trị.

-26-
CHƯƠNG 2. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Vật liệu nghiên cứu
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
2.1.1.1. Dân số mục tiêu: người bệnh có triệu chứng nhiễm trùng.
2.1.1.2. Dân số chọn mẫu: người bệnh có triệu chứng nhiễm trùng đến khám và theo
dõi tại phòng khám Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh.
2.1.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
2.1.2.1. Thời gian chọn và thu mẫu: từ tháng 5/2012 đến tháng 7/2012.
2.1.2.2. Địa điểm nghiên cứu: Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh.
2.1.3. Cỡ mẫu
Z2
(1- α/2) x p(1-p)
n = -----------------------
d2
Trong đó:
Z: trị số tra từ bảng phân phối chuẩn d: độ chính xác mong muốn
α: mức ý nghĩa thống kê n: cỡ mẫu cần thiết cho nghiên cứu
p: tỉ lệ nhiễm trùng cơ hội ở người bị nhiễm S.aureus
Trong nghiên cứu này chúng tôi chọn:
Độ chính xác mong muốn: d = 0.05
Mức ý nghĩa: α= 5% => Z(1- α/2) = 1,96.
Vì nghiên cứu lần đầu nên lấy tỉ lệ là 50% (p=0.5)
1,962
x 0,5 x (1 – 0,5)
n = ------------------------------------- ≈ 384 (mẫu)
0,052
Để đạt độ chính xác cao chúng tôi chọn hệ số thiết kế bằng 1.5.Vậy cỡ mẫu tối
thiểu là n = 384 x 1.5 ≈ 600.

-27-
2.1.4. Tiêu chí chọn mẫu
2.1.4.1. Tiêu chí đưa vào
Tất cả các chủng S.aureus được phân lập trên các bệnh phẩm có nguồn gốc từ:
máu, đàm, nước tiểu, dịch cơ thể, các loại mủ từ bệnh nhân có triệu chứng nhiễm trùng.
2.1.4.2. Tiêu chí loại ra
Những bệnh phẩm nhiễm chủng Staphylococcus non aureus và nhiễm các chủng
vi khuẩn khác, những mẫu nghi ngờ bị ngoại nhiễm.
2.1.5. Dụng cụ và hóa chất
Hóa chất : dung dịch thuốc tím gentian, dung dịch iodine, cồn 95%, dung dịch
safranin, EP 10ml, EP 1ml, EP 2ml, thuốc thử hydrogen peroxide, thuốc thử Pastorex
Staph Plus (Bio-Rad), đĩa kháng sinh (Bio-Rad), đĩa thử β-lactam (Difco).
Dụng cụ : tăm bông vô trùng, que cấy 10μl, lame, lamell, pipet pasteur, tủ ấm 350
±20
C, kính hiển vi, bình nến, máy vortex, máy đo độ đục McFarland, thước đo.
Môi trường: Columbia Agar + 5% máu cừu (thạch máu CO), Chocolate Agar +
polyvitex (CA), Bromocresol Purple Agar (BCP), Mannitol Salt Agar (Chapman),
Brain Heart Infusion Broth (BHI), Mueller Hinton Agar (MHA) (Bio-Rad).
2.2. Phương pháp thực hiện
Sau khi có chỉ định của bác sĩ, các bệnh phẩm được lấy bằng các kỹ thuật phù hợp
và đạt yêu cầu (các dụng cụ lấy bệnh phẩm phải tuyệt đối vô khuẩn, dụng cụ chứa
đựng bệnh phẩm phải có nắp đậy kín và phải vô khuẩn, lấy bệnh phẩm đúng nơi, đúng
thời điểm và lấy đủ số lượng) sẽ được dán nhãn, ghi rõ họ tên.
Mẫu sau đó được vận chuyển đến phòng vi sinh bệnh phẩm trong vòng 2-4 giờ
cùng với phiếu yêu cầu xét nghiệm, tại đây sẽ thực hiện qui trình cấy phân lập, chọn
khúm vi khuẩn gây bệnh và làm kháng sinh đồ theo thường quy của Viện Pasteur
Thành phố Hồ Chí Minh đã được công nhận theo ISO 15189:2007.
2.2.1. Qui trình nuôi cấy S.aureus trong các mẫu bệnh phẩm

