ZİHİNSEL PSİKOLOJİ: ZİHİNSEL HATA VE YANILGILAR

1. Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır :
Coşkun Can Aktan , Davranışsal Politik İktisat, Ankara: Seçkin Yayınları.
Sunum Hazırlayan: Mehmet Oğuzhan Çetin
ZİHİNSEL PSİKOLOJİ:
ZİHİNSEL HATA VE
YANILGILAR
PROF. DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. Zihinsel psikolojinin
konusunu oluşturan
“zihinsel kısa yollar” ve
“zihinsel hata ve
yanlışları” detaylı olarak
ele almadan önce şu
sorunun bir özet cevabını
vermeye çalışalım

3. İnsanlar Niçin İrrasyonel Davranışlarda
Bulunurlar? Akıllı Diye Düşündüğümüz
İnsanlar Niçin Duruma Ve Zamana Göre Akıl-
dışı Ve Mantık-dışı Davranışlar Sergilerler.
Bu Sorunun Genel Olarak Birkaç Cevabı
Olabilir.

4. Enformasyon işlemcisi beyne
ulaşan bilgileri işlerken
düşünme hataları yapabilir.
Beyne ulaşan bilgiler doğru,
açık ve anlaşılır olsa bile
birey bu bilgileri beyinde
işleme tabi tutarken ciddi
mantıksal hatalar yapabilir.

5. İçerik ile ilgili sorunlar dolayısıyla birey
yanlış düşünmeye, yanlış davranmaya ve
yanlış seçime yönlendirilmiş olabilir. Bu ikinci
durumda sorun enformasyon işlemcisinde
değil, enformasyonun kendisindedir.

6. Eksik enformasyon, yanlı
enformasyon, taraflı
enformasyon vs. beynin düşünme
fonksiyonlarını bulandırır ve
sonuçta optimal karar ve seçim
ortaya çıkmaz..

7. Üçüncü Olarak “Duygusal
Dalgalanmalar” Sebebiyle Birey Doğru Ve
Tutarlı Davranışlar Sergilemeyebilir.
İçinde Bulunulan Psikolojik Ortam,
Baskılar, Depresyon, Stres, Üzüntü,
Endişe Gibi Durumlar Bireyleri Sağlıklı
Düşünmekten Alıkoyar.

8. zihinsel süreçlere bir bütün olarak bakacak olursak önce zihne bilgiler
ulaşır, zihin bunları alır, işler, algılar, geçmiş bilgi ve olaylar ile
değerlendirir, karşılaştırma yapar, hatırlar , yargılar ve bu işlemlerden
sonra karar ve tercih oluşur. Birey bu zihinsel süreçlerle karşılaştığında
“aktif bilinç”, durumunda olabileceği gibi pasif bilinç” durumunda olabilir.

9. Aşırı Bilgi Ve Duygusal Dalgalanmalar Altında Beyin Bilinç
Fonksiyonundan Kısmen Uzaklaşarak Bilinçsiz
Duruma Yönelebilir. İşte Bu Eksik Bilinç Durumlarında
Beyin, Karar Vermekte Zorlanır Ve Bu Aşamada Bazı
Zihinsel Kestirme Yollarından Ya Da Zihnin Bir Tarafında
Oluşmuş Kalıntılardan Yararlanarak Karar Vermeye Çalışır.

10. İşte bunlara zihinsel psikoloji alanında “zihinsel
kısa yollar” adı verilir. Bu kısa yollar, sorun
çözme açısından sürat sağlayabilir, ancak
ulaşılan sonucun doğru olacağını garanti etmez.
Belirsizlik durumlarında yada sorun çözmede
hemen karar vermemizi sağlarlar.

11. İnsanların beyne ulaşan bilgileri değerlendirme aşamasında doğru karar
almalarını engelleyen sistematik düşünce hataları ise zihinsel psikoloji
alanında zihinsel hata ve yanlışlar olarak adlandırılır .

12. Bir başka ifadeyle, zihinsel hata ve yanlışlar insan
beyninin zihne ulaşan enformasyonları
değerlendirmede yanlış çıkarımlar yapmasına
neden olan akıl ve mantık dışı psikolojik eğilimlere
verilen isimdir.

13. Zihinsel hata kelimesi ile anomali kelimeleri eş anlamlı
kullanılmaktadır. Bireylerin beyne ulaşan bilgileri
algılama, yaşadığı olaylara yüklediği anlamlar, yorumlar
vs. bireylerin duygusal ve davranışsal tepkilerini belirler.
Zihinsel hata ve yanlışlar tesadüfi ve nadiren olmayan
tam aksine rutin düşünce, davranış, karar ve tercih
hatalarıdır ve bu yüzden sistematiktir.

14. Zihinsel Hata ve Yanlışlar

15. BATıK MALIYET

16. Yanlış Kararda Israr Etme
( Escalation of Commitment )

17. Yanlış Alışverişi
Rasyonelleştirmeye Çalışma

18. Odaklanma

19. ALGIDA SEÇİCİLİK

20. HALO ETKİSİ

21. REDDETME ( DENİAL )

22. KABUL ETMEME
(UNACCEPTABİLİTY)

23. AŞİNALIK

24. YANLIŞ KONSENSUS