-28-
Sơ đồ 2.1. Quy trình cấy phân lập S.aureus trong mẫu máu, mủ, nước tiểu.
Máu
Cấy vào chai
cấy máu 2
phase
Theo dõi trong
24h, 48h, 10
ngày
Vi khuẩn mọc
- Nhuộm Gram
- Quan sát hình thể vi khuẩn
- Cấy sang thạch máu
CO,thạch CA, ủ
350
±20
C/24h
- Thử nghiệm sinh hoá
- Ngưng kết kháng huyết
thanh
- Kháng sinh đồ
Mủ nhọt, vết
thương
Mủ tai, mắt,
họng
Nhuộm
Gram
Xác định: Bạch cầu đơn, đa nhân, tế bào biểu
mô, nấm men, sợi tơ nấm, Cocci Gr+, Diplococci
Gr+, Diplococci Gr-, Bacille Gr+, Bacille Gr-.
Cấy
Cấy thạch máu CO
Cấy thạch CA
Tăng sinh BHI (dịch mũi, họng,
mủ,…)
Ủ bình nến, 350
±20
C/24h Nhuộm
Gram
-Biện luận kết quả
(kết hợp kết quả
nhuộm Gram ban
đầu)
-Thử nghiệm sinh
hóa
-Ngưng kết kháng
huyết thanh
-Kháng sinh đồ
Bệnh
phẩm
Vi khuẩn không
mọc sau 10ngày
Âm tính
Cấy sang
thạch
máu CO,
thạch CA
Nước tiểu
(nhiễm
trùng tiết
niệu)
Ly tâm Soi trực tiếp: Bạch cầu. bạch
cầu đám., hồng cầu., tế bào biểu
mô.
Nấm men, sợi tơ nấm.
Bacille Gr-
Cocci Gr+
Diplococci Gr-
Cấy thạch
BCP
Nhuộm
Gram
- Biện luận kết quả là
dương tính hoặc âm
tính)
- Thử nghiệm sinh hóa
thanh
- Kháng sinh đồ
Nhuộm
Gram
Ủ 350
±20
C/24h
Vi khuẩn
không
mọc

-29-
Sơ đồ 2.2. Quy trình cấy phân lập S.aureus trong mẫu đàm, phân, dịch niệu đạo, dịch âm đạo.
Phân
Soi trực tiếp Nhuộm Gram Đánh giá hệ vi
trùng, Cocci Gr+,
Bacille Gr-
Thạch Chapman (Soi Gram: Dạng Staphylococcus)
Biện luận kết quả là
dương tính hoặc âm
tính)
- Thử nghiệm sinh hóa
thanh
- Kháng sinh đồ
Bệnh
phẩm
Xác định: Bạch cầu, hồng
cầu, nấm men, sợi tơ nấm.
Cấy
Ủ 350
±20
C/24h
Dịch niệu
đạo (PU),
huyết trắng
(PV) (nhiễm
trùng niệu
đạo-âm đạo)
Nhuộm Gram
- Biện luận kết quả là
dương tính hoặc âm tính)
- Thử nghiệm test sinh hóa
thanh
- Kháng sinh đồ
Soi trực tiếp: Bạch cầu, hồng cầu,
Trichomonas, tế bào nấm + sợi tơ
nấm, tế bào biểu mô
Cấy Cấy thạch máu CO
Cấy thạch CA Ủ bình nến,
350
±20
C/24h
Ủ 350
±20
C/24h
Nhuộm Gram
Xác định: Diplococci
Gr-, Bacille Gr-, Bacille
Gr+, Cocci Gr+, Clue
cells, nấm
Đàm
Nhuộm Gram Xác định: Bạch cầu, tế bào, Cocci Gr+, Bacille Gr+,
Bacilli Gr, Diplococci Gr+, Diplococci Gr-, nấm
men, sợi tơ nấm.
Pha loãng tỷ
lệ ½ với nước
muối sinh lý
Cấy thạch CA
(hình sao)
Ủ bình nến, 350
±20
C/24h
Cấy 10μl vào
ống EP 10ml
Cấy thạch máu
CO (3 chiều)
Ủ 350
±20
C/24h
Nhuộm Gram

-30-
2.2.2. Qui trình định danh S.aureus trên các mẫu bệnh phẩm
Quan sát khúm vi khuẩn S.aureus trên các môi trường sau khi nuôi cấy 350
±20
C/24h:
 Trên đĩa môi trường thạch máu CO: S.aureus tạo khúm có màu vàng nhạt,
cam hay trắng sữa, khúm tròn, lồi và đường kính khoảng 1mm, xuất hiện vùng tiêu
huyết trắng xung quanh khúm vi khuẩn (tiêu huyết β).
Hình 2.1. Khúm trùng do S.aureus tạo ra trên môi trường CO
 Trên đĩa môi trường CA: S.aureus tạo khúm màu vàng cam hay trắng sữa.
Hình 2.2. Khúm trùng do S.aureus tạo ra trên môi trường CA
 Ống môi trường tăng sinh BHI: nếu mẫu nhiễm S.aureus sẽ làm môi trường
chuyển từ cam trong suốt sang đục.

-31-
Hình 2.3. S.aureus tăng sinh trong môi trường BHI broth
 Trên đĩa môi trường BCP: S.aureus tạo khúm màu vàng nhạt, vàng cam,
trắng trong .
Hình 2.4. Khúm trùng do S.aureus tạo ra trên thạch BCP
 Trên đĩa môi trường Chapman: S.aureus có khả năng lên men được đường
mannitol tạo một vòng màu vàng bao quanh khúm vi khuẩn.
Hình 2.5. Khúm trùng do S.aureus trên môi trường Chapman

-32-
Vì đây là đánh giá chủ quan nên phải kiểm tra lại bằng cách:
 Nhuộm Gram khúm trùng nghi ngờ S.aureus nhằm xác định hình dạng là
Cocci Gr+ dạng đôi, chùm to dạng chùm nho hay là vi khuẩn khác như Bacille Gr+,
Bacille Gr-,…
Hình 2.6. Kết quả nhuộm Gram của S.aureus
 Thử nghiệm catalase
Tiến hành: nhỏ 1 giọt hydrogen peroxide (H2O2) lên lame, chạm nhẹ khuyên cấy
vô khuẩn vào khúm vi khuẩn, đặt khuyên cấy vào giọt H2O2. Quan sát sự sủi bọt ngay
tức khắc:
- Có hiện tượng sủi bọt : phản ứng dương tính (+).
- Không có hiện tượng sủi bọt : phản ứng âm tính (-).
Hình 2.7. Kết quả Catalase dương tính
 Thử nghiệm coagulase:
Tiến hành : nhỏ một giọt huyết tương thỏ lên lame kính, đặt khúm vi khuẩn lên,
đánh tan đều khúm vi khuẩn trên lame trong 5-15 phút, nếu có hiện tượng tạo các hạt
đông huyết là phản ứng dương tính.

-33-
Hình 2.8. Kết quả Coagulase dương tính
2.2.3. Quy trình thực hiện kháng sinh đồ theo phương pháp Kirby-Bauer
 Kháng sinh (chọn lựa loại kháng sinh theo chuẩn của CLSI)
Amoxicillin-clavulanic acid (AMC) 20/10 μg Kanamycine (K) 30μg
Ofloxacine (OFX) 5μg Penicilline G (P) 6μg
Clindamycine (CM) 2μg Erythromycine (E) 15μg
Pristinamycine (PT) 15μg Rifampicine (RA) 30 μg
Fusidic acid (FA) 10μg Vancomycine (VA) 30 μg
Fosfomycine (FOS) 50μg Gentamicine (GM) 10μg
Oxacilline (OX) 5μg Trimethoprim-sulfamethoxazole
(SXT) 1.25/23.75µg
 Chuẩn bị
- Đĩa kháng sinh: trước khi thử nghiệm kháng sinh đồ, các lọ chứa đĩa phải
được lấy ra khỏi tủ lạnh 1-2 giờ trước khi mở nắp. Chỉ sử dụng các đĩa còn hạn dùng,
loại bỏ các đĩa kháng sinh quá hạn.
- Môi trường tiêu chuẩn MHA: trước khi dùng, nếu mặt trên thạch quá ẩm
thì nên để hộp thạch hé nắp ở tủ ấm (350
C) cho đến khi khô mặt. Hộp đã được kiểm tra
đảm bảo vô trùng trước khi làm kháng sinh đồ. Để phát hiện S.aureus kháng
methicillin (MRSA) sử dụng môi trường MHA có thêm NaCl 2%.

-34-
 Thực hiện
Sơ đồ 2.3. Quy trình thực hiện kháng sinh đồ
 Đọc kết quả
- Sau khi ủ 18-24h, vi khuẩn mọc thành những khúm mịn tiếp hợp nhau tạo thành
vòng tròn đồng nhất. Nếu vi khuẩn mọc được thành khúm riêng rẻ tức là mầm cấy quá
loãng, phải làm lại thử nghiệm.
Khúm S.aureus
Vi khuẩn ủ < 24h
Đo độ đục và điều
chỉnh về độ đục
McFarland 0,5
(≈108
CFU/ml)
Vortex
Tạo huyền dịch
trong ống EP 2ml
Ủ 350
±20
C/2-6h
Vi khuẩn ủ 18-24h
Tạo huyền dịch
trong ống môi
trường BHI lỏng
(≈108
CFU/ml)
Ủ 350
±20
C/18-24h
Riêng đĩa thử nghiệm MRSA ủ
nhiệt độ phòng
Phân phối các đĩa kháng sinh
lên mặt thạch MHA
(7 đĩa kháng sinh/1 đĩa MHA)
Tráng đều huyền dịch lên đĩa
MHA. Đợi mặt thạch khô
trong 3-5phút
Cho 2 giọt vào ống EP
10ml
(pha loãng 1/100
≈106
CFU/ml)
Hút 1ml cho vào ống EP
9ml
(pha loãng 1/10
≈107
CFU/ml)

-35-
- Đo đường kính vòng vô khuẩn là một vòng kể cả đường kính đĩa kháng sinh,
hoàn toàn không có vi khuẩn mọc nhìn thấy được bằng mắt thường.
- Đo đường kính vòng vô khuẩn qui về milimet tròn (VD: kết quả đo đường kính
là 2,5cm thì qui về 25mm) với thước kẻ hay compa bằng cách áp thước lên mặt sau của
hộp thạch. Giữ đĩa petri cách mặt phẳng màu đen không phản chiếu và rọi bằng ánh
sáng phản chiếu.
Hình 2.9. Cách đọc kết quả kháng sinh đồ
- Dựa theo tiêu chuẩn của CLSI để xác định mức độ là nhạy cảm (S), trung gian
(I) và kháng (R) đối với kháng sinh thử nghiệm.
Hình 2.10. Kết quả kháng sinh đồ của S.aureus (Mã số: 593)

-36-
Hình 2.11. Kết quả MRSA
2.2.4. Thử nghiệm phát hiện β-lactamase
 Thực hiện
- Dùng kẹp lấy một đĩa β-lactam đặt lên lame (có thể nhỏ vài giọt nước cất nếu
đĩa khô), quyệt khuẩn lạc trực tiếp lên đĩa.
- Quan sát sự đổi màu của đĩa β-lactam.
 Đọc kết quả sau 1h
- Đĩa không đổi màu: âm tính (-)
- Đĩa chuyển từ màu vàng sang đỏ: dương tính (+).
S.aureus cho kết quả dương tính sẽ tương quan với kết quả kháng sinh đồ: đề
kháng với Penicilline.
Hình 2.12. Kết quả thử nghiệm β-lactamase
2.3. Xử lý và phân tích số liệu
Nhập thông tin và phân tích dữ liệu bằng phần mềm Excel

-37-
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
3.1. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
3.1.1. Tỷ lệ phân bố bệnh nhân nhiễm S.aureus theo lứa tuổi
Bảng 3.1. Tỷ lệ phân bố bệnh nhân nhiễm S.aureus theo lứa tuổi (n=30)
Lứa tuổi Số trường hợp Tỷ lệ (%)
<18 3 10
19- 40 21 70
41- 59 3 10
>60 3 10
Tổng số 30 100
0
20
40
60
80
Tỷ
lệ
(%)
<18 19-40 41-59 >60
Lứa tuổi
Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ phân bố bệnh nhân nhiễm S.aureus theo lứa tuổi
Trong thời gian nghiên cứu từ tháng 5 đến tháng 7/2012, tổng số bệnh nhân
nghiên cứu là 875, có độ tuổi từ 1-89 tuổi trong đó có 30 trường hợp đáp ứng đủ tiêu
chuẩn nhận vào của nghiên cứu với tác nhân vi khuẩn gây các bệnh nhiễm trùng trên
cơ thể được định danh là S.aureus. Biểu đồ 3.1 cho thấy bệnh nhân có lứa tuổi từ 19-40
tuổi dễ nhiễm S.aureus hơn các nhóm tuổi còn lại chiếm tỷ lệ 70% (21/30 trường hợp).
Kết quả này có sự khác biệt với nghiên cứu của tác giả Nguyễn Sử Minh Tuyết [15]:
bệnh nhân trên 60 tuổi dễ bị nhiễm khuẩn bệnh viện (45,5%). Sự khác biệt này là do

-38-
đặc trưng riêng của bệnh đơn vị nghiên cứu, từ đó cho thấy sự cần thiết phải xác định
phổ đối tượng gây bệnh của vi khuẩn góp phần đưa ra biện pháp phòng chống.
3.1.2. Tỷ lệ phân bố của từng mẫu bệnh phẩm trong tổng số mẫu bệnh phẩm
Bảng 3.2. Tỷ lệ phân bố của từng mẫu bệnh phẩm trong tổng số mẫu bệnh phẩm
(n=875)
Bệnh phẩm Số lượng Tỷ lệ (%)
Máu 29 3,3
PV 258 29,5
PU 35 4,0
Phân 128 14,6
Nước tiểu 300 34,3
Mủ 95 10,9
Đàm 30 3,4
Tổng số mẫu 875 100
3,3
29,5
4,0
14,6
34,3
10,9
3,4
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
Tỷ
lệ
(%)
Máu PV PU Phân Nước
tiểu
Mủ Đàm
Bệnh phẩm
Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ phân bố của từng mẫu bệnh phẩm trong tổng số mẫu bệnh
phẩm
Nhận xét: trong 875 mẫu bệnh phẩm được đưa vào phân tích, mẫu nước tiểu
chiếm tỷ lệ 34,3% (300 mẫu), dịch âm đạo (PV) chiếm tỷ lệ 29,5% (258 mẫu), phân

-39-
chiếm tỷ lệ 14,6% (128 mẫu), mủ chiếm tỷ lệ 10,9% (95 mẫu), dịch niệu đạo (PU)
chiếm tỷ lệ 4,0% (35 mẫu), đàm chiếm tỷ lệ 3,4% (30 mẫu), máu chiếm tỷ lệ 3,3% (29
mẫu).
3.1.3. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
Bảng 3.3. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
Bệnh phẩm
Số lượng
mẫu (+) với
S.aureus
Tổng mẫu Tỷ lệ (%)
Máu 1 29 3.4
PV 11 258 4.3
PU 2 35 5.7
Phân 1 128 0.8
Nước tiểu 4 300 1.3
Mủ 7 95 7.4
Đàm 4 30 13.3
3.4 4.3
5.7
0.8
1.3
7.4
13.3
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
Tỷ
lệ
(%)
Máu PV PU Phân Nước
tiểu
Mủ Đàm
Bệnh phẩm
Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
Nhận xét: Trong các mẫu bệnh phẩm đưa vào nghiên cứu, tỷ lệ phân bố của
S.aureus trong mẫu đàm là cao nhất chiếm 13,3%, kế đến là mẫu mủ chiếm tỷ lệ 7,4%,

-40-
mẫu dịch niệu đạo chiếm 5,7%, mẫu dịch âm đạo chiếm 4,3%, mẫu máu chiếm 3,4%,
mẫu phân và nước tiểu chiếm tỷ lệ thấp nhất: nước tiểu chiếm 1,3%, phân chiếm 0,8%.
Kết quả này có sự tương đồng với nghiên cứu của tác giả Phạm Hùng Vân [16]: mủ
(73%), đàm (13%); tác giả Vũ Thị Kim Cương [8]: staphylococci phân lập được nhiều
nhất trong bệnh phẩm mủ (31,4%), đàm (13,1%); tác giả Cao Minh Nga [11]: vi khuẩn
mọc cao nhất trong bệnh phẩm đàm (68,3%), mủ-dịch (66,01%). So với kết quả nghiên
cứu của tác giả Trần Thị Ngọc Anh [5] có sự khác biệt: S.aureus phân bố nhiều nhất trong
máu (5,24%), đàm (3,39%).
Trong nghiên cứu này, tỷ lệ S.aureus phân bố có sự tương đồng với nhiều tác giả, có
xuất hiện sự khác biệt do mô hình bệnh tật ở mỗi bệnh viện khác nhau và tỷ lệ bệnh phẩm
đưa vào nghiên cứu của từng đơn vị cũng khác nhau. Nhưng nhìn chung, các loại bệnh
phẩm thường gặp nhất là mủ, đàm, dịch, nước tiểu.
Tụ cầu vàng thuộc hệ vi sinh vật thường trú trên cơ thể người, chúng khu trú ở các vị
trí cơ thể hay nóng, ẩm ướt và là nguồn gốc nhiễm khuẩn cơ hội có nguồn gốc nội sinh [2].
Vì thế, ngoài những mẫu bệnh phẩm thường gặp dễ nhiễm trùng do S.aureus gây ra như
mủ, đàm, máu thì các bác sĩ cần quan tâm đến điều này để phòng tránh cho người bệnh.

-41-
3.2. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
3.2.1. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu thực hiện
kháng sinh đồ
Bảng 3.4. Kết quả kháng sinh đồ của S.aureus (n=30)
Kháng sinh Ký
hiệu
R I S
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Số
lượng
Tỷ lệ
(%)
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 5 16,7 0 0 25 83,3
Cotrimoxazole SXT 8 26,7 0 0 22 73,3
Clindamycine CM 15 50,0 0 0 15 50,0
Erythromycine E 15 50,0 0 0 15 50,0
Fusidic acid FA 2 6,7 0 0 28 93,3
Fosfomycine FOS 1 3,3 0 0 29 96,7
Gentamicine GM 7 23,3 0 0 23 76,7
Kanamycine K 16 53,3 1 3,3 13 43,3
Ofloxacine OFX 9 30,0 1 3,3 20 66,7
Penicillin G P 25 83,3 0 0 5 16,7
Pristinamycine PT 0 0,0 0 0 30 100,0
Rifampicine RA 1 3,3 1 3,3 28 93,3
Vancomycine VA 0 0,0 0 0 30 100,0
Oxacilline OX 6 20,0 0 0 24 80,0

-42-
16,7
26,7
50,0 50,0
6,7 3,3
23,3
53,3
30,0
83,3
0,0
3,3 0,0
20,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Tỷ
lệ
(%)
AMC SXT CM E FA FOS GM K OFX P PT RA VA OX
Kháng sinh
Biểu đồ 3.4. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus
Nhận xét: chỉ có 30 mẫu dương tính với S.aureus trong tổng số 875 mẫu bệnh
phẩm nghiên cứu được thực hiện kháng sinh đồ nên sự đề kháng kháng sinh của
S.aureus chỉ mang tính mô tả: vi khuẩn đề kháng cao với Penicilline G (83,3%),
Kanamycine (53,3%), Clindamycine (50%), Erythromycine (50%),…nhưng vẫn còn
nhạy cảm trên 90% với: Vancomycine (100%), Pristinamycine (100%), Fosfomycine
(96,7%), Rifampicine (93,3%), Flusidic acid (93,3%).
Bảng 3.5. So sánh tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus theo các tác giả
Tác giả
Tỷ lệ đề kháng kháng sinh (%)
P K CM E SXT GM RA
Vũ Thị Kim Cương [8] 94,4 83,4 94,2 81,1
Phạm Hùng Vân [16] 63 25 42 8
Trần Thị Ngọc Anh [5] 94 50,2 70 15,3
Chúng tôi 83,3 53,3 50 50 26,7 23,3 3,3
Tỷ lệ S.aureus đề kháng với Oxacilline là 20% đồng nghĩa với tỷ lệ MRSA là
20%. Kết quả này thấp hơn so với nghiên cứu của các tác giả Vũ Thị Kim Cương [8]:
MRSA chiếm 74,3%; tác giả Nguyễn Thanh Bảo, Cao Minh Nga [6]: MRSA chiếm

-43-
86,73%; tác giả Trần Thị Ngọc Anh [5]: MRSA chiếm 33,5%; tác giả Lê Văn Nhân
[12]: MRSA chiếm 41,7%; tác giả Phạm Hùng Vân [16]: MRSA chiếm 47%.
Tỷ lệ S.aureus nhạy với Vancomycine là 100%. Kết quả có sự tương đồng với
hầu hết các nghiên cứu của tác giả, tỷ lệ nhạy đều trên >90%. Tác giả Phạm Hùng Vân
[16]: S.aureus nhạy 100% với Vancomycine; tác giả Cao Minh Nga [11]: S.aureus
nhạy 99,24% với Vancomycine; tác giả Lê Văn Nhân [12]: S.aureus nhạy 98,2% với
Vancomycine; tác giả Trần Thị Ngọc Anh [5]: S.aureus nhạy 98,65% với
Vancomycine.
3.2.2. Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu bệnh phẩm
thực hiện kháng sinh đồ
Bảng 3.6. Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu bệnh
phẩm thực hiện kháng sinh đồ
Đa kháng Số trường hợp Tỷ lệ
2 kháng sinh 6 26,1
8 kháng sinh 2 8,7
Tổng số mẫu 23 100

-44-
26,1
17,4
21,7
13,0 13,0
8,7
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
Tỷ
lệ
(%)
2 kháng
sinh
3 kháng
sinh
5 kháng
sinh
6 kháng
sinh
7 kháng
sinh
8 kháng
sinh
Đề kháng đa kháng sinh
Biểu đồ 3.5. Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu bệnh
phẩm thực hiện kháng sinh đồ
Nhận xét: trong tổng số 30 mẫu bệnh phẩm thực hiện kháng sinh đồ có 23 trường
hợp S.aureus kháng nhiều kháng sinh cùng một lúc (chiếm 76,7%): 6 trường hợp
kháng 2 kháng sinh (chiếm 26,1%); 5 trường hợp kháng 5 kháng sinh (chiếm 21,7%); 4
trường hợp kháng 3 kháng sinh (chiếm 17,4%).
Tỷ lệ đề kháng nhiều kháng sinh của S.aureus >60% là phù hợp với kết quả của
tác giả Cao Minh Nga [11] và tác giả Nguyễn Sử Minh Tuyết [15].
3.2.3. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
3.2.3.1. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch âm đạo
Bảng 3.7. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch âm đạo (n=11)
Kháng sinh Ký hiệu
R
Số lượng Tỷ lệ (%)
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 2 18,2
Cotrimoxazole SXT 3 27,3
Clindamycine CM 3 27,3
Erythromycine E 4 36,4

-45-
Fusidic acid FA 2 18,2
Fosfomycine FOS 0 0,0
Gentamicine GM 1 9,1
Kanamycine K 7 63,6
Ofloxacine OFX 1 9,1
Penicillin G P 10 90,9
Pristinamycine PT 0 0,0
Rifampicine RA 0 0,0
Vancomycine VA 0 0,0
Oxacilline OX 2 18,2
18,2
27,3 27,3
36,4
18,2
0,0
9,1
63,6
9,1
90,9
0,0 0,0 0,0
18,2
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Tỷ
lệ
(%)
Kháng sinh
Biểu đồ 3.6. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch âm đạo
Nhận xét: trong 11 mẫu dịch âm đạo thực hiện kháng sinh đồ, S.aureus kháng cao
nhất với Penicilline (90,9%), kháng Kanamycine (63,6%). Vi khuẩn kháng hầu hết các
kháng sinh (10/14 kháng sinh) (đa kháng chiếm 71,4%), trong đó MRSA chiếm 18,2%.
Nhưng S.aureus nhạy với Vancomycine 100%.

-46-
3.2.3.2. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch niệu đạo
Bảng 3.8. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch niệu đạo (n=2)
R
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 0 0,0
Kanamycine K 1 50,0

-47-
0,0 0,0
50,0
100,0
0,0 0,0
50,0 50,0 50,0
100,0
0,0 0,0 0,0
50,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Tỷ
lệ
(%)
Kháng sinh
Biểu đồ 3.7. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu dịch niệu đạo
Nhận xét: trong 2 mẫu dịch niệu đạo thực hiện kháng sinh đồ, S.aureus đề kháng
với 7 kháng sinh trong số 14 kháng sinh sử dụng (đa kháng chiếm 50%). Tỷ lệ kháng
cao nhất vẫn là Penicilline (100%), kế đến là Erythromycine (100%). MRSA chiếm
50%. Vi khuẩn vẫn còn nhạy với Vancomycine 100%.
Kết quả cho thấy MRSA chiếm 50% là vì số lượng mẫu quá nhỏ nên kết quả
mang tính mô tả.
3.2.3.3. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu mủ
Bảng 3.9. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu mủ (n=7)
R
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 0 0,0

-48-
Kanamycine K 2 28,6
Oxacilline OX 0 0,0
0,0
14,3
42,9 42,9
0,0 0,0
28,6 28,6
42,9
85,7
0,0 0,0 0,0 0,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Tỷ
lệ
(%)
Kháng sinh
Biểu đồ 3.8. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu mủ
Nhận xét: trong 7 mẫu mủ thực hiện kháng sinh đồ, S.aureus đa kháng chiếm
50%. Kháng cao nhất vẫn là Penicilline (85,7%). Vi khuẩn vẫn còn nhạy với Oxacilline
và Vancomycine 100%.

-49-
3.2.3.4. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu đàm
Bảng 3.10. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu đàm (n=4)
Kháng sinh
Ký
hiệu
R
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 1 25,0
Kanamycine K 3 75,0

-50-
25,0
50,0
75,0 75,0
0,0 0,0
50,0
75,0
50,0
75,0
0,0 0,0 0,0
25,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Tỷ
lệ
(%)
Kháng sinh
Biểu đồ 3.9. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu đàm
Nhận xét: trong 4 mẫu đàm thực hiện kháng sinh đồ, S.aureus đa kháng chiếm
64,3% (kháng 9/14 kháng sinh). Vi khuẩn kháng 75% đối với Penicilline,
Clindamycine, Erythromycine và Kanamycine, nhạy với Vancomycine 100%. MRSA
chiếm 25%.
3.2.3.5. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu nước tiểu
Bảng 3.11. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu nước tiểu (n=4)
R
Amoxicillin-
clavulanic acid AMC
0 0,0
Kanamycine K 1 25,0

-51-
0,0 0,0
75,0
25,0
0,0
25,0
0,0
25,0
0,0
50,0
0,0
25,0
0,0
50,0
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Tỷ
lệ
(%)
Kháng sinh
Biểu đồ 3.10. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu nước tiểu
Nhận xét: trong 4 mẫu nước tiểu thực hiện kháng sinh đồ, S.aureus đa kháng
chiếm 50%. Vi khuẩn kháng nhiều nhất là Clindamycine (75%), kế đến là Penicilline
(50%). S.aureus nhạy với Vancomycine 100%. MRSA chiếm 50% do bệnh nhân có thể
bị nhiễm trùng đường tiểu và các mẫu này được lấy từ bệnh nhân của các bệnh viện
(MRSA thường được ghi nhận ở các bệnh viện nhiều nhất).

-52-
3.2.3.6. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu máu
Bảng 3.12. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu máu (n=1)
R
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 1 100
Cotrimoxazole SXT 1 100
Clindamycine CM 1 100
Erythromycine E 1 100
Gentamicine GM 1 100
Kanamycine K 1 100
Ofloxacine OFX 1 100
Penicillin G P 1 100
Oxacilline OX 0 0,0
3.2.3.7. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu phân
Bảng 3.13. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong mẫu phân (n=1)
R
Amoxicillin-
clavulanic acid
AMC 1 100
Cotrimoxazole SXT 1 100
Clindamycine CM 1 100
Erythromycine E 1 100
Kanamycine K 1 100

-53-
Ofloxacine OFX 1 100
Penicillin G P 1 100
Oxacilline OX 0 0,0
Nhận xét: trong 1 mẫu máu và 1 mẫu phân thực hiện kháng sinh đồ, S.aureus đa
kháng khá cao: kháng 8/14 kháng sinh chiếm tỷ lệ 57,14% ở mẫu máu; kháng 7/14
kháng sinh chiếm tỷ lệ 50% ở mẫu phân. Vi khuẩn vẫn nhạy với Vancomycine và
Oxacilline 100% ở 2 loại mẫu bệnh phẩm này. Theo Biểu đồ 3.3 thì S.aureus phân bố
trong mẫu máu và phân là thấp nhất nên số lượng mẫu quá nhỏ, đánh giá tỷ lệ đề kháng
kháng của S.aureus chỉ mang tính mô tả.
Như vậy, nhìn chung hầu như S.aureus đã đề kháng với Penicilline 100%, tỷ lệ
S.aureus nhạy cảm với số lượng kháng sinh sử dụng cho kháng sinh đồ là khá ít. Đa số
vi khuẩn đã kháng hầu hết kháng sinh dùng điều trị nó. Trong kết quả nghiên cứu này
đã xuất hiện MRSA, tuy chỉ chiếm 20%, thấp hơn nhiều so với các kết quả nghiên cứu
của các tác giả khác nhưng tỷ lệ cần phải ghi nhận. Việc tỷ lệ MRSA tăng lên là
nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ đề kháng nhiều kháng sinh cũng tăng lên. Sở dĩ
S.aureus kháng methicilline thường kéo theo sự đề kháng các kháng sinh khác là vì cơ
chế đề kháng của S.aureus đối với methicilline là biến đổi protein gắn kết penicilline
(PBP) chỉ do một gen qui định (mecA) và kháng thuốc kiểu này là kháng thuốc một
cấp, nghĩa là một khi đã đề kháng được methicilline thì vi khuẩn đề kháng được tất cả
các kháng sinh -lactamins và có thể kháng các kháng sinh khác nữa [17].
Tỷ lệ MRSA ở nghiên cứu của chúng tôi thấp hơn so với nghiên cứu của tác giả
Phạm Hùng Vân [16], tác giả Vũ Thị Kim Cương [8], tác giả Nguyễn Thanh Bảo, Cao
Minh Nga [6] vì các chủng S.aureus sử dụng cho nghiên cứu là vi khuẩn gây nhiễm
trùng bệnh viện.

-54-
Không phát hiện vi khuẩn kháng Vancomycine là một hy vọng cho các trường
hợp nhiễm tụ cầu khuẩn đã kháng với các loại kháng sinh khác. Nhưng theo kết quả
của tác giả Cao Minh Nga [11]: tỷ lệ S.aureus kháng với Vancomycine là 0,76%; tác
giả Lê Văn Nhân [12]: tỷ lệ S.aureus kháng với Vancomycine là 1,8%; tác giả Trần Thị
Ngọc Anh [5]: tỷ lệ S.aureus kháng với Vancomycine là 1,35%, tuy mức độ kháng rất
thấp nhưng là một thách thức cho việc điều trị cho MRSA.
Theo khuyến cáo của tổ chức y tế thế giới nên chọn Cehalosporine thế hệ 1 để điều trị
nhiễm khuẩn do tụ cầu và ưu tiên cephalosporine thế hệ 3 để điều trị nhiễm khuẩn Gram
âm. Linezolide là một kháng sinh thuộc một nhóm kháng sinh tương đối mới:
Oxazolidinone, cơ chế tác dụng là ức chế tổng hợp protein trên vi khuẩn, và phổ kháng
khuẩn chủ yếu trên vi khuẩn Gram dương, và được coi là thuốc đặc trị cho MRSA và
Enterococci kháng Vancomycine.

-55-
CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
4.1. Kết luận
Qua khảo sát tại Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng 5 đến tháng 7
năm 2012, chúng tôi rút ra một số kết luận ban đầu sau:
4.1.1. Tỷ lệ phân bố của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
- Tổng số bệnh phẩm nghiên cứu là 875 mẫu, có 30 mẫu phân lập được S.aureus.
- Lứa tuổi từ 19 đến 40 tuổi dễ nhiễm S.aureus.
- Trong các mẫu bệnh phẩm đưa vào nghiên cứu, tỷ lệ phân bố của S.aureus trong
mẫu đàm là cao nhất chiếm 13,3%, kế đến là mẫu mủ chiếm tỷ lệ 7,4%, mẫu dịch niệu
đạo chiếm 5,7%, mẫu dịch âm đạo chiếm 4,3%, mẫu máu chiếm 3,4%, mẫu phân và
nước tiểu chiếm tỷ lệ thấp nhất: nước tiểu chiếm 1,3%, phân chiếm 0,8%. Có 3 loại
bệnh phẩm chiếm tỷ lệ vượt trội là mủ, đàm và dịch niệu đạo.
4.1.2. Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm
- Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu thực hiện kháng
sinh đồ
S.aureus đề kháng cao với Penicilline G (83,3%), Kanamycine (53,3%),
Clindamycine (50%), Erythromycine (50%),…nhưng vẫn còn nhạy cảm trên 90% với:
Vancomycine (100%), Pristinamycine (100%), Fosfomycine (96,7%), Rifampicine
(93,3%), Fusidic acid (93,3%).
Tỷ lệ S.aureus kháng methicillin (MRSA) là 20%.
Tỷ lệ S.aureus nhạy với Vancomycine là 100%.
- Tỷ lệ đề kháng đa kháng sinh của S.aureus trong tổng số 30 mẫu bệnh phẩm thực
hiện kháng sinh đồ
Có 23 trường hợp S.aureus kháng nhiều kháng sinh cùng một lúc (chiếm
76,7%): 6 trường hợp kháng 2 kháng sinh (chiếm 26,1%); 5 trường hợp kháng 5 kháng
sinh (chiếm 21,7%); 4 trường hợp kháng 3 kháng sinh (chiếm 17,4%).
- Tỷ lệ đề kháng kháng sinh của S.aureus trong từng mẫu bệnh phẩm

Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của staphylococcus aureus tại viện pasteur thành phố hồ chí minh từ tháng 5 7-2012

Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của staphylococcus aureus tại viện pasteur thành phố hồ chí minh từ tháng 5 7-2012

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của staphylococcus aureus tại viện pasteur thành phố hồ chí minh từ tháng 5 7-2012

Similar to Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của staphylococcus aureus tại viện pasteur thành phố hồ chí minh từ tháng 5 7-2012 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Khảo sát sự đề kháng kháng sinh của staphylococcus aureus tại viện pasteur thành phố hồ chí minh từ tháng 5 7-2012